WandaBmLECKA
Mikrofauna górnoiuraiśka w otworze wiertniczym Piekary
WSTĘP
W utworachgórnojurajskich, profilu otwocu'-wiertniczego Piekary wy-
stępują
stoounkowo liczne otwornice. Fauna ta jest obfita przede wszyst-
kimw marglistych partiach osadów, co wskazuje na
zależność:otwornic()(}
wykształcenialitologicznego
skały.Stan zachowania mikrofa!,1Ily , nie jest dobry.
Nastręcza topewne
trudnościprzy oznaczaniu gatunków ba- danych form. Okazy
sąbowiem obtoczone, a
szczegółymorfologiczne sko- rupek - zatarte.
Częśćokazów
zachowała siętylko w postaCi
wewnętrz!Dych
ośródek.Cechy
pozwalającena
określenie przyna.leżoościgatunko- wej danej formy
'llwidaczniały ,sięnieraz dopiero , po
zanurzeniusk~rupkiw ksylenie.
Na podstawie
szczegółQ'wej"analizy
zasięgów występowąnia różnychgatunków ·
ótworniąoraz '
caleg(j~społumikrofaunistycznego (fig. 1),
a także Vi' nawiązaniu ' dO ' prlic W. Bieleckiej i W. Pożaryśkiegó' , (1954) i W. Bieleckiej (1960), stwierdzono w badanym profilu
obeonośćoSa.ciównewizu (na
głębokości368,00+366,00 m), argowu-rauraku
(IilRgłębokości366,00+269,00 m) i astartu ? (na
głębokości269,00+218,00 m). ..
Wyznaczende granic
między podpiętramina podstawie
mikręłaurtyna-
stręczało pewrie trudności:
Granice
tenie zawsze
pokrywały się: ściślez granicami
określonymina
podst~wielitologii i makrofauny 'przez Z.
Dąbrowską
i L.
MaJ.inowską., Analizującotwornice stwierdzono,
że'osady maImu
rozpoczynają sięod.
głębokości368,5 m. W próbce bowieniz
głębokości
368,6 m
występował zespół szczątkówmikrofauny charakterystyczm.y dla doggeru.
Głębokośćprzeto 368,5 m
przyjętojako
granicę międzydog- getem a maI, mem. Jest , to
zgoąnez obserwacjami przeprowadzonymi na
podsts;Wie:lifu1ogii:;i·~maktófauny;:
NEWIZ
Osadów'dywezu, udokumentowanychmakrofaunistycznieprzez L. Ma-
ljrl.owsłtą,
p.ie .
!lało ~~ę ,~~9wodnić Ilłikrypalę<;>nW1qgic;:znie..W
próp.~,ach ~Wiem ' ód
głębOkości':1'68,0 do 366,0 iii;
'pochodzących'fi CieihrtOS'zatYcp: 'trta'r;;.
gli,
występowal już. ..zespól otwornic znanych z newizu.
!'I.aJeżY ~1n1 wy-;~.
-
. ,'-' ," ,I:
ww . . 0-
~ S
.......
łJł ;~001 O
r
!"" *",
I
·~oBgr~ .
o "OProfil lilolllgiczny
~' i r
'CI ! I" oMiejsca pobierania p 'róbek
g r o
ił"
~ ..-
> ~ Trocluunmlna giobig~riniformis (J o n CI P ark.1Vaginalina Jarasslca (Gil m b.)
~
.
> Conorboides spd
~.
Episrom,ina mOJIIllensis U h li g!i
Episromiltll tenllkosrara B art. CI B r a n d~
Epistomina parasrelligera (H ofkerlLingalina lae.issima (Terq,) Cirharina flabellata (Gil m b.)
~
li!'•
Ifsracolus prorracra· (Barn.)aS ...
I Planalaria be/erana (Gilmb:} $Jn '< ~
I
L.t"riclllina rorlllara (Lam.) ~f
OQ•• • • •••
J ' I.e"riculina quenstedri (Gil m b.1go
~
-
J Ifsraco"'s folium (Wiśn.)~ g • • • I
Textll/aria }urasJ/ca (GUm b.) al~ ....
Lmrieu/ina ,arians (Barn.)~
l
l .••• • •• I
Ophtlullmidiam carinarum m4Tginara (WIŚO.)
II·· • •
S:
~ tI2
~ ••• •
o...0 0 •. 1 . • •
l.ellticu/ina miinsreri ( R o e m.)es: '
. l ..•
I . . . olI
Spiri/lina renuissima GIi m b. -"'.
ts
S. • • • • •••• 'I .
Spiri/Una orbicula Terq. el Berth.,
$l' .., , • • I
Nodosaria /'tIplulllUrriformis (Glimb.1I
. R~opllaJC IIomOllfg"'tiltllltS Se i b .O
•
1f~lIIires er. ltelrtro-ja/'tlsslcUI (H a e u s 1.)g M • I
Ltnricalina acatiallt;,lara (Te rq.) .ID ~
I Citltilri1lll implicllra lSehwag.)l
I ...• •
1 unticIIUna riilti (Wiś n.)"
~. ł
I,• • •
1 Spi;iUiltll udreae Biel.I,
•••
ł .. lo I SacCorN1.II /'tIn/osa (Brady),~ I,
.... - • I
Plltell/MIIII criJtlltlle B i e I.a.
aó. '
'.: PlanlllariJI polypora (GUm b:)n ".
I
IfltacO/II1 comptrtJa (Schwag.)~ • I
.~s..r.-narill triqller,a (GUnib.)•• I
Eog/lrrulbta bilocalariJ (Te r.q .)l , ••
I Troclloli1lll' er. I I . F. re n t z,!f '
A. •. •
I'lIreDina O(Iłirltica Terq.!
I EDg/lnuUIłtI oo/irltlca (T erq. I."
El'"
o ...
m I r I
~Ii i~
l! .. -
ąo° ol
;!JljI
.. o.N
~N~'I
m' ~ a
al!@ I~
~q
.... 1; ...=!
=łi ,B 0i'
tJ ~ .
~w w
l' I
mJI
... JI...
.. I
li
Ul.~ N
"
;
',1 Ul
I
~ ...
t .
,,"
I .
'"
I ...
8
Gl Gl m'"
Ił
••
. "'.
. ..
u.
Iw w
t &
u,g
~ ił';i es
':1 :I
~. jj :I :I
O> Ol
... "' .
? 9
3 3
;; ;:
~ ~
c c'H
ARGOW
~ !
.~
1 g'
! a
ł
iD'•• I
• i· ••
4 •• ,
.' .'
. . ..
• •
lo·
•• • 4
..,
O>
~.
8
I~ .
B a ,
... !
a::I
l
tj
I
.., '8
iI1
::ID a
. ,..
a
iD'ł
r::., •• I
•
ASTAU
~ i1
~
t:j
$l)
i
~.,
~ O'
l f
.,...
I""
«Ii
420
Wanda 'Biele.cka '.mienić:
Trochammina gIobigeriniformis
(J On. et P a r k.), Vaginulina
;u.rassica (G li m b.), Conorboides sp. Epistomina mosquensis U h l i
g~E. tenuicostata B art. et B r a n d i masowo
występującąE. parastelligera (H o
fker). Ponadto znaleziono: Lingulina laevissima (T e r q.), Citharina jlabellata (G li m b.), Astacolus protracta. (B o r n.), Planularia beierana (G u m b.), Lenticulina rotulata (L a m.), L. quenstedti (G li m b.), Asta- colus folium (W i
Ś D.),Textularia jurassica (G li m b.), Lenticulina va-
mns
(Bo
Tn.), oraz reprezentowany licznie gatunek Ophthalmidium ca- rinatum marginata
(Wi
Śn.) i Lenticulina milnsteri
'(Ro e m.). Mniej licznie
występowałySpirillina tenuissima " G li m b. i S. orbicula T e rq.
et B er t h. Z innych
mikroskamieniałościstwierdZ9no
obecnośćkolców
jeżowców, igieł gąbek
i elementów
szkielE~towychszkadulmi . . ' .
> 'Na
ogółprawie wszystkie wymienionegaotunk:i otwornic
przechodządo warstw
wyższych,to jest do osadów ; argowu. Charakterystyczne dla newizu jest jednak masowe
występowaniepphthalmidium carina tum mar- ginata
(Wi
Śn.) oraz przedstawicieli
rodz~juEpiStomina, spotykanego nie- licznie wargowie.
Granicę między newizęrn,a argowem przeprowadzono na
głębokości366,0 m, w miejscu zaobserwowania zmian
zachodzącychw
składzie zespołuotwornicowego.
JednoCześnie też pojawiają sięw
tymmiejscu nowe gatunki. Granica ta OdpoWjada,' praWie
ściśle'granicy wy- , znaczonej przez L.
Malinowskąna
pods~wie'amonitów.
:"j ?.' ._~ (.
t·;
ARGOW - RAURAK
":.- . '.W spągo-wy.cll"!~ach''''óSad6W''' argoWu, wykształconych litoiogicznie podobnie jak newiz, tj. w postaci margli ciellltlJOSzarych, a
wyżej- margli szarych i
S2;.~~ą~J;tą~h.. "g,~~Qwa1;ych",, :maleziono
dość licznąmi-
krofaunę. Pojawiają się
tu nowe 'gartlmki., jak: Nodosarja raphanistriformis (G li m b.), Reophax homoagglutinans S ei, b., Ammoooculites cf. helveto- jurassicus (H a e u
sł.),Lenticulina acu.tiangulata (T e r q.), Citharina implicata (S c h wag.), L. rilsti
(W i-śh.), Spirillina andreae B i e
1.~Saccorhiza ramosa
(Br a
dy), Patellinella cristinae B i e 1., PlanuIaria polypora (G u m b.), Astacolus comptula, (S c h wag.), Saracenaria tri- quetra (G u m b.). Nieco
wyżej,od
głęookości360,9 m, tj.
w spąguwa- pieni ma.rglistych,
leżącychnad marglami, znaleziono jeszcze kilka no-
, wych form, jak: Eoguttulina bilocularis :
(Te r q.), Trocholina cf. umbo
F
r e n
tz., Patellina oolithica ,
Te r q., Eoguttulina oolithica
(Te r
q.)pPaalzowella t'lLrbinella (G u m b.), Spirilli1l,a polygyrata G li
IDb., Nodo- sam
milnsterańaG
lim b..
at.nieco
,wyżejGuttulina jurassica G
lim b.
Ostatnio wymienione gatunld
są ńa ogół związanez osadami wapiennymi.
W
miaręjak wapienie
stają siętwarde,
zwięzłe,obserwuje
sięod razu
zubożenie
mikrofauny ,i spotyka
sięcoraz mniej gaotunków nielicznie re- prezentowanych pod
względem-osobników;
Należytu
wymienić:Lenticu- lina milnsteri (R o e m .), Spirillina tenuissima
Gli mb., S. orbicuIa T e r
q~et B e r
th., Saccorhiza ramosa (B r a d y), Patellina oolithica T
e rq., PaalzowelIa t'lLrbinella (G
li mb.), Spirillina polygyrata G
li mb .•
Guttulina jurassica (G li m b. oraz pojedyncze okarzy Nodosaria raphanistri-
Ir;mrtis .
ąum.
~~"i
,Spiri~in~, andreae .. 1:H
ę1. . ',' ' " .
',< ,', 1W badanym profilu nie
można było uchwycićgranicy
międzyOsadami
argoWU'j raUralru.na podsta.wi~
IDikr?fauny. Wprawdzie 'na
głębokościMikrofauna gómojUirajska w otworze Piekary
421
344,8' :ttt (granica ·makrofaunistyczna) obserwuje
sięw zespole otwornic pewne
zubożenieform, to jednak, gdy w profilu
pojawiają sięponownie
wkładki
margliste,
otworIloicestają s.ięliczne. Reprezentowane
sątu , pra- wie wszystkie gatunki, notowane poprzednio wargowie,
81ponadto przy t
pywa kilka nowych form, cytowanych w literaturze zarÓwno z osadów.
argowu, jak i rauraku (E.!. Seibold, 1953; 1955; 1956).
Pojawiają siętu:
Gaudryinella mutabilis (S c h wag.), Planularia cordiformis (Te r
q')ł,Ramulina spandeliP aa l
Z.,Planularia tricarinella (Re u s s), Lenticu- lina ·calva
(W i śn.), ' Proteonina cf. ampullacea
(Br a
dy),
Dentalinągoldfussana G li m b., D. pseudocommunis F r a n k e. . Wszystkie otwornice
występującew górnych partiach osadów
raur~ku giną.z
chwilą,gdy skalp przybiera charakter wapieni twardych,
zwięzłych,rafowych. Jednak jeszcze do
głębokości 269~Otn występująformy raurackie-.
W osadach rauraku Polski
środkowej zauwatŻa sięna
ogół pewn~zubo-
żenie
otwornic w stosunku do
zespołuargowu. W profilu otworu wiert:";' niczego Piekary nie obserwuje
sięjednak tego zjawiska i raczej jest prze:::C
, ciwnie. Mikrofauna rauraku zawiera
więcejgatunków otwornic wskutek
tego,
żemamy tu do czynienia z
wkładkamimarglistymi. Brak form prze-
, wodnich jeszcze bardziej utrudnia
podzi~tych osadów.
'." ASTART
(?)'i;
G.ranica ..
ra~ak-ą.start,. określona_ mikropaleontologicznie
100 głębo!.~cJ..2lł9,OO
m" ,nie zgadza
,sięz.
granicą przeprowad,zoną ,napodstawie
badań~lqofą.u;ny
na
g~ębo~ości,252~00m.Wynika to przede wszystkim z , cha,..
rakteru
-WYkształcenia'osadów: Począwszy od ... głębo~ości273,0 m, tj. w wa':'
Płen~ch
.. twardych,
zwięzłych,miejscami .przekrystalizowanych, -o char, ak,",:
~f~e; !~afow:y~~ ~faun~ staje.si~ . uboga, a , od głęb?kości ~69~0 ID J.~si leJ Jeszcze mrueJ. Z otwornIC znaleZIono tu dwa gatunki: Lent'Lcultna mun-
#e1i. , (R o :e m.) i Spirillina orbic:ula
Te rq. et Be d h., formY konser-;
wątyw,ne~
. znane z :OSadów
całej,jury. Ponadto
wystęPOWałynieliczne Ostra- coda sp.,
ślimaki, igły gąbek,kolce
jeżowcówi elementy szkieletowe szkar- lupni., Teg-o rodzaju
zespół szczątkówbywa znajdowany w oSadach astartq.;.
Brak przewodnich gatunkÓw otWornic, nie daje jednak
pewnośdw
okreŚ~lemu 'aS'tarckiego wieku bada.nych osadów.
Zespół mikrofauny~znalezionyw górnych partiach oSadów otworu wiertniczego Piekary, nie jest wystar-
czającym
do,wodem istnienia osadów astartu, ale nie wyklucza
możliwościjego
występowania.,tym bardziej
żemakrofauna. jest astarcka.
Granicę
przeto
międzyraurakiem. a ootartem wyznaczono mikropaleon- tologicznie na'
głębokości269,0 m, tj. w miejscu masowego zanikaniaga- tunków otwornic, znanych z osadów rauraku, a nie notowanych wastarcie.
Granicę tę należy więc uważać
za
orientacyjną,tym bardziej
że ma~fauna wyznacza
jąna
głębokości252,0 m . Nie
mającjednak dostatecznych
przesłane~ mjkropal~g1;ologicznych,
nie
:mogę przes.u!ltlć·jej
d~ tej głę- bokości.'
'" ~
."
WNIOSKI
. . ~ .Reasumując
wyniki
badań 'mikro'paleontologicznych
możnastwier-
'.
dzić; że:' .' ..
' . . 1. W profilu otworu wiertniczego Piekary
napodstawiemikrofaouny
stwierdzonQ
-obecnoś!5osadówdoggeru, newizu,.argowu-raurak:u.j astartu ..
422
. Wanda Bielecka ':2. Mikropaleontologiczirl.e nie udowodniono
obecności. osadów : dy-
We:7JU. . .' . . .
3. Granice
między poszczególnymipodpiętrami przebiegają następu.:.jąco:
granica dogger-malm - na
głębokości368,5 m; newiz-argow
~Iia głębokości366,0 m; argow-raurak - mikropaleontologicznie nieitstalona;
rautak-a.stal't
~na
głębokości269,0 m, tj. w miejscu zanikania form rau ..
rackich.
4. Istnienie osadów astartu oparto
międzyinnymi na tym, ze wwa- pieniach rafowych, typowych na
ogółdla rauratku, nie znaleziono
zespołuotwornic t'aurackich. Stwierdzono natomiast
mikroskamienialości,jakie
bywają
w osadach astartu; . . . .
5. Badania mikrofauny wykazaJy
wyraźną zależność występowaniaotwornic od
wykształcenialitologicznego osadów.
Zakład Nitu l. G.
Nadesłano dnia 16 Ustopada 1959r.
PIŚMIENNICTWO
:BIELECKA
W.; ' PoZABYsKI W.
(1954)L Str~tygrafia
rirlkropaleontologlczm.gór- nego malmu w PolsCe środkowej.Pr.
Inst.' GeóL 12 .. Warszawa. . BIELECKA W. (1960) - Stratygrafia mikropaleontologiCzna dolnego malmu okolic. . Chrzanowa (w druku). ' .
. SEmoLD E; l. (1953) - Foraminiferenfauna und Kalkgebalt eines Profilii im gebank~
ten unteren Malm Schwabens. N. Jb. Geol. Mont. Abb., 98, nr' l, . p. 28-86. Stuttgart.
SEIBOLD E. l. (1955) - Revision der Foraminiferen-Bearbeitung C. W. GiimbeI (1862) aus den Streitberg Schwamm-Mergelm (Oberfranken, Unterer Malm). N. Jb. Geol. Pal1iont. Abli, 101, nr l, p. 91-134. Stuttgart. . SEIBoLD E. I. (1956) - Revision der Foraminiferen-Bearbeltung C. Schwagers (1865)
aus den Impressaschicbten (Unter-Malm) SQddeutschlands. N. Jb.Geol.
PaUiont. Abh~;103, nr 1-2, p.9l-';'154. Stuttg8rt
BEPXBEIOPCKAH MllKPÓClJAYIIA H3 CKBABUIIILI DEKAPLI, (OKOJlO n03BABB)
Pe3 IOMe
Pa3MeI.I:(eHHe q,op~POB B DP<><PWIe CKBa1KHHhI llexaPbI 06OCHOBI:r,IBile.r
~e101O~ee CTpaTHrP8cPH'ł:ecKoe paC'UlCJIeHHe. Oca,t{KOB, DO~aBaeMoe CHH3y BBepx:
~o rny6HHhI .368,6. al -~orr.ep;OT3.68,6 p;o 366,0 li'..,...; HeaH3; OT. 366,0 Ao269,O .Ii·";":'
streSZczenie' '
423
aprOB H' popaKK; OT 2'69,0~o218,OM- aCTaPT'(cPHr:'1). "YCTa,HOBJIeHHble MHKpO- na.neoHTOJIOrJ!I.'lecKHe i'pa~bI Me:lK~y nO~'bHpyca~!H Be COOTBeTCTByIOT ,TOqao rpaBH-
~aMonpe~eJIeBBbIM no MaEPoq,aYBe. ,
rJly6HBa 368,6 M npJiI.BJłTaR: KaK rp~ Me1K)07 ~orrei>oM H MaJIbMOM COBna"- Jtae-r c rpaBJiI.Il;off yCTaBOBJIeBBOff 'Ba ocHOBaBHJiI..mrroJIorHM H MaKPOcPayabI. OC~KOB
~e3a ~OKyMeHTHPOBaBBbIX MaKpOcP8Yaoff; MHB:pocPayaoff nO~Bep~b Be yAAJIOCb, TaK KaK B 06pa3~ax H3 rJIy6HBbI OT 368,0 ~O 366,0 M y2Ke n08BJIR:eTCR: KOMnJIeire (pOPaMHBJiI.cPep xapanepBbIX ~JIR: HeBJiI.3a.
OT rJIy6HBbI 364,9 M BCTPeqaeTCR: MIłOro BOBbIX B~oB xapanepBbIX ~JIR: apro:aa.
hó
Mepe Toro' KaK JiI.3BeCTBR:KH CTaBOBHJlHCb TBepEe H UJIOTBee, Ba6JIIO,JtaeTca ol5e,ll;"- HeHJiI.e MHKPO<PaYBbL Kor~a ze B npoq,HJIe n08BJI8IOTCR: MepreJIHCTbIe npOCJIOUH, Tór~a H cPopaMJiI.HJlI.cPepc'raBOBwrCR:60JIhwe. 'B HCCJIe~eMOM npoq,HJIe Ba OCBOBaBHH i4HKPOcPaYBbI Be B03MOJKBO 'yxaaTJ!I.l'h rpa~ M~yOC~KaMH aprOBa H popaKKa:~B. ~Kax popaKKa~ewrPaJlbBOff ITOJIbWJiI. 3aMeqaeTC8 06i.IJraOBeBBo BeKoTopoe
()6e~HeHJiI.e cPop~cPep aproBa. B npocPHJIe JKe ITeKap 3'1'0 8BJIeęe Be Ba6JIIO~a-"
eTeR:.
rpaBJiI.Il;a Me2K~ popaKKOM H aCTaPTQM onpe~eJIeBa MJiI.KPOIIaJIeOHTOJIorJ!I.'lecm Ba rJIy6JiI.Be 269,0 M, B MeCTe MaCCOBoro HCqe3BOBeBHR: BH~OB cPoraMJiI.BHcPep JiI.3BeCT- BbIX JiI.3 popaKKOBbIX ~KOB, a BeBCTPeqaIO~CR: B aCTaPTe. STy rpaBHIU' CJIel1Yf!!l!
cqwraTb OPHeBTHpOBO'łBoff, TaK KaK no MHKPocPaYBe ee CJle,ll;osano 6bI yCTaBOBHTIt Ha rJIy6HBe 252,0 M. O~BaKo npH OTCY'l'CTBHM Tpe6YeMbIX naneoBOTOJIOrJ!I.'lecKJiI.X npe.tli':rocbIJIoK, ee BeJIb3R:Depe,ll;BHrBYTb Ba 3TY rJ!y6Hay.
Wanda BIELECKA
UPPEB .TURASSIC MICROFAUNAIN BORE-BOLE PIEKARY
(NEAR POZNA8) .
Summary
On ,the ba&is of exłend of foraminifers the authCJll' assms that, in the section of bore-hole: Dogger sediments .reach as far as
to
the depth of 368.6 m.; from depth 368.0to
366.0 m., there are sediments of the Nevisian; from depth 366.0to
269.0 m., sediments ol the Argovian and Rauraclan; and, finally, from depth 269.0 to 218.0 m., sediments of the Astartian (Fig. 1). The micropalaeontological boundarles detennined between thesesubstages do not -correspond exaotly with the boundaries established on the basis of the macrofauna.The deptli of 368.5 m. has been aS8umed to bę the. boundary between the Dogger and the Malm, dn' ilU:cordance with' observatiOll1s made as
to
'both thelr lithology . and macrofauila.. It proved impossible to determine;' on the basis of their micro-fauna, the sediments of the Divesian which are documented by macrofauna. In· sampIes taken from the depth of 368.0 to 366.0 m., there already appeared a group ol foraminifers characteristic for the Nevisian.
Beginning with depth 364.9 m., many new species appeared, characteristic fo!
the Argovian. As the limestones grow harder and more compact, a graduał impoo
424
Wanda Bieleclmv.erishment of the microfauna may be observed; but when the section revealed mad intercalations, the foraminifers again became more 'numerous. - It ls im,possible.
on the ba&is of the microfauna found in tbe, investigated section, to define the .boundary ,between Argovian and Rauracian sediments. As' a rule, there
OcCUl'S
an impoverishment in foraminifers in the .Rauracian of Central Poland, compared with the Argovian; however, in the vertical section at Piekary this feature has not;been obServed.
The boundary ,between theRauracian. and the Astartian bas been determined micropalaeontologically at the depth of 269.0 m., lin the zone of the ml!ss disappear- ance of species of foraminifers known from Rauracian sediments ,but not observed in the Astartlan. Still, this boundary should be looked upon as approximate only, because on the basis of the disc10sed macrofauna this boundary should rather be drawn at 252.0 ID. depth. However, in view ol the lack of adequate micropalaeon- alogical evidence, it seems inadmissible to shift the boundary