Systemowe zmiany rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy oraz roszczeń ze stosunku pracy lub z nim związanych : (rozważania dla praktyki)

Janina Kruszewska

Systemowe zmiany rozpoznawania

spraw z zakresu prawa pracy oraz

roszczeń ze stosunku pracy lub z nim

związanych : (rozważania dla

praktyki)

Palestra 30/10-11(346-347), 51-62

1986

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za k re su praw a pracy ₆₁

ale dla p o d k re śle n ia sw ej ró w norzędności w obec p a r tn e ra w m ałżeństw ie. Na d ru g im m ie jsc u u lo k o w ały się le k a rk i (15 bądź 12%). 29,29

S tosunkow o rza d k ie są rów nież n az w isk a p o dw ójne w śród adw okatek.

Je st rzeczą zrozum iałą, że chociaż ogólny od setek kobiet zaw ierający ch mał<- żeństw o w w iek u od 30 la t w y ra ża się w m ia sta ch w sk a li k ra jo w e j liczbą 20,2,30 to je d n a k w ty c h w yższych g ru p a c h w ie k u odsetek k o rzy sta ją cy c h z p ra w a w y ­ b o ru n az w isk a złożonego je st o 50% w yższy niż w niższych g ru p ac h w ieku. Te ko b iety są m niej sk ło n n e do ze rw a n ia ze sw ym nazw iskiem dotychczasow ym .

W śród n iezb y t znacznego ogólnego o d se tk a w dów i rozw ódek, k tó re w stę p u ją w drugie zw iązki m ałżeńskie, liczba tych, k tó re k o rz y sta ją z d o b ro d ziejstw a p raw a, je st dość znaczna (15 lu b 8%).

W m n iejszy ch o śro d k ach m ie jsk ich zjaw isko w y b o ru nazw isk a złożonego m a n iep o ró w n an ie słabsze n asile n ie,3i a w m ia sta c h o liczbie ludności poniżej 10.000 i n a w si — w y stę p u je ono n iezw ykle rzadko.

W św ietle pow yższych uw ag, p o p a rty c h dan y m i co p ra w d a „w y ryw kow ym i”, ale zgodnym i ze spo strzeżen iam i poczynionym i w szeregu in n y c h okręgów , m ożna dojść do w niosku, że p r z e p i s z e z w a l a j ą c y m ę ż a t k o m n a w y b ó r n a z w i s k a z ł o ż o n e g o p r z y j ą ł s i ę w z a s a d z i e t y l k o w w i ę k ­ s z y c h i ś r e d n i c h m i a s t a c h i ż e k o r z y s t a z n i e g o w z d e ­ c y d o w a n e j w i ę k s z o ś c i i n t e l i g e n c j a (z w y ra ź n ą p rzew ag ą s tu d e n ­ te k i ab so lw en te k szkół w yższych).32

28 W e d łu g o b lic z e ń d o k o n a n y c h p rz e z e m n ie n a p o d sta w ie „ S p isu fa c h o w y c h p ra c o w n ik ó w siu ż b y z d ro w ia ” (W a rsz a w a 1961, PZW L) o k. 13% le k a r e k , k tó r e u k o ń c z y ły s tu d ia w la ta c h p o w o je n n y c h , f ig u r u je w sp is ie p o d n a z w is k a m i p o d w ó jn y m i. N a w e t w ra z ie p rz y ję c ia , że a d m in is tr a c ja słu ż b y z d ro w ia t o l e r u je u ż y w a n ie w z g ło s z e n ia c h r e je s tr a c y jn y c h n a z w isk z ło ż o n y c h p rz e z le k a r k i, k t ó r e p r a w n ie n o sz ą ty lk o n a z w is k o m ę ż a , o d s e te k te n n a p e w n o p rz e k ro c z y 10. 29 Z n a m ie n n y j e s t n ik ły o d s e te k p ra c o w n ic n a u k o w y c h . N a U n iw e rsy te c ie Ł ó d z k im za le d w ie 17 k o b ie t — p o m o c n ic z y c h p r a c o w n ik ó w n a u k i (sp o ś ró d k ilk u s e t m ę ż a te k ) n o si n a z w is k a z ło ­ żo n e. 30 R o c z n ik S ta ty s ty c z n y 1962, s. 35. 31 W Z g ie rz u (p o w ia t m ie jsk i) u tr z y m u je się o n o w o s ta tn ic h -latach n a p o z io m ie 1—1,5%, p rz y c z y m j e s t rz e c z ą c ie k a w ą , ż s k o b ie ty w y ż s z y c h g r u p w ie k u (p o n a d 25 la t) n ie s ą tu w o g ó le r e p re z e n to w a n e , w r a c h u b ę z a ń w c h o d z ą w y łą c z n ie p ra c o w n ic e u m y s ło w e i s t u ­ d e n tk i. P o d o b n ie p r z e d s ta w ia się s p r a w a w in n y c h w ię k s z y c h m ia s ta c h w o j. łó d z k ie g o .

32 W je d n y m z fe lie to n ó w W iech a z 1947 r . (W i e c h : Ś m ie j się p a n z te g o , w a r s z a w a 1956, t. 2, s. 140) T e o fil P ie c y k , in d a g o w a n y p rz e z a u to r a n a te m a t p r a c w y s ta w io n y c h p rz e z B ie ls k ą -T w o rk o w s k ą i k ilk a in n y c h z n a n y c h m a la r e k o n a z w is k a c h zło żo n y ch , o d p o w ia d a , że Je st z a c h w y c o n y w s p ó łp r a c ą : „ J a k B ie ls k a w id o c z e k m a lu je , to T w o rk o w s k a s z a rlo tk ę p rz e z te n czas p ie c z e ” . J e s t w ty m q u i p r o q u o o c z y w iśc ie sp o ro ż a rto b liw e j p rz e sa d y .

JANINA KRUSZEWSKA

SYSTEMOWE ZMIANY ROZPOZNAWANIA SPRAW

Z ZAKRESU PRAWA PRACY ORAZ ROSZCZEŃ

ZE STOSUNKU PRACY LUB Z NIM ZWIĄZANYCH

(Rozważania dla praktyki)

Po p rze k aza n iu R e d ak c ji „ P a le stry ” niniejszego a rty k u łu ukazało się n a te m a t częściowo nim o bjęty szereg innych arty k u łó w , k tó ry ch au to ra m i są m .in.: Z. S w i e

-N r 10-11(346-341) 52 J a n i n a K r u s z e w s k a

b o d a: R ozstrzyganie sporów w sp raw ac h z zak resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń społecznych, Nowe P ra w o 1985, n r 6; L. B r z o z o w s k i : Z m iany w p rzepisach o rozstrzy g an iu sporów z za k resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń społecznych, „Służba P raco w n icza” 1985, n r 6; J. B r o 1: S ądow nictw o pracy, „P rac a i Zabezpieczenie Społeczne” 1985, n r n r 7, 8/9 i 10. Je d n y m z o statnio ogłoszonych jest a rty k u ł A. Ś w i ą t k o w s k i e g o : D roga sądow a z za k resu p ra w a p ra c y i ubezpieczeń społecznych, P a le stra 1986, n r 5—6. J e s t to ro d z a j k o m e n tarza , w k tórym au to r om aw ia zm iany system ow e objęte jego treśc ią , stosując m etodę h istoryczno-po- rów naw czą (podobnie ja k L. Brzozow ski) oraz poddając szczegółowej analizie p o ję­ cie sp ra w z zak resu p ra w a pracy, k tó re w p ra k ty c e w zbudza w ątpliw ości. A utor te n za jm u je m in . stanow isko (rep rezen to w an e rów nież przez J. Brola), że sp raw y o ochronę dóbr osobistych p rac o w n ik a oraz o w y n alazk i pracow nicze nie pow inny być u znane za sp raw y z zak resu p ra w a pracy. N asuw a się w zw iązku z tym u w a ­ ga, że w ątpliw ości w rozum ieniu pojęcia „sp ra w a z zak resu p ra w a p ra c y ” oraz po­ jęcia „roszczenia ze sto su n k u p rac y lu b z nim zw iązanych” będą w ym agaiy roz­ strzygnięcia przez w iążącą w ykład n ię, ja k iej dokona w przyszłości orzecznictw o S ąd u N ajw yższego, poniew aż ok reśleń ta k ich b ra k było w dotychczasow ym stanie praw nym .

Cel i zak res niniejszego a rty k u łu je st inny. P o trzeb y codziennej p ra k ty k i n a su - ' w ają konieczność p rze d staw ie n ia w jednym m iejscu w odpow iednim kontekście cało k ształtu podstaw ow ych zasad sądow ego rozpoznaw ania sp ra w z zakresu p ra w a pracy, rozproszonych w różnych ak tac h p raw n y ch po częściow ej now elizacji p ra w a o u stro ju sądów pow szechnych, kodeksu p rac y i kodeksu p ostępow ania cywilnego. A rty k u ł niniejszy stanow i zatem próbę p rze d staw ie n ia podstaw ow ych zasad p ostę­ p ow ania sądow ego w ty c h spraw ach.

N ależy jeszcze dodać, że p o trze b a u p o rząd k o w an ia i u je d n o lic en ia sta n u p r a w ­ nego w zakresie rozpoznaw ania sp raw pracow niczych przez różnego ro d za ju o r­ g any sądow e i pozasądow e n a r a s ta ła już od daw na, n asiliła się zaś szczególnie w końcu la t siedem dziesiątych. K ryzys z a u fan ia społecznego do praw orządności w pań stw ie, w szczególności zaś w sto su n k ach pracy, w y k ry stalizo w ał szereg p o stu lató w zm ierzających do jej przyw rócenia, a m.in. do p rzy w ró cen ia k o n sty tu ­ cyjnej zasady w y m ia ru spraw ied liw o ści przez niezaw isłe sądy (art. 56).

I. PODSTAWOWE ZASADY ROZPOZNAWANIA SPRAW Z ZAKRESU PRAWA PRACY

K oncepcja now ego jednolitego system u rozpoznaw ania s p ra w z za k resu p ra w a p rac y p rzez organy sądow e została zrealizow ana w drodze now elizacji istn ie ją ­ cego dotychczas sta n u praw nego przez ustaw ę z 18.IV.1985 r .1 oraz p rzez ustaw ę z te j sam ej d a ty o zm ianie u staw y-K odeks p ostępow ania c y w iln e g o 2 z m o c ą o b o w i ą z u j ą c ą o d 1.VII.1985 r.

P ierw sza z tych u sta w w p ro w a d ziła m.in. zm iany w p ra w ie o u stro ju sądów pow szechnych (art. 3) oraz w kodeksie p rac y (art. 4). Na m ocy tej ustaw y tw orzy się w s ą d a c h r e j o n o w y c h o drębne jed n o stk i o rg an izacy jn e d la spraw z zak resu p ra w a p rac y (sądy pracy), a w s ą d a c h w o j e w ó d z k i c h — od­ rębne jed n o stk i organizacyjne d la sp ra w z zak resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń

1 U s ta w a z JhŁV.1985 r. o ro z p o z n a w a n iu p rz e z są d y s p ra w z z a k r e s u p ra w a p ra c y i u b e z ­ p ieczeń s p o łe c l^ ^ c h (Dz. U. N r 20, poz. 85), w d a lsz y m c ią g u z w a n a w sk ró c ie „ u s ta w ą ” .

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za kresu praw a pracy 5 3 społecznych (sądy p rac y i ubezpieczeń społecznych), p rzy czym w n iek tó ry ch są­ d a c h w ojew ódzkich m ogą być utw o rzo n e sądy p rac y w yłącznie dla sp raw z z a ­ k re s u p ra w a p rac y o raz sądy ubezpieczeń społecznych w yłącznie dla sp ra w z za­ k re s u ubezpieczeń społecznych.

W celu zap ew n ien ia specjalistycznego c h a ra k te ru tym sądom w yznacza się do ich sk ła d u sędziów i ław ników , dobrze obeznanych z p ro b lem aty k ą sp raw pracow ­ niczych oraz z celam i ubezpieczenia i po trzeb am i ubezpieczonych.

D otychczasow e okręgow e sądy p ra c y i ubezpieczeń społecznych stały się z dniem 1.V II.1985 r. odręb n y m i je d n o stk a m i o rg an izacy jn y m i sądów w ojew ódzkich dla m ia s t będących ich siedzibam i (art. 3 ustaw y).

W zw iązku z now elizacją kodeksu p o stęp o w an ia cyw ilnego postępow anie sądo­ w e w sp ra w a c h z z a k resu p ra w a p rac y oraz z z a k resu ubezpieczeń społecznych toczy się w edług przepisów tego k odeksu (art. 1 k.p.c.). N atom iast w zw iązku z n o w elizacją kodeksu p rac y uległ całkow itej zm ianie Dział D w unasty (art. 242— 280) i o trzy m ał on ty tu ł „R ozpoznaw anie sporów o roszczenia ze stosunku p rac y ' (a rt. 242—280).

Z ak ład o w e k om isje rozjem cze, tere n o w e kom isje rozjem cze oraz terenow e ko­ m is je odw oław cze p rz e sta ły działać z dniem 1.VII.1985 r. oraz z tym że dniem u tr a ­ c iła mioc u sta w a z 24.X.li974r. o o kręgow ych sądach p rac y i ubezpieczeń społecznych. W uspołecznionych za k ła d ac h p rac y za tru d n ia ją c y c h nie m niej niż 50 pracow ­ n ik ó w zo stają o b lig a to ry jn ie pow ołane zakładow e kom isje pojednaw cze, w za k ła ­ d ac h zaś z a tru d n ia ją c y c h m n iejszą liczbę p racow ników kom isje te m ogą być p o w o ­ ły w an e .

P o n ad to zo stają pow ołane k om isje pojednaw cze p rzy sądach p rac y sta n o w ią­ cych odręb n e je d n o stk i organ izacy jn e sądów rejonow ych, w łaściw e do wszczęcia p o stę p o w an ia n a w niosek p racow ników zakładów za tru d n ia ją c y c h m niej niż 50 praco w n ik ó w , w k tó ry ch kom isje te nie działają, dla p racow ników nie uspołecz­ n io n y c h zakładów p rac y oraz d la p racow ników n a stan o w isk ach k ierow ników z a ­ k ła d ó w p rac y i ich zastępcy, głów nego księgowego, rad c y p raw nego oraz k ie ro w ­ n ik a je d n o stk i o rg an izacy jn ej do sp raw osobowych, z a tru d n ia n ia i płac.3

P rz ed sk iero w an iem sp raw y n a drogę po stęp o w an ia sądowego, praco w n ik m o ż e w szcząć postępow anie pojednaw cze przed k o m isją pojednaw czą, a w ięc wszczęcie tego po stęp o w an ia nie je st o b ligatoryjne. P olubow ne załatw ienie sp raw y — ja k wiadome» — m oże n a stą p ić rów nież w to k u postępow ania sądowego (art. 468 § 2 p k t 2 k.p.c.).

T ry b p o w ołania członków kom isji pojednaw czych, jej sk ład i postępow anie o k re śla ją a rt. 244—247 k.p. oraz n o rm u je go rozporządzenie M in istra S p ra w ied li­ w ości z 1'7.VI.1986 r.4

W w y n ik u stosow ania przepisów kodeksu p ostępow ania cyw ilnego nie tylk o do sp ra w cy w iln y ch o kreślonych w a rt. 1 § 1 k.p.c., p rzed jegc now elizacją, lecz rów nież do sp raw z za k resu ubezpieczeń społecznych, odpow iedniej zm ianie ulega tre ść n o rm a ty w n a tego przepisu. A rt. w ię c 1 k.p.c. w b rzm ien iu u sta w y z 18.IV. 1985 r.5 obecnie stanow i: „K odeks p ostępow ania cyw ilnego n o rm u je postępow anie sądow e w sp ra w a c h ze stosunków z zak resu p ra w a cyw ilnego, rodzinnego i o p ie ­ kuńczego oraz p ra w a pracy, ja k rów nież w sp raw ac h z z a k resu ubezpieczeń spo­ łecznych oraz w innych sp raw ach , do któ ry ch przepisy tego kodeksu stosuje się z m ocy u sta w szczególnych (spraw y cyw ilne)”.

3 P e łn o m o c n ik ie m p r a c o w n ik a o ra z - - ’:!ad u p ra c y m o g ą b y ć o so b y w y m ie n io n e w § 10 r o z p o rz ą d z e n ia M in is tra S p ra w ie d liw o ś c i z 18.VI.1985 r. (Dz. U. N r 28, p oz. 123).

4 Dz. U . N r 28, poz. 123. 6 Dz. U . N r 20, p oz. 86.

54 J a n i n a K r u s z e w s k a N r 10-11(346-347)

U legło rów nież uściśleniu pojęcie sp ra w z zak resu p ra w a pracy. P rzez sp ra w y z z a k resu p ra w a p rac y — ja k to stan o w i a rt. 476 § 1 k.p.c. — rozum ie się sp ra w y : „o roszczenia ze sto su n k u p rac y lu b z nim zw iązane, o roszczenia z innych s to ­ sunków p raw n y ch , do k tó ry ch z m ocy o drębnych przepisów stosuje się p rz e p isy p ra w a p rac y ,6 oraz o odszkodow anie dochodzone od za k ła d u p rac y n a p o d sta w ie przepisów o św iadczeniach z ty tu łu w y p ad k ó w p rz y p rac y i chorób zaw odow ych.”

O kreślenie „p raco w n ik ” użyte w a rt. 476 § 5 k.p.c. różni się od użytego w a r t. 2 k.p., je d n ak ż e zbieżne je s t całkow icie z pojęciem osoby, k tó rej n a m ocy o d rę b ­ nych przepisów p rzy słu g u ją roszczenia z zak resu p ra w a pracy. Osoby te, ró w n ież p rzed now elizacją kodeksu p ostępow ania cywilnego, k o rzy sta ły z u p ra w n ie ń p r a ­ cow niczych w określonym zakresie, ja k np. sp adkobiercy p rac o w n ik a u p ra w n ie n i do odp raw y p o śm iertn ej (art. 93 k.p.).

Te podstaw ow e zasady obecnie obow iązującego sta n u p raw n eg o p o zw a lają n a jego ogólne określenie w sposób n astęp u jący :

W szystkie sp raw y z za k resu p ra w a p ra c y — z w y jątk iem sp raw o u sta n o w ien ie now ych w aru n k ó w p rac y i płacy, stosow ania n o rm pracy, m ieszk ań fu n k c y jn y c h i pom ieszczeń w hotelach pracow niczych (art. 262 § 2 k.p.) — rozp o zn ają są d y pracy , stanow iące odrębne jed n o stk i organ izacy jn e sądów rejonow ych, oraz są d y p rac y i ubezpieczeń społecznych, stanow iące odrębne jed n o stk i organ izacy jn e s ą ­ dów w ojew ódzkich, w edług przepisów k odeksu p ostępow ania cyw ilnego w o d rę b ­ nym p o stępow aniu w ty c h sp raw ac h (art. 1 ust. 3 u sta w y oraz a rt. 1 k.p.c.).

N atom iast w sp raw ac h z za k resu ubezpieczeń społecznych u trz y m a n y został w m ocy je d n o in sta n cy jn y tr y b p ostępow ania przed sądam i p rac y i ubezpieczeń społecznych, rozp o zn ający m i odw ołania od decyzji organów ren to w y ch , w ed łu g przepisów kodeksu p ostępow ania cyw ilnego o p o stępow aniu odręb n y m w ty c h sp raw ac h (art. 477 k.p.c.).

II. POSTĘPOWANIE POJEDNAW CZE7

C elem tego p ostępow ania — ja k w sk az u je jego n az w a — je st doprow adzenie do ugodowego za ła tw ien ia spraw y, a w ięc do w zajem nych u stę p stw stro n i do za w arcia ugody, k tó rą zam ieszcza się w p ro tokole pod p isan y m p rzez strony oraz członków kom isji.

U goda ta stanow i ty tu ł w ykonaw czy (art. 777 p k t 2 k.p.c.), a w razie jej n ie ­ w y k o n an ia przez zakład pracy, podlega ona w y k o n an iu w try b ie przepisów k o ­ dek su postępow ania cyw ilnego po stw ierd zen iu przez sąd jej w ykonalności (art. 255 § 1 k.p.). S ąd odm ów i n a d a n ia ugodzie k la u zu li w ykonalności, jeżeli z ak t p rzesłan y ch przez kom isję w yn ik a, że je st ona sprzeczna z p ra w e m lu b zasadam i w spółżycia społecznego.

N iezależnie od tego u p ra w n ie n ia są d u stro n a z a in te re so w an a może dochodzić u sta le n ia niezgodności ugody z p ra w e m lu b z zasadam i w spółżycia społecznego (art. 265 § 2 k.p.), w nosząc z a ża le n ie n a p o sta n o w ien ie są d u o n a d a n iu k la u zu li w ykonalności lu b stw ierd zen iu jej w ykonalności (art. 795 i§ 1 k.p.c.).

6 J a k n p . o ro sz c z e n ia o k re ś lo n e w ro z p o rz ą d z e n iu R a d y M in is tró w z 31.X II.1975 r. w s p ra w ie u p ra w n ie ń p ra c o w n ic z y c h osób w y k o n u ją c y c h p ra c ę n a k ła d c z ą (Dz. U. N r 3, poz. 19 z p ó źn . zm .) lu b o ro sz c z e n ie o n a g ro d ę ju b ile u s z o w ą n a p o d s ta w ie u c h w a ły n r 138 R a d y M in is tró w z 22.IX.1978 r. w s p ra w ie u s ta la n ia o k re só w p ra c y u p r a w n ia ją c y c h do n a g ro d y ju b ile u sz o w e j o ra z z a s a d je j o b lic z a n ia i w y p ła c a n ia (M P N r 35, poz. 132).

i P o r. ro z p o rz ą d z e n ie M in is tra S p ra w ie d liw o śc i z 17.VI.1985 r. w s p r a w ie k o m isji p o je d ­ n a w c z y c h p rz y s ą d a c h p r a c y (Dz. U, N r 28, poz. 123),

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za kresu praw a pracy ₅₅

P o n ad to p ra c o w n ik m a p raw o w y stą p ić do sąd u p rac y w te rm in ie 30 dni od dnia z a w a rc ia ugody z ż ą d a n ie m u zn a n ia jej za bezskuteczną, jeżeli uw aża, że jest o n a sprzeczna z p ra w e m lu b z zasadam i w spółżycia społecznego. Jed n ak ż e w spra* w ac h dotyczących w y g aśn ięc ia lu b ro zw ią zan ia sto su n k u pracy, o których m ow a w a rt. 264 k.p., z żą d a n ie m ta k im p rac o w n ik może w ystąp ić przed upływ em 14 dni od d n ia jej z a w a rc ia (art. 256 k.p.). T erm in y te są te rm in a m i zaw itym i (m aterial- n o praw nym i).

III. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

1. Wszczęcie postępow ania przez pracownika

J e ż e li p o stę p o w a n ie w szczęte przez p rac o w n ik a przed k om isją p ojednaw czą nie doprow adziło do za w arcia ugody, p rac o w n ik w ciągu 14 dni od zakończenia tego p o stę p o w a n ia m oże zgłosić do k om isji w niosek o p rzek azan ie sp raw y sądow i p rac y . W ów czas w n io se k o polubow ne za ła tw ien ie sp raw y zastępuje pozew, a a k ta sp ra w y k o m isja p o je d n aw cz a niezw łocznie p rzek azu je sądow i pracy. P ra co w n ik za m ia st zgłoszenia tego ż ą d an ia m oże wszcząć postępow anie sądow e przez w n ie ­ sienie pozw u bezp o śred n io do sądu z zachow aniem określonych te rm in ó w (art. 255 i 264 k.p.). P ra c o w n ik d ziała ją cy bez a d w o k a ta m oże zgłosić do są d u pozew , środki odw oław cze i in n e pism a procesow e u stn ie do p ro to k o łu w e w łaściw ym sądzie.

2. Term iny w szczęcia postępowania sądowego

O dw ołanie od w ypow iedzenia um ow y o pracę pow inno być w niesione w ciągu^ 7 dni od d o ręczen ia pism a p rac o w n ik a o w ypow iedzeniu um ow y, żądanie zaś p rzy w ró c en ia do p ra c y lub o odszkodow anie — w ciągu 14 dni od doręczenia za­ w iad o m ien ia o ro zw iązan iu um ow y o p racę bez w ypow iedzenia lu b od dn ia w y ­ g aśnięcia um ow y o pracę. T erm in 14-dniow y do w niesienia pozw u o n aw iązan ie sto su n k u p ra c y biegnie od dnia doręczenia zaw iadom ienia o odm ow ie p rzy jęcia do p ra c y (art. 264 § 1—3 k.p.).

T erm in y te w raz ie ich n iezachow ania m ogą na w niosek p rac o w n ik a ulec przy w ró cen iu , jeżeli uchybienie n astąp iło bez w in y praco w n ik a, a w niosek o p rz y ­ w rócenie został złożony przez p rac o w n ik a w ciągu 7 dni od u sta n ia przyczyny u chybienia. P ra c o w n ik obow iązany je st upraw dopodobnić okoliczności u z a sa d n ia ­ jące p rzy w ró c en ie te rm in u (art. 265 k.p.). P rzyw rócenie te rm in u procesow ego m oże n a s tą p ić n a w n io se k za in te re so w an e j stro n y n a p o sied zen iu n ie ja w n y m (art. 168 k.p.c.). W a ru n k i p rz y w ra c a n ia te rm in ó w procesow ych o d biegają od w aru n k ó w p rz e ­ w idzianych w uch y lo n y m a rt. 269 § 4 k.p.

Z głoszenie p rz e z p rac o w n ik a w n io sk u do k o m isji pojednaw czej o w szczęcie postę­ p o w an ia p rz e ry w a bieg pow yższych te rm in ó w do wszczęcia p ostępow ania sądow e­ go (art. 248 § 2 k.p.).

Ze w zględu n a to, że wszczęcie p ostępow ania przed sądem może n a s tą p ić n a w n io sek p ra c o w n ik a zgłoszony do k om isji p o jednaw czej w te rm in ie 14 d n i od dn ia zakończenia tegio postępow ania, n ależy uznać to p o stę p o w an ie za zakończone po u p ły w ie tego okresu. P rzed aw n ien ie p rz e rw a n e rozpocznie w ięc swój bieg n a now o p o u p ły w ie 14 dni, w k tó ry m to okresie p rac o w n ik je st u p raw n io n y d o złożenia w n io sk u o przek azan ie sp raw y w łaściw em u sądow i (art. 254 k.p.).’ *

5 6 J a n i n a K r u s z e w s k a N r 10-11(346-347) 3. Wszczęcie postępowania sądowego na rzecz pracownika

Z akładow e organizacje zw iązkow e u p raw n io n e są do w szczęcia p ostępow ania sądow ego z za k resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń społecznych n a rze cz p raco w n ik ó w i ubezpieczonych oraz o roszczenia członków spółdzielni ze spółdzielczej um ow y o p ra c ę i o św iadczenia z• ubezpieczenia społecznego ,(art. 42i6 k.p.c. o ra z § 6 p k t 1 za rządzenia M in istra S praw iedliw ości z 27.VIII.1985 r .3 P o n ad to zw iązki zaw odow e, n ie b iorąc u d ziału w spraw ie, m ogą — zgodnie z a rt. 65 k.p.c. — p rze d staw ić sądow i isto tn y d la sp raw y pogląd w y rażony w pow ziętej u c h w a le oraz ustan o w ić pełnom ocników . W raz ie w niesien ia pow ództw a lu b uczestniczenia w postępow aniu sądow ym , do zw iązków zaw odow ych m a ją odpow iednie zastosow anie przepisy o p ro k u ra tu rz e (art. 53—60 k.p.c.).

IV. SKŁAD I WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

1. Skład sądu

S ądy w ojew ódzkie dla sp ra w p rac y i ’ ubezpieczeń społecznych (podobnie ja k są­ dy rejonow e dla sp ra w z za k resu p ra w a pracy) ja k o odw oław cze lu b rew izyjne ro zpoznają spory oraz o rze k ają w składzie jednego sędziego zaw odow ego i dwóch ław n ik ó w ta k ż e w ów czas, gdy rozpoznanie śro d k a odw oław czego może n astąp ić w y jątk o w o n a posiedzeniu n ie jaw n y m (art. 4733 § 2 i a rt. 477ls k.p.c.). W s p ra ­ w ach zaw iłych prezes sąd u m oże zarządzić rozpoznanie ty c h sp ra w p rze z sąd w składzie trzech sędżiów zaw odow ych (art. 47 § 1—3 k.p.c.). P o stan o w ie n ia poza ro z p ra w ą oraz zarząd zen ia p o d ejm u je sędzia przew odniczący bez udziału ła w ­ ników .

2. W łaściw ość są d u

W łaściw ość rzeczow a i m iejscow a sądów pracy, tj. w y o drębnionych sądów re ­ jonow ych d la sp ra w z z a k resu p ra w a p rac y oraz w yodręb n io n y ch sądów w oje­ w ódzkich d la sp ra w z zak resu p ra w a p ra c y i ubezp ieczeń społecznych, u le g ła z a sa d ­ niczej zm ianie. Sąd rejo n o w y je st w łaściw y do ro zp o z n aw an ia w szystkich spraw z zak resu p ra w a p rac y w rozu m ien iu a rt. 476 k.p.c., w szczętych zarów no p rzez p r a ­ cow nika ja k i przez zak ład pracy , z w yłączeniem je d n a k ty c h spraw , w których p rzedm iotem roszczenia są p ra w a m a ją tk o w e o w arto śc i przew y ższającej pięćset tysięcy złotych, a je d n ą ze stro n je st je d n o stk a g o sp o d ark i uspołecznionej {art. 17 p k t 4 k.p.c.).

W ojew ódzki sąd p rac y i ubezpieczeń społecznych je st w łaściw y do rozpozna­ w a n ia sp raw w pierw szej in stan c ji: z za k resu p ra w a p ra c y o roszczenia m ajątkow e, k tó ry ch w artość przew yższa pięćset tysięcy złotych, a je d n ą ze stro n jest' je dnostka gospodarki uspołecznionej (art. 17 ust. 4), sp ra w w ynalazczych praco w n ik ó w (art. 17 p k t 2) oraz z z a k resu p ra w a p ra c y p rze k aza n y ch n a p o d sta w ie a r t. 18 k.p.c. przez sąd rejonow y do ro zpoznania w w y n ik u - p o w s ta n ia za g ad n ień praw nych budzących pow ażne w ątpliw ości.

P o n ad to w dru g iej in sta n c ji do w łaściw ości tego są d u n ależ ą rew iz je od w y ro ­ ków sądów rejo n o w y ch i zażalenia n a p o sta n o w ien ia ty c h sądów , a ta k ż e odwo- 9

9 Z a rz ą d z e n ie M in is tra S p ra w ie d liw o ś c i z 27.V III.1965 r. o ro z p o z n a w a n iu p rz e z są d y spraw z z a k r e s u p ra w a p r a c y i u b e z p ie c z e ń s p o łe c z n y c h (M .P. N r 22» p o z. 167).

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za kresu prawa pracy ₅₇

ła n ia od decyzji o rg an ó w re n to w y c h w sp raw ac h z zak resu ubezpieczeń społecz­ n ych.

Z w łaściw ości sądów p ra c y w yłączone są spraw y: o u sta n aw ia n ie now ych w a ­ ru n k ó w p ra c y i płacy, o stosow anie n o rm p rac y oraz sp raw y dotyczące m ieszkań fu n k c y jn y c h i pom ieszczeń w hotelach pracow niczych (art. 262 § 2 k.p.).

Właściwość, m iejscow ą sąd u w sp raw ac h z zak resu p ra w a pracy o k reślają p rze p isy o w łaściw ości p rze m ien n e j (art. 461 § 1 k.p.c.). Pow ództw o w tych s p ra ­ w a c h może być w ytoczone b ąd ź p rzed sąd w łaściw ości ogólnej pozw anego, bądź p rz e d sąd, w któ reg o o k ręg u p ra c a je st lu b by ła w ykonana, bąd ź przed sąd, w którego o kręgu z n a jd u je się zakład pracy.

P ew nego ro d z a ju n o v u m stanow i p rze k aza n ie sp raw y do rozpoznania innem u ró w n o rzę d n em u sądow i. N a zgodny w niosek stro n może to p rzekazanie n astąpić, ale ty lk o w ów czas, gdy p rz e m a w ia ją za tym w zględy celowości. P ostanow ienie o p rz e k a z a n iu sp raw y in n e m u sądow i może zapaść n a posiedzeniu niejaw nym . P o ­ stanow ienie to w iąże sąd, k tó re m u sp raw a została p rze k aza n a (art. 462 § 2 i 3 k.p.c.).

U m ow ne po d d an ie p rze z stro n y rozpoznania sp raw y in n em u rów norzędnem u sądow i, k tó ry m iejscow o nie je st w łaściw y d la d an ej spraw y, przew idziane jest w a r t. 46 k.p.c., je d n ak ż e w ów czas sąd te n będzie w yłącznie w łaściw y dla danej sp raw y , jeżeli nie n a ru sz a w yłącznej w łaściw ości sąd u ustanow ionej przez kodeks. N ato m iast w sk az an ie innego sąd u n a pod staw ie zgodnego w niosku stro n nie s ta ­ no w i w sk az an ia są d u w yłącznie w łaściw ego, albow iem przek azan ie sp raw y do roz­ p o zn a n ia sądow i w sk az an e m u przez stro n y n a s tą p i dopiero po stw ierd zen iu przez sąd, że w niosek stro n je st u zasadniony pod w zględem celowości.

V. ZDOLNOŚĆ SĄDOWA I PROCESOWA

Zdolność sądow ą i procesow ą n o rm u ją przepisy a rt. 64 i 65 k.p.c. z tą zm ianą, że w sp raw ac h z za k resu p ra w a p rac y zakład p rac y — chociażby nie m iał oso­ bow ości p ra w n e j — po siad a w ty c h sp raw ac h zdolność sądow ą i procesow ą.

Z asad a ta zbieżna je st z pojęciem za k ła d u p rac y określonym w a rt. 3 k.p.

V. PEŁNOMOCNICTWO PROCESOWE

P ełnom ocnikiem procesow ym p rac o w n ik a — oprócz osób w ym ienionych w art. 87 '§ 1 k.p.c. —■ m oże być rów nież p rzed staw iciel zw iązku zaw odowego lu b p rac o w ­ n ik za k ła d u pracy, w k tórym p rac o w n ik je st lu b był z a tru d n io n y (art. 465 § 1 k.p.c.). Do odbioru należności zasądzonych n a rzecz p rac o w n ik a w ym aganie je st peł­ nom ocnictw o szczególne, udzielone po p o w sta n iu ty tu łu egzekucyjnego (art. 465 § 2 k.p.c.).

VII. KOSZTY SĄDOWE

P ra co w n ik dochodzący roszczeń z za k resu p ra w a p rac y nie m a obow iązku uiszczania kosztów sądow ych, w y d a tk i zaś zw iązane z postępow aniem sądow ym ponosi tym czasow o S k arb P a ń stw a . Sąd, o rzek ając o tych w y d atk a ch , stosuje o d ­ pow iednio przep isy o kosztach sądow ych w sp raw ac h cyw ilnych, p rzy czym ob­ ciążenie p rac o w n ik a ty m i kosztam i może n astąp ić ty lk o w w yp ad k ach “Pfttzególnie u zasadnionych (art. 465 § 1 i 2 k.p.c. oraz a rt. 263 k.p.).

M ogłoby się w y d aw ać p rim a fa c ie — ze w zględu n a odm ienność sform ułow ań z a w arty ch w a rt. 111 ust. 1 p k t 1 k.p.c. w p o ró w n a n iu z a rt. 463 § 1 i 2 k.p.c. —

58 J a n i n a K r u s z e w s k a N r 10-11 (346-347)

że n astąp iło ograniczenie u p ra w n ie n ia p rac o w n ik a ustaw ow o zw olnionego od u isz ­ czania kosztów sądowych. W niosek ta k i nie je st je d n a k uzasadniony.

V III. PO STĘPO W A N IE SĄDOWE

N a w stępie m ożna stw ierdzić, że obecnie obow iązujące przep isy kodeksu p o ­ stęp o w an ia cyw ilnego o o drębnym postęp o w an iu w sp raw ac h z za k resu p ra w a p rac y są zbieżne z nieznacznym i zm ianam i ustan o w io n y m i w uchylonej u sta w ie z dn ia 24.X.1974 r. o okręgow ych sąd ach p ra c y i ubezpieczeń społecznych, m a ją ­ cych zw łaszcza n a w zględzie szczególne zabezpieczenie fo rm a ln o p raw n y ch in te r e ­ sów praco w n ik a.

W stępne b ad a n ie spraw y — podobnie ja k pod ejm o w an ie czynności w y ja ś n ia ją ­ cych przez przew odniczącego lu b w yznaczonego p rzez niego sędziego, k tó re n a s tę ­ p u je niezw łocznie po w płynięciu sp raw y — m a n a celu przyspieszenie to k u p o stę ­ p o w an ia sądowego, zm ierza bow iem do u su n ięcia b rak ó w pism a w szczynającego postępow anie, k tó re stanow ić m ogą przeszkodę do n a d a n ia dalszego biegu o ra z um ożliw ienie rozstrzygnięcia sp raw y bez p o trze b y je j o draczania. Czynności w y ­ ja śn ia jąc e, k tó re są podejm ow ane w razie p otrzeby, zm ierza ją rów nież do w y ja ś ­ n ie n ia stan o w isk stro n oraz skłonienia ich do p o je d n a n ia i zaw arcia ugody. C zyn­ ności te p rzep ro w ad za się bez u d ziału ław ników , p rzy czym p ostanow ienia o k re ś­ la jąc e środki dowodowe oraz f a k ty w y m ag a ją ce stw ie rd z en ia m ogą rów nież z a ­ paść n a posiedzeniu n ie jaw n y m (art. 468 § 2 p k t 1—4 k.p.c.).

Ś rodkiem dyscyplinującym stro n y m ając y m n a celu p raw id ło w e i szybkie roz­ strzygnięcie sp raw y je st zarządzenie osobistego sta w ien n ictw a. W raz ie w y d a n ia tak ieg o zarządzenia stro n a pozw ana p o w in n a być rep re z e n to w a n a przez osobę obeznaną ze stan em faktycznym sp raw y i um ocow aną do zaw arcia ugody (art. 470 k.p.c.).

T erm in ro zp raw y pow inien być w yznaczony nie później niż w ciągu dw óch ty ­ godni od d a ty w niesienia pozw u lu b o d w ołania albo od d a ty zakończenia czyn­ ności w y jaśn iający ch , chyba że zachodzą przeszkody nie d ając e się usunąć (art. 470 k.p.c.).

Jeżeli sąd uzna za niezbędne przyspieszenie ro zpoznania spraw y, to może pom inąć p rze p isy ogólne obow iązujące przy w zy w an iu stron, św iadków , biegłych oraz in ­ n ych osób (art. 131 i nast. k.p.c.) i dokonać w ezw ań w sposób, ja k i uw ażać będzie za n a jb a rd z ie j celowy. Dotyczy to rów nież doręczeń o raz zarządzeń niezbędnych do przyg o to w an ia rozpraw y. W ezw ania i doręczenia d okonane w te n sposób w y ­ w o łu ją sk u tk i p raw n e przew idziane w kodeksie, jeżeli je st n iew ątpliw e, że doszły one do w iadom ości a d re s a ta (art. 472 k.p.c.).

Ś ro d k iem zabezpieczającym w y k o n an ie przez stro n y p o sta n o w ień i zarządzeń w y d an y c h przez sąd w to k u p ostępow ania je st w y m ie rz an ie grzyw ny w edług p rze­ pisów o k a ra c h za n iesta w ien n ic tw o św ia d k a lu b odm ow a zasądzenia kosztów sądow ych, jed n ak że sąd nie może nak a za ć przym usow ego doprow adzenia strony do sądu. G dy stro n ą je st je d n o stk a gospodarki uspołecznionej, grzyw nie podlega p rac o w n ik odpow iedzialny za w yk o n an ie p o stan o w ien ia lu b zarządzenia sądu; w ra z ie niew yznaczenia ta k ieg o p raco w n ik a, odpow iedzialność ponosi kierow nik te j jed n o stk i (art. 475 k.p.c.).

W iSKfe stw ierd zen ia w to k u p ostępow ania pow ażnego uchybienia przepisom p ra w a przez zakład pracy, sąd sygnalizuje to u chybienie w łaściw em u organow i, a w raz ie p otrzeby za w iad am ia rów nież p ro k u ra to ra (art. 474 k.p.c.).

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za kresu prawa pracy 5 9

dopuszczalność dow odu ze św iad k ó w i z p rze słu ch a n ia stro n (art. 473 k.p.c.), nie m a w ięc tu zastosow ania a rt. 74 k.c. an i też a rt. 246 i 247 k.p.c.

W p o stęp o w an iu w szczętym przez p ra c o w n ik a w ezw anie do udziału w spraw ie in n e j osoby po stro n ie pozw anego m oże n a stą p ić przez sąd z urzęd u (art. 194 § 1—3 k.p.c. i a rt. 477 k.p.c.).

IX. ZAKRES I ZASADY ORZEKANIA

S ąd, w y d a ją c w y ro k z z a k resu p ra w a p rac y orzeka — analogicznie ja k w w y­ p a d k a ch określonych w art. 321 § 2 k.p.c. — o roszczeniach, k tó r e w y n ik a ją z .przy­ toczonych fa k tó w przez p raco w n ik a, ta k ż e w ów czas, gdy roszczenia te nie były o bjęte żąd an iem p rac o w n ik a lub gdy były zgłoszone w rozm iarze m niejszym niż u sp raw ie d liw io n y w ynikiem p ostępow ania (u ltra p e titu m ). Sąd może ta k że z urzędu uw zględnić inne roszczenia, jeżeli się okaże, że p rac o w n ik dokonał w y b o ru jednego z p rzy słu g u jąc y ch m u roszczeń a lte rn a ty w n y c h , a roszczenie to okazało się n ie ­ u zasadnione (art. 477 1 k.p.c.). S tan o w i to now e u p raw n ien ie sądu. Do w niosku o u zu p e łn ie n ie w y ro k u sto su je się w ty m w y p a d k u odpow iednie przepisy art. 351 k.p.c. (art. 477 i k.p.c.).

W raz ie u zn a n ia w ypow iedzenia um ow y o pracę za bezskuteczne sąd — n a wnio-sek p ra c o w n ik a — m oże w w y ro k u nałożyć n a zakład p rac y obow iązek dalszego z a tru d n ie n ia p rac o w n ik a do czasu praw om ocnego zakończenia postępow a­ n ia w sp ra w ie (art. 4772 ust. 2 k.p.c.). S tan o w i to now e u p raw n ien ie sądu po zw a­ la ją c e n a zabezpieczenie sta tu su m a teria ln eg o pracow nika.

1. Odrzucenie pozwu

O drzucenie pozw u — ta k sam o ja k p o przednio n a m ocy art. 463 k.p.c. — nie m oże n a s tą p ić z pow odu niedopuszczalności drogi sądow ej, gdy do rozpozna­ nia w łaściw y je st inny organ. W w y p a d k u ta k im sąd przekaże spraw ę te m u o rg a­ nowi, ale jeżeli poprzednio o rg an te n u zn a ł się za niew łaściw y, to sąd rozpozna spraw ę. P ostanow ienie o p rze k aza n iu sp ra w y m oże n astąp ić n a posiedzeniu n ie ­ jaw n y m . W niesienie pozw u do są d u , p rzekazanego n a stę p n ie w łaściw em u organo­ wi, p rz e ry w a p rzedaw nienie (art. 464 k.p.c.).

2. Nadanie rygoru natychm iastowej wykonalności

Sąd, zasąd zając należność n a rzecz p raco w n ik a, n a d a je w yrokow i z u rzędu r y ­ gor n aty ch m iasto w e j w ykonalności w części n ie prze k ra cza ją ce j pełnego je d n o ­ m iesięcznego w y n agrodzenia p raco w n ik a, p rzy czym ryg o r te n może być n a d a n y rów nież w yrokow i zasądzającem u roszczenie od jed n o stk i gospodarki uspołecznio­ nej (nie m a tu w ięc zastosow ania a rt. 355 § 2 k.p.c.).

P rz ez pełn e w ynagrodzenie należy rozum ieć — zgodnie z poprzednio obow iązu­ jącym a r t. 475 k.p.c. —■ w y n agrodzenie w ra z z w szystkim i dodatkam i, ja k prem ia, d o d atek ¡stażowy, bez ja k ich k o lw iek potrąceń .

N ad an ie ry g o ru n aty ch m iasto w ej w ykonalności nie może być w tym w y p ad k u uzależnione od złożenia przez p rac o w n ik a odpow iedniego zabezpieczenia w g ra ­ nicach, w ja k ich sąd n a d a je w y ro k o w i ryg o r n aty ch m iasto w e j w ykonalności z u rzę d u (art. 334 §> 4 k.p.c. nie m a tu zastosow ania). Z asada ta m a rów nież zas­ tosow anie w tedy, gdy w yk o n an ie w y ro k u m ogłoby spow odow ać dla pozw anego niep o w eto w an ą szkodę (art. 335 § 1 k.p.c. n ie m a tu zastosow ania, ja k to stanow i art. 4772 k.p.c.),

60 J a n i n a K r u s z e w s k a N r 10-11(346-347)

X. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM REWIZYJNYM

1. Przeprowadzenie dowodów

S ąd rew iz y jn y w celu istotnego przy sp ieszen ia p o stę p o w an ia p rz e p ro w a d z a do­ w ody u zu p ełn iające lu b p o n aw ia n ie k tó re dow ody przeprow adzone p rzez sąd p ierw szej in sta n c ji i n a te j p o d sta w ie m oże dokonać now ych u staleń , jeżeli nie je st konieczne ponow ne przep ro w ad zen ie w całości p o stęp o w an ia dow odow ego lub w znacznej części.

Je d n ak ż e sąd re w iz y jn y nie może dokonać now ych u sta le ń odm iennych od do­ kon an y ch przez sąd pierw szej in stan c ji, gdyby były one w yłącznie w y n ik ie m in n ej oceny w iarygodności zeznań św iadków lu b strony, chyba że ponow nie p r z e ­ pro w ad ził dow ód z zeznań tych św iadków lu b stro n (art. 4771 k.p.c.).

W ym aga podk reślen ia, że pow yższe zasady nie m a ją zastosow ania w p ostępo­ w an iu przed S ądem N ajw yższym (art. 4774 § k.p.c.).

2. Granice oraz podstaw y orzekania

S ąd rew iz y jn y nie je st zw iązany g ran ic am i an i w niosków , ani po d staw r e ­ w izji (art. 477 3 k.p.c.). S ąd rew iz y jn y — poza w y p ad k a m i określonym i w art. 388 § 2 i 3 kjp.c. — uch y la za sk a rż o n y w y ro k je d y n ie w ów czas, gdy w y d a n ie w y ­ ro k u co do isto ty sp raw y w ym agałoby ponow nego p rze p ro w ad z en ia p ostępow ania dow odow ego lu b w znacznej części (art. 4775 § 1 k.p.c.).i°

Z asady te n ie m a ją zastosow ania w postęp o w an iu przed S ąd em N ajw yższym (art. 4775 § 2 k.p.c.).

Należy zw rócić uw agę, że w p o sętpow aniu przed sądem rew iz y jn y m — jeżeli stro n ą pozw aną je st p rac o w n ik — n ie stosuje się przepisów dotyczących p rz e k a ­ zania sp raw y w edług w łaściw ości in n e m u organow i, przepisów o czynnościach w y jaśn iający c h , o uproszczonym try b ie w zy w an ia św iadków i stro n oraz biegłych i innych osób, nie obow iązuje przy tym rów nież zasada niezw iązan ia sądu g ran ic am i w niosków i po d staw re w iz ji oraz nie sto su je się przepisów o uzu p ełn iający ch do ­ w odach w postępow aniu rew izy jn y m (art. 464, 467, 468, 470—473 i 4773) — (art. 477 7).

3. Nadanie klauzuli w ykonalności

Je że li w w y ro k u zasądzono roszczenie n a rzecz p raco w n ik a, sąd rew izy jn y n a ­ d aje ty tu ło w i egzekucyjnem u z u rzędu klau zu lę w ykonalności. Z asa d a pow yższa nie m a zastosow ania w postępow aniu p rzed S ądem N ajw yższym (art. 477 6 k.p.c.).

4. Uzasadnienie wyroku

W ty m zakresie n a stą p iły isto tn e zm iany m ające n a celu u ak ty w n ien ie za in te ­ resow anych stro n w d o konyw aniu czynności i zm ierzających do egzekw ow ania przy słu g u jący ch im u praw nień.

io B rz m ie n ie a rt. 388 § 2 i 3 k .p .c . Je st n a s tę p u ją c e : „ A rt. 383 § 2. J e ż e li u c h y le n ie w y ro k u n a s tą p iło z p o w o d u n ie w a ż n o ś c i p o stę p o w a n ia , s ą d re w iz y jn y , p r z e k a z u ją c s p r a w ę do p ie r w ­ sz ej in s ta n c ji, zn o si p o s tę p o w a n ie w ta k im z a k re s ie , w ja k im d o tk n ię te j e s t n ie w a ż n o ś c ią ” . § 3. J e ż e li p o zew u le g a o d rz u c e n iu a lb o z a c h o d z i p o d s ta w a do u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia , są d r e w iz y jn y , u c h y la ją c w y ro k , o d rz u c a p o z e w lu b u m a rz a p o s tę p o w a n ie .

N r 10-11(346-347) Z m ia n y rozpoznaw ania spraw z za kresu praw a pracy ₆₁

U zasadnienie w y ro k u za rząd z a się obecnie n a żąd an ie stro n y zgłoszone w t e r ­ m in ie tygodniow ym od d n ia ogłoszenia se n ten c ji w yroku. Ż ądanie spóźnione sąd o d rzu c a n a posiedzeniu n ie jaw n y m . Je d n a k ż e sąd sporządza u zasadnienie — bez ż ą d a n ia stro n y — jeżeli w y ro k zostały zaskarżony w ustaw ow ym term inie. D orę­ czenie w y ro k u z u za sa d n ien ie m n a s tę p u je ty lk o do r ą k tej strony, k tó ra żąd ała sp o rząd zen ia u za sa d n ie n ia (art. 328 § 1 i a rt. 331 k.p.c.).

O bow iązujące p o przednio u za sa d n ien ia w y ro k u i doręczenie go z uzasadnieniem jed n o stk o m g o spodarki uspołecznionej z u rzę d u je st obecnie zbędnym p rzy w ile­ jem , a to w obec u sta n o w ie n ia obow iązkow ej obsługi p ra w n e j przez ustaw ę o r a d ­ cach praw n y ch .

Je ż e li u za sa d n ien ie w y ro k u nie zostało sporządzone, to w b ra k u żą d an ia k tó re j­ k o lw ie k ze stro n S ąd N ajw yższy, w razie w niesienia rew izji n adzw yczajnej, może żą d ać u za sa d n ien ia w y ro k u przez sąd, k tó ry w y d ał orzeczenie (art. 419 § 3 k.p.c.). W ym aga je d n a k p o d k reśle n ia , że zgodnie z nie zm ienionym a rt. 392 k.p.c. sąd rew iz y jn y n a d a l u za sa d n ia z urzędu w szelkie orzeczenia kończące postępow anie w d ru g iej in sta n c ji.

A nalogiczne zasady m a ją odpow iednie zastosow anie do postan o w ień ogłoszonych n a posiedzeniu n ie ja w n y m (357 § 1 k.p.c.), z tą tylk o różnicą, że u zasadnienie po­ sta n o w ień sąd sporządza ty lk o w ów czas, gdy pod leg ają one zaskarżeniu. Jeżeli je d n a k p ostanow ienie w y d an o n a posiedzeniu jaw nym , te rm in tygodniow y do zgłoszenia w n io sk u o jego u zasad n ien ie liczy się od dnia, w k tó ry m zażądano jego doręczenia z u zasad n ien iem (art. 357 § 3 zdanie drugie k.p.c.).

P rzep isy dotyczące p o sta n o w ień w y d an y ch n a posiedzeniu n ie jaw n y m pozostały bez zm ian (art. 357 § 2 i 3 k.p.c.).

5. S k ład są d u o rzekającego po u chyleniu w y ro k u przez sąd rew izy jn y

W raz ie u w zględnienia re w iz ji i u ch y len ia zaskarżonego w y ro k u przez sąd r e ­ w izy jn y w całości lu b w części ponow ne rozpoznanie sp raw y przez sąd, k tó re ­ m u sp ra w ę przek azan o , n a s tę p u je w in n y m sk ła d z ie (art. 388 § 1 k.p.c. uległ tu ­ ta j zm ianie).

XI. REWIZJA NADZWYCZAJNA

U p raw n ien ie do złożenia rew izji n ad zw y czajn ej w spraw ach z zakresu p ra w a p racy , k tóre p rzysługiw ało n a pod staw ie uchylonego art. 276 k.p., zostało u sta n o ­ w ione w art. 417 § 1 k.p.c. P ra w o d o złożenia re w iz ji n ad zw y czajn ej p rzysługuje n a m ocy a rt. 24b ust. 1 u sta w y z 8.X.1982 r. o zw iązkach za w o d o w y c h u ogólno­ k ra jo w e j o rg an izacji m iędzyzw iązkow ej n a zasadach i w try b ie określonych w ko ­ deksie p ostępow ania cyw ilnego. S tanow i to przyw rócenie, a nie rozszerzenie u p ra w n ie ń zw iązków zaw odow ych, przy słu g u jący ch n a m ocy uchylonego art. 276 k.p.

Zam ieszczenie p ra w a do złożenia rew izji nadzw y czajn ej w ustaw ie o zw iązkach zaw odow ych, a nie w kodeksie po stęp o w an ia cyw ilnego nie w y d aje się — ze w zględów system ow ych — uzasadnione.

W dacie now elizacji kodeksu p ostępow ania cyw ilnego obow iązyw ała u ch w ala R ady M inistrów z 12.IV.1983 r. o k re śla ją c a zasady i sposoby tw o rze n ia o gólnokra­ jow ych organ izacji zw iązkow ych,11 12 pow ołanych do re p rez en to w an ia in teresó w

11 Dz. U. z 1982 r. N r 32, poz. 218; z m .: Dz. U. z 1935 r. N r 35, poz. 162. 12 Dz. U. N r 21, poz. 92.

6 2 N r 10-11(348-3«)

zw iązków zaw odow ych. I s tn ia ła w ięc m a te ria ln o p ra w n a p o d sta w a do u p ra w n ie n ia ogólnokrajow ej organ izacji zw iązkow ej, rep rez e n tu ją c e j ogół in te re só w zw iązków zaw odow ych, do w noszenia rew izji nadzw yczajnych.

Isto tn ą zm ianę stanow i rozszerzenie zak resu czynności procesow ych stro n w po­ stępow aniu przed S ądem N ajw yższym w yw ołanym w niesieniem re w iz ji n ad z w y ­ czajn ej w sp raw ac h z za k resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń społecznych. O becnie w p o stępow aniu tym p rz y słu g u je stro n o m : ro zszerzen ie ż ą d a n ia p o z w u lub in n a zm ian a pow ództw a, cofnięcie pozw u, zrzeczenie się roszczenia, zaw arcie ugody są­ dow ej, przypozw anie i żąd an ie w ezw an ia lu b zaw iadom ienia osób n ie biorących udziału w p o stępow aniu oraz uznanie pow ództw a lu b p rzy z n an ia okoliczności f a k ­ tycznych. W p o stępow aniu ty m m ożna rów nież przytaczać now e fa k ty o raz pow o­ ływ ać dow ód z d o k u m e n tu w k ażd y m w y p a d k u (art. 423 § 3 k,p.c.).

W arto w ty m m iejscu przypom nieć że te n rozszerzony zakres czynności pro ce­ sow ych stro n — z w y ją tk ie m .praw a do z a w a rc ia ugody sąd o w ej — obow iązyw ał n a g ru n c ie u sta w y z 24.X.1974 r. o okręgow ych sądach p rac y i u b ezp ieczeń społecz­ nych. Na m ocy art. 95 te j u sta w y uległ zm ianie a rt. 423 k.p.c. p rzez d odanie § 3 rozszerzającego u p ra w n ie n ia stro n w p o stępow aniu w yn ik ły m przez w niesienie r e ­ w izji n adzw yczajnej.

/ K O N K L U Z J A

P o d d an ie sp raw z z a k re su p r a w a p rac y oraz z z a k re su ubezpieczeń społecz­ nych ro zpoznaniu w yodrębnionym sądom p rac y o raz sądom p ra c y i ubezpieczeń społecznych w edług przepisów kodeksu postępow ania cyw ilnego o o drębnym po­ stęp o w an iu w ty c h sp raw ac h p rz y w ra c a k o n sty tu c y jn ą zasadę rozp o zn aw an ia spo­ ró w przez niezaw isłe sąd y i sp ełn ia p o stu la ty opinii społecznej, sta n o w iąc rękojm ię ochrony p ra w cyw ilnych obyw ateli PRL.

Je d n ak ż e stosow anie w p ra k ty c e znow elizow anych częściowo ak tó w n o rm aty w ­ nych stanow iących podstaw ow e źródła p ra w a zreform ow anego sy stem u rozpozna­ w a n ia sp raw z zak resu p ra w a p rac y i ubezpieczeń społecznych n astrę c z a znaczne trudności.

P rz ep isy z a w a rte w tych ak tac h n o rm aty w n y c h o ra z w u sta w ac h częściowo n o ­ w elizujących ich tre ść n o rm a ty w n ą sta n o w ią je d n o lity system , fa k ty c z n ie jednak, ze w zględu n a b ra k jed n o lity ch tekstów , są one rozproszone i w y m a g a ją ustaw icznej k o n fro n ta c ji z te k sta m i częściowo u trzy m an y m i w m ocy, gdyż nie o b ra z u ją cało­ k sz ta łtu tego now ego system u.

W ty c h u tru d n io n y c h w a ru n k a c h stosow ania p r a w a n a co dzień n asu w a się w niosek o o p racow anie odpow iednich p u b lik a c ji o raz kom entarzy, u w zględniają­ cych ak tu aln o ść dotychczasow ego orzecznictw a i w y k ła d n i p ra w a .13

l i Ze w z g lę d u n a z a k re ś lo n ą o b ję to ść a r ty k u łu p o m in ię to sp ó łd z ie lc z y s to s u n e k p ra c y o ra z z re z y g n o w a n o ze sz czeg ó ło w eg o o m ó w ie n ia ro z p o rz ą d z e n ia M in is tra S p ra w ie d liw o śc i z 12.VI. 1985 r. w s p r a w ie k o m isji p o je d n a w c z y c h p rz y s ą d a c h p r a c y (Dz. U. N r 28, poz. 123).