JERZY LECHOWSKI Warszawa
ZASTOSOWANIE
TEORII POLA INFORMACYJNO-EMOCJONALNEGO
W OSI ˛
AGANIU SUKCESÓW
DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYCH I EKONOMICZNYCH
Aby osi ˛agn ˛ac´ jakikolwiek sukces, nalez˙y: wiedziec´, jak go osi ˛agn ˛ac´, wierzyc´, z˙e sie˛ go osi ˛agnie, i miec´ odpowiedni ˛a moc i czas do jego osi ˛a-gnie˛cia. O osi ˛agnie˛tym sukcesie moz˙na mówic´ tylko wówczas, gdy wykorzy-stuj ˛ac odpowiednio swój umysł, z satysfakcj ˛a dochodzimy do postawionego sobie celu. Satysfakcja wi ˛az˙e sie˛ z emocjami, a te z wiar ˛a w sukces, funk-cjonowanie umysłu zas´ − z wiedz ˛a, informacj ˛a. Osi ˛agnie˛ty sukces zbiorowy nie jest zwykł ˛a sum ˛a sukcesów jednostkowych. Sukces jednostki nie zawsze idzie w parze z sukcesem zbiorowym. Wartos´c´ sukcesu zbiorowego jest zawsze wie˛ksza niz˙ sukcesu jednostkowego. Ogólnie, ale niezbyt precyzyj-nie, moz˙na powiedziec´, z˙e wartos´c´ sukcesu zbiorowego jest tym wie˛ksza, im wie˛kszy jest zbiór jednostek, którego ów sukces dotyczy. Sukces jest jednak, jak łatwo zauwaz˙yc´, poje˛ciem w pewnym sensie wzgle˛dnym, po-niewaz˙ zalez˙y on od sił i s´rodków, za pomoc ˛a których zostaje osi ˛agnie˛ty. Osi ˛agnie˛cie jakiegokolwiek sukcesu, zarówno w z˙yciu osobistym jak i spo-łeczno-ekonomicznym, zalez˙y nie tylko od wiary w jego osi ˛agnie˛cie, ale równiez˙ od sposobu, tzn. odpowiedniej wiedzy, i wreszcie od moz˙liwos´ci jego realizacji.
Sukcesem w dydaktyce be˛dzie nie tylko duz˙a efektywnos´c´ w procesie nauczania, ale równiez˙ nauczenie słuchaczy praktycznego wykorzystywania nabytej wiedzy, ponadto sprawnego przekazywania przez słuchaczy nabytych w procesie nauczania teoretycznych i praktycznych umieje˛tnos´ci innym.
W kaz˙dym z tych przypadków waz˙ne s ˛a: wiedza, wiara i praca. Sprawne nauczanie moz˙na, na zasadzie analogii, utoz˙samic´ z fizycznym poje˛ciem
sprawnos´ciη. Podobnie zatem, jak w fizyce, moz˙na przyj ˛ac´, z˙e jest to stosu-nek mocy uz˙ytecznej Pu do mocy włoz˙onej Pw albo stosunek pracy uz˙ytecz-nej Wu do pracy włoz˙onej Ww. Praca uz˙yteczna jest mniejsza od pracy wło-z˙onej, poniewaz˙ cze˛s´c´ jej ulega rozproszeniu i traci sie˛ j ˛a bezpowrotnie. Praca włoz˙ona Ww jest sum ˛a pracy uz˙ytecznej Wu i pracy rozproszonej Wr, a zatem:
Ww = Wu + Wr.
Przez sprawne przekazywanie umieje˛tnos´ci, jakich nabywamy w procesie dydaktycznym, oraz sprawne ich wykorzystywanie w praktyce nalez˙y rozu-miec´ nie tylko sposób wykorzystania zgromadzonej wiedzy, ale równiez˙ emocji niezbe˛dnych do działania, a szerzej traktuj ˛ac − wiary w sukces. Aby osi ˛agn ˛ac´ sukces, musimy wierzyc´ w to, z˙e sie˛ go osi ˛agnie, wiedziec´, jak go osi ˛agn ˛ac´, i wreszcie miec´ moz˙liwos´ci jego osi ˛agnie˛cia, tzn. musimy miec´: wiare˛, wiedze˛ i prace˛, przy czym praca be˛dzie sie˛ składac´ z che˛ci i dzia-łania. Czynniki te s ˛a niezbe˛dne nie tylko, jak moz˙na sie˛ domys´lac´, w osi ˛a-ganiu sukcesu dydaktyczno-wychowawczego, ale w ogóle w osi ˛a˛a-ganiu ja-kiegokolwiek sukcesu w sensie jak najbardziej ogólnym. Wiadomo, jak waz˙ne s ˛a dla człowieka jego działanie, mys´lenie i emocje, dlatego tez˙ po-niz˙ej podane zostan ˛a odpowiednie definicje tych poje˛c´ i odpowiednie wzory do obliczania sprawnos´ci działania ηR, sprawnos´ci emocjonalnej ηL i spraw-nos´ci intelektualnej ηC. Sprawnos´ci te be˛dzie moz˙na obliczyc´ dla kaz˙dej osoby badanej, która udzieli odpowiedzi na pytania zawarte w kwestiona-riuszu osobowym Le Senne’a. Zanim sformułowane zostan ˛a definicje odpo-wiednich wielkos´ci i wzory do obliczania ich wartos´ci, podana zostanie odpowiednia reguła ich tworzenia, aby ułatwic´ ich odczytywanie i koja-rzenie. Otóz˙ kaz˙demu strumieniowi przyporz ˛adkowana jest litera „I”, a kaz˙-demu bodz´cowi litera „U”. Przez strumien´ działania, emocji lub informacji rozumie sie˛ stosunek ich ilos´ci do czasu. Poje˛cie to jest analogiczne do strumienia masy, energii czy tez˙ ładunku elektrycznego. Indeksy pisane u dołu tych symboli oznaczac´ be˛d ˛a zawsze: pierwszy, pisany duz˙ ˛a liter ˛a − wytwarzanie drugiego, pisanego mał ˛a liter ˛a.
Indeksy te be˛d ˛a oznaczane odpowiednio: R − działanie r − (praktyczne − zwi ˛azane z działaniem); L − emocje l − (intuicyjne − zwi ˛azane z emocja-mi); C − informacje c − (teoretyczne − zwi ˛azane z informacjami). Małe litery w oznaczeniach maj ˛a tu zatem jakby podwójne znaczenie. Na przy-kład URl jest to bodziec (U) − działania (R) − wywołuj ˛acy emocje (l). Za-równo moc wiary w osi ˛agnie˛cie sukcesu, jak i moc wiedzy, a takz˙e moc
działania mog ˛a byc´: praktyczne, intuicyjne lub teoretyczne. Kaz˙da z nich zdefiniowana jest jako iloczyn odpowiedniego strumienia i bodz´ca: moc wiary − jako iloczyn strumienia emocji IL i odpowiedniego bodz´ca, dla mocy wiary praktycznej be˛dzie to bodziec ULr, dla mocy wiary intuicyjnej bodziec ULl i dla mocy wiary teoretycznej ULc.
W pracy niniejszej podane zostan ˛a definicje tych poje˛c´ oraz ich praktycz-ne zastosowania, które mog ˛a słuz˙yc´ do analizy przyczyn uzyskiwanych suk-cesów z˙yciowych lub niepowodzen´ − nie tylko dydaktycznych. Poniz˙ej szczegółowo zostan ˛a przedstawione trzy wczes´niej wymienione składniki sukcesu i poje˛cia w nie wchodz ˛ace1.
Wyste˛puj ˛ace w niniejszej pracy poje˛cie wiary, która jest iloczynem mocy wiary i czasu jej wyste˛powania, nie dotyczy oczywis´cie wierzen´ religijnych, chociaz˙ moz˙na by je w tym przypadku równiez˙ zastosowac´ i podac´ nawet odpowiednie przykłady. W procesie nauczania składowe: moc wiary, moc wiedzy i moc działania uczestnicz ˛a w róz˙nym stopniu. Moc wiary np. odgrywa główn ˛a role˛ w naukach humanistycznych, moc wiedzy − w naukach s´cisłych, moc działania natomiast − w naukach prak-tyczno-technicznych. Obok wymienionej głównej roli w kaz˙dej z tych dys-cyplin wyste˛puj ˛a równiez˙ role poboczne − drugo- i trzeciorze˛dne. W dzie-dzinie nauk humanistycznych główn ˛a role˛ odgrywa moc wiary, a poboczne: moc wiedzy i moc działania. W dziedzinie nauk s´cisłych główn ˛a role˛ od-grywa wiedza, która jest iloczynem mocy wiedzy i czasu, w jakim ona wyste˛puje, a moc i wiara pełni ˛a role poboczne. W naukach praktyczno--technicznych obok głównej roli pracy, która jest iloczynem mocy i czasu, wiedza i wiara odgrywaj ˛a role poboczne. Uzasadnieniem powyz˙szych stwierdzen´ jest okolicznos´c´, z˙e nauki humanistyczne z reguły zajmuj ˛a sie˛ interpretacj ˛a faktów, nauki s´cisłe − dowodami twierdzen´, a nauki prak-tyczno-techniczne − projektowaniem i wykonywaniem obiektów technicznych oraz ich eksploatacj ˛a.
W s´wietle teorii pola informacyjno-emocjonalnego wiare˛ w osi ˛aganie sukcesów moz˙na ł ˛aczyc´ z emocjami, wiedze˛ − z informacjami, a moc − z działaniem. Informacje z kolei wi ˛az˙e sie˛ na zasadzie analogii z polem elektrycznym, z którym zwi ˛azana jest pojemnos´c´ C, z emocjami − pole magnetyczne, a z nim indukcyjnos´c´ L, z działaniem − pole przepływowe pr ˛adu elektrycznego, a z nim opornos´c´ R.
1 Szersze omówienie problemów zwi ˛azanych z teori ˛a pola informacyjno-emocjonalnego, wyprowadzon ˛a na zasadzie analogii do pola elektromagnetycznego, znalez´c´ moz˙na w artyku-łach J. Lechowskiego w „Poste˛pach Cybernetyki” (1983, z. 2, s. 31-66; 1987, z. 3, s. 18-38).
Zastanawiaj ˛acy jest fakt, z˙e wprowadzone w niniejszej pracy takie poje˛-cia, jak moc wiedzy, moc wiary i moc działania − moc praktyczna, moc intuicyjna i moc teoretyczna − znalazły swoje odpowiedniki w lesennowskiej typologii osobowos´ci, co zostanie tu przedstawione. Oczywis´cie nie jest to absolutnie s´cisłe przyporz ˛adkowanie, maj ˛ace jednakz˙e pewne uzasadnienie w tym, z˙e z teorii pola informacyjno-emocjonalnego wynikaj ˛a trzy obszary funkcjonowania osobowos´ci człowieka: wiedzy − zwi ˛azanej z informacjami, wiary − zwi ˛azanej z emocjami i pracy − zwi ˛azanej z działaniem.
I. MOC WIEDZY
1. MOC WIEDZY PRAKTYCZNEJ PCr = ICUCr (WEDŁUG LE SENNE’A − ODDZ´WIE˛KOWOS´C´)
Moc wiedzy praktycznej PCr moz˙na zdefiniowac´ jako iloczyn strumienia informacyjnego IC i bodz´ca informacyjnego powoduj ˛acego działanie UCr. A oto przykład jej zastosowania: załóz˙my, z˙e chcemy zbudowac´ sobie dom, ale nigdy tego jeszcze nie robilis´my. Musimy wobec tego dowiedziec´ sie˛ wielu róz˙nych szczegółów dotycz ˛acych: rodzaju materiałów budowlanych i ich włas´ciwos´ci oraz gdzie moz˙na je nabyc´, a takz˙e − jak z tych mate-riałów zbudowac´ wymarzony swój domek. Potrzebny jest nam zatem nie tylko odpowiedni strumien´ informacji IC, ale równiez˙ bodziec informacyjny do działania UCr, tzn. che˛c´ zdobywania informacji niezbe˛dnej do budowy owego domu. Oczywis´cie che˛c´, czyli motywacja, moz˙e sie˛ zrodzic´ u nas w róz˙nych okolicznos´ciach i moz˙e miec´ róz˙ne przyczyny powstania. Nie be˛dziemy sie˛ jednak tu tymi sprawami bliz˙ej zajmowac´. Problem ten został teoretycznie dokładniej opracowany w zasygnalizowanym tu cyklu artyku-łów zwi ˛azanych z teori ˛a pola informacyjno-emocjonalnego. Moc wiedzy praktycznej PCr uzyskuje sie˛ głównie w czasie działania; wówczas, jak wia-domo, powstaj ˛a róz˙nego rodzaju pomysły.
Wiedza praktyczna, jak sama nazwa wskazuje, znajduje szerokie zasto-sowanie w z˙yciu praktycznym. Wielu ludziom wydaje sie˛ nawet, z˙e to ona jest najwaz˙niejsza, chociaz˙ tak nie jest. Kaz˙dy bowiem rodzaj wiedzy (w tym takz˙e wiedza intuicyjna i teoretyczna) ma swoje waz˙ne zastosowa-nie w całokształcie zastosowa-nie tylko procesu dydaktyczno-wychowawczego i
reali-zacji róz˙nego rodzaju reform, ale równiez˙ całego procesu z˙ycia człowieka na Ziemi.
Wiedza praktyczna, oczywis´cie, jest najbardziej wykorzystywana w prak-tyce, gdzie wyste˛puj ˛a problemy zwi ˛azane bezpos´rednio ze strumieniem informacyjnym IC i bodz´cami informacyjnymi, skłaniaj ˛acymi nas do dzia-łania UCr.
Obok informacji nie mniejsz ˛a role˛ w z˙yciu człowieka odgrywaj ˛a bez w ˛atpienia emocje. Na gruncie przez˙ywanych emocji bowiem, jak wiadomo, rodz ˛a sie˛ zawsze nowe mys´li na skutek odpowiednich skojarzen´, które in-telekt przetwarza w nowe informacje, dlatego tez˙ wprowadzamy poje˛cie wiedzy intuicyjnej, zdefiniowane poniz˙ej.
2. MOC WIEDZY INTUICYJNEJ PCl = ICUCl (WEDŁUG LE SENNE’A − POLE S´WIADOMOS´CI)
Moc wiedzy intuicyjnej PCl jest iloczynem strumienia informacyjnego IC i bodz´ca informacyjnego wytwarzaj ˛acego emocje UCl.
Wiedza intuicyjna jest iloczynem mocy intuicyjnej i czasu jej działania. Wiedza intuicyjna, a takz˙e wiedza teoretyczna nie s ˛a mniej waz˙ne od wiedzy praktycznej, a wykorzystujemy je odpowiednio w zalez˙nos´ci od aktualnych potrzeb. Zarówno wiedza intuicyjna, jak i wiedza teoretyczna rodz ˛a cze˛sto wiedze˛ praktyczn ˛a, chociaz˙ bywa równiez˙ i odwrotnie. Podstawowym skład-nikiem i zarazem tworzywem wiedzy intuicyjnej jest bodziec informacyjno--emocjonalny UCl. Przykłady zastosowan´ wiedzy intuicyjnej moz˙na przyta-czac´, czerpi ˛ac je w duz˙ych ilos´ciach, głównie z zaje˛c´ z małymi dziec´mi w przedszkolach i w niz˙szych klasach szkolnych, gdzie nauczyciel, chc ˛ac przekazywac´ informacje, musi wzbudzac´ okres´lone emocje ws´ród swoich słuchaczy. Problem ten dotyczy równiez˙ ludzi dorosłych, cze˛sto pragn ˛acych, aby przekazywane im informacje uczyły, jak zdobywac´ dobr ˛a prace˛, która nie tylko zapewniałaby im utrzymanie, ale równiez˙ cieszyłaby ich i dawała im satysfakcje˛, nie be˛d ˛ac me˛cz ˛ac ˛a koniecznos´ci ˛a. Szczególne jednak znacze-nie bodz´ca informacyjnego dotycz ˛acego emocji moz˙na zauwaz˙yc´ w propa-gandzie politycznej, gdzie oddziaływanie na emocje za pomoc ˛a odpowiednio dobranych informacji ma kolosalne znaczenie. O tym, jak waz˙na jest wiedza intuicyjna, moz˙e s´wiadczyc´ fakt, z˙e to ona głównie przyczyniła sie˛ do upad-ku komunizmu i ona równiez˙ moz˙e doprowadzic´ do rozkwitu lub upadupad-ku kaz˙dy inny system, zarówno społeczny jak i filozoficzny.
3. MOC WIEDZY TEORETYCZNEJ PCc = ICUCc (WEDŁUG LE SENNE’A − PASJA INTELEKTUALNA)
Wiedza teoretyczna PCct jest iloczynem mocy wiedzy teoretycznej i czasu jej trwania. Jest ona, jes´li moz˙na sie˛ tak wyrazic´, najwyz˙sz ˛a form ˛a wtajem-niczenia, nie jest ona jednak w takim samym stopniu dla wszystkich doste˛p-na. Łatwo moz˙na zauwaz˙yc´, z˙e człowiek z reguły bardziej chce miec´, niz˙ wiedziec´, dlatego tez˙ wie˛kszos´c´ ludzi zadowala sie˛ wiedz ˛a praktyczn ˛a oraz intuicyjn ˛a, a tylko nieliczni mog ˛a byc´ twórcami czy tez˙ „konsumentami” mocy wiedzy teoretycznej, któr ˛a okres´lamy jako iloczyn strumienia infor-macji IC i bodz´ca informacyjnego wytwarzaj ˛acego informacje, tzn. UCc (tzw. bodz´ca metainformacyjnego). Wiedza teoretyczna wymaga specyficznej kon-strukcji osobowos´ci, zdolnej do wyrzeczen´ w zakresie dóbr materialnych. Dlatego tez˙ wybitni naukowcy, z˙yj ˛ac cze˛sto w ne˛dzy materialnej, tworz ˛a wspaniałe dzieła, odkrywane i doceniane − zwykle dopiero po ich s´mierci. Tego rodzaju twórców powinno sie˛ otaczac´ szczególn ˛a trosk ˛a, zgodnie jed-nak z prawem alienacji zdarza sie˛ to bardzo rzadko. Dotychczas bowiem pokutuje, niestety, u nas jeszcze niezmiernie szkodliwe przes´wiadczenie, z˙e naukowcy to hobbys´ci i w zwi ˛azku z tym niezalez˙nie od wysokos´ci wyna-grodzen´ i tak be˛d ˛a pracowac´. Decydenci maj ˛acy owe szkodliwe przekonania nie zdaj ˛a sobie cze˛sto sprawy z tego, z˙e krzywdz ˛a oni nie tylko naukowców, ale pos´rednio równiez˙ i siebie. Gdyby bowiem zapewnili naukowcom odpo-wiednie warunki pracy, to wyniki ich wysiłków byłyby okazalsze i mogłyby sie˛ one przyczynic´ do wzrostu stopy z˙yciowej wszystkich ludzi, w tym rów-niez˙ i decydentów, nie mówi ˛ac juz˙ o bezrobotnych, których w takiej sytuacji w ogóle by nie było. Decydenci zyskaliby wówczas uznanie społeczne, na którym im tak bardzo zalez˙y, zwłaszcza przed wyborami.
Jak juz˙ wspomniano, obok wiedzy równie waz˙n ˛a − jes´li nie najwaz˙niej-sz ˛a − role˛ w odnonajwaz˙niej-szeniu sukcesu odgrywa moc wiary, któr ˛a zdefiniujemy jako iloczyn strumienia emocjonalnego IL i bodz´ca emocjonalnego UL. Wia-re˛ moz˙na podzielic´ na wiaWia-re˛: praktyczn ˛a ILULrt, intuicyjn ˛a ILULct i teore-tyczn ˛a ILULct.
II. WIARA W SUKCES
Wiara w sukces jest iloczynem mocy wiary PL = ILUL i czasu jej działa-nia t. Składa sie˛ z wiary praktycznej PLrt, wiary intuicyjnej PLlt i wiary teoretycznej PLct.
1. MOC WIARY PRAKTYCZNEJ PLr = ILULr (WEDŁUG LE SENNE’A − UPODOBANIA ZMYSŁOWE)
Jak z historii wiadomo, wiele róz˙nego rodzaju powstan´ upadło na skutek braku wiary w zwycie˛stwo i wiele równiez˙ odniesiono niespodziewanych sukcesów dzie˛ki niezłomnej wierze. Dobrym tego przykładem mog ˛a byc´ niektóre wydarzenia historyczne nie tylko w Polsce. Tego rodzaju wiare˛ nazywamy wiar ˛a praktyczn ˛a, a o człowieku obdarzonym tak ˛a wiar ˛a mówimy, z˙e ma charyzme˛. Nie jest to nic innego, jak talent społeczno-polityczny, który jest iloczynem strumienia emocjonalnego IL i czasu jego przepływu oraz bodz´ca emocjonalnego prowadz ˛acego do działania ULr. Bodziec ten pojawia sie˛ na skutek przez˙yc´ emocjonalnych zwi ˛azanych z działaniem lub chociaz˙by nawet z wyobraz˙eniami o nich. Strumien´ emocji jest to ilos´c´ emocji pojawiaj ˛acych sie˛ w jednostce czasu.
Z moc ˛a wiary praktycznej mamy do czynienia nie tylko u wykładowców, ale i u słuchaczy. Zmienne w czasie strumienie emocji IL powoduj ˛a powsta-wanie bodz´ców emocjonalnych do działania ULr, skłaniaj ˛ac zarówno wykła-dowców, jak i słuchaczy do odpowiednich działan´. Działania te mog ˛a sprzy-jac´ nie tylko percepcji, ale i utrwalaniu zachodz ˛acych w procesie dydak-tycznym zdarzen´2. Te niezwykle interesuj ˛ace zjawiska fizyczne znajduj ˛a swe odzwierciedlenie w psychice człowieka i s ˛a obecnie praktycznie wy-korzystywane, byc´ moz˙e nie w pełni jeszcze s´wiadomie, ale bardzo skutecz-nie, w socjologii i w socjotechnice. Wiara praktyczna wykorzystywana bywa cze˛sto w demagogii, gdzie manipuluje sie˛ emocjami tak, aby skłonic´ słucha-czy do odpowiednich działan´, np. przy organizowaniu wszelkiego rodzaju buntów, rewolucji czy tez˙ strajków. Wiara praktyczna ujawnia sie˛ tez˙ w cza-sie słuchania piosenkarzy − idoli jazzowych, a takz˙e podczas meczów piłkar-skich, gdzie wyzwalane s ˛a emocje granicz ˛ace z obłe˛dem. Kaz˙dy niew ˛atpli-wie prelegent czy tez˙ historyk, prowadz ˛acy wykład np. o Katyniu, gdzie zamordowany został jego ojciec, be˛dzie oczywis´cie równiez˙ generował wie˛k-szy strumien´ emocjonalny IL i bodziec emocjonalny do działania ULr niz˙ ktos´ inny, kogo wydarzenia te bezpos´rednio nie dotyczyły. Podobne warunki zaistniej ˛a w takiej sytuacji takz˙e u słuchaczy. Moz˙na stwierdzic´, z˙e ana-logiczna sytuacja pojawi sie˛ równiez˙ wówczas, gdy wytworzone zostan ˛a jedynie wyobraz˙enia zdarzen´, i to zarówno u wykładowcy jak i u słuchaczy.
2 Podobnie dzieje sie˛ np. w przypadku elektrycznych pr ˛adów wirowych, które powstaj ˛a na skutek zmiennego w czasie strumienia pola magnetycznego, a wykorzystywane s ˛a prak-tycznie w licznikach energii elektrycznej oraz w nagrzewnicach indukcyjnych.
2. MOC WIARY INTUICYJNEJ PLl= ILULl (WEDŁUG LE SENNE’A − TKLIWOS´C´)
Wiara intuicyjna jest iloczynem mocy wiary intuicyjnej PLl i czasu jej trwania t. W z˙yciu wielu ludzi duz˙ ˛a role˛ odgrywaj ˛a sztuki pie˛kne, takie jak poezja, muzyka, malarstwo i inne, w których istotne s ˛a zarówno strumien´ emocji IL, jak i bodz´ce emocjonalne wywołuj ˛ace emocje ULl. Ich iloczyn nazywamy moc ˛a wiary intuicyjnej albo emocjonalnej, moz˙na j ˛a równiez˙ nazwac´ talentem artystycznym lub poczuciem pie˛kna. Bodziec ULl − tzw. bodziec metaemocjonalny − prowadzi cze˛sto do emocji zwi ˛azanych z włas-nymi uczuciami; przykładem moz˙e tu byc´ niepohamowany płacz lub samo-indukowany s´miech. Z wiar ˛a intuicyjn ˛a mamy do czynienia głównie w sztu-ce i poezji oraz w muzysztu-ce. Zauwaz˙yc´ j ˛a moz˙na np. u kompozytorów muzyki powaz˙nej, u których waz˙n ˛a role˛ odgrywa zarówno strumien´ emocji, jak i bo-dziec emocjonalny wywołuj ˛acy te emocje. Wszelkie bowiem kompozycje powstaj ˛a głównie na gruncie wiary intuicyjnej. Podobnie u podstaw całej twórczos´ci dramatycznej i malarstwa, zwłaszcza abstrakcyjnego, lez˙y wiara intuicyjna. Przykładem zatem moz˙e tu byc´ zarówno kompozytor, jak i arty-sta malarz, maluj ˛acy np. martw ˛a nature˛, który zanim dobierze włas´ciw ˛a barwe˛, do zaznaczenia jakiegos´ akcentu musi, za pomoc ˛a bodz´ca emocjonal-nego wywołuj ˛acego emocje ULl, wzbudzic´ w sobie pewien strumien´ emocji IL. Iloczyn tych wielkos´ci daje włas´ciwe efekty w procesie twórczym. Zda-rza sie˛ cze˛sto, z˙e kaz˙de zwykłe nawet poci ˛agnie˛cie pe˛dzlem wytwaZda-rza u prawdziwego artysty nowe emocje, pobudzaj ˛ace jego wyobraz´nie˛ i two-rz ˛ace odpowiedni ˛a two-rzeczywistos´c´ w postaci obrazu według swoistego i włas´-ciwego danemu artys´cie spojrzenia. Kompozytor rzucaj ˛ac palce na klawiature˛ wydobywa z niej dz´wie˛ki, które wytwarzaj ˛a odpowiedni strumien´ emocji IL. Strumien´ ten wraz z metaemocjonalnym bodz´cem ULl stanowi moc wiary intuicyjnej (ILULl). Ta włas´nie moc wiary to nie tylko odpowiednia wiara w siebie (moz˙na j ˛a nazwac´ pasj ˛a tworzenia), ale równiez˙ wiara w otaczaj ˛acy s´wiat wyobraz˙en´ o rzeczywistos´ci. Człowiek obdarzony wiar ˛a intuicyjn ˛a łatwo moz˙e znalez´c´ prace˛ w reklamie i akwizycji, moz˙e on równiez˙ łatwo okres´lac´ charaktery innych ludzi na podstawie ich wygl ˛adu i zewne˛trznego zachowania.
3. MOC WIARY TEORETYCZNEJ PLc = ILULc (WEDŁUG LE SENNE’A − EMOCJONALNOS´C´)
Nalez˙y pamie˛tac´, z˙e zarówno w procesie dydaktyczno-wychowawczym, jak i społeczno-gospodarczym tylko niezłomna wiara w sukces odkrywczy wytwarzac´ moz˙e emocje niezbe˛dne do aktywnego wpływu na pojawianie sie˛ odpowiednich informacji prowadz ˛acych do ols´nienia albo tez˙ objawienia. Znane s ˛a przypadki, w których wielkie odkrycia powstaj ˛a nagle, w jednej chwili. Cze˛sto emocje i bodz´ce te s ˛a tak silne, z˙e człowiek pracuj ˛acy z wiel-kim zaangaz˙owaniem nad pewnym problemem nie przestaje nad nim praco-wac´ nawet w czasie snu. Budzi sie˛ na przykład nagle ze snu, poniewaz˙ we s´nie pojawił sie˛ mu pomysł rozwi ˛azania danego problemu. Tak np. powstał model piers´cieniowy benzenu we s´nie Kekulego. Nie jest to, jak wiadomo, jedyny przypadek wyste˛puj ˛acy w historii odkryc´ naukowych. Przypadki ta-kie s ˛a znane i cze˛sto, przy róz˙nych okazjach, przytaczane. Tego typu przy-kłady ols´nienia (objawienia), jak równiez˙ natchnienia be˛dziemy nazywac´ wiar ˛a teoretyczn ˛a, która ł ˛aczy sie˛ z talentem naukowo-odkrywczym. Wiara teoretyczna jest iloczynem strumienia emocji IL i bodz´ca emocjonalnego wywołuj ˛acego strumien´ informacji ULc oraz czasu ich trwania. W przypadku np. otrzymania miłej lub przykrej informacji wiara ta wi ˛az˙e sie˛ z mazurow-sk ˛a afirmacj ˛a i awersj ˛a. Wiara teoretyczna ma istotne znaczenie w s´wiecie prawdziwej nauki, gdzie główn ˛a role˛ odgrywa ols´nienie. Ols´nienie pojawia sie˛ zawsze tylko tam, gdzie strumienie emocji IL oraz bodz´ce emocjonalne pobudzaj ˛a intelekt do pracy twórczej. Nie moz˙na równiez˙ zapominac´, z˙e realizuj ˛ac np. proces dydaktyczno-wychowawczy, musimy: mówic´, poruszac´ sie˛, gestykulowac´, chodzic´, a chociaz˙by otwierac´ szeroko oczy ze zdziwienia lub uznania. Do tego potrzebna nam jest, jak wiadomo, odpowiednia moc działania.
III. MOC DZIAŁANIA PR = IRUR − ZŁOZ˙ONA Z: MOCY: PRAKTYCZNEJ PRr, INTUICYJNEJ PRl I TEORETYCZNEJ PRc
1. MOC PRAKTYCZNA PRr = IRURr (WEDŁUG LE SENNE’A − BIEGUNOWOS´C´)
Moc praktyczna jest iloczynem strumienia działania IR i bodz´ca działa-nia rodz ˛acego inne działanie URr (bodz´ca metadziałania). Nalez˙y w zwi ˛azku z tym pamie˛tac´, z˙e aby moz˙na było realizowac´ jakikolwiek proces, np.
zna-lezienie sobie odpowiednio płatnego zaje˛cia, musi istniec´ odpowiedni stru-mien´ działania IR (ilos´c´ czynnos´ci w jednostce czasu) oraz odpowiedni bo-dziec metadziałania URr, których iloczyn daje moc praktyczn ˛a. Zwie˛kszenie mocy praktycznej moz˙na uzyskac´ chociaz˙by przez uprawianie sportu lub wykonywanie pracy fizycznej w celach zarobkowych. Zdrowy i energiczny wykładowca budzi zwykle wie˛ksze zaufanie i optymizm u słuchaczy, pod-s´wiadomie utoz˙samiaj ˛acych sie˛ z nim. Słuchacze bowiem cze˛sto s ˛adz ˛a, z˙e jes´li be˛d ˛a miec´ wiedze˛ tak ˛a, jak ich wykładowcy, to i osi ˛agnie˛cia ich be˛d ˛a porównywalne. Stwierdzenie to jest na tyle wymowne, z˙e nasuwa odpowied-nie refleksje oraz wskazówki odnos´odpowied-nie do tego, jaki powiodpowied-nien byc´ nauczy-ciel − ten wzorzec do nas´ladowania. Nauczynauczy-ciel powinien zatem s´wiecic´ przykładem, byc´ okazem zdrowia (nie tylko fizycznego), elegancji, dobrych manier i pie˛knych zasad, tworz ˛acych pewien autorytet moralny, którego słuchacze pragne˛liby nas´ladowac´. Na skutek jednakz˙e niewłas´ciwego trak-towania przez rz ˛adz ˛acych zawodu nauczycielskiego, co wyraz˙a sie˛ m.in. w niskich uposaz˙eniach nauczycieli, nauczyciele budz ˛a raczej litos´c´ niz˙ che˛c´ ich nas´ladowania i uznawania przez słuchaczy. Jak wiadomo, uczniowie s ˛a cze˛sto znacznie lepiej sytuowani niz˙ nauczyciele. Jest to fakt niew ˛atpliwie szkodliwy w procesie dydaktycznym, bardziej nawet, niz˙ na pierwszy rzut oka mogłoby sie˛ to wydawac´. Dlatego tez˙ przyczyne˛ te˛ nalez˙ałoby nie-zwłocznie usun ˛ac´. Wie˛kszos´c´ rozs ˛adnie mys´l ˛acych ludzi nawet sie˛ z tym zgadza. Wiadomo jednak − chociaz˙by z naszych dotychczasowych rozwaz˙an´ − z˙e aby istniej ˛acy fakt zmienic´, nie wystarcza o nim wiedziec´. Potrzebna jest do tego jeszcze wiara i odpowiednia praca, tj. che˛c´ i działanie.
2. MOC INTUICYJNA PRl = IRURl = PRl (WEDŁUG LE SENNE’A − ZACHŁANNOS´C´)
Moc intuicyjn ˛a PRl inaczej moz˙na nazwac´ moc ˛a emocjonaln ˛a. W procesie dydaktyczno-wychowawczym − i nie tylko − duz˙ ˛a role˛ odgrywaj ˛a emocje. W zwi ˛azku z tym nasuwa sie˛ pytanie: w jaki sposób moz˙na je wywołac´? Otóz˙ obok strumienia działania IR musi istniec´ takz˙e bodziec działania, któ-ry wywołuje emocje URl. Strumien´ emocji, pokonuj ˛ac opory działania doty-cz ˛ace emocji, równowaz˙y bodziec, który go wywołuje. Przykładem mo-cy tkwi ˛acej w emocjach IRURl moz˙e byc´, jak wynika z jej definicji, pewien strumien´ czynnos´ci IR oraz che˛c´ do wywołania pewnych emocji, tzn. winien istniec´ bodziec URl. Jes´li np. nauczyciel na wykładzie z fizyki be˛dzie de-monstrował dos´wiadczenie lub wyprowadzał wzór, maj ˛ac na celu wzbudzenie
w słuchaczach pozytywnego stanu emocjonalnego, a czasem moz˙e nawet zachwytu, to wówczas be˛dziemy mieli do czynienia z tzw. moc ˛a intuicyjn ˛a − dotycz ˛ac ˛a emocji.
3. MOC TEORETYCZNA PRc = IRURc (WEDŁUG LE SENNE’A − AKTYWNOS´C´)
Dobór róz˙nego rodzaju nie tylko dos´wiadczen´ fizykochemicznych, ale równiez˙ i eksperymentów mys´lowych w procesie dydaktyczno-wychowaw-czym ma istotne znaczenie w utrwalaniu zarówno wiedzy, jak i wiary w sukces. Przykładem moz˙e tu byc´ m.in. wyprowadzanie chociaz˙by wzoru na szcze˛s´cie, co autor robi z powodzeniem na podstawie pewnych analogii do fizycznego poje˛cia dobroci. Chc ˛ac młodziez˙ zache˛cic´ do zapoznawania sie˛ z takimi poje˛ciami, jak indukcyjnos´c´, pojemnos´c´, opornos´c´, dobroc´: cewki, kondensatora czy tez˙ obwodu rezonansowego − krzywej rezonanso-wej, wzoru Thomsona-Kelwina na cze˛stos´c´ drgan´ własnych obwodu rezo-nansowego i w ogóle do przyswajania sobie nauki o elektrycznos´ci, moz˙e-my budz ˛ac zainteresowanie wzorem na szcze˛s´cie w pewnym sensie osi ˛agn ˛ac´ sukces zarówno dydaktyczny, jak i wychowawczy.
IV. PROPOZYCJA DEFINICJI SZCZE˛S´CIA
JAKO ANALOGII DO POJE˛CIA DOBROCI W SENSIE FIZYCZNYM
Przytocze˛ obecnie, bez szczegółowego opisu, mój znany juz˙ w pewnym sensie3 wzór na szcze˛s´cie. Jes´li elementowi L − indukcyjnos´ci przyporz ˛ad-kujemy, jak wyz˙ej, emocje, pojemnos´ci C − intelekt, opornos´ci R − działa-nie, a ich dobroc´ Q utoz˙samimy ze szcze˛s´ciem S*, to:
3 Zob. m.in. Wzór na szcze˛s´cie inz˙. J. Lechowskiego, „Kurier Polski”, 16 VIII 1988; J. L e c h o w s k i, Wzór na szcze˛s´cie, „Słowo Ludu”, 12 VII 1996; t e n z˙ e,
Szcze˛-s´cie jest dobroci ˛a (matematyczno-fizyczna definicja szcze˛s´cia), „Roczniki Filozoficzne”,
39-40(1991-1992), z. 3, s. 163-173; t e n z˙ e, Higiena psychiczna podstaw ˛a zdrowia fizycz-nego i szcze˛s´cia, „Zdrowie Psychiczne”, 1992, nr 3-4, s. 44-48.
gdzie: Q ωL R 1 ωR C S z Sγ l µ z µ R ,
ω − cze˛stos´c´ zmian informacyjno-emocjonalnych, L − bezwładnos´c´ emocjonalna,
R − opory w działaniu, C − pojemnos´c´ informacyjna,
z − liczba powtórzen´ tego, co sie˛ lubi: robic´, mys´lec´, odczuwac´, S − liczba dróg prowadz ˛acych do celu,
γ − dzielnos´c´ w rozwi ˛azywaniu problemów z˙yciowych, l = vt − odległos´c´ do celu,
v − szybkos´c´ w osi ˛aganiu celu, t − czas, w którym osi ˛aga sie˛ cel,
µ − przenikalnos´c´ emocjonalna (umieje˛tnos´c´ cieszenia sie˛ z tego, co jest),
− przenikalnos´c´ intelektualna (nie nalez˙y martwic´ sie˛ tym, co be˛dzie, lecz dzielnie rozwi ˛azywac´ problemy, gdy sie˛ one poja-wi ˛a).
W Dziejach Apostolskich 20, 35 czytamy: „We wszystkim pokazałem wam, z˙e tak pracuj ˛ac trzeba wspierac´ słabych i pamie˛tac´ o słowach Pana Jezusa, który powiedział: «Wie˛cej szcze˛s´cia jest w dawaniu aniz˙eli w bra-niu»”. W zwi ˛azku z tym słuszne jest równiez˙ zdanie głosz ˛ace, iz˙ szcze˛s´liwi s ˛a ci, którzy zrozumieli, z˙e lepiej jest dawac´ niz˙ brac´ i lepiej obsługiwac´ niz˙ byc´ obsługiwanym, a takz˙e wyprowadzony wyz˙ej wzór. Powyz˙sz ˛a regułe˛ szcze˛s´cia, zapisan ˛a wzorem matematycznym, moz˙na tez˙ wyrazic´ naste˛puj ˛a-cymi słowami: szcze˛s´liwy jest ten, kto robi to, co lubi, umie cieszyc´ sie˛ z tego, co jest, nie martwi sie˛ tym, co be˛dzie, a jednoczes´nie napotyka jedynie małe opory w swoim działaniu. Wszystkie te czynniki powinny byc´ spełnione jednoczes´nie.
Pokazy i wszelkiego rodzaju dos´wiadczenia przedstawiane na zaje˛ciach dydaktycznych powinny miec´ zawsze na celu wzbudzenie zainteresowan´ prawami przyrody i tworzenie pewnych refleksji filozoficznych. Wynika to z wprowadzonego poje˛cia mocy teoretycznej IRURc. Moc te˛ okres´lamy jako iloczyn strumienia działania IR i bodz´ca działania rodz ˛acego refleksje, tzn. bodz´ca URc. Strumien´ IR, przepływaj ˛ac przez opornos´ci informacyjne, równo-waz˙y wywołuj ˛acy ten strumien´ bodziec. Moc teoretyczna zawarta w
intelek-cie moz˙e sie˛ ujawnic´ w przypadkach, gdy pewne czynnos´ci oraz bodz´ce działania dotycz ˛ace informacji be˛d ˛a miały miejsce w odpowiednio dobranych dos´wiadczeniach czy tez˙ pokazach przedstawianych na zaje˛ciach dydaktycz-nych. Ogólnie w osi ˛aganiu sukcesów dydaktyczno-wychowawczych i ekono-micznych moz˙na wyróz˙nic´ trzy bodz´ce proste:
UR − bodziec działania (che˛c´ − skłonnos´c´ do działania), UL − bodziec emocjonalny (che˛c´ przez˙yc´ emocjonalnych), UC − bodziec informacyjny (pe˛d do wiedzy)
oraz dziewie˛c´ bodz´ców złoz˙onych:
URr − bodziec działania wytwarzaj ˛acy działanie (che˛c´ do przygotowywa-nia narze˛dzi pracy),
URl − bodziec działania wywołuj ˛acy emocje (che˛c´ do wywoływania emocji),
URc − bodziec działania wytwarzaj ˛acy informacje (zamiłowanie do wy-szukiwania informacji),
ULr − bodziec emocjonalny wywołuj ˛acy działanie (entuzjazm do pracy), ULl − bodziec emocjonalny wywołuj ˛acy emocje (zamiłowanie do sztuk
pie˛knych − skłonnos´c´ do ekstazy),
ULc − bodziec emocjonalny wywołuj ˛acy informacje (zapał do nauki), UCr − bodziec informacyjny wywołuj ˛acy działanie (che˛c´ do zdobywania
wiedzy praktycznej),
UCl − bodziec informacyjny wywołuj ˛acy emocje (zamiłowanie do wiedzy o emocjach),
UCc − bodziec informacyjny wywołuj ˛acy informacje (zamiłowanie do nauk teoretycznych).
Poza tym w procesie osi ˛agania zamierzonych celów napotyka sie˛ dziewie˛c´ róz˙nego rodzaju opornos´ci;
trzy opornos´ci zwi ˛azane z działaniem:
Rr − opornos´c´ w działaniu wywołuj ˛acym działanie (opornos´c´ metadzia-łania) − s ˛a to pojawiaj ˛ace sie˛ trudnos´ci w wykonywaniu róz˙nego rodzaju prac przygotowawczych,
Rl − opornos´c´ w działaniu wywołuj ˛acym emocje (trudnos´ci w wywoły-waniu emocji),
Rc − opornos´c´ w działaniu prowadz ˛acym do informacji (trudnos´ci w działaniu zwi ˛azanym z przepływem informacji);
Lr − opornos´c´ emocjonalna w działaniu (nieche˛c´ do działania − leni-stwo),
Ll − opornos´c´ emocjonalna w emocjach (nieche˛c´ do przez˙ywanych emocji),
Lc − opornos´c´ emocjonalna dotycz ˛aca informacji (nieche˛c´ do mys´lenia); trzy opornos´ci intelektualne:
Cr − opornos´c´ intelektualna w działaniu, trudnos´ci informacyjne doty-cz ˛ace działania − nie wiadomo, co robic´),
Cl − opornos´c´ intelektualna dotycz ˛aca emocji (trudnos´ci informacyjne w wywoływaniu emocji),
Cc − opornos´c´ intelektualna dotycz ˛aca informacji (trudnos´ci metainfor-macyjne).
Odwrotnos´ci poszczególnych opornos´ci nosz ˛a nazwe˛ odpowiednich prze-wodnos´ci:
1
Rr = GRr − przewodnos´c´ w działaniu wywołuj ˛acym działanie (prze-wodnos´c´ metadziałania),
GRl − przewodnos´c´ działaniowo-emocjonalna, GRc − przewodnos´c´ działaniowo-informacyjna, GLr − przewodnos´c´ emocjonalno-działaniowa,
GLl − przewodnos´c´ emocjonalna (przewodnos´c´ metaemocjonalna), GLc − przewodnos´c´ emocjonalno-informacyjna,
GCr − przewodnos´c´ informacyjno-działaniowa, GCl − przewodnos´c´ informacyjno-emocjonalna, GCc − przewodnos´c´ informacyjna.
Ponadto istniej ˛a trzy rodzaje strumieni: IR − strumien´ działania, IL − strumien´ emocji, IC − strumien´ informacji.
Dodatkowo moz˙na wprowadzic´ takie poje˛cia, jak: reaktancja emocjonalna i reaktancja informacyjna, skuteczny strumien´ wydarzen´ i bodziec skuteczny oraz wyste˛puj ˛aca mie˛dzy nimi faza wydarzen´, a ponadto impedancja osob-nicza. Reaktancja emocjonalna RL jest to opornos´c´ emocjonalna zwi ˛azana z bezwładnos´ci ˛a L (indukcyjnos´ci ˛a informacyjn ˛a) oraz z cze˛stotliwos´ci ˛a zmian − ω strumienia wydarzen´ I w sposób naste˛puj ˛acy:
RL ωL L LC L C z µ S l l S z µ .
Z powyz˙szego wzoru wynika, iz˙ reaktancja emocjonalna RL jest wprost proporcjonalna do liczby powtórzen´ tego, co sie˛ lubi robic´, oraz informacyj-no-emocjonalnej opornos´ci falowej
µ , a ponadto poniewaz˙: mamy: RL ωL oraz ω 1 LC ,
µ − liczbowo jest tu duz˙o wie˛ksze od ε. L RL
ω
RL LC RLωL C RL2C
Skuteczny strumien´ wydarzen´ I jest sum ˛a geometryczn ˛a strumienia dzia-łania IR, emocji IL oraz informacji IC.
Reaktancja informacyjna RC zwi ˛azana jest z pojemnos´ci ˛a informacyjn ˛a i cze˛stos´ci ˛a zmian strumienia wydarzen´ I w sposób naste˛puj ˛acy:
Otrzymalis´my zatem wzór identyczny, jak na RL, tylko o mniejszej
warto-RC 1
ωC
L C C2
z µ .
s´ci falowej opornos´ci informacyjno-emocjonalnej, poniewaz˙ liczbowo ε jest w tym przypadku duz˙o wie˛ksze od µ.
Ze wzoru powyz˙szego mamy:
poniewaz˙: C 1 ωC L C RC ⇒ C 2 LC RC2 , wobec tego: L RL2C, st ˛ad: RL = RC. C2 R 2 LC 2 RC2 ⇒ RL2 RC2 1,
Reaktancja emocjonalna równa jest reaktancji informacyjnej w przypadku rezonansu i wówczas impedancja osobnicza Z równa jest opornos´ci rzeczy-wistej dotycz ˛acej działania RR = R.
Skuteczny strumien´ wydarzen´ okres´lony jest wzorem:
Faza wydarzen´ ϕ = ωt jest to k ˛at zawarty mie˛dzy skutecznym stru-I IR2 IL2 IC2 .
mieniem wydarzen´ I a bodz´cem skutecznym U, okres´lonym naste˛puj ˛acym wzorem:
Opornos´c´ pozorn ˛a albo impedancje˛ osobnicz ˛a wyraz˙amy wzorem:
U UR2 U
2
L U
2
C.
Sprawnos´c´ działania ηR przedstawiamy za pomoc ˛a wzoru: Z RR2 (RL R
2
C) .
Sprawnos´c´ emocjonaln ˛a ηL okres´lamy podobnie ze wzoru:
ηR PRu PRw URr URr URl URc PRr PR.
Sprawnos´c´ intelektualn ˛a wyrazi sie˛ równiez˙ ostatecznie wzorem:
ηL PLu PLw ULr ULr UL l ULc PLr PL. ηC UCr UCr UCl UCc PCr PC.
Wprowadzone tu poje˛cia s ˛a powi ˛azane z sob ˛a naste˛puj ˛aco: UR IRRr ILRl ICRc URr URl URc UL IRLr ILLl ICLc ULr UL l ULc UC IRCr ILCl ICCc UCr UCl UCc IR GRrUR GRlUL GRcUC IRr IRl IRc IL GLrUR GL lUL GLcUC IRr IRl IRc IC GCrUR GClUL GCcUC ICr ICl ICc
Strumienie IR, IL, IC definiuje sie˛ odpowiednio jako stosunek ilos´ci: działan´, emocji oraz informacji do czasu.
MOC = MOC + MOC + MOC
praktyczna intuicyjna teoretyczna
PR = IRUR PRr PRl PRc
Według Le Senne’a: Biegunowos´c´ Zachłannos´c´ Aktywnos´c´
MOC = MOC WIARY + MOC WIARY + MOC WIARY
WIARY praktycznej intuicyjnej teoretycznej
PL= ILUL = PLr + PLl + PLc
Według Le Senne’a: Upodobania
zmysłowe
Tkliwos´c´ Emocjonalnos´c´
MOC = MOC WIEDZY + MOC WIEDZY + MOC WIEDZY
WIEDZY praktycznej + intuicyjnej + teoretycznej
PC = ICUC = PCr + PCI + PCc
Według Le Senne’a: Oddz´wie˛kowos´c´ Pole s´wiadomos´ci Pasja intelektualna
Nalez˙y tu jednoczes´nie zwrócic´ uwage˛ na bardzo prosty, ale niezwykle interesuj ˛acy fakt, a mianowicie: mog ˛a sie˛ cze˛sto zdarzac´ pewnego rodzaju pozorne paradoksy wówczas, gdy małe bodz´ce be˛d ˛a wywoływac´ duz˙e stru-mienie i odwrotnie − duz˙e bodz´ce dawac´ be˛d ˛a małe strustru-mienie. Strustru-mienie bowiem zalez˙ ˛a, jak wiadomo, nie tylko od bodz´ców wprost proporcjonalnie, ale i odwrotnie proporcjonalnie do odpowiednich opornos´ci. Jez˙eli opornos´ci be˛d ˛a małe, to przy tych samych bodz´cach odpowiadaj ˛ace im strumienie be˛d ˛a duz˙e. Moz˙e byc´ np. mały bodziec do działania UR, a strumien´ działania IR be˛dzie duz˙y, moz˙e byc´ równiez˙ odwrotnie, tzn. działaj ˛ac duz˙ymi bodz´cami, be˛dziemy uzyskiwac´ małe strumienie. Podobnie be˛dzie z bodz´cami i strumie-niami emocjonalnymi oraz informacyjnymi. Moz˙na by tu przytoczyc´ wiele róz˙nego rodzaju przykładów zwi ˛azanych z działaniem, emocjami oraz infor-macjami. Jez˙eli byłby np. chory czy tez˙ słaby − wychudzony kon´, to stoso-wane wobec niego silne (duz˙e) bodz´ce nie przyczyni ˛a sie˛ do wiele szyb-szego biegu, podczas gdy dobrze odz˙ywiony młody z´rebak przy niewielkim bodz´cu (wystarcza lekko machn ˛ac´ re˛k ˛a) pope˛dzi galopem. Podobnie mały bodziec emocjonalny moz˙e wywoływac´ duz˙e strumienie emocji, informacji lub działania, np. jez˙eli młoda i pie˛kna kobieta cichutko szepnie: och, jak mi cie˛z˙ko, natychmiast wielu dz˙entelmenów poderwie sie˛, by jej pomóc, podczas gdy nawet głos´no prosz ˛aca o pomoc zapita i posiniaczona starucha niewielu be˛dzie miała che˛tnych do udzielania jej pomocy. Podobnie przy małym bodz´cu informacyjnym moz˙e popłyn ˛ac´ duz˙y strumien´ informacyjny, jes´li tylko opornos´c´ informacyjna be˛dzie niewielka. Jez˙eli chce sie˛ wyjas´nic´
np. jakies´ ciekawe zjawisko, to cze˛sto buduje sie˛ nawet w tym celu całe olbrzymie laboratoria. Wyste˛puje tu mały bodziec informacyjny, a duz˙y strumien´ działania. Podobnie np. jez˙eli przeste˛pca zadaje sobie pytanie, czy policja wie, z˙e on jest tym, którego poszukuj ˛a, mamy tu wówczas do czynie-nia z duz˙ym bodz´cem informacyjnym, strumien´ informacji jest tu jednak niewielki, poniewaz˙ w takich przypadkach bywa zwykle duz˙a opornos´c´ infor-macyjna. Dlatego tez˙ widac´, z˙e waz˙na w ogóle jest nie tylko ilos´c´ informa-cji, che˛c´ i ilos´c´ przez˙ywanych emoinforma-cji, lecz wiedza, wiara i moc, które s ˛a iloczynami odpowiednich strumieni i bodz´ców. Bodz´ce definiuje sie˛ podob-nie jak napie˛cia, tzn. róz˙nice potencjałów4: Bodz´cem do działania jest róz˙ni-ca potencjałów grawitacyjnych, inaczej − stosunek energii potencjalnej dane-go człowieka do jedane-go masy, jedane-go miar ˛a jest dz˙ul na kilogram [J/kg]. Bodz´-cem emocjonalnym lub sił ˛a emocjonalno-motoryczn ˛a jest szybkos´c´ przepływu informacji, mierzona w bitach na sekunde˛ [B/s]. Bodz´cem informacyjnym lub napie˛ciem informacyjnym nazywam róz˙nice˛ potencjałów informacyjnych. Definicje poszczególnych potencjałów oraz ich jednostki podane s ˛a w poniz˙-szej tabeli: VR − potencjał działania (grawita-cyjny) VR WR qR Ep m Jest to stosunek pracy potrzebnej do przeniesienia jed-nostki masy z nie-skon´czonos´ci do danego punktu do tej masy.
Jednostk ˛a poten-cjału działania jest dz˙ul na kilo-gram [J/kg]. VL − potencjał emocjonalny VL WL qL EL qL (qL ILt) Jest to stosunek pracy (energii) emocjonalnej do ładunku emocjonal-nego.
Jednostk ˛a jest bit na sekunde˛ [B/s] (jednostka wynika z analogii do siły magnetomotorycz-nej). VC − potencjał intelektualny (infor-macyjny) VC WC qC Jest to stosunek pracy potrzebnej do przeniesienia jedne-go bita informacji do danego punktu do tego bita
Jednostk ˛a jest dz˙ul na bit [J/B].
4 Szczegóły dotycz ˛ace potencjałów: informacyjnych, emocjonalnych i działania zawarte s ˛a w cytowanych tu artykułach autora w „Poste˛pach Cybernetyki”.
Po wprowadzeniu podanych poje˛c´ moz˙na dokonac´ próby sformułowania s´cisłych definicji: mocy wiedzy, mocy wiary i mocy fizycznej człowieka, a takz˙e wiedzy i wiary w sposób naste˛puj ˛acy:
MOC WIEDZY PL jest iloczynem strumienia informacyjnego IC i che˛ci do nauki (o: działaniu UCr, emocjach UCl i mys´leniu (informacjach) UCc):
MOC WIARY PL jest iloczynem strumienia emocji IL i bodz´ców
emocjo-PC IC(UCr UCl UCc).
nalnych (do: działania ULr, emocji ULl i mys´lenia (informacji) ULc):
MOC FIZYCZNA CZŁOWIEKA PR jest iloczynem strumienia działania
PL IL(ULr UL l ULc).
IR i bodz´ców działania (do: działania URr, emocji URl i mys´lenia (infor-macji) URc):
Wiedza jest zatem iloczynem mocy wiedzy i czasu, w którym ona
obo-PR IR(URr UL l URc).
wi ˛azuje. Wiara jest iloczynem mocy wiary i czasu, w którym ona istnieje. Iloczynem mocy fizycznej człowieka i czasu okres´lamy wielkos´c´ jego pracy. Z przeprowadzonych rozwaz˙an´ widac´, jak skomplikowane s ˛a procesy prowadz ˛ace do sukcesów zarówno dydaktyczno-wychowawczych, jak i eko-nomicznych, zwi ˛azanych z róz˙nego rodzaju reformami nie tylko gospodar-czymi, ale i s´wiatopogl ˛adowymi, dlatego tez˙ sterowanie tymi procesami, jez˙eli maj ˛a byc´ one zrealizowane w sposób optymalny, nalez˙y powierzac´ jedynie ludziom kompetentnym w tym zakresie. Człowiek kompetentny to taki, który cechuje sie˛ odpowiednio duz˙ ˛a skutecznos´ci ˛a. Skutecznos´c´ moz˙na zdefiniowac´ naste˛puj ˛acym wzorem:
P = UI.
Skutecznos´c´ te˛ moz˙na przyporz ˛adkowac´ mazurowskiej mocy całkowitej: P = acν,
która lez˙y u podstaw teorii układów samodzielnych M. Mazura5.
Moc intuicyjna i teoretyczna be˛dzie odpowiednikiem mazurowskiej mocy jałowej Po, moc zas´ praktyczna be˛dzie odpowiednikiem mazurowskiej mocy roboczej Pr = PRr.
Mazurowska moc asekuracyjna dana jest wzorem:
Moc koordynacyjna „Pk” wyraz˙a sie˛ naste˛puj ˛aco:
Ps Po Pr PRr PRl.
Współczynnik zasilania „r” okres´lony jest jako odpowiedni iloraz:
PK P Ps PRl. Moc dyspozycyjna: r Pr Ps M L PRr PRr PRl. Szerokos´c´ charakteru: Pd P Po Pr Pk PRr PRl. L Ps P PRr PRl P . Podatnos´c´ charakteru: Tolerancja: M Pr P PRr P .
Mazurowska inteligencja I jest odpowiednikiem wiedzy teoretycznej PCc.
T 1 M 1 PRr
P .
Dynamizm natomiast jest logarytmem naturalnym ze stosunku mocy wiary do mocy wiedzy:
Osobnicy emocjonalni maj ˛a zatem dynamizm dodatni (egzo), a intelektualis´ci
D lnPL PC.
ujemny (endo). Poje˛tnos´c´ „p” − to wiedza intuicyjna i wreszcie talent „t” − to wiedza praktyczna PCr.
Z rozwaz˙an´ powyz˙szych wynika, z˙e teoria układów samodzielnych M. Mazura jest główn ˛a cze˛s´ci ˛a składow ˛a prowadz ˛ac ˛a do osi ˛agania róz˙nego rodzaju sukcesów. Dlatego tez˙ powinna byc´ nauczana równiez˙ w szkołach podstawowych i s´rednich, których głównym zadaniem powinno byc´ przygoto-wanie absolwentów do z˙ycia osobistego w rodzinie i społeczen´stwie. Wyjs´cie z kryzysu nie tylko gospodarczego, ale i moralnego, a takz˙e umysłowego (filozoficznego) be˛dzie niew ˛atpliwie osi ˛agnie˛ciem sukcesu, tak bardzo dla nas obecnie istotnego. Nalez˙y tu jednak jeszcze raz podkres´lic´, z˙e aby osi ˛ag-n ˛ac´ sukces, ˛ag-nie wystarcza tylko wierzyc´ w to, z˙e sie˛ go osi ˛ag˛ag-nie, ale ˛ag-nalez˙y równiez˙ wiedziec´, jak to zrobic´, a oprócz tego chciec´ go osi ˛agn ˛ac´ i wreszcie − najwaz˙niejsze − przyst ˛apic´ w tym celu do działania. Kaz˙dy system spo-łeczny, który opiera sie˛ tylko na jednym z wymienionych czynników, musi wczes´niej czy poz´niej przekonac´ sie˛ o małej swojej skutecznos´ci. Były znane w historii systemy, które opierały sie˛ tylko na mocy, inne znów tylko na wierze albo tylko na wiedzy. Wiadomo, jak sie˛ zakon´czyło ich istnienie. W filozofii i literaturze znane s ˛a one jako: pozytywizm, romantyzm i racjo-nalizm. Obecnie powinien nadejs´c´ wreszcie taki czas, w którym wiedza, wiara i praca wyst ˛apiłyby jednoczes´nie − tylko wówczas ludzkos´c´ be˛dzie miała szanse na przetrwanie i zbudowanie sensownego ładu na Ziemi.
Na zakon´czenie nalez˙y zaznaczyc´, z˙e na podstawie kwestionariusza osobo-wego sporz ˛adzonego zgodnie z teori ˛a osobowos´ci Le Senne’a moz˙na obli-czyc´ konkretne wartos´ci wszystkich wielkos´ci podanych w niniejszej pracy za pomoc ˛a definiuj ˛acych je wzorów. Moz˙na bowiem opracowac´ odpowiedni program pozwalaj ˛acy na podstawie wymienionego kwestionariusza okres´lic´ osobowos´c´ kaz˙dego człowieka, jes´li zechce on tylko szczerze odpowiedziec´ na postawione mu przez komputer pytania. Poszczególne wielkos´ci, obliczone za pomoc ˛a komputera, mog ˛a stanowic´ swego rodzaju psychofotografie˛ bada-nej osoby.
Opisana w niniejszej pracy metoda jest, jak widac´, metod ˛a testow ˛a i jako taka ma, tak jak wszystkie metody testowe, pewne wady. W zwi ˛azku z po-wyz˙szym istotne byłoby systemowe przeprowadzenie odpowiednich badan´ fizykalnych, takich, byc´ moz˙e, jak np. pomiary opornos´ci skóry oraz
pew-nych potencjałów wyste˛puj ˛acych w okres´lopew-nych punktach na skórze. Przy-datne mog ˛a tu byc´ równiez˙: eeg, ekg, emg itp. Metoda ta pozwoliłaby obiek-tywnie okres´lic´ nie tylko osobowos´c´, ale równiez˙ stan zdrowia, a nawet moz˙na by próbowac´ okres´lic´ odpowiednie wskazania terapeutyczne dla osób badanych w celu poprawy ich ogólnej kondycji i skutecznos´ci działania w osi ˛aganiu róz˙nego rodzaju sukcesów. Badania powyz˙sze mogłyby miec´, jak łatwo sie˛ domys´lic´, olbrzymie znaczenie nie tylko w dydaktyce i eko-nomii, ale równiez˙ dla całej ludzkos´ci.
APPLICATION OF THEORY OF INFORMATIONAL AND EMOTIONAL FIELD FOR THE PURPOSE OF ACHIEVING
THE PRESENT GOALS IN DIDACTIC AND EDUCATION S u m m a r y
The work makes use of the theory of information and emotional field based on the featu-res of electromagnetic field. It is assumed that human personality consists of acts, thoughts and emotions all being interdependent the way electromagnetic and flow fields are interlinked. Laws governing the human personality are similar to those present in the whole nature. On the ground of established definitions and suggested rules certain conclusions are drawn which may be confronted with real effects arising out of our behavior.
