o iakości interglacialnych łupków bitumicznych z Barkowic Mokrych·· koło Suleiowa
Pierwsze dane o występowaniu utworów interglacjalnych w Barko- wicach Mokrych podaje E. Passendorfer w 1924 r. (E. Passendorfer, 1925).
Szerszą charakterystykę tych utworów przedstawiają J. Lilpo.p i E. !Pas.- sendorfer {1925a, 1925b). S. Z. Różycki (1947) sygnalizuje, iż występo
wanie łupków bitumicznych w tej · miejscowości znane. było ludności
miejscowej od 19'07 r., a w okresie I wojny światowej były one przed- miotem lokalnej ,eksploatacji. T,enże autor· podaje wstępną charakterys-
tykę łupków bitumicznych, m.in. charakterystykę petrograficzną (ma-
kroskopową) i chemiczną. Ta ostatnia oparta była na kilku analizach
zawartości substancji bitumicznej, jednak bez podania metodyki ozna-
czeń. Ogólnie stwierdzono, iż łupki bitumiczne z Barlrowic Mokrych za-
wierają około 80f0 oleju łupkowego, przy czym jakość tego oleju nie
została rozpoznana. Z tego też powodu nie można było przeprowadzić
porównania tych łupków z itnnymi czwartorzędowymi łupkami bitumicz- nymi. Ponadto na podstawie wykonanych badań interglacjalnych łupków
bitumicznych z Białynina(J. Badak, J. Grudzień, 1963a), Gałkowa (J. Ba- dak, J. Grudzień, 1963b), Zacisza (J. Bada.k, J. Grudzień, 1959) przypusz- czono, że łupki bitumiczne z Barlrowi,c Mokrych winny zawierać wyższe zawartości oleju łupkowego. Dlatego też postanowiono przebadać łupki
bitumiczne z Barkowic Mokrych.
W związku z zainteresowaniem utworami interglacjalnymi z Barkowic Mokrych, dla zbadania całego profilu utworów czwartorzędowych wy- konano w 1949 r. otwór badawczy (E. Ruhle, 19'52;). Otwór ten odwier- cony na wysoczyźnie plejstoceńskiej, około 20 m od wąwozu, .napotkał
utwory interglacjalne na głębokości 10,60+13,45 m, z 15 cm warstewką pyłu okrzemkowego w s.pągu.
Łupki bitumiczne w Bar'kowicach Mokrych występują w głęboko wciętym wąwozie, znajdującym się na SE od skrzyżowania dróg do Bar- kowic i Sulejowa. Dla ich zbadania wykonano dwa wkopy, z których jeden przebił cały pokład łupków bitumicznych. Z wkopów tych po'brano próbki bruzdowe i punktowe do badań jakościowych oraz prawie 100 kg
próbkę do badań 1/4 technicmlych.
Kwart8lln1k Geologiczny - 10
356 Jerzy Ba:dak, Julian Grudzień, Ewa Zabiegaj
StwięTdzono następujące wykształcenie litologiczne łupków w po-.
kładzie (począwszy od stropu):
Miąższość m Opis
0,00+0,25 Łupek C2larny i brunatnoczarny .o podzielności kartkowej (płytkowej),
lekko pofalowanej tak, że przypomina korę. W stanie wilgotnym
można go zginać. Po wyschnięciu dzieli się na cienkie (milimetrowe)
płytki. (próbka bruzdowa nr 1).
0,25+1,05 Łupek brunatnoczarny Q podzielności kartkowej, lekko pofalowa- nej. (Próbki bruzdowe nr 2'-5 i punktowe 11-13).
1,05+1,30 Łupek czarny o podzielności kartkowej, ze strefą białych nalotów oraz szczątkami roślin, m.in. s,zyszkami. '(próbki . bruzdowa nr 6 i punktowa nr 14).
1,3.0+1,8Q Łupek czarny, dość twardy', z warstewkami o grubości 0,5+2,0 cm i nalotami żelazistymi. (Próbki bruzdowe nr 7 i 8, punktowe nr 15 i 16).
1,85+2,05 Łupek szary i szarobrunatny, miejscami czarny, twardy lub plasty- czny, nieco bardziej zaUony. ,(Próbka brumowa nr 9).
2,015+2,25 Łupek brunatny, plastyczny z widocznymi okrzemkami. (próbka 'bruzdowa nr 10).
Miąższość pokładu łupków bitumicznych w badanym przez nas miej- scu wynosiła 2,25 ni. Wykaz,Uj,e ona dość znaczne wahania (S. Z. Ró-
życld, 1947; E. Ruhle, 1962), zazwyczaj jednak utrzymuje się w .grani- cach 2+3 m, przy czym, jak podaje S. Z. Różycki, maleJe w kierunku wschodnim .
.obserwacje mikroskopowe łupków bitumicznych z Barkowic Mokrych
pozwoliły na wyró2mielIlie w nich dwóch typów, a mianowicie łupków
o teksturze warstwowanej i bezładnej. iPierwszy typ występuj.e w środ
kowej i spągowej części pokładu, drugi typ stwierdzono w partiach przystropowych.
Łupki o teksturze warstwowanej posiadają budowę włóknistą. Często
poszcz:ególne włókna oddzielone są od siebie szczelinami śródwarstwo
wymi o szerokości rzęd'u dziesiątych milimetra. Wskazuje to na stosun- kowo mały stopień skonsolidowania, skały. Głównym składnikiem tych
łupków jest substancja ilasta, zabarwiona .na brUlIlatrro wodorotlenkami
żelaza, a częściowo silnie rozproszoną subst'ancją bitumiczną. Wśród
substancji ila;stej obserwuje się drobne (0,0'5 mim), okrągławe, punktowe skupienia lub cienkie warstewki substancji bitumicznej. 'Z minerałów detrytycznych występuje głównie kwarc, a sporadycznie muskowit i okru- chy kwarcytów. Ziarna kwarcu osiągają wielkość 0,2 mm, przecię1m.ie
0,1 mm. 'Zazwyczaj są one ostrokrawędziste lub słabo obtoczone, ułożone
dłuższą osią równolegle do uławicenia. !Niejednokrotnie ziarna kwarcu
występują w~ód substancji ilastej i bitu:micznej jak by w ;,oczkach".
Ponadto obserwowano ziarna glaukonitu.
Łu'pki o teksturze bezładnej ,charakteryzują się siLnym zapiaszcze- niem. Wśród nich obserwuje się również wiele ,szczelin, wskazujących
na mały stopień skonsolidowania skały. Substancja bitumiczna występuje głównie w postaci ciemno:brunatnych, nieregularnych punktowych sku-
pień. Ziarna 'kwarcu ułoŻOiIle są bezładnie. Zazwyczaj są one ostrokra-
wędziste lub słabo obtoczo.ne. o wielkości. do '0,5 mm. Niektóre osobniki
wykazują faliste ściemnianie światła. Ponadto obserWowano obecność ziarn gl:aJu.konitu, mlUSlrowitu i $Za~ .
mO~eszozenie
substancji biItu-f:··;·.:·":.":),I§i~~ ~~===3b!g=$I4t-:::-=35 :\~Y:?:i)
micznej 'W' badanym pokładzie wyka- Skala pionowa: 9 25 50 75 loDem. :.:.=:::~<.:.:<.: .. :
Fig. 1. Zawartość oleju łupkoweg() VI łup
kach bitumicznych z Barkowic Mo- krych ..
Shale oil eon tent s in the oil shale from Barkowice Mokre
1 - pla.sek, :I - ł~k brunatnoczerwonY 1 CZ&l'nY, 3 - łupek c~, 4 - łupek 1!I1.IIl7, 5 - łupek: brunatny
l - Band, 2 - brOwn ... black &1ld blaok sba;le. 3 - black sheJe, 4 - greyBhal~
S - brown sbale .
::::'::::: ;::;:::
- ----
- .... ---
----"-...
- - --
Tabela 1 Wyniki ozoaczeń zawartości oleju łupkowego metodą Fischera-Schridera z łupków bitumicznych
w BarkoWicach Mokrych koło SuIeJowa . Na suchą sułlstancję w %
Wilgoć
Nr próbki olej
I . I
wodaI
gaz +I
w%łupkowy półkoks rozkład. straty popiół
próbki bruzdowe
1 18,66 65,18 5,30 10,86 50,26 10,25
2 12,96 66,51 9,82 10,71 51,31 11,29
3 15,61 · 63,02 10,30 11,07 46,09 11,93
4 11,60 69,90 8,31 10,19 50,96 11,66
5 14,60 62,97 12,31 10,12 42,33 12,66
6 11,33 63,16 9,34 16,17 36,22 11,73
7 20,02· 53,96 13,06 12,96 35,94 13,83
8 17,55 54,36 14,61 13,50 37,99 14,45
9 13,60 73,64 10,20 2,56 66,93 11,74
10 2,48 89,41 4,14 3,97 85,H 9,40
średnia z całego poziomu
(wyliczona) 13,84 66,21 9,73 10,21 50,25 11,89
próba 1/4 techniczna 17,93 55,17 14,25 12,65 39,11 13,00 próbki punktowe
11 19,18 64,31 12,00 4,51 44,13 11,36
12 14,44 62,31 10,50 12,75 43,13 11,73
13 15,98 60,78 12,11 11,13 38,66 12,39
14 19,08 54,35 13,27 13,30 33,23 13,52
15 17,26 59,21 10,74 12,79 36,33 15,97
16 15,50 57,12 11,59 15,79 36,42 12,90
358 Jerzy Badak, Julian Grudzień,
Ewa
Zabiegajżuje peWne zróżnicowanie, co przedstawiono na fig. L W stropie pokładu występuje około 25 cm warstewka o zawartości prawie 19% oleju łupko:'
wego, a następnie warstwa ponad 1 m, w której zawartość pirobitUlnin6w. waha się od 10 do 15%. Poniżej występuje strefa o zawartości 14+20'/0 oleju łupkowego, a w spągu w,aTStwa zawierająca 2,5% oleju łupkowego.
Zawartość oleju łupkowego waha się zasadnicZo od 11,33 do 20,020/0, z wyjątkiem wartości 2,48%występującej w spągu poziomu (tab. 1).
Sr.ednia zawartość oleju łupkowego z całego pokładu wynosi 13,8441/0.
Rozmieszczenie substancji bitumicznej w poszczególnych warstWach nie jest równomierne. Wskazują na to wyniki oznaczeń wydajności Oileju
łupkowego z próbek bruzdowych i punktowych. Można z tego wniosko-
wać o zmiennej zawartości substancji bitumicznej w poziomie.
Wyniki analiz metodą· Fischera-Schriidera wsadu łupku bitumicznego z Barkowic . Mokrych oraz półkoksu uzyslw1ego po wytlewaniu·
tTżYiiici w% na suchą WSad Półkoks
substancję łupku łupkowy
bitumicznego
-
Olej łupkowr 17,93 ,. ·0,00
Półkoks 55,17 98,94
Gaz + straty 12,65 0,55
Woda wytlewila 14,25 0,51
Popiół 39,11 66,05
Wilgoć 13,00 1,96
Tabela 2
Znaczna wydajność oleju łupkowego wskazuje, że łupki bitumiczne.
z Barkowic Mokrych mogą nadawać się do chemicznej przeróbki na pro- dukty paliwowe, jak benzyna, nafta traktorowa, olej napędowy czy też
silnikowy i parafina. W tym celu wykO!Ilano odgaoowanie łupku bitu- micznego z Barkowic Mokrych w piecu laboratoryjnym w skali 1/4 tech- nicznej, w strumieniu przegrzanej pary wodnej. W warunkach tych uzyskuje się olej łupkowy w sposób bardzo. zachowawczy. Otrzymany w ten sposób olej łupkowy był analizowany według metody opracowanej przez dawny Wydział Łupków Bitumicznych GIG (S. Tertil, R. Ziele- niewski, J. Grudzień, 1952). Uzyskane przy pomocy tej metody wyniki
pozwalają określić wydajność możliwych do uzyskania produktów (ben- zyna, nafta traktorowa, olej silnikowy itd.) ·.oraz zbadać bliżej ich
własności.
Próbka użyta jalro wkład do pieca 'laboratoryjnego dla wykonaJllia
doświadczeń 1/4 technicznych zawierała 17,93% oleju łupkowego (tab. 2).
Po wytlewaniu (w strumieniu przegrzanej do '550°C pary wodnej) uzys- kano wydajność oleju łupkowego w ilości 11,55%, co stanowi 64,41%
teoretycznej wydajności według Fischera-Schdidera (tab. 31). UzySkany wynik nie jest najwyższy. Przypuszczalnie część lekkich benzyn przeszła
(mimo stosowania dobrego chłodzenia wodneg'o' i filtruelektrostatycz- nego Cottrella) do gazu wytlewnego, zawyżając je'go wydajność. Qtrzy-
mano 14,40% gazu wytlewnego, co stanowi 101,4% wydajności teoretycz- nej w stosunku do oznaczeń metodą Fischera-Schradera. Jest oczywiste,
iż wzrost ten powodują benzyny, które unoszone przez gaz wytlewny (109 l z kg łupku bitumicznego o 13"/0 wilgotności) nie skropliły się
w urządzeniach kondensacyjnych. Widać to także wyraźnie ze składu
gazu wytlewnego (tab. 3), gdzie węglowodory cięższe ~CnHm), a więc ben- zyny stanowią 3,8%. Można więc stwierdzić, iż mimo. zachowaWczych warunków powstaje przy wytlewaniu łupku bitumicznego z Barkowic Mokrych znaczna ilość lekkich benzyn. Aby je odzySkać, konieczne jest intensywne skroplenie lub absorpcja w filtrach z węglem aktywnym.
Tabela 3
Skład gazu ~ewnego z łupku bJłumlcmego z Bal'lkowic Mokryeb Dwutlenek· węgla (C02) . 60,2'/0
Węglowodory (CnHm) 3,8°/.
Tlen ·(02) 1,0-1.
Tlen,ek węgla ·(CO) 11,2°/0
Wodór (HI) 6,2Jl/o
Metan (CH.i) 14,8'1.
Azot (N2) 2,8%.
Wyliczone ciepło spalania gazu 2662 kcal
Ciężar Właściwy 1,15
Uzyskany gaz wytlewny może pozwolić na samowystarczalne eńerge
tyczne prowadzenie ruchu urządzeń wytlewniczych, gdyż zapewnia po- krycie zapotrzebowania na ciepło w ilości k()!Iliecznej do wytlewa;nia
łupku bitumicznego. W procesie wytlewania w piecu tunelowym fi,rroy Lurgi potrzeba na 1 kg łupku 400 kcal, co może być z latwością pokryte
ciepłem spalalllia produlmwa:nego gazu wytlewnego, a jego nacimiar m9ż-
na by wykorzystać do innych celów. .
Mimo zachowawczych warunków i braku .wolnego tlenu w czasie wytlewani'a uzyskuje się znacme ilości CO2, 'który zapewne powstaje w czasie technicznego rozkładu substancji bitumicznej. Gaz zawiera 60,2% dwutlenku węgla (tab. 3), co wpływa niewątpliwie na jego wysoki
ciężar właściwy. Otrzymywanie znacZIIlej ilości dwutlenku węgla w pro- cesie wytlewania jest charakterystyczne dla interglacjalnych łupków
bitumicznych z Niżu Polskiego (Bhiłyniin, Gołków itd.).
UzySkany olej łupkowy (tab. 41) żawiera stosunkowo niewielkie ilości związków kwaśnych (w sumie 4,13), świadczące o jego dobrej jakości.
Podobne stwierdzenia uzyskano przy ·badaniach ·przywęglowych łupków
bitumicznych, gdzie z lepszych łupków bitumicznych otrzymylwano oleje łupkowe o niższej zawartości związków kwaśnych. Ilość 'benzyny wynosi 2,lW'/0. Chara'kteryzuje się ona stosunkowo wysokim ciężarem właściwym, co potwierdza przypuszczenie, iż część łek'kich składników (węglowodorów) przeszła do gazu Wytlewnego. Podobnie ndta (frakcja 200+'300°C), której ilość sięga 43,48%, posiada wysoki ciężar właściwy.
Olej wrzący powy·żej 300°C,. uzy.skanyw ilości 16,96, ,posiada równi'eż
wysoki ciężar właściwy i niską temperaturę krzepnięcia (-2°'C). Jego
wskaźnik lepkości (+7'5,35) jest wysoki, co potwierdza dobrą ja'lrość
oleju łupkowego z Barkowic Mokrych; Póża tym zawiera. 0.11 -27,41%
'360 Jerzy Badak, . Julian Ckudzień, Ewa Zalbiegaj
asfaltu, który po odpowiedniej obróbce utleniającej (dmuchanie) czy
też destylacyjnej może stanowić dobry koirn'ponent do mieszanek drogo- wych lub izolacyjnych. Pozostałe składiniki, a więc żywice kwasowe (22,04%) i związki zasadowe (zasady pirydy.nowe) stwierdzano w ilościach
nie odbiegających wiele od zawartości tychzwiązk6w w innych olejach
łupkowych.
Tabela "
Skład trakcyjny oleju łupk~wego z Barkowlc Mokrych w 'J.:
Olej łUpkowy ~N= 0,9642 Benzyna do 200°C
Nafta (200-300°C) Olej powy,ieJ 3000e Parafina
Związki kwaśne poni,iej 260°C . Związki kw,aśne p,O'wYżej 260°C
Żywice kwaśne PQhiiej 260°C Żywice kwaśne póWyżej 260°C
Związki :zasadowe'"
2,51 13,48 '16,9'6 11,60 3,29 0,84 1,54
Asfalt ,(wytrąconi eterem naftowym) 20,50
1,87 27,41 1'0,50 ' Parafiny rafinO'Wane
Własności oleju wr.zące,gO powyżej 300 C
Ciężar właściwy d,ł5 Lepkość w 50°C'
Lepkość w' 10o."C Wskazriik lepkości'
Temperatura krzepnięcia
Własności oleju· s11Dlkowego 1 Ciężar właściwy
d,"
Lepkość w :50"'C
'LepkOŚĆ w 10,Ooe
Wskażnik lepk,ości
Temperatura krzepnięcia ,
Wydajno,ść oleju silnikowegO'
0,9435 32,8 cSt
6,6 cSt +75,35
~2,0·C
0,9494 64,1 cSt 10;6 cSt +75,11
-a,OO,C 6,60Jo
Własności oleju napędowego (dieslowego) I
Ciężar właściwy d,1S
Srednia temperatura wrzenia Lic:zba cetanowa (wyliczona)
Wydajność O'leju napędow~g()
08827 3IH:7"'C'
43,75 19,680/0
d,1S = 0,8378 d,Z6 = 0,8697
d4ł5 =0,914i315 t.lkrzepn. _2°C temp. kriepIi., + 52°C
1 OIe.js!lnLkowy otrzymanO. z oleju W1'ZIlcego po~j 300°0 przez ngoazczen1e destylacy;Jne w prM:nl (200°0, 3'5 'mm lig) 1 raf1nację kwasem siarkowym stęl!lonym ('10%) w roztworze benzynowym.
z Olej napędowy ,Citrzymano przez lllIn1eszanie narty traktorowej II: olejem gazowym (deaty1at
,do 250°0. 35 mD.l Hg .z oleju pow. 300°0).
Olej silnikowy, -uzyskany przez zagęszczenie destyla~yjne o.leju po- wyżej 300°C (do temperatury 250°C przy próżni 3-5 mm Hg), ko!J.ejną rafinację stężonym :kwasem siarkowym w roztworze benzynowym i bie- lenie ziemią odbarwiającą, wykazuje doskonały ws'kaźnik lepkości
(+ 75,11). Podobne wskaźniki uzyskuje się przy ciężkioh frakcjach ro.py naftOwej ~Brightstock'i) zwykle drogą selektywnej rafinacji. ŚWiadczy to bardzo dodatnio o jakości oleju łupkowego. z Barkowic Mo'krych.
Także wyrok'a zawartość parafiny rafinowanej (10,500/0) Q. wysokiejtem- peraturze krzepnięcia, wynoszącej +52°C, potwierdza dobre cechy
surowca. -
Olej napędowy (dieslowy!) otrzymano {19,86%) przez :zmieszanie nafty i oleju gazowego. Charakteryzuje się on dobry~i własn~ami, między
innymi wYsoką liczbą cetanową, -równą 43,7'5. -
Interglacjalne łupki bitumiczne z Barkowic Mokrych zawierają śred
nio 13,870/0 oleju łupkowego, a maksymalnie 20,02G/o. Taki wynik stawia te łupki w rzędzie surowc6wnadających się do technicznej przeróbki.
Podkreślić należy, iż w szeregu J,crajÓIW eksplo.atuje się łupki uboższe
w substancję bitumiczną (Szwecja - 4%).
W trakcie wytlewania uzyskuje się gaz wytlewny, którego, ilość
pozwa!la na samowystarczalne energetycznie wytlewanie (!np. w piecu tunelowym). Olej łuPko.wy, jak wykazały własności produktów z niego - otrzymywanych, jest surowcem o dobrej jakości; nadającym się do przeróbki chemicznej. Możn:a z niego uzyskać produkty podo.bne joak z ropy naftowej.
Dla ostatecznego wyjaśnienia możliwości praktycznego wykorzystania
łupków bitumicznych z Barkowic Mokrych, należy o.kreślić wielkość ich zasobów o.razprzeprowadzić _ badania ,nad wytlewaniem w skali dużej
półtecbniki. -
Kaorpacka Stacja. Terenowa I.G.,
Zakład WYkorzystan1a Produktów Ubocznych IILBtY1;utu Chemicznej Przeróbld Węgla.
Nadesłano dn1a 19 czerwca 1963 r.
PISMIENNICTWO
BADAK J., ·GRUDZrE~ J. ~1959) - Występowanie łupków bitumicznych w ZacLszu
koło Sidry. Prz. geo!., 7, p. 4231---424, nr 9. Warszawa.
BADAlK J., GRUDZIlE~ J. (1196'3) -- Czwartorzędowe łupki bitumiczne z Gołkowa koło Warszawy. 'Zeszyty Nauk. AGH, nr 6, p. 31-i19. Kraków.
BAiDAtK J., GRUD~ J. (19i6131) - Czwartorzędowe łupki bitumiczne z Białynina koło Rawy Mazowieckiej. Kwart. geo!., 7, p. 44J6I-;4.OO, nr '3. Warszaw:a.
LliL'POP J., PASSENDORFER E. (1192151tl.) - O warstwach ,interglaCjalnych podSule- jowem. 'Posiedz. Nauk. P.I.G., nr H. Warszawa.
LILPOIP J., PASSENDORFER E. ('UX'.1J5Ib) - O utworach interglacjalnych pod Sule- jowem nad Pilicą. Spraw. P.I.G., 3. Warszawa.
36'2 Jerzy Badak, Julian Grudzień, Ewa Zabiegaj
P..AJSSElN[)O,lUER E. ~l.92'5) - Sprawozdanie .z badań geologicznych w granicach arkuszy IPrzedbórz i Opoczno oraz w Tatrach. Pos. Nauk. P.I.G., nr 10.
'Warszawa.
PASSENDORFER E, ~11928) - :Sprawozdanie .z badań wykonanych w r. lmJ7 na arkuszu Opoczno. ,Pos. Nauk. P.rI •. G.,nr 19ł2JO. Warszawa.
RÓZYCKI IS. Z.(194'7) - Interglacjalne łupki bitumiczne w Barkowicach Mokryc:h
koło Sulejowa. Biul. !P.!.G., nr 219'. Warszawa.
R'OHILE E. C!i95tZ'a) - Profil geologiczny czwartorzędu w Barkowicach Mokrych pod Sulejowem. BiuLP.I.G., nr 66. Warszawa.
ROHLE E. {l9512b) - Znaczenie utworów czw.artorzęd,owych w gospodarce państw.
Biul. P.1.G., nr 67. Warszawa.
TERTliL S., ZrELENlEWSKI R., GRU1DZIE~ J. (119512) - Analiza te~hniczna pra- smoły z utworów sapropelowych. Prace Gł. Inst. GÓrn. Komunikat 'W.
Katowice. .
EEH BA,ItAK, IOmulH TPY,D;3EHD, 3aa 3ABEr Al\:
o KAl.JECrBE ~OBLIX ElłTYMHH03HLIX C~ ID
EAPKOBHIJ; MOKPLIX BJIH3 CYJlEEBA
Pe310He
B BapKOBHqax MOKPhIX 6ID13 CyneeBa B MelKne~HKOBblX 06pa30Bammx pac- npOCTpaHeHbI 6H'l'YMHH03HbIe cnaH~, JmHBWH'reCH npe.ąMeTOM: Hccn~OBIlHJdt, npo- BO,ąKMbIX C. 3. ~ (1947). OaH pa3BHTbr B BH,lI;e '1epm.rx H 6ypo-'1epHbIX CJJ~eB, xapaK'l'ePH3YIO~CH JIHCTOBaTOA H.1IH nJIK'l"l8TOA O'l',lI;eJJbHOCTbIO. B BnalK- HOM OOCTOHHHH 3TH CnaHC;bI nnaCTH:<łHbI, MOIc;HOC'l'b. HX KoJte6neT'CH B npep;eJJax OT 2 ,lI;O 3.M. H YMem.maeTCH B BOCTO'IHOM HanpaB.lIieHJlK
MHKpoCKonH'lecKHe Ha6mo,ll;eHHH nOOBOIDIJIH BbI,lI;eIDITb ,lI;Be pa3HOB~OCTH· 3THX CJIa~eB, a HMeHHO: CJIaH~ cnOHCToA H CJIaHQbl 6ecnoPHAO'IHoA CTPYKTYP.
Pacnpe,ll;eneHJ!OOl 6KTYMHHOOHOl'O Be'lQecrBa B H3yqaeMOM nnaCT'e 6J1T'YMHHOOHbrx CnaHc;eB npoSiBnSieT HeKOTOpY1O ,lI;H!p!pepeHQHac;HIO, '1TO H306pa:m:aeTCH Ha !pHI'. 1.
H3 Hee BH~O, 'I'l'O B KpoBJJe nJJaCTa 3aJJera/eT npOCJtoeK M~OCTbIO 25 CoM, B KO- TOPOM COp;eplKaHHe CJJaHc;eBOl'O Macna COrCTaSJISier nO'lTH 19"/0, 3aoret.f cne,ll;YeT KOM- nJJeKC M~OCTbIO 1 oM. H CO,ll;ep:maHHeMnHpo6wryMOB OT 10 ,lI;O 15% • HHlKe pacnpo- CTPaHeHa 30Ha c cO,ll;eplKaHHeM cna~eaoro Ma cna OT 14 ;!to 20%, B nO,ll;OIIrBe lKe npoCTHpae'l'CSi TOJJxc;a oop;ep.m:axc;aSi 2,5% cnaHc;eBoro Macna.
CO,ll;ep:m:aHHe .CJIaHc;eaorQ· MaCJla, B OCHOBHOM, KOJJe6JJeTCSi, OT. 11,33 ,lI;O 20.02%
(T86JJ~ l).' CpeAHee . CO,ll;eplKaHHe CJtaHC;eBOl'O .Macna IIO B<:eMY· nJJacory paBHSie'l'CSi 13,84%. Pacnpe,ll;eJJeHP.IIe 6HoryMHHooHoro BeXC;eCTBa no OT,lI;ęJJbHbIMCJIOSiM, KaR: no Bep- TmrnJJH, TaK H no ropW3OII'rąJJH, HepaBHOMepRO •
. . B npoc;ecce lUBeJIreBaHHSi nOJIyqaeTCH . nepBH'lHbtił ra3. (Ta6JJHqa 3), KO.1IH'le-
~q. KOTOPoro n03BOJJSieT .Ha3Hlep~eątH HOOaBHCHMOe lUBeneBaHHe. CJIaHc;eBOe MaCJIO,K8lt nOKa3aJJH CBoAc~1,l nOJtyqeHHbIX H3 Hero npo~TOB(Ta6JIHQa 4), -!lB- JISieTClI BbICOKOKa'leCTBęiqłblM CI;>!pbeM, npHro)l;HblM . ,lI;JtSi XHMH'leCKo:ił nepepa6OTKH •
. 1':13 Hero ~1KHO n0JIY'łHTbaHaJ.lOr~Ie OPO,lI;YK:r&I, '1'1'0 .H C Heq>TH, a HMeHHO:
6eH3HH (,lI;O 200°C), KepocHH.(20n-:--a000C), MaCJIO (CB~e 300oq,napa<pHH II acIPaJJbT.
Jerzy BADAK, JuUan GRUDZIEN, Ewa ZABIEGAJ
ON QUALITY OF THE INTERGLACIAL OIL SHALES FROM BARKOWlCE MOKRE, NEAR SULEJOW
Summary
At Barkowice M<:kre, near Sulej6w, there occur within the Interglacial f·or.
mations oil shales previously investigated by S. Z. R6zycki in J.947. They are developed as black and brown black sediments disclosing leafy -or laminated clealV·
age; in the humid state the shales under study are plastic. Their thickness r,anges from 2 to 3 rn, decreasing, however, towards the east.
Microscopic observations allaved to di'stilnguish two varieties cif the shales', i.e.
shales of bedded texture and shales of irregular. texture.
As it may 'be seen on Fig. 1, distribution of bituminoussilbstance within the inve.stigated seam ,of oil iShales shows a slight differentiation. It is clearly ,visible that at the top of the seam an approximately 25 cm thick layer occurs containing almost 19 per cent of shale oil, followed by over 1 m thick series, in which the quantity ,of pyrobitumens ranges from 10 to 15 per cent. Beneath, a zone containing 14 - 20 per cent ,of shale oU may be seen, underlain by a bank disclosing 2,5 per cent of this oil.
In general, the quantity of shale oil range,s from 11,33 up to 20,02 per cent (Tab. 1). Average contens of thiS oil in the whole of the seam amount 13,84 per cent.
Distribution of bituminous 'substance in the individual beds is not regular, hod- zontally and vertically.
When retorting, the retorting ,ga's is ,obtained (T,ab. 3), the amount of which is adequate to the seltf-sufficient ener.getic retortin'g. The shale oil,as proved by the properties of products obtained f'rom it (T,a,b. 4) repres'ents raw material of good ,quality, sudtable for chemical processing. It may yield products like those obtained from the petroleum, i.e. ,crude ben21ine up to 200·C, naphtha (1200· - 300"e), oil over 300·'C, crude paraffin aJD.d asphalt.
