Mieczysław F. PAZDUR
25 LAT C H R O N O M E T R I I IZ O T O P O W E J W G L IW IC A C H
S t r e s z c z e n i e . A rty k u ł p rzed staw ia k ró tk ie p o d su m o w a n ie 25 la t działalności L a b o r a to r iu m C -1 4 w In s ty tu c ie Fizyki P o litech n ik i Ś ląskiej w G liw icach. P rz e d sta w io n o h is to rię rozw oju chronom etrii radiow ęglow ej o ra z in n y ch m e to d chrono
lo g iczn y ch , k tó r e zo sta ły w prow adzone do pow szechnego sto so w a n ia w b ad an ia ch c z w a rto rz ę d u .
25 Y E A R S O F R A D I O C A R B O N D A T I N G I N G L I W I C E
S u m m a r y . T h e p a p e r p resen ts sh o rt s u m m a ry o f re s e a rc h a c tiv itie s of th e R a
d io c a r b o n L a b o ra to ry of th e Silesian T echnical U n iv e rsity in G liw ice d u rin g th e past 25 y e a rs . T h e h is to ry of d evelopm ent of th e ra d io c a rb o n m e th o d is d escrib ed , w ith a d d itio n a l c o m m e n ts concerning o th e r m e th o d s of d a tin g w h ich h av e b e e n developed a n d a p p lie s in stu d ie s of th e Q u a te rn a ry in P o lan d .
J u b ile u s z 5 0 -le c ia U czelni i 25 -lecia W y d zia łu s k ła n ia do p o d ję c ia p ró b y p o d su m o w a n ia h is to rii i d o ro b k u naukow ego jednej ze sp ecjaln o ści n au k o w y ch u p raw ian y ch w G liw icac h , ja k ą je s t geochronologia izotopow a. P o d su m o w a n ie ta k ie w y d a je się p o trzeb n e i u z a s a d n io n e p o n iew aż je s t to specjalność u n ik a ln a w skali k r a ju .
1. K r ó t k a h i s t o r i a L a b o r a t o r iu m C - 1 4 w G liw ic a c h
P o c z ą tk i c h ro n o m e trii izotopow ej w G liw icach są sta rs z e niż w sp o m n ian e w ty tu le 25 la t i m o g ą b y ć zdefiniow ane przez d a tę p rzen iesien ia się do P o lite c h n ik i Śląskiej w G liw icach P ro fe s o ra W ło d zim ierza M ościckiego w raz z z a sa d n ic z y m i e le m en tam i w yposa
żen ia te c h n ic z n e g o L a b o ra to riu m C -1 4 , zlokalizow anego w cześniej w G d a ń sk u (M ościcki, Z a sta w n y , 1961) o ra z z zespołem naukow ym w sk ład zie: A. Z astaw n y , W . P o m y k ała i J. M iz e ra c z y k . W sp o m n ia n e elem enty w yposażenia o b e jm o w a ły d e te k to r p roporcjonalny
50 M . F. P a z d u r
w ra z z o sło n a m i licznikow ym i o ra z m a te ria ło w y m i (d e te k to r te n w późniejszych la ta c h n a z w a n y z o sta ł licznikiem L I; zob. P a z d u r, P a z d u r, 1986) o raz część lam pow ej a p a ra tu ry e le k tro n ic z n e j do re je stra c ji p o m ia ró w , j a k te ż fra g m e n ty a p a r a tu r y próżniow ej służącej do p rz y g o to w y w a n ia d w u tle n k u w ęgla d o p o m ia ró w a k ty w n o śc i izo to p u C -1 4 .
P o k ilk u la ta c h in ten sy w n ej p ra c y te c h n ic z n e j i o rg a n iz a c y jn e j rozpoczęło sw o ją d z ia ła ln o ść L a b o ra to riu m C -14 w G liw icac h , b ę d ą c e je d n a k ciągle n iefo rm a ln ą je d n o s tk ą o r
g a n iz a c y jn ą w zm ien iającej się w m ia rę u p ły w u la t s tr u k tu r z e org an izacy jn ej U czelni.
P o śm ie rc i P ro fe so ra W ło d z im ie rz a M ościckiego p ra c a m i L a b o ra to riu m C-14 kierow ali k o lejn o A n d rzej Z astaw ny i M ieczysław F . P a z d u r. O d dw óch la t kierow anie p racam i L a b o ra to riu m C-14 spoczyw a w rękach A n n y P a z d u r.
2. W a ż n i e j s z e o s i ą g n i ę c i a 2 5 - l e c i a
2.1. A paratura, publikacje, sto p n ie i t y t u ł y naukowe
R ozw ój praw ie każdej z d zied z in n a u k d o św ia d c z a ln y c h , zw łaszcza d zied z in n au k s to so w an y ch , m o żn a zobrazow ać z a p o m o c ą trz e c h p a ra m e tró w : rozw oju w y p o sażen ia te c h n ic z n e g o i b a z y m a te ria ln e j o raz p o s tę p u m e to d y c z n e g o i technologicznego, rozw o ju k ad ry n a u k o w e j, w y rażająceg o się u z y sk a n y m i s to p n ia m i i ty tu ła m i naukow ym i oraz d o ro b k u n au k o w eg o w yrażonego lic z b ą p u b lik a c ji i re fe ra tó w . W o d n iesien iu do c h ro n o m etrii r a diow ęglow ej, lu b u jm u ją c p ro b le m nieco szerzej - c h ro n o m e trii izotopow ej, w okresie dw u- d z ie s tu p ię c iu la t jej gliw ickiej h is to rii m o ż n a b e z w ą tp ie n ia stw ierdzić zn aczący doro b ek i s y s te m a ty c z n y , u k ieru n k o w an y rozw ój p ro w a d z ą c y do u k s z ta łto w a n ia się w ośro d k u g li
w ick im szk o ły naukow ej o n ie p o d w a ż a ln y m z n a c z e n iu k ra jo w y m i ug ru n to w an ej pozycji m ię d z y n a ro d o w e j.
W n a jw ię k sz y m skrócie w y m ien io n e w yżej p a r a m e tr y d a ją się sprow adzić do n a s tę p u ją c y c h in fo rm ac ji: liczba stan o w isk p o m ia ro w y c h do o zn aczeń w ieku m e to d ą C -1 4 w zro sła z je d n e g o do sześciu liczników p ro p o rc jo n a ln y c h (zob. M ościcki, Z astaw ny, 1977; P a z d u r, P a z d u r , 1986; P a z d u r, W alan u s, 1986), a w o s ta tn im ro k u z o sta ła u z u p e łn io n a o now o
czesn y s p e k tro m e tr sc y n ty la c y jn y ty p u Q U A N T U L U S 1220.
R o zw ó j k ad ry : 7 osób uzyskało sto p ie ń n au k o w y d o k to r a (A . P a z d u r - 1978; M. F. P a z d u r - 1978; A. W ala n u s - 1982; R. A w siuk - 1985; A. B luszcz - 1986; T . G o slar - 1991;
II. Ile rc m a n - 1992), trz y osoby u zy sk a ły sto p ie ń n au k o w y d o k to ra hab ilito w an eg o (A . Z a s ta w n y - 1975; M . F. P a z d u r - 1984; A. P a z d u r - 1990), trz y osoby uzyskały ty t u ł n a u k o w y profesora (W . M ościcki - 1975; A . Z a sta w n y - 1984; M. F. P a z d u r - 1992).
P u b lik a c je : D orobek w zak resie u p o w sz e c h n ia n ia w yników b a d a ń m ierzony liczbą p u b lik acji nau k o w y ch , p o p u la rn o n a u k o w y c h , p rz e g lą d o w y c h , opublikow anych referató w n a
k onferencjach naukow ych k rajo w y ch i zag ran iczn y ch w edług s ta n u n a koniec 1994 ro k u p rz e k ra c z a 400 p o zy cji, w lic z a ją c p e w n ą lic z b ę p ra c b ęd ący ch a k tu a ln ie w d ru k u . N a ry su nku 1 p rz e d sta w io n o h is to g ra m ilu s tru ją c y opublikow any d o ro b ek zesp o łu naukow ego Z ak ład u Z astosow ań R a d io izo to p ó w I n s ty tu t u F izyki P o lite c h n ik i Śląskiej w poszczegól
nych la ta c h d w u d ziesto p ięcio lecia. P rz y o m a w ia n iu d o ro b k u w d zied z in ie p u blikacyjnej należy uw zględnić fa k t u tw o rz e n ia i k o n ty n u a c ji serii w ydaw niczej G E O C H R O N O M E - T R IA , w któ rej u k a z a ło się d o tą d dziesięć zeszytów .
■ Jo u rn als E9 P roceedings ■ C hapters E3ZNPSI
197 197 197 197 197 197 197 197 1 9 7 1 9 7 1 9 8 198 198 198 198 198 198 198 198 198 199 199 199 199 199
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4
Rys. 1. P u b lik a c je Z a k ła d u Z asto so w ań R a d io izo to p ó w w la ta c h 1970-1994 Fig. 1. P u b lic a tio n s of th e D e p a rtm e n t of R ad io iso to p es in th e p e rio d 1970-1994
3. C h r o n o m e t r i a r a d i o w ę g lo w a
Do w ażniejszych o siąg n ięć w ok resie d w u d ziesto p ięcio lecia is tn ie n ia L a b o ra to riu m C -1 4 w G liw icach m o ż n a zaliczyć:
1. W zak resie m e to d y k i d a to w a ń utw orów czw artorzędow ych:
- o p raco w an ie chronologii gleb kopalnych n a stanow iskach w T ro szy n ie, P o m o rsk u , R a b sz ty n ie o ra z p o d su m o w a n ie ty ch b ad a ń w fo rm ie o p raco w ań m onograficznych (N ow aczyk, P a z d u r, 1982; 1990; N ow aczyk i in., 1982; 1985),
- o p raco w an ie m e to d y k i d a to w a n ia m a rtw ic w apiennych (P a z d u r, 1988) o raz chrono
logii tych osadów w licznych stan o w isk ach z Polski p ołudniow ej (R acła w k a, R zerzuś- n ia , T rzeb ien ice, R u d a w a , S ieradow ice, G liczarów ), i uzyskanie is to tn y c h wniosków p aleo k lim aty czn y ch o p a rty c h na w ynikach b ad ań sed y m en to lo g iczn y ch , d ato w an iach radiow ęglow ych o raz an a liz a c h zm ian sk ła d u izotopow ego w ęgla i tle n u w b ad an y ch profilach ( P a z d u r , 1988; P a z d u r i in ., 1988; P a z d u r, P a z d u r, 1990),
52 M. F. P a z d u r
- o p ra c o w a n ie chronologii osad u lam inow anego J e z io ra G ościąż o raz zastosow anie p o d e jś c ia m o d elo w eg o d o rek o n stru k cji z m ia n p o zio m u w ody w je zio rze (G oslar i in ., 1989; P a z d u r i in ., 1994).
2. W z a k re s ie d a to w a n ia stan o w isk archeologicznych w y k o n an o p o n a d ty s ią c oznaczeń w ie k u p ró b e k o rg a n ic z n y c h re p re z e n tu ją c y c h w sz y stk ie o kresy p rad ziejó w Polski ( P a z d u r , P a z d u r , 1994); p ro b le m a ty c e d a to w a ń arch eo lo g iczn y ch pośw ięcony zo stał s p e c ja ln y m o n o g rafic zn y zeszy t serii G E O C H R O N O M E T R IA (N r 9, 1994).
3. W z a k re s ie m e to d in te rp re ta c ji w yników d a to w a n ia w a ż n y m o siąg n ięciem je s t o p ra co w an ie te o rii p ro b a b ilisty c z n e j k alibracji d a t rad io w ęg lo w y ch i k ilk u kolejno ud o sk o n a la n y c h w ersji p ro g ra m u k alib racy jn eg o (M ich czy ń sk a, P a z d u r, W alanus, 1988;
P a z d u r , M ich czy ń sk a, 1989); zeb ran o , o p raco w an o i w y d a n o d ru k ie m m onografię za
w ie ra ją c ą b lisk o trz y ty s ią c e d ato w ań radiow ęglow ych z rejo n u A ndów (Ziółkow ski i in ., 1994).
W z a k re s ie d a to w a ń osadów geologicznych n a p o trz e b y p ro w ad zo n y ch w k ra ju b a d a ń g eo lo g iczn y ch , paleogeograficznych i p a le o b o ta n ic z n y c h w y k o n an o b lisko pięć tysięcy o z n a c z e ń w iek u . Z n a c z ą c a część w yników z o s ta ła o p u b lik o w a n a w zestaw ien iach w m ię
d z y n a ro d o w y m cz a so p iśm ie R A D IO C A R B O N .
O p ró c z d a to w a ń radiow ęglow ych w ykonyw anych n a p o tr z e b y b a d a ń geologicznych i arch e o lo g ic z n y c h p ro w ad zo n y ch n a stanow iskach k ra jo w y c h , z n a c z ą c a lic z b a p ra c w yko
n y w a n a b y ła d la b a d a ń prow adzonych p o z a g ra n ic a m i P o lsk i przez k rajo w e b ąd ź też m ię d z y n a ro d o w e z e sp o ły badaw cze. W ykaz w ażniejszych z a g ra n ic z n y c h stanow isk arch e
o lo g iczn y ch z a w ie ra ta b e la 1.
O b o k c h ro n o m e trii radiow ęglow ej w la ta c h o siem d ziesiąty ch w p ro w ad zo n a z o sta ła do p ra k ty c z n e g o sto so w a n ia m e to d a te rm o lu m in escen cji, w y k o rz y sty w a n a do d a to w a n ia osa
dów c z w a rto rz ę d o w y c h o raz m a te ria łó w z a b y tk o w y ch z b a d a ń archeologicznych, w ty m g łó w n ie sz czątk ó w c e ra m ik i o ra z p rzep alo n y ch n a rz ę d z i k rz e m ie n n y c h (zob. Bluszcz i in ., 1994; S c h ild i in ., 198S; W e n d o rf i in., 1990, 1991, 1994).
P o d ję te z o s ta ły ró w n ież p ró b y w y k o rz y sta n ia z jaw isk a elek tro n o w eg o rezo n an su sp i
now ego (E S R ) do o z n a c z a n ia w ieku utw orów jask in io w y ch . W o s ta tn ic h la ta c h rozpoczęte z o s ta ły p io n ie rsk ie p ra c e e k sp e ry m e n ta ln e n ad w y k o rz y sta n ie m zjaw iska egzoem isji elek
tro n ó w z p o w ie rz c h n i w y p a la n e j ceram iki do celów d o z y m e try c z n y c h , a w konsekw encji do o z n a c z a n ia w iek u . P ra c e te są jeszcze w fazie p o d sta w o w y c h b a d a ń m echanizm ów fizy czn y ch zjaw iska.
T a b e la 1 W ażniejsze stan o w isk a archeologiczne d ato w an e
m e to d ą C -1 4 K o n ty n e n t W ażniejsze stan o w isk a A fryka M a lk a ta A rm a n t (E g ip t)
Q a sr e l- S a g h a (E g ip t) D ongola (E g ip t)
W adi K u b b a n iy a (E g ip t) K ad ero (S u d a n )
O a z a D a k h la (E g ip t) A sa n te (G h a n a ) U an M uhuggiag (L ibia) N iani (M ali)
A m eryka N azca (P e ru ) P iu r a (P e ru )
B oliw ia (k ilk a stan o w isk ) E k w ad o r (k ilk a stan o w isk ) W y sp y W ielk an o cn e (C hile) M oche Is la (C hile)
A zja N em rik (Ira k )
Tell S a a d iy a (Irak )
D ong C a n C ave (W ie tn a m ) E u ro p a G ra n a (H iszp an ia)
B ercy (F ra n c ja ) J a b lin e s (F ra n c ja ) P a ssa u (N iem cy) T e m n a ta (B u lg a ria ) M uselievo (B u lg a ria )
T ren cian sk e B o h u slav ice (Słow acja)
54 M . F. P a z d u r
H Archeological B Geological ■ Environmental I
51
122
R y s. 2. S u k tu r a d a to w a ń radiow ęglow ych w 1994 ro k u . U d z ia ł p ró b e k geologicznych, a r
cheologicznych i środow iskow ych
F ig . 2. S tr u c tu r e o f ra d io c a rb o n d a tin g s in 1994. P e rc e n t c o n s trib u tio n s o f geological, arch eo lo g ical a n d e n v iro n m e n ta l sam ples
B R esearch c o n tra c ts ■ Expert services I Internal work
349
R ys. 3. S u k tu r a d a to w a ń radiow ęglow ych w 1994 roku.
U d z ia ł d a to w a ń w ykonyw anych n a zam ów ienie, e k s p e r ty z w iek u o raz p ra c w ła snych
F ig . 3. S tr u c tu r e o f ra d io c a rb o n d a tin g s in 1994. P e rc e n t c o n s trib u tio n s o f ra d io c a rb o n d e te r m in a tio n s p e rfo rm e d in form of research c o n tr a c ts , e x p e r t age d e te rm in a tio n s a n d in te rn a l research p ro je c ts
4. Z e s t a w i e n i a w y n ik ó w d a t o w a ń
1. M ościcki W ., Z astaw n y A ., 1962, G d a ń sk C -1 4 d a tin g la b o r a to r y m easu rem en ts.
A c ta P h y s. P olon. 22, p .189-193.
2. M ościcki W ., B ujko A ., D udkiew icz J ., Z a sta w n y A ., 1967, G d a ń sk C -1 4 d a tin g la b o r a to r y m e a s u re m e n ts (L ist n r 2). A c ta P h y s ic a P o lo n ic a 32, p .3 9 -4 3 .
3. M ościcki W ., Z astaw n y A ., 1976, G liw ice (G d a ń s k ) ra d io c a rb o n d a te s III. R ad io c a rb o n 18, p .50-59.
4. M ościcki W ., P a z d u r A ., P a z d u r M. F ., Z a sta w n y A ., 1978, G liw ice rad io carb o n d a te s IV . R a d io c a rb o n 20, p .405-415.
5. P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., Z astaw n y A ., 1979, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s V. R adio
c a rb o n 21, p. 165-170.
6. P a z d u r M . F ., P a z d u r A ., Z astaw ny A ., 1980, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s V I. R ad io c a rb o n 22, p .61-67.
7. P a z d u r A ., A w siuk R ., B luszcz A ., P a z d u r M . F ., W a la n u s A ., Z astaw n y A ., 1982, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s V II. R a d io c a rb o n 24, p . 171-181.
8. P a z d u r M . F ., A w siuk R ., B luszcz A ., P a z d u r A ., W a la n u s A ., Z astaw n y A ., 1982, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s V III. R a d io c a rb o n 24, p . 182-193.
9. P a z d u r M. F ., A w siuk R ., B luszcz A ., P a z d u r A ., W a la n u s A ., Z astaw n y A ., 1983, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s IX. R a d io c a rb o n 25, p .843-8 6 6 .
10. P a z d u r M . F ., A w siuk R ., B luszcz A ., G o sla r T ., P a z d u r A ., W ala n u s A ., Z astaw ny A ., 1985, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s X. R a d io c a rb o n 27, p .52 -7 3 .
11. P a z d u r M . F ., A w siuk R ., G oslar T ., P a z d u r A ., W a la n u s A ., Z astaw n y A ., 1994, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s XI. R a d io c a rb o n 36, p .2 5 7-279.
12. P a z d u r A ., P a z d u r M. F ., Z astaw ny A ., 1994, G liw ice ra d io c a rb o n d a te s X II. R a
d io c a rb o n 36, p .281-302.
O p ra c o w a n ie w y konano w ram ach realizacji te m a tu B K - 2 1 5 /R M F 1 /9 5 .
56 M . F . P a z d u r
L i t e r a t u r a
B lu szcz A ., K ozłow ski J . K ., F o łty n E ., 1994, New seq u en ce of E U P leaf p o in t in d u s trie s in S o u th e rn P o la n d . P ré h is to ire E u ro p é e n n e 6, p .197-222.
G o sla r T ., P a z d u r A ., P a z d u r M. F ., W alan u s A ., 1989, R a d io c a rb o n a n d varve c h ro n o lo g ies o f a n n u a lly la m in a te d lak e se d im e n ts of G osciaz Lake. R a d io c a rb o n 31, p .9 4 0 -9 4 7 .
N ow aczyk B ., P a z d u r M . F ., 1982, P r ó b a d a to w a n ia m e to d ą C -1 4 gleb kopaln y ch z w y d m y w T ro sz y n ie kolo W olina. R o czn ik i G leb o zn aw cze 33, p. 145-158.
N o w aczy k B ., P a z d u r M . F ., 1990, P ro b le m s co n cern in g th e 14C d a tin g of fossil d u n e soils. Q u a e s tio n e s G e o g ra p h ic a e 11, p . 135-151.
N ow aczyk B ., P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., A w siuk R ., 1985, S tra ty g ra fia i w aru n k i ro z w o ju w y d m y w P o m o rsk u kolo Sulechow a w św ietle now ych b a d a ń . B a d a n ia F i
zjo g raficzn e n a d P o lsk ą Z a c h o d n ią 35A , s .103-127.
N ow aczyk B ., P a z d u r M . F ., S zczy p ek T ., 1982, W ie k eolicznych p rz e k s z ta łc e ń w y d m w p ó łn o c n o -z a c h o d n ie j części P ła sk o w y ż u O jcow skiego. G eo g rap h ia. S tu d ia e t D is
s e r t. 6, p . 34 -4 9 .
P a z d u r A ., 1988, T h e re la tio n s b etw e e n c a rb o n is o to p e c o m p o sitio n a n d a p p a re n t ag e o f fre s h w a te r tu ffaceo u s se d im e n ts. R a d io c a rb o n , vol. 30, p .7-18.
P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., 1990, F u r th e r in v e stig a tio n s on C -1 4 d a tin g of calc areo u s tu fa . R a d io c a rb o n 32, p .17-22.
P a z d u r A ., P a z d u r M. F ., S ta rk e l L., S zulc J ., 1988, S ta b le isotopes of th e holo cen e c a lc a re o u s tu f a in so u th e rn P o la n d as p a le o c lim a tic in d ic a to rs. Q u a te rn a ry R esearch , vol. 30, p . 177-189.
P a z d u r M . F ., M ich czy n sk a D. J ., 1989, Im p ro v em e n t o f th e p ro c e d u re for p ro b a b i
lis tic c a lib ra tio n of ra d io c a rb o n d a te s . R a d io c a rb o n , vol. 31, p .824-832.
M ościcki W ., Z astaw n y A ., 1961, T h e C -1 4 d a tin g la b o ra to ry in G d ań sk . A c ta Phy- sic a P o lo n ic a 20, p .941-942.
M ościcki W ., Z astaw n y A ., 1977, N ew p ro p o rtio n a l c o u n te r assem bly in G liw ice 14C la b o r a to r y , [w:] P o v in ec P., U sacev S., R e d ., L o w -R a d io a c tiv ity M e a su re m e n ts a n d A p p lic a tio n s . P ro c. In t. C onf., Slov. Pedagog. N ak l., B ra tisla v a , p .91-92.
P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., 1986, A p a ra tu r a p o m iaro w a L a b o ra to riu m C -1 4 w G liw i
cach. D o św ia d c z e n ia k o n stru k c y jn e i e k sp lo atacy jn e. Z eszy ty N aukow e P o litech n ik i Śląskiej s. M a te m a ty k a -F iz y k a , z .46, G e o c h ro n o m e tria N r 1, p .55-69.
P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., 1994, C h ro n o m e tria radiow ęglow a w b a d a n ia c h arch eo lo gicznych w P o lsce. P r ó b a p o d su m o w an ia. Z eszyty N aukow e P o lite c h n ik i Ś ląskiej, s.
M a te m a ty k a -F iz y k a , z .70, G e o c h ro n o m e tria N r 9, s.9-16.
P a z d u r A ., P a z d u r M . F ., G oslar T ., W icik B ., A rnold M ., 1994, R a d io c a rb o n ch ro nology o f L a te G la c ia l a n d H olocene se d im e n ta tio n a n d w a te r level changes in th e G ościąż L ake b asin a n d its su rro u n d in g s. R a d io carb o n 36, p . 187-202.
P a z d u r A ., W a la n u s A ., 1986, T rójlicznikow y zestaw p o m ia ro w y w L a b o ra to riu m C -14 w G liw icac h . Z eszy ty N aukow e P o litech n ik i Ś ląskiej, s. M a te m a ty k a -F iz y k a , z .47, G e o c h ro n o m e tria N r 2, s .133-147.
P a z d u r M . F ., W a la n u s A ., M ościcki W ., 1978, A m e th o d o f c o n tin u o u s e x a m in a tio n o f c o u n tin g efficiency d u rin g m easu re m e n ts of n a tu r a l ra d io c a rb o n by a C 0 2 filled p ro p o r tio n a l c o u n te r. N u clear In s tru m e n t M eth o d s 151, p .541-547.
S child R ., S u lg o sto w sk a Z ., G a u tie r A ., B luszcz A ., Je n s e n H . J ., K ró lik H ., T o m a
szew ski J ., 1988, T h e M id d le P a le o lith ic of th e N o rth E u ro p e a n P la in a t Zwoleń.
L ’H o m m e de N e a n d e rta l 8, p. 149-167
W e n d o rf F ., C lose A. E ., Schild R ., G a u th ie r A ., S chw arcz H. P ., M iller G. H ., K o
w alski K ., K ró lik H ., B luszcz A., R o b in s D ., G rü n R ., 1990, Le d e rn ie r in terg laciaire d a n s le S a h a ra o rie n ta l. L ’A n th ro p o lo g ie (P a ris) 94, p .361-391.
W e n d o rf F ., C lose A. E ., Schild R ., G a u tie r A ., Schw arcz H. P ., M iller G. H ., K ow alski K ., K ró lik H ., B lu szcz A ., R obins D ., G rü n R ., M cK inney C ., 1991, C hronology an d s tr a tig r a p h y o f th e M id d le P a le o lith ic a t B ir T arfaw i, E g y p t. [In:] C lark J . D ., E d ., C u ltu ra l B eg in n in g s. A p p ro ach es to u n d e rs ta n d in g e a rly h o m in id life-w ay s in th e A frican sa v a n n a . B o n n , H a b e lt G m bH , p .197-208.
W en d o rf F ., S child R ., C lose A. E ., Schw arcz H. P., M iller G . H ., G rn R ., B luszcz A ., S to k es S., M o raw sk a L., H u x ta b le J ., L u n d b erg J ., Hill C h ., 1994, A chronology for th e M id d le a n d L a te P leisto cen e w et episodes in th e e a s te rn S a h a ra . T u cso n , USA, R a d io c a rb o n 36, p . 147-168.
Z iółkow ski M . S., P a z d u r M. F ., K rzanow ski A ., M ichczyński A ., 1994, A N D ES.
R a d io c a rb o n d a ta b a s e for B olivia, E cu ad o r an d P eru . A M A W arszaw a, 604 pp.
58 M . F. P azdur
A b s t r a c t
T h e R a d io c a r b o n L a b o ra to ry in Gliw ice w as e s ta b lis h e d by la te P ro fesso r W łodzim ierz M ościcki w h en he h a s m oved from G dansk T ech n ical U n iv e rs ity to S ilesian T echnical U ni
v e rs ity in 1968. H e w as ac c o m p a n ie d by a sm all te a m o f co w o rk ers, a n d a fte r several years o f te c h n ic a l a n d m e th o d ic a l efforts a new activ e R a d io c a rb o n L a b o ra to ry h as s ta rte d the s cien tific a c tiv itie s as p a r t o f th e I n s titu te of P h y sic s o f th e F a c u lty o f M a th e m a tic s and P h y sic s. T h e p a p e r p re s e n ts sh o rt su m m ary of re s e a rc h a c tiv itie s of th e R ad io carb o n L a b o r a to r y o f th e S ilesian T echnical U niversity in G liw ice d u rin g th e p a s t 25 years. The r o u tin e ra d io c a rb o n d a tin g services have been s t a r te d in 1970 u n d e r scientific supervision of P ro fe s s o r W l. M ościcki, th e n th e resp o n sib ility w as ta k e n by P ro fesso r A ndrzej Za
sta w n y , th e n by th e a u th o r of th is p a p e r, an d recen tly , sin ce 1993, P ro fesso r A n n a P azd u r is in c h a rg e o f o p e ra tio n o f th e R ad io carb o n L a b o ra to ry .
T h e m o s t im p o r ta n t ach ie v em en ts of th e R a d io c a rb o n L a b o ra to ry d u rin g th e p ast 25 y e a rs in c lu d e d e v e lo p m e n t of th e chronology o f fossil soils o c c u rin g in n u m ero u s sites o f N W a n d S P o la n d , im p ro v em en t of th e chronology a n d m e th o d o lo g y of ra d io c a rb o n a n d s ta b le is o to p e s tu d ie s of calcareous tu f a se d im e n ts , a n d , finally, d ev elo p in g of varve ch ro n o lo g y o f la m in a te d se d im e n t of th e G ościąż L ake. D u rin g th e 25 y ears of research a c tiv iitie s o f th e R a d io c a rb o n L a b o ra to ry m o re th a t 5000 s a m p le s h a v e b e e n d a te d for all fields of Q u a te r n a r y stu d ie s , in clu d in g Q u a te rn a ry geology, p a leo g e o g rap h y , p aleo b o tan y , p a le o p e d o lo g y , lim nology, paleoecology, p aleontology, a rch eo lo g y a n d stu d ie s of recent e n v ir o n m e n t. I h e h is to ry of d ev elo p m en t o f th e ra d io c a rb o n m e th o d is d escrib ed , w ith a d d itio n a l c o m m e n ts c o n cern in g o th e r m e th o d s of d a tin g w h ich h a v e b e e n developed and a p p lie d in s tu d ie s o f th e Q u a te rn a r y in P o lan d . T h e m e th o d s w h ich h av e b e e n already d e v e lo p e d a n d a p p lie d in c lu d e th erm o lu m in escen ce d a tin g o f Q u a te r n a r y sed im en ts as w ell as a rc h a e o lo g ic a l a rtifa c ts (baked clay an d p o tte ry , b u r n t flin t, e tc ) , elec tro n spin re s o n a n c e (E S R ) m e th o d a p p lie d to d a tin g of sp e le o th e m s a n d o th e r c a rb o n a te sedim ents.
T h e s tu d ie s o f p h y sical m ech a n ism s of th e eg z o e le c tro n em issio n a re in progress.
