Radosław Krajewski
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
KARNA
ZA
PODANIE
NIEPRAWDY
LUB
ZATAJENIE
PRAWDY
W OŚWIADCZENIACH
MAJĄTKOWYCH
SKŁADANYCH W ZWIĄZKU
Z
PEŁNIENIEM
FUNKCJI
ORAZ ZAJMOWANIEM
STANOWISK
W
SAMORZĄDZIE
TERYTORIALNYM
W związku z pełnieniemfunkcji oraz zajmowaniem stanowiskw jednostkach
samorząduterytorialnego, a więc w gminach, powiatach i województwach, osoby, któreto czynią, obowiązane są składaćoświadczaniamajątkowe, comasłużyć przede
wszystkim transparentności władz lokalnych,jak też działać w zakresieprzeciwdzia
łania i zwalczania korupcji w życiu publicznym. Oświadczenia takie muszą opierać się
o rzeczywistestanyrzeczy, to jest być prawdziwe,gdyż tylkoskładanie takich nadaje impokładany w nichsens, a to z kolei wymaga zabezpieczenia w drodze rozwiązań prawnych, aby tak właśnie było, w tym poprzezprzewidzenieprzez przepisyprawne sankcji mających zastosowanie w przypadkachniezłożenia takichoświadczeń w ogó le albo złożeniaich w sposób nieprawdziwy. Sankcje te mogą mieć różnycharakter,
polegający w szczególnościna utracie mandatu, złożeniu urzędu, zwolnieniu z pracy, ale także napociągnięciu do odpowiedzialności karnej.
Regulacje prawne w tymzakresiezawarte są w czterechustawach, a mianowicie w ustawie z dnia8marca 1990r. o samorządzie gminnym', ustawie z dnia 5 czerwca
1998r. o samorządzie powiatowym2,ustawie z dnia5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa3 oraz ustawie z dnia21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządo
Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm. Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 z późn. zm. Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 z późn. zm. 3
wych4. Znaczenie w przedmiotowym zakresiematakżekodeks karnyzdnia 6 czerwca
1997 r.5,gdyżdo jego przepisów odwołują się regulacje trzechpierwszych ustaw,
zaśodnośnie kolejnej rozważać możnazastosowaniewzwiązku z jej rozwiązaniami odpowiedzialności karnej przewidzianej przez kodeks karny. Ujmując rzeczw szcze
gółach,w grę wchodzą tu art. 24h- 241 ustawy o samorządziegminnym, art.25c -25g
ustawy o samorządziepowiatowym, art.27c - 27gustawyo samorządzie wojewódz
twa, art. 32- 34 ustawy o pracownikach samorządowychoraz art. 233 kodeksu kar
nego.
4 Dz. U. z 2008 r. nr 223, poz. 1458 z późn. zm. 5 Dz. U. z 1998 r. nr 88, poz. 553 z późn. zm.
Jak wynika z przedmiotowych artykułów ustawy o samorządzie gminnym, radny,
wójt, zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnikgminy, kierownik jednostki organi zacyjnej gminy, osobazarządzająca i członekorganu zarządzającegogminną osobą
prawnąorazosobawydającadecyzje administracyjne wimieniu wójta są obowiąza ni dozłożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenieto dotyczy
ich majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową, a powinno ono zawierać informacjeo zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkachhandlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej
państwowej osoby prawnej, jednosteksamorządu terytorialnego, ich związków lub
od komunalnej osoby prawnej mienia,które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także powinnozawierać dane o prowadzeniu działalności gospodarczejoraz doty
czące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych, jakteż informacje o dochodach
osiąganych z tytułuzatrudnienia, innej działalnościzarobkowej lub zajęć,z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu, a takżeinformacjeo mieniu ruchomymo war tości powyżej 10 tysięcyzłotych, atakże ozobowiązaniach pieniężnych owartości powyżejtej kwoty, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na
jakich zostały udzielone.Przepisy tewskazują również to, w jakich terminach i do
kogo zobowiązane osoby składają oświadczenia majątkowe, jakteż określająsposób
ichweryfikacji ipodmioty jej dokonujące, a także określają konsekwencje niezłożenia
takich oświadczeń lub złożenia ich z podaniem nieprawdy lub zatajeniem prawdy.
Analogiczne w tym względzie są wskazane powyżej przepisy ustawy o samorządzie powiatowym, które przewidują obowiązek składania oświadczeń majątkowych przez radnego rady powiatu, członka zarządu powiatu, wtym starosty,sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, osoby zarządzającej i członka organuzarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty, zaś przepisyustawyosamorządziewojewództwa nakładajątaki obowiązek na radnego
sejmiku województwa, członkazarząduwojewództwa,w tym marszałka wojewódz twa,skarbnika województwa, sekretarza województwa, kierownika wojewódzkiej
Odpowiedzialność karna za podanienieprawdy lub zatajenieprawdy... 295
samorządowejjednostki organizacyjnej,osobęzarządzającą i członka organu zarzą
dzającego wojewódzką osobąprawną oraz osobę wydającądecyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa. Składanie oświadczeń przez te podmioty nastę
puje z mocy prawa, jestobligatoryjne i po raz pierwszy musi mieć miejsce w związku z rozpoczęciem kadencji lub zatrudnienia, anastępnie odbywa sięco roku.
Z kolei odnośnie do pracownikówsamorządowych zatrudnionychw urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin,gminnych jednostkach budżetowych, samo
rządowych zakładach budżetowych, starostwach powiatowych, powiatowych jednost
kach organizacyjnych, urzędach marszałkowskich, wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych, jak też w biurach związków jednostek samorządu tery
torialnego orazbiurachsamorządowych zakładów budżetowych utworzonych przez te związki i biurachjednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego, a takżeasystentów i doradców samorządowych, jest tak, że osobyte muszą składać
oświadczenia majątkowe nie z mocy prawa, ale tylkowówczas, gdyzżądaniem ta
kim wystąpi wobec nich osobaupoważniona do dokonywania czynnościw sprawach pracowniczych. W konsekwencji oświadczeniamajątkowe takich osób uznaćnależy
za obligatoryjne warunkowo,gdyż są one obowiązane do ich złożenia,innymi słowy muszą to zrobić, ale przy zaistnieniu warunku w postaciżądania osoby uprawnionej, a ponadto momentich złożenia także zależy od osoby przełożonej względem pra cownikasamorządowego.
Z perspektywy odpowiedzialności karnej za złożenienieprawdziwego oświadcze
niamajątkowegodostrzegać należy także to, że w przypadku oświadczeń,o których mowa w ustawie o samorządzie gminnym, ustawieo samorządziepowiatowym oraz
ustawieo samorządzie województwa, jest tak, żezawierają one wprostzapisy, że podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy woświadczeniach majątkowychpowoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 §1 kodeksu karnego.W przypadku pierwszej z ustaw jestto art. 241, co do drugiej z nich jestto art. 25g, zaś odnośnie trzeciej zapis takiznalazł się w jej art. 27g. Ustawa o pracownikach samorządowych takie go postanowienia niezawiera. W konsekwencjijest tak, żeodpowiedzialnośćkarna
za podanienieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniach majątkowych składa
nych wzwiązku z pełnieniem funkcji oraz zajmowaniemstanowisk wsamorządzie
terytorialnym, gdy ich podstawa wynika z ustawyo samorządziegminnym, ustawy
o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządziewojewództwa,jest oczywi
sta, czego nie możnapostrzegać w sposóbjednoznacznywtych przypadkach, gdy składanie oświadczeńmajątkowych opiera sięna przepisach ustawy o pracownikach samorządowych. Jest bowiem tak, że brak w tej ustawie wskazaniaoodpowiedzialno ści za nieprawdziwe oświadczenie majątkowe opartej na art. 233 §1 kodeksukarnego
w powiązaniu z brzmieniemart.233 §6kodeksukarnego, że w szczególności przepis jego§1 stosuje się odpowiedniodo osoby,która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli
przepis ustawy przewiduje możliwość jego odebrania pod rygorem odpowiedzialno
ści karnej, daje asumpt do twierdzenia o braku takiej odpowiedzialności pracowników samorządowych.
Tak samo w tej kwestii uważają komentatorzyustawy o pracownikach samorządo
wych. Mianowicie zdaniem A. Rzeteckiej-Gil, odwołaniesię w tym zakresie do art. 233 kodeksu karnego, którego§6 stanowi, że jego §1-3oraz5 stosuje się odpowied nio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepisustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej, nie jest
możliwe, gdyż art. 32 ustawy o pracownikach samorządowychtakiej możliwości nie przewiduje, a wkonsekwencji jest tak, że podanie nieprawdy lubzatajenie prawdy woświadczeniu majątkowym przez pracownika samorządowego nie stanowi prze stępstwa6.Także według A. Szewcai T. Szewca, niezłożenie przez pracownika samo rządowego oświadczenia majątkowego,jak też złożenie oświadczenia fałszywego
nie stanowi przestępstwa, gdyż brak jestw ustawieo pracownikach samorządowych odesłaniado art. 233 §1 kodeksu karnego, a że chodziłoby tu o penalnycharak
ter konsekwencji prawnych, to z uwagi na zasadę nullum crimensine lege nie moż
na per analogiam stosować art. 31 ustawy o pracownikach samorządowych, który przewiduje odpowiedzialnośćkarną za podanienieprawdy lubzatajenie prawdy, ale
w oświadczeniu dotyczącym prowadzonejdziałalności gospodarczej, jakteż wywo
dzićtakiejodpowiedzialności z zawartejwe wzorzeoświadczenia majątkowego dla
wójta, zastępcy wójta, sekretarzagminy, skarbnika gminy i innych osób klauzuli,że składa się je pod rygoremodpowiedzialności karnej z art. 233 §1 kodeksu karnego,
na podstawie to którego wzoru oświadczenia majątkoweskładają także pracownicy
samorządowi7. Chodzi bowiem o to,że odpowiedzialność kama może wynikać jedynie z aktu prawnego rangiustawy,co wyraża zasada nullum crimensinelege scripta, awzór
przedmiotowego oświadczeniastanowi jedyniezałącznik do rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów zdnia 26 lutego 2003r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta,zastępcy wójta, sekretarza gminy,
skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej
i członka organuzarządzającegogminną osobąprawną orazosobywydającejdecyzje administracyjne w imieniuwójta8.
6 A. Rzetecka-Gil, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2009, s. 209-210. 7 A. Jochymczyk, R. Majewska, A. Szewc (red.), T. Szewc, Ustawa o pracownikach samorządowych.
Komentarz, Warszawa 2011, s. 236. 8 Dz. U. z 2003 r. nr 34, poz. 282 z późn. zm.
Brak odpowiedzialności karnej pracowników samorządowych w związku ze złożeniem przez nich nieprawdziwychoświadczeń majątkowychjestrozwiązaniem niewłaściwym z kilku powodów. Mianowicie nie powinno być tak, że w istocie ta
Odpowiedzialnośćkarna za podanie nieprawdy lub zatajenieprawdy... 297
kie samo zachowanie się sprawcy, to jest podanienieprawdylub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym, jestbądź nie jestprzestępstwem w zależności tylko od szczegółowego statusu osoby w samorządzie terytorialnym przy dychotomiiw tym
względzie sprowadzającej się do tego,że odpowiedzialnośćkarna dotyczy osób spra
wujących mandaty oraz zajmujących stanowiska kierownicze, anie dotyczy pracowni
kówsamorządowych zatrudnionych w innymcharakterze. Do wyobrażenia jest zatem
sytuacja, gdynieprawdziweoświadczeniezłoży na przykładwójt, burmistrz, prezydent miasta, za co będzieon podlegał odpowiedzialności karnej, agdyanalogiczniezacho wa sięosoba zatrudniona na stanowisku urzędniczym w urzędzie gminy, towówczas nie będzie ona takiej odpowiedzialności podlegała. Wprowadza to niepotrzebny brak równościw tym zakresie, możepowodować pewien zamęt w praktyce,jest po prostu
nielogiczne, a nie sposóbrównież doszukaćsię w tymjakichśracji uzasadniających
takie rozwiązanie. Wydaje się także, że osłabia to rzetelność składanych oświadczeń
majątkowychtych osób, którym odpowiedzialnośćkarna w tym zakresie nie grozi,
gdyż mogą one w pewnymstopniu kalkulować, czy ich oświadczenia powinny być
prawdziwe,skoro w przeciwieństwie do innych osób obowiązanych do ich składania im odpowiedzialnośćkarna niegrozi. Postulować zatemdelege ferenda należyzmianę
prawaw przedmiotowym zakresie,w następstwieczego wszystkie osoby składające
w związkuze swoją aktywnością w samorządzieterytorialnym oświadczenia majątko
we, niezależnie odpodstawyprawnej w tym zakresie, powinnypodlegaćodpowiedzial ności karnej w przypadkachpodania w nichnieprawdylubzatajenia prawdy, co powin
no sprowadzać się doumieszczenia w ustawie o pracownikach samorządowych zapisu
analogicznego dotych,któredelegelata występują w ustawie o samorządziegminnym,
ustawieo samorządzie powiatowym oraz ustawie o samorządziewojewództwa. Czynność sprawcza wprzypadku przestępstwa złożenia nieprawdziwegooświad czeniamajątkowego sprowadza się do podania nieprawdy lubzatajenia prawdy. Za
bronione zachowanie może zatemmieć formędziałania lubzaniechania, przy czym
niejest przestępstwem niezłożenie przedmiotowego oświadczenia w ogóle. Przy
kładem podania nieprawdy w oświadczeniu majątkowym może być wskazanie przez osobęzobowiązaną do jego złożenia, żeposiada oszczędności w określonej kwocie, gdy w rzeczywistości tak niejest, a to po to, aby upozorować wcześniejsze posiada
nie zasobówpieniężnych faktycznie później pochodzącychz zachowań korupcyjnych
związanych zpełnieniem funkcji w samorządzie terytorialnym. Natomiast egzempli-
fikacją zatajenia prawdy możebyć ukrycieposiadania nieruchomości lub ruchomości, niewskazanie zaciągniętych kredytów lub pożyczek.
Jest to przestępstwo, które może być popełnionejedynie z winyumyślnej, tak
wzamiarzebezpośrednim, tojest wówczas, gdy sprawca ma zamiar podać niepraw
dę lub zataić prawdę, jak też w zamiarze ewentualnym,gdy przewidującmożliwość podanianieprawdy lub zatajenia prawdy, godzi się na to. Natomiast działanie lub
zaniechanie nieumyślne osoby składającej nieprawdziwe oświadczenie majątkowe nie
wypełnia znamionprzedmiotowegoprzestępstwa.
Również komentatorzy ustaw samorządowych dostrzegają, że przestępstwem
wprzedmiotowym zakresiejest podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświad
czeniu majątkowym, zaśniewyczerpuje jego znamion niezłożenie takiego oświadcze
nia w ogóle lub zopóźnieniem. Podkreślają onitakże,że może ono byćpopełnione
jedynie z winy umyślnej, a zatem nie ma ono miejsca, gdy niezgodność pomiędzy złożonym oświadczeniem a rzeczywistym stanem rzeczy wynikaz niewiedzy składa jącego oświadczenie. Na gruncie ustawy o samorządziegminnym zapatrywanie takie wyrażają w szczególności K.Jaroszyński9 oraz S. Płażek10 11, przy czym ten drugiczynito także odnośnie do przedmiotowych rozwiązań ustawyo samorządzie województwa".
9 J. Dominowska, R. Hauser (red.), K. Jaroszyński, Z. Niewiadomski (red.), W. Piątek, A. Skoczylas, W. Sawczyn, L Złakowski, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, Warszawa 2011, s. 301.
10 K. Bandarzewski, P. Chmielnicki (red.), P. Dobosz, W. Kisiel, P. Kryczko, M. Mączyński, S. Płażek, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 361.
11 K. Bandarzewski, P. Chmielnicki (red.), D. Dąbek, P. Dobosz, W. Kisiel, M. Kotulski, P. Kryczko, S. Płażek, I. Skrzydło-Niżnik, Komentarz do ustawy o samorządzie województwa. Warszawa 2005, s. 210.
12 J. Bojarski, M. Bojarski, M. Filar (red.), W Filipkowski, O. Gómiok, S. Hoc, P. Hofmański, M. Kalitow- ski, M. Kulik, L. K. Paprzycki, E. Plywaczewski, W. Radecki, Z. Sienkiewicz, Z. Siwik, R.A. Stefański, L Tyszkiewicz A. Wąsek, L. Wilk, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 1081.
13 T. Bojarski (red.), A. Michalska-Warias.J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks karny. Ko mentarz, Warszawa 2012, s. 606.
Warunkiem odpowiedzialności karnej za złożenie oświadczenia majątkowego zpodaniem nieprawdy lub zatajeniem prawdy jest,abyprzyjmujący je uprzedził skła
dającego o takiej odpowiedzialności, co wynika z§2 art. 233 kodeksu karnego, do
którego stosowania odsyła §6 tego artykułu. Na kwestię tę zwracają także uwagę
komentatorzy kodeksu karnego, w szczególności L. Tyszkiewicz, który podkreśla, że składający oświadczenie musi byćo rygorze odpowiedzialności karnejpowiado
miony'2,jak teżj. Piórkowska-Flieger, według której zgodnie z art. 233 §6 kodeksu karnego osoba składająca fałszywe oświadczenie, w przypadku gdy przepisustawy
przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej, podlega karze przewidzianej w art. 233 §1 kodeksu karnego, jeżeli został
spełniony warunek określony w jego art. 233 §213.Prima fade kwestia ta nie budzi
wątpliwości, jednakże bliższa jejanaliza może jenasuwać, zwłaszczacodo sytuacji, gdy składający oświadczenie nie czyni tego osobiście wobec przyjmującego,który powiniengo w momencie przyjmowania pouczyć oprzedmiotowejodpowiedzialno
Odpowiedzialnośćkarnaza podanie nieprawdy lubzatajenieprawdy... 299
dokonania pouczenia, a w konsekwencji wymóg z art. 233 §2 kodeksu karnego nie jest spełniony, co zgodnie z wykładnią literalną, ataka musi przecież obowiązywać w prawiekarnym, powinno skutkować brakiem odpowiedzialności karnej składające
go nieprawdziwe oświadczenie majątkowe, cojest rozwiązaniem nieprawidłowym, gdyż nietreść takiegooświadczenia, a jedynie sposób jego złożenia przesądza o wy
pełnieniu znamion przedmiotowego przestępstwa bądźich braku. Postulować zatem de lege ferendanależyuniezależnienie odpowiedzialności karnej za składanie niepraw
dziwych oświadczeń majątkowych od dopełnienia wymogu pouczenia składającego
otakiej odpowiedzialności, co byłoby tym bardziej uzasadnione, że oświadczenia takie składają osoby mające wiedzę o konsekwencjach prawnychwtym zakresie lub przynajmniej obiektywnie rzecz ujmując takie, którepowinny ją posiadać z racji peł nienia funkcjilub zajmowania stanowisk w samorządzie terytorialnym. Innymi słowy,
oile wymóg pouczania o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznaniajako taki jest
potrzebny, bo w charakterze świadków mogą występować osoby nieznające prawa,to przenoszenie tego wymogu odnośnie do osóbskładających oświadczenia majątkowe
jestwyrazem nadmiernej troski ustawodawcy o to, aby nie byłyone narażone na
działanie zasady ignorantia iuris nocet.
Dostrzegać przytym trzebamożliwość zaistnienia w przypadku złożenia niepraw dziwegooświadczeniainnych trudności interpretacyjnych,czego przykłademmoże
byćprzeświadczenie sprawcy o tym,że samochód,który posiada, wartjest mniej,niż 10 tysięcyzłotych,wkonsekwencjiczego nie wskazał ongo w oświadczeniu mająt
kowym, gdy faktyczna jego wartość przekracza tę granicę, a zatempowinien on być wymienionywśród składnikówjego majątku. Przykładem takiego błędumoże być także to, że osoba zobowiązanado złożenia oświadczenia majątkowegopozostawa
ła w błędnym przeświadczeniu, żespłaciłajuż zaciągnięty kredyt i nie wskazała go
w przedmiotowym dokumencie, gdy tymczasem jakaśjego częśćpozostała jej jeszcze
do spłaty. W takich sytuacjach należy miećna względzie, że przestępstwo tomoże być
popełnione wyłącznie z winy umyślnej, którą nie sposób byłobywtakichprzypadkach sprawcyprzypisać.Prócztego pamiętać trzeba otym, że zgodnie z art. 1 §2kodeksu
karnego, niestanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma, choćabsolutnie formuły tej nie można teżnadużywać co doprzypad ków oczywiście nieprawdziwych oświadczeń majątkowych osób zaangażowanych
wdziałalność samorządu terytorialnego, którzy w swoich oświadczeniach majątko
wych zatajająprawdę lub podają nieprawdęwzakresie nie mogącym budzić wątpli wości, a w konsekwencji nie zasługującymna usprawiedliwienie.
Za złożenie nieprawdziwegooświadczenia majątkowego grozi karapozbawienia wolności do lat 3, co jest sankcjąstosunkowo surową, zwłaszcza przy braku alter
natywnego zagrożenia karą grzywny lub ograniczeniawolności.Jest jednak tak,że odnośnie dosprawcy tego przestępstwa znaleźć możezastosowanie §5art. 233 ko
deksu karnego, zgodniez którym sądmoże zastosowaćnadzwyczajnezłagodzenie kary, a nawet odstąpić od jejwymierzenia, jeżeli nieprawdziwy szczegół oświadczenia nie mógłmiećwpływu na jego całość, jak też sprawcadobrowolnie je sprostował,
zanim nastąpiło, chociażbynieprawomocne,rozstrzygnięcie sprawy karnej. Wtym drugim przypadkujestto swoisty czynny żal sprawcy, którymusi być dobrowolny, to jestsprawca musi sam doprowadzić do poprawy oświadczenia majątkowego,copo winno przyjąć formę sprostowaniaoświadczenia. Okolicznośćtę odnośniedoustawy o samorządzie gminnym dostrzegatakże K. Jaroszyński, według któregonastępcze sprostowanie informacjinie zwalnia z odpowiedzialności karnej,gdyż czyn został już
dokonany, a w konsekwencji może być onorozpatrywane jedynie wkategorii czyn nego żalu i brane pod uwagę przy wymiarzekary14. Natomiast co do ustawy o samo rządzie powiatowym zwracana nią uwagę J. Jagoda, wskazując na uprawnienia sądu
wprzedmiotowymzakresie15.
14 J. Dominowska, R. Hauser (red.), K. Jaroszyński, Z. Niewiadomski (red.), W. Piątek, A. Skoczylas, W. Sawczyn, Ł. Złakowski, Ustawa o samorządzie, op. cit., s. 301.
15 B. Dolnicki (red.),J. Glumińska-Pawlic.J. Jagoda, C. Martysz, M. Taniewska-Banacka, R. Cybulska, Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, Kraków 2005, s. 215.
16 A. Szewc, G.Jyż, Z. Pławecki, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 338.
Słusznie przy tym wkomentarzu do ustawy o samorządziegminnym zauważa
A. Szewc, że pomimo tego, iż kodeks karnynie przewiduje zato przestępstwołagod niejszychkar, niż kara pozbawieniawolności, sąd może zamiast pozbawieniawol
ności orzec karęgrzywny lubograniczenia wolności, cowynika zart.58 §3 kodeksu
karnego, jakteżna podstawie art. 59 §1 tego aktu prawnego sąd może odstąpić od wymierzenia kary16. Możliwości te należy jednak traktować jako wyjątkowe, choć pozwalające na uwzględnienie szczególnychokolicznościczynu i sytuacjisprawcy.
Przestępstwoskładania fałszywychoświadczeń majątkowych ma charakterindy
widualny, gdyż może je popełnić wyłącznie osoba zobowiązana do złożenia oświad
czenia ztytułu sprawowania funkcji lub zatrudnienia w samorządzie terytorialnym.
Jest ono ścigane z urzędu, a nie ma znaczenia skąd instytucje ściganiakarnego do wiedziały się o nim, choć wydaje się, żestandardowo źródłem takiej wiedzy będą za wiadomienia podmiotówprzyjmujących oświadczenia majątkowe,jakteżpodmiotów
je kontrolujących.
Przedmiotem ochrony w związku z odpowiedzialnością karną za podanie nie
prawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniach majątkowychskładanychw związku
z pełnieniem funkcji oraz zajmowaniem stanowisk w samorządzie terytorialnym jest
wiarygodności i rzetelność tych oświadczeń. Pomimo, że art. 233 kodeksu karnego zamieszczonyjestw rozdziale XXX„Przestępstwa przeciwkowymiarowi sprawie dliwości”,w przedmiotowymzakresie chroni on także prawidłowefunkcjonowanie
Odpowiedzialnośćkarna zapodanie nieprawdy lubzatajenieprawdy... 301
instytucji samorząduterytorialnego,to jest takie ich działanie i rozwój, które wolne
sąod przypadków osiągania nielegalnych dochodów przezosoby zaangażowane w ak
tywność samorządową, awprzypadkach zachowania się ich w tym zakresie w sposób niezgodnyzprawem umożliwiająceeliminowanie z tej płaszczyznyżyciapublicznego osób,które nie zasługują na to,aby sięwniej znajdować. Oczywiście,przedmiotowe oświadczenia majątkowe i związana z nimi odpowiedzialność karna za podanienie
prawdy lub zatajenieprawdy niesą remedium na wszelkienieprawidłowości w tym względzie, ale ufaćmożna, że w znacznym stopniu przyczyniają się one do ich zawę żania. W konsekwencji to, że złożenie nieprawdziwego oświadczenia majątkowego
w związku z pełnieniem funkcji lub zajmowaniem stanowiskawsamorządzie tery torialnym jest przestępstwem, nie stanowi nadmiarukryminalizacji i czyni zadość subsydiarności prawa karnego, które powinno ingerowaćtylkojakoultima ratio, ale
w przedmiotowym obszarzetakapotrzeba niewątpliwie istnieje. Z natury ludzkiej
wynikabowiem, że niekiedy rozmijamysię z prawdą, a prawo jest tym instrumen tem, który może wpływaćna nasze zachowania, aby pod rygorem odpowiedzialności karnej tegonie czynić.
Criminal liability for giving false information or
concealment of the truth in the statements of property
made in connection with the performance of duties
and occupation of positions in local government
Summary
Inconnectionwith the performance offunctions and occupying positionsin local government financial statements to be submitted. Forgiving themfalse information or concealmentof the truth threatens to criminalliability for the offense of giving
falsetestimony. It depends on her being informedof thisresponsibility,which is the
wrong solution, aswellasthelack of accountability of local governmentemployees.
Keywords: statementsof assets, concealmentof the truth, provide false, crime, liability
