Roman Bartnicki
"Tiefenpsychologie und Exegese", t. 1
: "Traum, Mythos, Märchen, Sage und
Legende", Eugen Drewermann,
Olten-Freiburg i. Br. 1984 : [recenzja]
Collectanea Theologica 57/2, 189-192
d a k c ji te k s t u g re c k ie g o n iż ty m , że są to ró ż n e tłu m a c z e n ia s e m ic k ie g o o ry g in a łu . Ł u k a s z n ie p r z e r e d a g o w a ł te j tr a d y c ji t a k r a d y k a l n ie ja k M a te u s z , g d y ż ró ż n ic e o b s e r w o w a n e w M t z w y k le są te g o s a m e g o r o d z a j u co ró ż n ic e c h a r a k t e r y s t y c z n e d la M t w p o r ó w n a n iu z M k.
W b re w d o m in u ją c y m d z is ia j p o g lą d o m n a a u to r s tw o e 'w a n g e lii M a te u s z a R. H. G u n d r y d o c h o d z i do p r z e k o n a n ia , że d z ie ło to n a p is a n e z o s ta ło A D 65— 67 w A n tio c h ii S y r y j s k ie j p rz e z a p o s to ła M a te u s z a w o p a r c iu o E w a n g e lię M a r k a i in n e ź ró d ła . ks. R o m a n B a r t n i c k i W a r s z a w a E u g e n D R E W E R M A N N , T i e f e n p s y c h o l o g i e u n d E x e g e s e , to m I: T r a u m , M y th o s , M ä r c h e n , S a g e u n d L e g e n d e , O lte n —F r e i b u r g i. B r. 1984, W a lt e r - V e r la g , s. 576.
N a ty c h m ia s t po u k a z a n i u się w k s ię g a r n ia c h k s ią ż k a E. D rew 7e r m a n n a s ta ła się b e s ts e lle r e m i tr z e b a b y ło m y ś le ć o p o n o w n y m je j w y d a n iu . A u to r z a p r a s z a n y je s t do p a r a f i i i sz k ó ł z p r e l e k c ja m i i w y k ła d a m i. C z y m t ł u m a czyć t a k w ie lk ą p o p u la r n o ś ć s to s u n k o w o m ło d e g o p is a rz a i jeg o o p a słe g o (576 stro n !) d z ie ła . W p o szu k i-w an iu ź ró d e ł s k u c e s u tr z e b a n a m c o fn ą ć się n ie c o do h is to r ii egzegezy. P o c z y n a ją c od X V II I w. n a p r o t e s ta n c k ic h f a k u l te t a c h i w e w a n g e lie - k ic h k o ś c io ła c h p r a w o o b y w a te ls tw a z d o b y w a h is to r y c z n o - k r y ty c z n a m e to d a i n t e r p r e t a c j i P is m a Ś w ię te g o . W p ra w d z ie ja k o p ie r w s z y m e to d ą t ą z a c z ą ł p o s łu g iw a ć się o r a t o r ia n in R ic h a r d S im o n (1638— 1712), k tó r y w r. 1678 o p u b lik o w a ł sw m ją H is to ir e c r i ti q u e d u V i e u x T e s t a m e n t , a w 1689 r. u k a z a ła się H is t o ir e c r i t i q u e d u t e x t e d u N o u v e a u T e s t a m e n t , a le jeg o p r a c e n ie z d o b y ły u z n a n ia . B is k u p J a c q u e s B é n ig n e B o s s u e t z a k a z a ł c z y ta n ia ty c h dzieł, a R ic h a r d S im o n z o s ta ł w y d a lo n y z z a k o n u . W N ie m c z e c h p ie r w s z y m r e p r e z e n ta n t e m te j m e to d y b y ł J o h a n n S a lo m o S e m le r (1725—1791). M e to d a h is to r y c z n o - k r y ty c z n a s ta ła s ię z c z a se m p o w s z e c h n ie u ż y w a n ą p rz e z eg ze- g e tó w p r o te s ta n c k ic h , z p e w n y m o p ó ź n ie n ie m p r z y ję li ją ta k ż e b ib liś c i k a t o liccy , n a jb a r d z ie j n ie u f n ie o d n o sz ą się do n ie j p ra w o s ła w n i.
W id o c z n ie w s z y s tk o u le g a p ro c e s o w i s t a r z e n i a się i p r z e s ta je się p o d o b a ć . N a p r z e s tr z e n i o s ta tn ic h k il k u n a s t u l a t m e to d a h is to r y c z n o - k r y ty c z n a s p o ty k a się z a ta k a m i p o c h o d z ą c y m i z r ó ż n y c h s tro n . N a jc z ę ś c ie j k r y t y k u j ą j ą p r o te s ta n c i, k tó r z y p r o p o n u ją ró ż n e n o w e m e to d y p r a c y n a d te k s te m b ib lijn y m . W n o w y s p o s ó b p o d c h o d z i do B ib lii ta k ż e ś w ie c k i k a to lik , E u g e n D r e w e r m a n n . U ro d z ił się w r. 1940, s tu d io w a ł filo z o fię w M o n a s te rz e , te o lo g ię w P a d e r b o r n , p s y c h o a n a liz ę w G e ty n d z e . J e s t d o k to r e m te o lo g ii, p r z e d s ta w ia n y je s t ja k o P r i v a t d o z e n t te o lo g ii s y s te m a ty c z n e j n a F ilo z o fic z n o -T e o lo g ic z n y m W y d z ia le w P a d e r b o r n , p ro w a d z i p r a k t y k ę p s y c h o te r a p e u ty c z n ą . Z d ą ż y ł ju ż o p u b lik o w a ć d z ie ła : S t r u k t u r e n d e s B ö se n . Die j a h w i s t i s c h e U r g e
s c h i c h t e i n e x e g e t i s c h e r , p s y c h o l o g i s c h e r u n d ..philosophischer S i c h t (3 to m y ); D er t ö d l i c h e F o r t s c h r i t t ; D er K r i e g u n d d a s C h r is te n t u m ,; P s y c h o a n a l y s e u n d M o r a l t h e o l o g i e (3 to m y ); ra z e m z I n g r i t t N e u h a u s o p r a c o w a ł s e r ię G r i m m s M ä r c h e n t i e f e n p s y c h o l o g i s c h g e d e u t e t i w ie le in n y c h . D zieło T i e f e n p s y c h o l o g i e u n d E x e g e s e s k ł a d a się z c z te re c h z a s a d n ic z y c h części: I. F il o z o f i c z n e p o d s t a w y te o l o g i c z n e j h e r m e n e u t y k i (s. 23— 71); II. P r a w d a f o r m (s. 72— 162); III. R e g u ł y i t e c h n i k i i n t e r p r e t a c j i o p o w i a d a ń a r c h e t y p i c z n y c h , z w ł a s z c z a m i t ó w i b a ś n i (s. 163— 388); IV . D o d a t k o w e r e g u ł y i t e c h n i k i i n t e r p r e t a c j i , s z c z e g ó ln i e p s y c h o d y n a m i k a sag i le g e n d (s. 389—482). J a k o d o d a te k p o tr a k to w a n e z o s ta ły d w a k o n k r e t n e p rz y k ła d y i n t e r p r e ta c ji : h is to r ii w y jś c ia z E g ip tu i h is to r ii d z ie c ię c tw a J e z u s a w e d łu g M a te u sz a .
A u to r p r ó b o w a ł ju ż sto s o w a ć m e to d ę p s y c h o lo g ic z n ą w s tu d iu m p o ś w ię c o n y m ja h w is ty c z n e j h is to r i i p ie r w o tn e j. W ta m ty m d z ie le n ie o m ó w ił m e t o d o lo g ic z n y c h z a s a d s w o je j i n t e r p r e ta c ji , co c z y n i w o m a w ia n e j k sią ż c e , p r z e d s ta w ia ją c n a jp i e r w te o r ię p s y c h o lo g ic z n e j h e r m e n e u ty k i (por. s. 15 n. 22).
E. D r e w e r m a n n c h a r a k t e r y z u j e s w o ją h e r m e n e u ty c z n ą m e to d ę n ie ty lk o ja k o t i e f e n p s y c h o l o g i s c h (c h o d z iło b y o „ p sy c h o lo g ię g łę b i” , u p r a s z c z a ją c n a z y w a m j ą „ p s y c h o lo g ic z n ą ”), le c z o k r e ś la ją c ją d o k ła d n ie j w y ja ś n i a że, c h o d z i o h e r m e n e u ty k ę u p r a w ia n ą w o p a r c iu o te o r ię a r c h e ty p ó w C. G. J u n g a (por. s. 58 nn.). W y w o d z i się o n a z p s y c h o lo g ic z n e j i n t e r p r e t a c j i m a r z e ń s e n n y c h w y s u n ię te j p rz e z C. G. J u n g a . S p r z e c iw ia ją c s ię te o r ii S. F r e u d a , J u n g p o s ta w ił te z ę , że m a r z e n ie s e n n e n ie p o w in n o b y ć tr a k to w a n e je d y n ie ja k o z a stę p c z e , n ie r e a ln e s p e łn ie n ie p r a g n ie ń u ta jo n y c h p o p ę d ó w , lecz o b ja w ia o no p o z y ty w n ie w e w n ę tr z n e , d u c h o w e rz e c z y w is to ś c i, w s p ó ln e w s z y s tk im lu d z io m . J u n g n a z w a ł je p r a w z o r a m i — „ a r c h e t y p a m i” . W u k r y t y sp o só b w y s tę p u j ą one w k a ż d y m m a r z e n iu se n n y m . W a rto w ty m m ie js c u p rz y p o m n ie ć , że te r m i n „ a r c h e t y p ” p o s ia d a ju ż d łu g ą filo z o fic z n ą tr a d y c ję . J e ś li n a w e t w p r o s t n ie b y ł u ż y w a n y p rz e z P l a to n a , to je d n a k n a b r a ł d u ż e g o z n a c z e n ia w p ó ź n ie js z e j filo z o fii n e a p o lita ń s k ie j. U ż y w a n y b y ł w s e n s ie p la to ń s k ie j „ id e a ”. Z w ią z e k n a u k i o a r c h e t y p a c h z filo z o fią p la t o ń s k ą d o s trz e g a ln y je s t u D r e w e r m a n n a w ó w c z a s, g d y m ó w i o n o „m o c y a r c h e t y p ó w ” („ M a ch t der A r c h e t y p e n ”), k tó r e p r z e c iw s ta w ia ją się „ s u b ie k ty w n y m p o c z y n a n io m ” (s u b i e k t i v e W i l l k ü r ) : „m o c a r c h e ty p ó w le ż y w ty m , iż one, a b s t r a h u ją c od w s z e lk ic h s u b ie k ty w n y c h p o c z y n a ń ja w ią się p o d m io to w i m o c ą p rz e w y ż s z a ją c ą siły n a tu r y , w ła ś n ie ja k o coś, co z o s ta ło p o d a n e a p r io r i, ja k o o b ie k ty w n a rz e c z y w is to ś ć n ie p o d le g a ją c a ju ż d y s k u s ji” (por. s. 223). N a jw a ż n ie js z a n a to m ia s t ró ż n ic a w s t o s u n k u d o f i lo z o fic z n e j t r a d y c ji p o le g a n a ty m , że p r z y j m u j e o n b io lo g ic z n e p o c h o d z e n ie a r c h e ty p ó w , b ę d ą c y c h o g n iw e m „ k o le k ty w n e j n ie ś w ia d o m o ś c i” (s. 262 n n.). 0 ile a r c h e t y p y r o z u m ia n e są ja k o b io lo g ic z n e a p r i o r i g a tu n k u h o m o sa p i e n s są o n e a h is to ry c z n e , z a is tn ia łe w r a z z z a is tn ie n ie m lu d z k o ś c i i c ią g le i s tn i e ją c e . „ A r c h e ty p y są... w r ó w n e j m ie rz e a rc h a ic z n e ja k i u to p ijn e , r e t r o s p e k ty w n e j a k i p r o s p e k ty w n e , w s p o m n ie n ie m j a k i a n ty c y p a c ją ; w n ic h p o c z ą te k i k o n ie c , p o c h o d z e n ie i c e l s ta n o w ią je d n o ś ć ” (s. 237). Z t e j r a c j i z d a n ie m D r e w e r m a n n a są o n e p r z y d a t n e d la u c h w y c e n ia h e r m e n e u ty c z n e j ró ż n ic y p o m ię d z y p a c je n te m a t e r a p e u t ą p o d c z a s p s y c h o te r a p e u ty c z n e j r o z m o w y . P rz e z s p r o w a d z e n ie m a r z e ń s e n n y c h d u c h o w o n ie u s ta b iliz o w a n e g o lu b c h o re g o p a c je n ta do a r c h e ty p ó w , o tr z y m u je t e r a p e u t a in s tr u m e n t d o u j a w n ie n ia w b io g r a fii p a c je n ta m in io n e j s y tu a c ji, k tó r a d o p ro w a d z iła do p o w s ta n ia n e rw ic y . M a ją c to n a u w a d z e a r c h e t y p y z o s ta ją u z n a n e n a s tę p n ie za is to tn y k lu c z do z ro z u m ie n ia p r z e s ła n ia w m ita c h , b a ś n ia c h , s a g a c h i le g e n d a c h . Z g o d n ie z te z ą h e r m e n e u ty k i a r c h e ty p ó w te li te r a c k ie f o r m y p o d w z g lę d e m h is to ry c z n y m m a j ą n ie w ie lk ie z n a c z e n ie . N ie o d z w ie r c ie d la ją on e rz e c z y w is to ś c i h is to ry c z n e j, lecz są w y ra z e m p o z a c z a so w y c h , d u c h o w y c h j a k o ści. Z te g o w y p ro w a d z a D r e w e r m a n n w n io s e k : „ ty lk o w a r c h e ty p a c h 1 w u c z u c ia c h z a w a r ty je s t e le m e n t je d n o c z ą c y i łą c z ą c y k u l t u r y i re lig ie w s z y s tk ic h c z a só w i o b s z a r ó w g e o g ra f ic z n y c h ” (s. 70 n.). T rz e b a t u z w ró c ić ta k ż e u w a g ę n a to, j a k p sy c h o lo g g łę b i p o jm u je h i s to rię . O tóż n ie r o z u m ie o n h is to r ii ja k o h is to ry c z n e g o ro z w o ju , w k tó r y m ro z r ó ż n ia się h is to ry c z n e d a ty i f a k ty , lecz p rz y jm u je , że je j s e n s u ja w n ia się w ła ś n ie p rz e z ro z w a ż a n ie e le m e n tu a h is to ry c z n e g o , do k tó r e g o e le m e n t h is to r y c z n y p o z o s ta je w ta k im s to s u n k u ja k p o je d y n c z e do cało ści. T eo lo g ia, o ile je s t r o z u m ia n a ja k o n a u k a o s e n s ie b y tu w ś w ie tle B ożym , w y m a g a t a k i e j m e to d y w p o d c h o d z e n iu do P is m a Ś w ię te g o , k tó r a p r ó b u je w y śle d z ić t o co w ie c z n e , lecz o b le c z o n e je s t w s z a tę c z a so w ą : „ ...z a m ia s t ś le d z e n ia z e w n ę tr z n e j rz e c z y w is to ś c i za p o m o c ą b a d a ń h is to ry c z n y c h i so c jo lo g ic z n y c h , n a le ż y — je ś li c e le m je s t te o lo g ia i w ia r a — b a d a ć p sy c h o lo g ic z n ie w e w n ę tr z n ą rz e c z y w is to ś ć n ie h is to ry c z n y c h , m ity c z n y c h , le g e n d a r n y c h , b a ś n io
w y c h czy m a ją c y c h c h a r a k t e r sa g o p o w ia d a ń i p y ta ć , n a ile w p sy c h ic e c z ło w ie k a w s z y s tk ic h c z a só w ż y w o tn e są z a w a r te w n ic h p r a w d y ” (s. 95).
K r y ty c e p o d d a n a z o s ta ła sz c z e g ó ln ie f o r m g e s c h i c h t l i c h e M e t h o d e . Z a r z u c a się je j ·— n ie z u p e łn ie n ie s łu s z n ie — że h is to r y c z n ą rz e c z y w is to ś ć u w a ża o n a za je d y n ą m ia r ę p r a w d y o p o w ia d a n ia . W o d n ie s ie n iu do o p o w ia d a ń n o w o te s ta m e n ta ln y c h o z n a c z a to d la D r e w e r m a n n a : „... w is to c ie z a m ia r w s k a z a n ia n a C h r y s tu s a w lic z n y c h n o w o te s ta m e n ta ln y c h o p o w ia d a n ia c h m o ż e b y ć p o z n a n y co n a jw y ż e j p rz e z w ia r ę ; s a m e w so b ie te g o r o d z a j u o p o w ia d a n ia p r z e d s ta w ia j ą n ie p r a w d z iw y , u w a r u n k o w a n y czaso w o k o m p r o m is ze ś r o d o w is k ie m p o g a ń s k im ” (s. 95). T e r o z w a ż a n ia n a te m a t h e r m e n e u ty k i a r c h e ty p ó w są p o d s ta w ą do s tw o r z e n ia r e g u ł p s y c h o lo g ic z n e j e g zeg ezy P is m a Ś w ię te g o . N a p ie r w s z y m m ie js c u m ó w i s ię o s y n c h r o n is ty c z n y m s k o m p le to w a n iu (b ib lijn y c h ) m o ty w ó w n a r r a c y jn y c h (A m p l i f i k a t i o n s r e g e l ). W b re w te n d e n c ji m e to d y h is to ry c z - n o - k r y ty c z n e j, b y b a d a ć m a łe je d n o s tk i lite r a c k ie , i n t e r p r e t a c j ę b a d a n e g o m a t e r i a ł u ro z c ią g a się n a n ie o g r a n ic z o n ą ilo ść ta k i c h m o ty w ó w , o k tó r y c h t w ie r d z i się, że są p o d o b n e ze w z g lę d u n a w s p ó ln ą tr e ś ć a r c h e t y p u (s. 168). T a t r u d n a do z a s to s o w a n ia w p r a k t y c e r e g u ła z o s ta je n a s tę p n ie o g ra n ic z o n a p rz e z w z g lą d n a lo g ic z n ą z w ięzło ść i k o n te k s tu a ln o ś ć p r z y li te r a c k im u f o r m o w a n iu m o ty w u (re g u ła cało ści, r e g u ła p o c z ą tk u , r e g u ła w y jś c ia — s. 205nn.). J a k o c e l te g o in t e r p r e ta c y jn e g o z a b ie g u p o d a je D r e w e r m a n n to, że „ g łó w n e z a d a n ie i n t e r p r e t a c j i m u s i p o le g a ć n a ty m , że b y o b ra z o w y ję z y k b a ś n i czy m itu , sa g i czy le g e n d y p rz e tłu m a c z y ć ta k , b y w y d o b y ć z a w a r tą w n im p s y c h ic z n ą rz e c z y w is to ś ć , p rz y czy m tr z e b a n a jp i e r w a r c h e ty p ic z n y ję z y k s y m b o lic z n y z a s tą p ić p s y c h o lo g ic z n y m ję z y k ie m p o ję c io w y m , a n a s tę p n ie p s y c h o lo g ic z n e te r m i n y z p o w ro te m z w ią z a ć z d o św ia d c z e n ia m i, z k tó r y c h one z o s ta ły w y d o b y te ” (s. 219 — r e g u ł a r e a liz a c ji in te r p r e ta c ji ) . . W te n sp o só b n a k o ń c u in t e r p r e ta c y jn e g o to k u b a d a ń sto i o b ró c e n ie l i t e r a t u r y b ib lij n e j ( U m g a n g m i t b i b l i s c h e r L i t e r a t u r ) . T e k s t b ib l ij n y z o s ta je w y p o w ie d z ia n y w s y t u a c ji ż y c io w e j w s p ó łc z e s n e g o c z y te ln ik a . W ie le s t u le c i lic z ą c y te k s t b ib l ij n y w sw o ic h m o ty w a c h i o b ra z a c h je s t p o jm o w a n y ja k o sy m b o l lu d z k ie g o u s p o s o b ie n ia i a k tu a liz o w a n y w o d n ie s ie n iu do „ tu i d z is ia j” .
T a k o tr z y m u je się n o w y te k s t k o ń c o w y , k tó r y z o s ta ł r o z w in ię ty z b ib l ij n e g o te k s t u p o d s ta w o w e g o . P r z y k ła d e m m a b y ć r o z p r a c o w a n e p rz e z D re - w e r m a n n a n a k o ń c u k s ią ż k i w y jś c ie I z r a e litó w z E g ip tu , w k tó r y m a k t u a l i z u je o n b ib lijn e m o ty w y . I ta k n p . a k tu a l iz a c j ą E g ip tu ja k o d o m u n ie w o li m a j ą b y ć c ie r p ie n ia z a d a w a n e p rz e z z ie m s k ie w ła d z e ; f a r a o n to te n , k tó r e g o lu d z ie c z y n ią B o g ie m z o b a w y o ży cie , czy te n , k tó r y p rz e s z k a d z a lu d z io m żyć p o lu d z k u ; a k tu a liz a c ją M o jżesza s to ją c e g o p rz e d p ło n ą c y m k r z a k ie m je s t p rz e c z u c ie p r a w d z iw e j w o ln o ś c i w B ogu, k tó r y o b ja w ia się ja k o je d y n y le g a ln y w ła d c a ; a k tu a l iz a c j ą in te r w e n c ji M o jż e sz a i A a r o n a u f a r a o n a je s t p r ó b a k o m p r o m is u p o m ię d z y lu d z k ą o b a w ą a B o żą w o ln o śc ią ; a k tu a l iz a c ją r a t u n k u w M o rz u C z e rw o n y m je s t b e z w a r u n k o w e z a u f a n ie do B oga, k tó r e p r o w a d z i do w y jś c ia z p a n o w a n ia s tr a c h u ; a k tu a l iz a c j ą w ę d r ó w k i p rz e z p u s ty n ię je s t n ie p e w n o ś ć w p o d a r o w a n y m p rz e z B oga ż y c iu w w o ln o śc i; p r z y k a z a n ia są g w a r a n ta m i w o ln o śc i p o d a r o w a n e j p rz e z B oga, itd . (s. 484— 502). T a a k tu a l iz a c j a , czy li p r a k ty c z n e z a s to s o w a n ie m e to d y p sy c h o lo g ic z n e j do i n t e r p r e t a c j i te k s tó w b ib lijn y c h , u k a z u je n a jw y r a ź n i e j je j b e z d ro ż a . D r e w e r m a n n p o tr a f i p is a ć b a rd z o s u g e s ty w n ie , z p o lo te m i ty m c h y b a p o z y s k u je so b ie w ie lu e n tu z ja s tó w . J e g o te o r ia je s t je d n a k b a r d z ie j f a n t a z ją niż p o w a ż n ą h ip o te z ą n a u k o w ą . K r y ty k a w y w o d ó w D r e w e r m a n n a p o w in n a n a w ią z y w a ć do h is to ry c z n y c h u w a r u n k o w a ń eg z e g e z y h is to r y c z n o - k r y ty c z n e j. N a w e t w te d y g d y a u to r z y , p o c h o d z ą c y ja k D r e w e r m a n n ze s z k o ły p sy c h o lo g ii g łę b i (t i e f e n p s y c h o l o g i s c h e
192
R E C E N Z JEe g zeg ezy , to je d n a k ic h h e r m e n e u ty c z n y i e g z e g e ty c z n y d o s tę p do P is m a Ś w ię te g o m o ż liw y je s t je d y n ie p rz e z filo z o fic z n e im p lik a c je m e to d y h is to - r y c z n o - k r y ty c z n e j.
M o ż n a n a k o n ie c z a p y ta ć , c z y m n a le ż y tłu m a c z y ć e u f o r ię w o k ó ł k s ią ż k i D r e w e r m a n n a i z a c h w y t n a d je g o sp o s o b e m i n t e r p r e ta c j i te k s tó w b ib lijn y c h . D laczeg o s t a ł się o n u d z ia łe m ta k ż e w ie lu n ie m ie c k ic h d u s z p a s te rz y , p r o b o szczó w ? P rz y c z y n ą je s t c h y b a f a k t z n u ż e n ia e g z e g e z ą p r z e p r o w a d z a n ą t r a d y c y jn ą ju ż m e to d ą h is to r y c z n o - k r y ty c z n ą . W y m a g a o n a p rz e c ie ż d łu g ic h i ż m u d n y c h s tu d ió w ję z y k o w y c h , d ro b ia z g o w y c h a n a liz , b a d a ń lite r a c k ic h i h is to ry c z n y c h . Z a m ia s t n ic h D r e w e r m a n n p r o p o n u je b ły s k o tliw ą , lecz w y s s a n ą z p a lc a te o rię . S ło w o B oże d o ta r ło do n a s w lu d z k ie j sz a c ie i je s t u w a r u n k o w a n e k o n k r e t n ą s y t u a c ją h is to r y c z n ą i w y ra ż o n e w k o n k r e t n e j fo r m ie lite r a c k ie j. C h c ą c p o p r a w n ie o d c z y ta ć z a w a r te w n im o rę d z ie , tr z e b a je d n a k z a d a ć so b ie t r u d a n a liz o w a n ia go m e to d ą h is to r y c z n o - k r y ty c z n ą , bo — p o m im o w y s u w a n y c h w o b e c n ie j z a s trz e ż e ń — p o z w a la o n a je d n a k w n ik n ą ć n a jl e p ie j w g łę b ię P is m a Ś w ię te g o . ks . R o m a n B a r t n i c k i , W a r s z a w a D ie te r E M E IS , J e s u s C h r i s t u s — L e h r e r d e s L e b e n s . K a t e c h e t i s c h e C h r i s t o logie, F r e ib u r g i. B r. 1985, V e rla g H e r d e r , s. 200. J e s t to k s ią ż k a n a p is a n a p rz e z p a s t o r a li s t ę z M o n a s te ru . N a o k ła d c e r e k la m o w a n a je s t ja k o p o d s ta w o w e d zieło p r z e k a z u w ia ry , k tó r e w je d n ą c a łość z b ie r a is to tn e im p u ls y z te o r ii k a te c h e ty c z n e j i d o ś w ia d c z e n ia o s ta tn ic h la t. W e w s tę p ie s a m a u to r u z a s a d n ia ją c p o d ję c ie te j p r o b le m a ty k i p o w o łu je się n a sło w a J a n a P a w ła II w C a t e c h e s i t r a d e n d a e (r. 1979): „ N a sz y m j e d y n y m n a u c z y c ie le m je s t J e z u s C h r y s t u s ” i tw ie r d z i, że p a p ie ż w y b r a ł te sło w a , g d y ż n a w c z e ś n ie j o d b y ty m sy n o d z ie p o ś w ię c o n y m k a te c h e z ie c iąg le a k c e n to w a n o , że w c e n tr u m k a ż d e j p ra w d z iw e j k a te c h e z y m u s i sta ć C h ry s tu s . I s to tn ą i n a jw a ż n ie js z ą tr e ś c ią k a te c h e z y je s t „ ta je m n ic a C h r y s t u s a ” . K a te - c h iz o w a ć z n a c z y w p e w ie n s p o s ó b w p ro w a d z ić k o goś do b a d a n ia te j t a j e m n ic y w e w s z y s tk ic h je j w y m ia r a c h (C a t e c h e s i tr a d e n d a e , n r 5). A u to r w y p ro w a d z a w n io se k , iż s k o ro w c e n tr u m k a te c h e z y p o w in n a s ta ć ta je m n ic a O so b y J e z u s a C h r y s tu s a , to ta je m n ic a t a n a le ż y ta k ż e do c e n tr u m r e f le k s j i n a d k a te c h e z ą (s. 11). W ro z d z ia le w s tę p n y m (A. Z u r B e g r ü n d u n g u n d E i n f ü h r u n g ) a u t o r k o n s t a tu j e , że n a u k a , ja k ą m a do p r z e k a z a n ia k a te c h e z a , n ie p o le g a n a n ie z a le ż n y m od o so b y J e z u s a C h r y s t u s a s y s te m ie z d a ń o B ogu, ś w ie c ie i lu d z ia c h , lecz n a ś w ia d e c tw ie o ty m , co je s t ta j e m n i c ą n a sz e g o ży cia . W p r z e p o w ia d a n iu , w d z ia ła n iu i w d ro d z e J e z u s a C h r y s tu s a p ro w a d z ą c e j p rz e z ś m ie rć do ż y c ia u k a z u je s ię B óg ja k o T e n , k tó r y z b a w c z ą m o c ą ch ce ż y c ia lu d z i i c a łeg o s tw o r z e n ia . K to in n y c h ch ce d o p ro w a d z ić do u z n a n ia t e j p r a w d y , m u s i im u k a z a ć sw ó j w ła s n y s to s u n e k do O so b y J e z u s a C h r y s tu s a i p rz e k a z a ć im w ła s n e p o w ią z a n ie z N im ja k o z „ N a u c z y c ie le m ż y c ia ” . M ó w ią c o z a d a n ia c h k a te c h e ty c z n e j c h ry s to lo g ii a u to r z w r a c a u w a g ę m . in. n a n a s t ę p u ją c e s p r a w y : — W k a te c h e z ie w ła ś c iw ie lu d z ie n ie p r a g n ą o tr z y m a n ia in f o r m a c ji n a t e m a t b ib lijn e j, h is to ry c z n e j czy s y s te m a ty c z n e j c h ry s to lo g ii, le c z c h c ą n a u c z y ć się w ia r y w J e z u s a C h r y s tu s a . T re ś c i b ib lijn e j, h is to r y c z n e j i s y s te m a ty c z n e j c h ry s to lo g ii tr z e b a t a k p r z e k a z y w a ć , b y b y ły o n e p o m o c ą d la w ia r y słu c h a c z y .
— B ib lijn a , h is to r y c z n a i s y s te m a ty c z n a c h ry s to lo g ia ro z w a ż a p o c z ą tk i i h i s to r ię t r a d y c j i w ia r y w C h r y s tu s a aż do c z a só w o b e c n y c h . N a czy m m a p o le g a ć p rz e k a z y w a n ie t e j t r a d y c j i lu d z io m d z is ie js z y m ta k , b y ja k o ż y w a t r a d y c j a b y ła p o m o c n ą w p rz e ż y w a n y c h d z is ia j n a d z ie ja c h i o b a w a c h , z a d a n ia c h i p y ta n ia c h , a ja k o w e z w a n ie do p ra w d z iw e g o ży c ia , b y m o g ła b y ć p r z e k a z y w a n a w d a ls z ą p rz y s z ło ść ? (s. 18n.).
