Marcin Wichmanowski
"Wzór osobowy ludowca w XX
wieku" : [sprawozdanie z sesji
naukowej]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 7, 141-143
2000
н> N adrenii P ółnocnej W estfa lii . A u to rz y zajęli się przekształceniam i zachodzącym i w rad io fo n ii niem ieckiej.
N a to m ia s t o telewizji n a p isali d r E lżb ieta S aw a-C za jk a i m gr K rz y sz to f Czerw iecki z L u b lin a w p ra cy R ola telew izji regionalnych w procesie p rzem ian dem okratycznych (na p rzykła d zie T V
Lublin-3 i Telew izji N ieza leżn ej L u b lin ). P rzedstaw ione tu zostały najw ażniejsze asp ek ty fu n k
c jo n o w an ia telewizji p u b liczn ej i ko m ercy jn ej, w sk azan o jednocześnie n a korzyści p łynące z fu n k c jo n o w a n ia w jed n y m o ś ro d k u d w ó c h k o n k u ren cy jn y ch stacji nadaw czych.
D r K a zim ierz W o ln y (W S P R zeszów ) w tekście R a d y program ow e telew izyjnych ośrodków
regionalnych i ich rola w telew izji pub liczn ej do w o d ził, że ra d y p o zo rn ie sp raw u ją pieczę n ad rozw ojem
p ro g ram o w y m o śro d k ó w re g io n a ln y c h , stan o w iąc zasłonę d la niekom petencji w ładz centralnych Telew izji P olskiej.
W p o d su m o w a n iu n a le ży stw ierdzić, że w sp ó łau to rzy om aw ianej p ublikacji w sp o só b rzetelny podjęli wiele w ażn y ch d la ro z w o ju m ediów lo k aln y ch tem ató w . Ich głosy sta n o w ią isto tn y elem ent w dyskusji n a te m a t teraźniejszości i przyszłości d z ie n n ik arstw a w Polsce.
Bogdan B orow ik
Sprawozdanie z ogólnopolskiej sesji naukowej - Wzór osobowy ludowca
w X X wieku, Lublin, 28-29 września 1998 roku
W d n ia c h 2 8 -2 9 w rześn ia 1998 ro k u n a W ydziale Politologii U n iw ersytetu M a rii C urie- -S kłodow skiej w L ublinie o d b y ła się o g ó ln o p o lsk a sesja n a u k o w a W zór osobow y ludowca w X X
w ieku. Jej o rg a n iz a to ra m i były: Z a k ła d M yśli P olitycznej X IX i X X w. W ydziału Politologii U M C S
w L ublinie i Z arz ąd O d d z iału L u d o w eg o T o w arzy stw a N a u k o w o -K u ltu ra ln e g o w Lublinie. G łó w n y m celem sesji b y ło u zy sk an ie p rzed e w szystkim odpow iedzi n a p y ta n ia : Jaki pow inien być w zór o so b o w y d ziałacza, p o lity k a ru ch u ludow ego w X X wieku i jacy pow inni być ludzie tw orzący p o lity k ę, a także przed staw ien ie i p rzean alizo w an ie asp ek tu osobow ego polityki, zrek o n stru o w an ie m o d elu działaczy ludow ych ró żn y ch epok.
Sw ą o b ecn o ścią k o n feren cję zaszczyciło wiele znam ienitych o só b z k raju i zagranicy, zw iązanych z n a u k ą i p o lity k ą .
O b ra d y p o d z ie lo n o n a trzy części. Pierw sza m ia ła c h a ra k te r ogólny, w p row adzający d o tem atyki sesji. D o ty c zy ła o so b o w o ści p olitycznej, m odeli d ziałaczy politycznych, u w a ru n k o w a ń społeczno -ek o n o m iczn y ch d ziałaln o ści ludow ców . W części drugiej p rzed staw io n o ogólne m odele, w zory osobow e d ziałaczy lu d o w y ch w poszczególnych ep o k ach . Część trzecia n a to m ias t, której p r o b lem a ty k a b y ła b ard ziej szczegółow a, m ia ła n a celu przedstaw ienie w zorów n a przykładzie k o n k re tn y c h o só b o ra z udziału lu d o w có w w znaczących dz ia łan iach i sytuacjach społeczno -politycznych.
Pierw szy d zień o b ra d ro z p o cz ęło o ficjalne w ystąpienie o rg a n iz ato ró w sesji. D ziek an W ydziału P o litologii p ro f. zw. d r h a b . J a n Jac h y m e k (K iero w n ik Z ak ład u M yśli Politycznej X IX i X X w. W P U M C S ) i d r W ald em a r P a ru ch (Prezes L ubelskiego O ddziału L T N -K i a d iu n k t w Z akładzie M yśli P olitycznej X IX i X X w. W P U M C S ) p o d c za s p o w itan ia przedstaw ili istotne przyczyny z o r g an izo w an ia k o n feren cji. N a leż ało b y d o nich zaliczyć przede w szystkim sk o m p lik o w an ą, ale b ard zo ciekaw ą i w a żn ą m ate rię b ad aw czą, d o ty cz ąc ą asp ek tu o sobow ego p olityki na przykładzie ruchu ludo w eg o , ja k ró w n ież o k rą g łą , osiem d ziesiątą rocznicę odzy sk an ia niepodległości i u tw orzenia T y m czaso w eg o R z ąd u L u d o w eg o R ep u b lik i Polskiej z Ignacym D aszyńskim n a czele, w któ ry m w a żn ą ro lę o d eg rali ludow cy.
W części pierw szej, k tó rej p rzew odniczącym był pro feso r J. Ja ch y m ek , w ysłuchano trzech referató w . P ro f. zw. d r h ab . Z iem o w it Jacek P ietraś (K ierow nik Z ak ład u S to su n k ó w M ięd zy n a ro d o w y ch W P U M C S ) w referacie O sobow ość p olityczna i j e j typ y sk o n cen tro w ał się n a cechach i k ry teriach p rz y k lasyfikacji, w yznaczaniu osobow ości p o lity k a. W edług p ro f. Z. J. P ietrasia w zór osobow y d z ia łac za p o lity czn eg o stan o w i zew n ętrzn ą funkcję jego „w ew n ętrzn ej” osobow ości politycznej, k tó ra je s t p rz ek a zy w an a o toczeniu społecznem u. Z kolei osobow ość każdego człow ieka w sp o só b isto tn y k sz jałtu je je g o o so b o w o ść p olityczną. A u to r przedstaw ił najw ażniejsze m etody klasyfikacji o so bow ości polity czn ej, um ożliw iające analizę w ew nętrznych s tru k tu r integrujących d ziałan ia polityczne. D ru g i z referen tó w , p ro f, d r h a b . E dw ard O lszewski (K ie ro w n ik Z ak ład u R u ch ó w P olitycznych W P U M C S ) w referacie M o d el działacza politycznego om ów ił definicje i zależności w fu n k c jo n o w an iu po jęć „m o d el i w zorzec” działacza politycznego. P ro feso r E. O lszew ski tw ierdzi, że w p rz y p a d k u d z ia łac za polity czn eg o w zór osobow y i m odel są k ateg o riam i bliskim i, ale różnym i. „ W z ó r o so b o w y ” jest p ra k ty c z n ą k o n k rety zacją m odelu, jest pojęciem szerszym niż „m o d el d z ia ła c za ” . W św iadom ości społecznej w ystępują ch ara k tery sty czn e dla poszczególnych o k resó w ideały o d n o szące się d o organizacji życia zbiorow ości ludzkiej i k o n k retn ej o sobow ości. O s ta tn im z referujących w pierw szej części o b rad sesji był p ro f, d r h ab . Ja n Z alew a (K iero w n ik Z ak ład u G o s p o d a rk i Ż yw nościow ej W ydziału E kon o m iczn eg o U M C S ). W referacie
U warunkowania społeczno-ekonom iczne działalności ruchu ludowego X X wieku u k aza ł zależności
pom iędzy d z iałaln o ścią ludow ców a sy tu acją społeczną i g o sp o d arczą w X X wieku. K o n k lu d u jąc pod k reślił, że d z iałaln o ść p o lity czn ą k ażd e g o u g ru p o w a n ia należy m ierzyć jeg o skutecznością w osiąganiu z am ierzo n y ch celów.
W d ru g iej części p rzew o d n iczący m był d r W. P aru ch . W ygłoszono sześć referató w . D r hab. S tanisław M ich ało w sk i (K ie ro w n ik Z a k ła d u S a m o rząd ó w i Polityki L okalnej W P U M CS) - Tadeusz
K ościuszko w zorem p o lity k a i wojskowego - reprezentanta interesów ludu, przedstaw ił b o h a te ra
sw ojego w y stąp ien ia j a k o człow ieka, k tó ry pierw szy w y k o rzy stał c h ło p ó w w w alce o niepodległość. T . K o ściu szk o p rz ed sta w io n y ja k o sw ego ro d z aju p a tro n ludow ców . R eferat d r h a b . Alicji W ójcik (P ro d ziek an d s. stu d e n ck ich , Z a k ła d M yśli P olitycznej X IX i X X w. W P U M C S ) - M o d e l działacza
ludowego na p rzełom ie X I X i X X w ieku, był w prow adzeniem d o analizy w zoru ludow ca w poszczegól
nych ep o k ach . A u to rk a w y o d ręb n iła trzy o b szary badaw cze w zoru osobow ego: cechy zew nętrzne, system w artości i płaszczyzny d ziałaln o śc i. S k o n c e n tro w ała się n a G alicji, poniew aż w tym czasie ru ch ludow y był tam n ajb a rd zie j rozw inięty. W zór ludowca w Polsce m iędzyw ojennej ( 1918-1939) był tem atem w y stąp ien ia p ro f. zw. d r. h a b . J. Jach y m k a. A u to r uw aża, że w zorow y ludow iec II R zeczypospolitej był człow iekiem o g łębokim poczuciu i rozum ieniu spraw p a lrio ty czn o -p ań stw o - wych i o b y w alelsk o -sp o łeczn ik o w sk ich . C echow ały go: obiektyw izm w ocenie zjaw isk sp o łeczn o -politycznych, a p rzed e w szystkim p o sta w a u m ia rk o w a n a. N ajw yżsźym d o b rem była d la niego niepodległa i d e m o k ra ty c z n a P o lsk a L u d o w a . C ech o w ała go rów nież ak ty w n a p o sta w a nie tylko w „ ro b ie n iu p o lity k i” , ale i w ró ż n y ch sferach życia publicznego. (W incenty W itos, M aciej R a ta j, S tanisław M ik o łajczy k i wielu in n y ch .) D o c. d r h ab . A n to n i M ieczkow ski (Z ak ład M yśli Politycznej X IX i X X w. W P U M C S ) - M o d e l działacza ludowego iv latach 1939-1949, om ów ił dziesięciolecie (1939-1949), k tó re było ok resem tragicznym w dziejach polskiej wsi, n a ro d u i p ań stw a. D o 1948 ro k u k ształto w an ie o so bow ości d z ia łac za lu d o w eg o o p ierało się n a zasad ach m oralności chrześcijańskiej, służby n aro d o w i i p a ń stw u , p a trio ty z m u . W p ro k o m u n isly c zn y m S tronnictw ie L udow ym i „ o d ro d z o n y m ” Polskim S tro n n ictw ie L u d o w y m o so b o w o ść działacza politycznego była k ształto w an a w o p arciu b ideologię, p ro g ra m i trad y cję ruchu k o m unistycznego. W iele kon tro w ersji w zbudziło w ystąpienie d r. W . P a ru c h a Błądzenie na obrzeżach kom unizm u: o politykach i działaczach
Zjednoczonego S tronnictw a Ludow ego. A u to r p rzed staw ił fu n k cjo n o w an ie ruchu ludow ego w okresie
P R L -u . D o w ió d ł m .in ., że w system ie p a rtii d o m in u ją ce j (P Z P R ) m ogły fu n k cjo n o w ać jedynie p a rtie sp en etro w an e p rzez k o m u n istó w . P od k reślił, że przyw ódcy Z jednoczonego S tro n n ictw a L udow ego byli stero w an i i k o n tro lo w a n i z ew nętrznie p rzez ów czesne w ładze. K ończącym o b ra d y d rugiej części pierw szego d n ia był d r Z en o n T y m o szu k (A d iu n k t w Z ak ład zie R u ch ó w Politycznych W P U M C S ).
W referacie M o d e l działacza ludowego w I I I R zeczypospolitej om ów ił obecny stan ruchu ludow ego, w zorzec lu d o w ca w III R P . P o 1989 ro k u w ru c h u ludow ym ja k n a całej polskiej scenie politycznej zaszło wiele isto tn y c h z m ian . P ow staw ały p a rtie o ró żn y ch ro d o w o d a ch , k tó re starały się n aw iązyw ać d o h isto ry cz n y ch n a zw , p ro g ram ó w , d o ro b k u stro n n ictw ludow ych. O becnie trw ają s ta ra n ia w k ie ru n k u zjed n o czen ia w ra m a c h jed n e g o stro n n ictw a. P o k u tu jąc ą w ruchu je s t ciągła n ieu fn o ść w obec n o w ego, n ie z n an e g o i p ro b le m b ra k u ad ap tacji w obecnych w aru n k ach .
D r h a b . A licja W ójcik p rzew o d n iczy ła w dru g im d n iu konferencji. P rzedstaw iono k ró tk ie k o m u n ik a ty zw iązane tem aty czn ie z trzecią częścią sesji. D r K ry sty n a T rem b ick a (A d iu n k t w Z ak ład zie M yśli P olitycznej X IX i X X w. W P U M C S ) - U dział ludowców w obradach „O krągłego
S to łu ", sk o n c e n tro w a ła się n a lu d ziach d ziałający ch w ru ch u ludow ym i ich znaczeniu p o d czas o b rad
zw iązanych ze zm ian am i ustro jo w y m i w 1989 ro k u . M g r M arcin W ichm anow ski (A systent w Z ak ład zie M yśli Politycznej X IX i X X w. W P U M C S ) - A leksander B ogusław ski (1 8 8 7 -1 9 6 3 )
- wzór osobow y p o lity k a i działacza ludowego, d r Z bigniew A dam ow icz (A d iu n k t w Z akładzie
S a m o rzą d ó w i Polity k i L o k aln ej W P U M C S ) - N a skrzydłach idei, c zy na manowcach polityki?
D ziałalność i koncepcje ideow o-polityczne J ó ze fa N iecki, d o c. d r h ab . A n to n i M ieczkow ski - Błażej S to la r sk i ( 1 8 8 0 -1 9 3 9 ). P o rtre t działacza ludowego, d r A rk a d iu sz K ołodziejczyk (A d iu n k t z In sty tu tu
H isto rii U n iw ersy tetu W arszaw sk ieg o ) - M a ciej R a ta j - działacz po lityczn y, m gr L ucjan H enryk C im ek (Prezes K ra sn o s ta w s k ie g o O d d ziału L T N -K ) - Z ziem i krasnostaw skiej do Uzbekistanu
(F ra n ciszek Ż u r e k 1 8 9 5 -1 9 4 2 ). W sw oich k o m u n ik a ta c h przedstaw ili sylwetki i działaln o ść osób
zaliczanych d o g ro n a czołow ych p o lity k ó w i d ziałaczy ru ch u ludow ego. Byli to ludzie, o których m o żn a pow iedzieć, że stan o w ili pew ien w zó r o sobow y ludow ca w X X w ieku. Prof. d r h ab . P iotr M a tu s a k (D y re k to r In sty tu tu H isto rii W S R P Siedlce) - C hłopi w W ojsku P olskim η· X X wieku, z a p o z n ał o becnych z wply'wem, ja k i m iało w o jsk o n a ch ło p ó w i ich udziałem w arm ii polskiej na p rzestrzen i dziejów . D r A. K ołodziejczyk w sw oim d ru g im w ystąpieniu Elita p olityczna Polskiego
Stronnictw a Ludow ego lal dziew ięćdziesiątych b a rd z o krytycznie ocenił elitę po lity czn ą PSL lat
1993-1998. U w aża o n , że w persp ek ty w ie najbliższych lat nie n astąp i p o p ra w a w izerunku PSL, gdyż sk o m p ro m ito w a n e elity nie są w ym ieniane. D r E w a M aj (A d iu n k t w Z ak ład zie M yśli Politycznej X l X i X X w . W P U M C S ) i p ro f, d r h ab . W łodzim ierz M ich (K ierow nik Z ak ład u D zien n ik arstw a W P U M C S ) - L udow cy w opiniach p o lsk ie j praw icy 1918-1939, przedstaw ili ew olucję opinii i sto su n k u p raw icy d o p o szczególnych stro n n ictw ludow ych. D r hab. St. M ichałow ski i d r K . T rem b ick a - L udow cy w opiniach d zia ła czy so cjalistycznych i ko m unistycznych, om ów ili pro b lem nastaw ienia socjalistów , k tó rzy widzieli szansę n a p o ro zu m ien ie i w spółpracę z ludow cam i, i k o m u n istó w dla k tó ry ch ru c h lu d o w y był w rogiem i przew idyw ali jeg o likw idację, p o zdobyciu w ładzy. D r hab. Ja n u sz W ro n a (In s ty tu t H isto rii W ydziału H u m a n isty c zn eg o U M C S ) - K ryptokom uniści w ruchu
ludow ym 1944-1949, u k a z a ł m echanizm y, dzięki k tó ry m kom uniści stw orzyli uzależnione od siebie
S tro n n ictw o L u d o w e, n a stę p n ie Z S L od p o c z ą tk u in filtro w an e p rzez rządzącą p artię. W edług a u to ra dziedzictw o Z S L o b c ią ża n a w et o b ecn y PSL
D r J a n H o lzer (W ydział N a u k Społecznych U niw ersytet M a sa ry k a w Brnie R ep u b lik a C zeska) - The M y s te r y o f a C zech E lector a n d the C zechoslovak People's P arty, przedstaw ił rys historyczny i ew olucję p a rtii lu d o w y ch i a g rary z m u w C zechosłow acji i C zechach, zw iązku ludow ców z innym i u g ru p o w a n iam i p o lity czn y m i, ich pozycję n a scenie politycznej w X X w ieku.
P o d czas dysk u sji p o ru s z a n o lem aty d o ty czące p ro b lem aty k i referató w , a tak że takich kwestii o g ólnych ja k m o ra ln o ść a sk u teczn o ść w polityce, kryzys pew nych p o d staw ow ych w artości, k sz tałto w an ie w zoru w spółczesnego p o lity k a.
Sesję z ak o ń c zy ło w y stąpienie p ro fe s o ra J a n a Ja ch y m k a, k tó ry p o d su m o w a łd w u d n io w e obrad y , p o d k re ślając ró w n o cześn ie ich znaczenie.
O rg a n iza to rz y zapow iedzieli w ydanie m ateria łó w pokonferencyjnych w form ie książki pt.
P okolenia i p o rtrety: w zór osobow y ludowca w X X wieku.
