UKD 5S1. 73t:5512.5ł1{.543:563. 'IIL3.~.67 :550.922(438.1412-202 Bachów pqw.l(ł"aślJ.1k)
Maria PAJlCHOOWIA., Antoni Ma,ria;n żEI.mCHOWlSKJl
Dewon w otworze wiertniczym Rachów
otwór 'wiertniczy -Ra$ów, zlokaliZOWaJllY na antykllinie RB.·chowa w
obrębie północno-w:rohodniego, mezozoicm.ego. dbrzeżenia Gór · Święto
krzyskich, wykonany został przez PPN Pół;p.oc w Plle W latach 1,966>- 1957. Dokum.€ntację uzyskan.ygh wyników opracowali geolodzy tego
przedsiębiorstwa, a jego profil Urologiczny i stratygraficzny opuIbliko-
wał A. Tokarski (1958). Nowe materiały uzyskane z wiexceń wykOOla- nydh w okolicy Zwolenia oraz rozbieZnośdi zdań 00 do wi~u. osadów
występujących w o·twocze Rachow na głębokości '550+1393 m Skłaniły
nas do powtórnego przejrzenia rdzem.a. Z .inicJatywy {Prof. W, 1P00000y,..
Skiego odszu:kap.o menie, !które Zjednoczenie PrzemysŁu Na!ftowego
prze'k.azałb Instytutowi Geo.]ogic:memu. lPanieważ 'p1'Ółlki z marszów na
głęibotkości 7l5,.O+1!OI17,O m nie były !lromipletlle, dla tego odcilnka otworu;
wykorzystaUśmy no,tatki ze wstępnym ·prdfi1e.m litdlogicm.ym . uprzeJ- mie ud()Stęppione przez IProf. W. Pożaryskiego.
POGLĄDY iNA STR'ATYGRAFIĘ IPALmOOOIKU VI OTWIORZE RACHóW
A. ToIka!1'Ski. (1'958) przedstawia następujący profil stratygraficzny Ptworu Raohów. Osady kredy i jury sięgają do głę.bo'kości 55{),.o m. 'Pod nimi., do .głębokości 685,0 m, wylStępują czarne dolO'm.ity i wapienie,
niżej - do głębolk.tości 11170,0 m ..;... piaskowce i łupki. Według opi.n1i J. Samsono.wicza, na którą powoł:uje ~ A.'1;;~ki, w 'inteI'W'ale 5150;0 +1l7l0,0 m majdują się osady do1mego ka:rłOOnu, lIla co wskazywałalbYi
<Qbecność szczątków Schizophoria -resupinata. i Syringopora w serii do-
lomitylCzIliO>-wiłpien.nej. Ponadto w piaSkQwcach i łupkach występują
cych do głębokości sn8,0 mz:ilajdowa'llo szczątlrl flO!ry.
Pstre terygeniczne osadyl, występujące na: gł~bokości 11170,0+1'39'3,0 m są. ,zdaniem J. ISamsonowi.cza, wylkształ<Xme IW facji old-redu i na ...
leżą do dewonu. A. TdM:rski zaliczył je dQ dewonu górnego. Najn·i.ższą, r6wnież terygeniczną ~erię osadów, sięgającą do głębo~ci 1496 m obaj ibadacze uznali za ,górnolkamhryjslą.
IKwa'rtalnik Geol~iczny, t. 10, nr 3, 1968 r.
738 Ma'ria Paj,eblowa, Antoni Marian Żelkhowski
Następni autolI'zywysuwalli inne propozycje co doproifilu stratygra- ficznego paleozoiku w otwwze Rachów. M. Pajch'lowa (19'59) za.Jiczyła
pstre utwoOry·. terygenicm.e z głębokości 1170,0+139'3,0 m do dewonu dQil:nE'go. J. Znosko 1{1:962) do dewonu dolnego włączył całą serię teryge-
niczną, leżącą 'nad górnym kambrem,' .. iSerię dolomityczno'-wapienną uznał natomiast za dolnokar:bońskie osady wapienia węglowego. A. M.
Zelich.owski (1'964) zgadzając się z do1nodewońskim Wiekiem serii tery- genli:cznej, występują,cej od głębokości 685,0 do 1393,0 m, proponuje
włączenie do dewonu również serii dolomityczno-wapien'nej leżącej pod osadami jury. !Podo.bny pogląd wyra\żany :był :również wie.loKrotnie w dyskusjach dotyczących 'budowy goolo,gicznej ObsZMU rachowskiego. W celu wyjaśnienia poruszonych problemów podajemy opis iitolo'giczny tych osadów.
OPIS LITQIJOGIiCZNY
Stropowe partie (550,0+71'5,5 .m) 2Jbudowane są z dolomitów zawie-
rających ;przewa:rstwie~ia mułowców i piaskowców. Mułowce mają po-
krój ;bryłowy, lbarwęciemnoszarą, zawierają nieoznaczalny detrytwS
fauny. Piaslrowce kwaxcytowe są barwy szaxej o odcieniu zielonym, po-
siadają w.iśnioweplamy. Powierzchnie warstewek .po!kryte są iblas1lka- mi łyszczyków, spotyka. się spo!iadycznie drobne skupienia pirytu. Spę
kania przebiegają pionowo. Dolomity stanowią główną część tej serii.
mają ibarwę ciemnoszarą, są mikrokrystaliczne, posiadają przełam za- dzierzysty. w dolnej części zawierają 'Laminy i przerosty cZalI'riych mu-
łowców i iłowców. Na głębcJlkości 677,5+679,5 m stwierdwnoJilczne
człony lHiowców, fragmenty silnie prz'ekrys1:aLiwwanych i częściowo wyługowanych s·7Jkieletów Thamnopora sp.,iTagmenty skorupek nie- oznacza1nych brachiopodów O!l'az fragment odcinka Phacops (Phacops) sp. oraz .fragment Bi~nie .pTzekirystalizx>wanego szkieletu Stromatopora concentrica G Q l d f u s s, tkwią'cy w j.asnolSzarym dolomicie· miikroziarnis- tym. Według notatek W. Poża!ry,skiego spągowe partie dolo'Initów mają
'barwy szare, ułożone plamiście.
POoniżejwystępuje kilJ.'kunalstoanetrowy (715,5+7,315,0 m:) pakiet pia- s}wwca kwarcytowego, szarego," zwięzłego, zawierającego olcruchw cie- mnoszarych mułowców. Niżej występują naprzemianległe mułowce
i piaSkQlWCe, w których wyróżnić moim.a szere'gikomplelksów o przewa- dze tpos'zczególny:ch składników. Na głębokóści 735,0+760,0 m leży seria
mułowców 'plamisty'Ch,zielonlj'ch z żółtymi plamami, bryłowyCh,' w do1e ciemnoszaryoh, z wkładkami szal'yCh piaslrowców kwarcytOIWych. Nie- rówtne powierzchnie warstwowania poikryte są łyszczykami. Upad warstw około 100• W mułowcach widoczne liczne ślizgi. Na ,głębokości
760,0+800;0 m wyStępuje 'pakiet piaskowców kwarcytowych, jasnosza-' rych, nielkiedy zielonOlSzaxy:cih, nierównoziarnis'tyc:h, :gruboziarni8t)'!oh.
uwarstwionych przekątnie. Podesłane są one .grubym (800,0+910,0 ni) pakietem mukrWców· na' ogół ciemnoozaTych, zawierających detryt
szczą'1jków flQll'yoraz wkładki pias'koWICÓw i mułowców pstrych. Upad
lO~l.s°. Liczne łyszczyki występują na powierzchni warstw. ·Niżej nrzewa!Ż,ająbarwy . czerwonawe. Na głęlbokości 910,0+1110,0 msbwier-
.zono bryłowe mułowce wiśniowe
z
zielonymi plamami, z przerostarriiDeWlOll w otwo·rze wie'rtniczym Rach6w 739
piaskoW'<!ów kwarcytowych jasnoszarych, drobnoziarniśtyc:b, war.stwo-
\Van:e przelkątnie. Nagłę'bokOści okołó 940,0 ID występuje seria si1nie zlustrowanych i zmia'żdrwrl<yeh iłówców demnoszarych, przewarstwio- nych piaslrowcami nier6wnoziarnistymi, !Szarymi.
Najniższy odnaleziony i sprO!filowany przez nas odcinek (1110,0+
1350,0 m) tworzą mułowce !wiśniowe,2Jawierające plamy zielOlIle o ,P:J- kroju /bryłowym w stropie :(do 12'50,0 m), zawierające przerosty pias- kowców kwarcytowych wiśniowych. Upad tej serii wym.osi około 1'5 o •
W dolnej jej części stwierdza się 'liczne spękania o naohyleni.u 50--600•
Według opisu J. Samsonowicza i A. Tdkarskiego-(A. Tokarrski, 1~8) tego ty'Pu utwory występować mają do głę'bokości 1393,.0 m, niżej .zaś do
,głęboikości 149'6,0 m - kWaJreyty szare o upadach 6100•
STR':ATYGRAFłA
W dolomitach i wapienia,ch występujących w otWOil'ze Rachów na
głę:bokcści 550,0+715,5 ID ·znaleziono nieliczne fragmenty szkieletów ga-
łązkowych tabulatów, masywnych stromatoporoidów, 1 :fragment 0SQ1b - nic'zego tetrakorala·, fu'.arg:m:entaryczny odcisk trylolbita oraz dosyć licz- ne rozproszone człony Liliowców. Szczątki fauny są lbardzo silnie prze- krylStalizowane, niekiedy częściowo wyługowane. IPrzy uprzejmej po ...
mocy dr A. StasińJSkiej oznaczono Thamnoporasp. oraz s.tromatopora concentrica G o l d f u·s s. Z osadów' Beri·i il.asto-pia'szczystej poibralIlo prób- ki dla badań .pailynolo;gtcmlych wykonanych przez L.' J.akuibowSką, jed-
nakże spor w nich nie stwierdzono. WosadaC'b tych poza nieoznacza:lny- mi szczątkami mikroflory innych śladów organi.cznyrc'h nie zaoibse:rwo- wano. Badania próbek wykonane metodą mikropaleontologiczną dały również negatywne ·wymiki.
Za podstawę określenia wieku serii dolomityczno~wapiennej służy
Stromatopora concentrica G o l d f u S iB, która zdaniem M. Leoompte'a (1952) występuj'e w ATdenach w poziomach CoI2b, Co2c i Co2d doJnego
piętra dewonu środ1rowego - CouiVinien -będącego w szerokim zna- czeniu synonimem eif)lu. Za dewońskim wiekiem tej serii osadów prze- mawia również obecność fragmentuPhacops (Phacops) sp., Tabulata z rodzaju Thamnopora najliczniejsze są w dewonie, aczkolwiek spora- dycznie spdtyka'Ilo je rownież w osadach karbonu. Cytowane przez A.
Tokarskiego Schizophoria striatula i . Syringopora mają szeroki zasięg
straty;graficzny i znajdowa·ne są zarówno w dewoni.e, jak i w karbonie.
Wobec środkowodewońskiego wieku serii dolomityczIl!O+-IWapiennej zgodnie ;pod nią leżąca seria osadów detTy1;ycznych, pstrych na ogpł mu-
łowcoWlO-piaszczystych, może .bYĆ za;1iczona do dewonu dolnego, tym bardziej 'że analo,gięz.nie rozwini"ęte o~ady tego~ wieku, udQkUllTIen1;o;wane faunistyczniie, stwierdzono w otwoTze Ciepielów lG 1, położonym o 75 km na północ od Rachowa r(A. Krassowska, J. Kulczyclki, 19'63).
P:rzejście o'sadów tery;genkznyc'h w węglanowe, najic·zęściej dolomity- czno-wapienne, zawierające zespół fauny podO'bny do zna,lezionego w Rachowie, cechuje więks:rość znanych dotycblczalS serii warstw granicz- nych między dewonem dolnym i środkowym w Polsce. Obserwowano je przede wszystkim w Górach Świętokrzyskich, następnie na Wyżynie Ślą-
'740 Maria Paj.cblowa, Antoni:Marian Zelichowski
.sko-KraikowSkiej,niiędzy innymi w otwQ!l"ach 'Słomni:ki i Brudrowice, na Przedg6rzu Karpat (otwór Bra,1;!kowke) oraz. w niecce ,brzeżnej Niżu
Polskiego (otwory Bąkowa i Torp,as~ów). . .. .. .
Dysponowaliśmy materiałem rdzeniowym .. jedYlIlie do. .głębokości
13'&0,0 m, w zwiąiku .z czym nie jesteśmy Uipoważni~i do. zajimo·waru.a się wietkiem osadów leżących poIlliżej tej .głębotkOiŚct -NaLeży jednakże ,pod-
kreślić, 'Że na głębokości '1'260,0+1350,0 m występują czerwone muło'wce należące jeszcze do dewonu, a w nich o~erwuje siędOlSyć częste płaszczy
zny spękań,., przebiegają're .pod !kątem 600, czy li o wartościach 2fbliżo
nych do upadu niżej 'leżącyiCh osadów kambryjskich.
'Zakład ·stra·tygra1ii i Zakład Złó:l; R~y i Guru
Instytutu Geologlą)ego
Warszawa, uL Rakowiecka 4
Nadesłano dnia 9 lutego 1966 r.
. PIŚMIENNICTWO
ER.AISSOW~ A., KULCZYOK:I J. (1003) - Dewon· W okolicy Ciepielowa. Prz.
,geol., 10, p. ~, nr 8. W:a11Szawa.
l.IEOOMPTE M. ,QII9i5'.2) - LeiS Strom:atoporoidesdu Dev.onien moyen et rup6rieur Idu IBassin de !Di.n.ant. InSt. RJoy. 'Soc. /Natur. de Belgrque;, Mem. No ,1117.
Bruxel1es.
PAlJtOHIJOWA iM. (119519) - Atk'liS GeoLogIczny Polski. Zagadnien'i'a stratytgra:f:Lczno·
-facj.allne. Zeszyt 5 - Dewon. Inst. Geoł. WMSzawa.
TOKAmSIKI A. (1958) - O tY'PQlCh, struktur wału meta'kalrpackiego. Kwart. gro!., 2, p. 807~, nr 4. iW,anzawa.
ZNOSKO J. (1962) - Obecny stan znajomości ibudowy geologIcznej podłoża pom-
~ar:pa>ckiej IPolski. Kwart. geol., 6, p. 4I85--S11, nr 3. Warszawa.
żEILIaroIWSKiI· A. M. (l.984) - Problemy litologii i sedy,ment·acj[ dolnego roar-
bonu w Poloroe. Kwart. geoL, 8, p. 5~, nr 3. 'Wa·rs·z!I/Wa.
MapK8 nAnXJIoBA, AHroBK Mapl1"8H 2KEJ.IHXOBCKH
OTJIOlKEllUS ~OBA B BYPOBOR CKBAlKHIIE PAXYB
Pe3IOlIe
ABroPaMH I1l»fBO,lĘH'l'CJI upoq,HJIb O'1'JIo:m;euHił naJIe0308 no ;o;amn.m 6ypoBQA 'CKBalKHHhI Paxyu. H3Jrar8lOTCll paB.bUIe CYlqOOl'Byro~e B3rJI$lAbI Ha HX corpam:- rpaq,HIO. B peayJIbTaTe IIOIBTOp;HOI'O nepecMO'l1pa. xepaa H3 9TOA OKIBIlLJKHHhI 6bLJI EaA;o;eu q,aYHHCTJAEl'ClOdł KOM:IIJIexc, npe;O;CTaBJIeHHhIił Stromaltopk)rr(t ccmcem.tricu
Slreszczenie 741
Gold f u S s,ThamnopoTa sp., Phacops (Phacops) sp. Ha OCHOBaHHH 3TOro KaMII-
JIeKICa 6bIJIH OTHeceHbI K ~ElM.y ;o;eBoHYH3B€CTKOBO-;o;OJroMJf'l'H3HPOBaHHbIe OT- JIOOKeHHR H3 HHrepBana OT 550 ;0;0 715..t£. TePPHl'eHHaR cepHIR, BBepxy ceporo . 11: BHH3Y necTlpOl'O qBE!'l'IOB, IlI()~am~R 3TIH OTnOlKeHHR . H . 3aneralOIqaR l1.0
rnYIDmbI 1395 ..t£ . 6bIna OTHecefR'a "K HJlDKHeMY ;o;esoay.
Mal'ia ?.A!JtaEILOWlA, Antoni Marian ZELIOHO'WSKlr
DEVONlAN IN :rBE BOIf,E HOLE KACHOW
Summary
On the basd.s o~ the da~ colHected . from ibore ho1eRach6w the present authors give the profiole of the IPaiaeoroic !formations. In addi,tian, they swn up alJl opinions on: their stl'ati'g·raphy. Aifter a re-examilna'tion of the dfiN. cores £rom !the bore hole under oonside:ratiOlna new fauna assemlblage w,as eDloountered to oontalin Str'fJtTTw,- topara conce7litTica Gold f us S, Thamnoporra sp., Phacops (Phacops) Bp. This allowed to refer if;he cakareous-dolomite deposits oc·currillig at . an interval of 550+7115,.5 m ,to the Middle DevoOIlian. The' 1.lIlderlY'ing tel"Ti:genous series, .grey in its upper pa;rt and' variegated in itslowe:r part, reaching dOwn to a depth of 1006 metres, has been referred to. the Lower Devonian.
