RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ nr 11/2018

Amortyzacja i umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

Za pomocą testów można samodzielnie skontrolować przestrzeganie przepisów w zakresie naliczania amortyzacji i umorzenia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

DODATEK SPECJALNY

do PORADNIKA

RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ ^nr 11 ^/2018

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH

2

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH

Testy zostały skonstruowane w taki sposób, że mogą być wykorzystane przez szeregowych pracowników jednostek – w celu samokontroli powierzonego im zakresu zadań, przez głównego księgowego – w celu monitorowania prawidłowości pracy podległych mu pracowników, oraz przez pracowników komórek kontroli wewnętrznej przy kontro- lach przeprowadzanych na polecenie kierownika jednostki.

Formularze testowe wypełnia się w każdej pozycji. Trzeba odpowiedzieć na każde z pytań. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w formularzu należy podać:

●

● przyczynę jej powstania,

●

● sposób usunięcia,

●

● osobę odpowiedzialną za wykonanie odpowiednich czynności zgodnie z rozwiązaniami organizacyjnymi przyjętymi w danej jednostce,

●

● termin, do którego określone zadania mają być wykonane.

Po upływie ustalonych terminów wykonania zadań testy należy przeprowadzić ponownie, aby sprawdzić, czy wszystkie zalecenia zostały prawidłowo wykonane.

Formularze mogą być również wykorzystywane przez szeregowych pracowników jednostek w ramach samokontroli. W takim przypadku, po stwierdzeniu błędów, powinni oni omówić wyniki testów z bezpośrednim przełożonym i razem podjąć decyzję co do właściwego, w danym przypadku, sposobu usunięcia tych błędów.

Przy korzystaniu z testów należy posiłkować się omówieniem poszczególnych zagadnień w PORADNIKU Rachunkowości Budżetowej nr 11/2018. W razie potrzeby można sięgać do przepisów źródłowych, a także szczegółowych opracowań fachowych. Testy dotyczą wyłącznie zasad amortyzacji/umarzania składników aktywów trwałych dla celów bilansowych.

1. Formularz kontrolny – zapisy polityki rachunkowości na temat zasad amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

Lp. Odpowiedz na pytania: Tak/nie/nie dotyczy Przyczyna

powstania nieprawidłowości

Sposób

naprawy Osoba

odpowiedzialna Termin wykonania Uwagi

1. Wszystkie rodzaje jednostek organizacyjnych

1. Czy jednostka przyjęła w całości do stosowania KSR, w tym KSR 11 „Środki trwałe”?

2. Czy jednostka określiła w polityce rachunkowości zasady amortyzacji i umarzania środków trwałych?

3. Czy jednostka określiła w polityce rachunkowości zasady amortyzacji i umarzania wartości niemate- rialnych i prawnych?

4. Czy w polityce rachunkowości zawarto zapisy na temat: X X X X X

a) sposobu określania okresu ekonomicznej użyteczności środków trwałych/wartości niematerialnych i prawnych dla jednostki,

b) sposobu ustalania wartości środka trwałego/wartości niematerialnej i prawnej podlegającej amor- tyzacji,

c) sposobu szacowania wartości pozostałości środka trwałego po zakończeniu jego amortyzacji, d) progu istotności dla pozostałości środka trwałego w celu określenia wartości podlegającej amortyzacji, e) metod amortyzacji stosowanych w jednostce w odniesieniu do wszystkich lub wybranych grup rodza-

3

www.prb.infor.pl DODATEK do PRB nr 11 (143)

i) terminu rozpoczęcia amortyzacji, j) terminu zakończenia amortyzacji, k) zasad wznawiania amortyzacji,

l) terminów i zasad przeprowadzania okresowej weryfikacji prawidłowości przyjętych dla poszczegól- nych składników majątkowych: okresów ekonomicznej użyteczności, wartości pozostałości środka trwałego, stóp/stawek amortyzacji,

m) zasad stosowania stawek/stóp procentowych amortyzacji po przeprowadzeniu weryfikacji, n) zasad amortyzowania obiektów inwentarzowych z częściami składowymi, dodatkowymi i peryferyj-

nymi o różnym okresie ekonomicznej użyteczności,

o) zasad przeliczania wartości początkowej, dotychczasowego umorzenia i amortyzacji w razie odłą- czania i przyłączania części dodatkowych i peryferyjnych środków trwałych w trakcie ich użytkowania, p) zasad amortyzacji ulepszeń w obcych środkach trwałych,

r) przyjętych w jednostce uproszczeń amortyzacji?

5. Czy jednostka ustaliła zasady obejmowania ewidencją pozabilansową składników majątkowych o wartości nieistotnej?

6. Czy jednostka ustaliła zasady zwalniania z obowiązku ewidencji składników majątkowych o wartości nieistotnej?

7. Czy przyjęte w jednostce uproszczenia amortyzacji nie naruszają zasady istotności?

8. Czy jednostka określiła wzór i sposób wypełniania planu amortyzacji środka trwałego/wartości nie- materialnej i prawnej?

9. Czy jednostka określiła częstotliwość naliczania odpisów amortyzacyjnych i ich ujmowania w księ- gach rachunkowych?

2. Jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe

1. Czy jednostka (zakład) ma określoną w polityce rachunkowości definicję dóbr kultury?

2. Czy jednostka (zakład) przyjęła do stosowania dla celów bilansowych stawki amortyzacji podatkowej lub stawki amortyzacyjne ustalone przez odpowiedni organ?

3. Czy jednostka (zakład) postanowiła o stosowaniu uproszczeń amortyzacji polegających na możliwo- ści jednorazowego umorzenia składników majątkowych wymienionych w § 7 ust. 2 rozporządzenia w sprawie rachunkowości oraz planów kont?

4

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH

4. Czy jednostka (zakład) wprowadziła dodatkowe progi istotności wartości początkowej środków trwa- łych/wartości niematerialnych i prawnych, poniżej których te składniki majątkowe nie są zaliczane do majątku trwałego?

2. Zestaw formularzy kontrolnych do sprawdzania prawidłowości naliczania amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

Jeden formularz kontrolny służy do sprawdzenia prawidłowości naliczenia amortyzacji jednego obiektu inwentarzowego środków trwałych/wartości niematerialnych i praw- nych. Należy wypełnić po kolei każdą rubrykę. Jeśli jakieś rozwiązanie nie ma zastosowania w danej jednostce, należy to wpisać. Trzeba przy tym podać podstawę niesto- sowania danego rozwiązania, tak aby nie było wątpliwości, czy wybrane rozwiązanie jest prawidłowe, czy też nie. Jeśli kontrola wykaże nieprawidłowości, należy je krótko opisać i przeliczyć prawidłowe kwoty amortyzacji za okres objęty nieprawidłowością oraz wyliczyć kwoty różnic, o jakie należy skorygować zapisy w księgach rachunkowych.

Kontrolę należy przeprowadzić na reprezentatywnych próbach środków trwałych zaliczonych do poszczególnych grup rodzajowych środków trwałych (według KŚT) oraz wartości niematerialnych i prawnych.

A. Formularz kontrolny – prawidłowość naliczenia amortyzacji środka trwałego

– dotyczy wszystkich rodzajów jednostek organizacyjnych stosujących zasady amortyzacji określone w uor Nazwa środka trwałego: ………..

Numer inwentarzowy środka trwałego: ………..

1. KŚT Czy KŚT została przypisana prawidłowo? Tak/Nie/Opis

nieprawidłowości Prawidłowa

KŚT Skutki

finansowe 2. Data przyjęcia do

użytkowania Czy data jest zgodna ze stanem faktycznym wynikającym z dokumentu OT/PT? –”– Prawidłowa data przyjęcia

do użytkowania –”–

3. Wartość początkowa ustalona na podstawie wartości:

Czy wartość początkowa została ustalona prawidłowo? –”– Prawidłowa wartość

początkowa –”–

a) nabycia –”– –”– –”– –”–

b) kosztów wytworzenia –”– –”– –”– –”–

c) sumy ceny nabycia

i kosztów wytworzenia –”– –”– –”– –”–

d) oszacowanej –”– –”– –”– –”–

4. Zwiększenie wartości

początkowej¹ Czy zwiększenie zostało wyliczone prawidłowo? –”– Prawidłowa wartość

zwiększenia –”–

Czy kwota zwiększenia przekraczała próg istotności ustalony w jednostce? –”– –”– –”–

5

www.prb.infor.pl DODATEK do PRB nr 11 (143)

Czy wartość pozostałości była weryfikowana na koniec każdego roku obrotowego?² –”– –”– –”–

6. Ustalony okres ekonomicznej użyteczności

Czy okres ekonomicznej użyteczności został ustalony prawidłowo? –”– Prawidłowy okres

ekonomicznej użyteczności –”–

Czy okres ekonomicznej użyteczności był weryfikowany na koniec każdego roku ob-

rotowego?³ –”– –”– –”–

7. Wybrana metoda

amortyzacji Czy metoda amortyzacji mieści się w katalogu metod ustalonych w polityce rachun-

kowości jednostki? –”– Prawidłowa metoda

amortyzacji –”–

Czy metoda odzwierciedla prawidłowo sposób odnoszenia korzyści ze środka trwałego? –”– –”– –”–

Czy metoda nie była zmieniana? –”– –”– –”–

8. Stawka/stopa

amortyzacji Czy stawka/stopa amortyzacji została ustalona zgodnie z okresem ekonomicznej

użyteczności? –”– Prawidłowa stopa/stawka

amortyzacji –”–

Czy stawka/stopa amortyzacji została ustalona prawidłowo dla wybranej metody

amortyzacji? –”– –”– –”–

Czy stawka/stopa amortyzacji została wyliczona prawidłowo pod względem rachun-

kowym? –”– –”– –”–

Czy zmiana okresu ekonomicznej użyteczności przełożyła się na korektę stawki/stopy

amortyzacji?⁴ –”– –”– –”–

Czy zmiana wartości pozostałości środka trwałego przełożyła się na korektę stawki/

stopy amortyzacji?⁵ –”– –”– –”–

9. Termin rozpoczęcia

amortyzacji Czy termin został ustalony zgodnie z polityką rachunkowości? –”– Prawidłowy termin

rozpoczęcia amortyzacji –”–

10. Termin zakończenia

amortyzacji Czy amortyzacji zaprzestano z chwilą: –”– Prawidłowy termin

zakończenia amortyzacji –”–

●

● zrównania się sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością podlegającą amortyzacji? –”– –”– –”–

●

● postawienia środka trwałego w stan likwidacji? –”– –”– –”–

●

● sprzedaży lub nieodpłatnego przekazania środka trwałego? –”– –”– –”–

11. Kwota odpisu

amortyzacyjnego:⁶ Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona na podstawie prawidłowej

stawki/stopy amortyzacji? –”– Prawidłowa kwota

amortyzacji –”–

6

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH

a) roczna Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona proporcjonalnie do okresu użyt-

kowania środka trwałego w danym roku obrotowym? –”– –”– –”–

b) miesięczna Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona prawidłowo pod względem

rachunkowym? –”– –”– –”–

12. Data wznowienia

amortyzacji⁷ Czy wznowienie nastąpiło z datą zakończenia ulepszenia już całkowicie umorzonego

środka trwałego? –”– Prawidłowa data wznowienia

amortyzacji –”–

Czy kwota ulepszenia była istotna? –”– Prawidłowa kwota

zwiększenia –”–

Czy ustalono nowy okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego? –”– Prawidłowy okres

ekonomicznej użyteczności –”–

Czy stawka/stopa amortyzacji została ustalona proporcjonalnie do nowego okresu

ekonomicznej przydatności środka trwałego? –”– Prawidłowa stawka/stopa

amortyzacji –”–

Czy kwota amortyzacji została naliczona od wartości początkowej powiększonej

o koszty ulepszenia? –”– Prawidłowa kwota

amortyzacji –”–

13. Częstotliwość naliczania

odpisów amortyzacyjnych Czy częstotliwość jest zgodna z ustaloną w polityce rachunkowości? –”– Prawidłowa częstotliwość

naliczania amortyzacji –”–

Korekta stwierdzonych nieprawidłowości:

●

● wartość początkowa: od dnia……, kwota (+) (–),

●

● stawka/stopa amortyzacji: od dnia……, kwota (+) (–),

●

● amortyzacja roczna (dla niezamkniętego roku obrotowego): od dnia……, kwota (+) (–),

●

● umorzenie: od dnia……, kwota (+) (–).

1 Pozycję tabeli należy powielić tyle razy, ile było zmian wartości początkowej środka trwałego.

2, 3 Odpowiedzi należy podać dla każdego roku obrotowego.

4, 5 Należy odnieść się do każdej zmiany, która nastąpiła w trakcie użytkowania środka trwałego.

6, 7 Pozycję tabeli należy powielić tyle razy, ile było zmian kwot odpisu amortyzacyjnego/wartości początkowej środka trwałego.

B. Formularz kontrolny – prawidłowość naliczenia amortyzacji wartości niematerialnej i prawnej

– dotyczy wszystkich rodzajów jednostek organizacyjnych stosujących zasady amortyzacji określone w uor oraz jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych

Nazwa wartości niematerialnej i prawnej: ………

Numer inwentarzowy wartości niematerialnej i prawnej: ………

7

www.prb.infor.pl DODATEK do PRB nr 11 (143)

3. Ustalony okres ekonomicznej użyteczności

Czy okres ekonomicznej użyteczności został ustalony prawidłowo? –”– Prawidłowy okres

ekonomicznej użyteczności –”–

Czy okres ekonomicznej użyteczności był weryfikowany na koniec każdego roku ob-

rotowego?¹ –”– –”– –”–

4. Wybrana metoda

amortyzacji Czy metoda amortyzacji mieści się w katalogu metod ustalonych w polityce rachun-

kowości jednostki? –”– Prawidłowa metoda

amortyzacji –”–

Czy metoda odzwierciedla prawidłowo sposób odnoszenia korzyści z wartości niema-

terialnej i prawnej? –”– –”– –”–

Czy metoda nie była zmieniana? –”– –”– –”–

5. Stawka/stopa amortyzacji Czy stawka/stopa amortyzacji została ustalona zgodnie z okresem ekonomicznej uży-

teczności? –”– Prawidłowa stopa/stawka

amortyzacji –”–

Czy stawka/stopa amortyzacji została ustalona prawidłowo dla wybranej metody

amortyzacji? –”– –”– –”–

Czy stawka/stopa amortyzacji została wyliczona prawidłowo pod względem rachun-

kowym? –”– –”– –”–

6. Termin rozpoczęcia

amortyzacji Czy termin został ustalony zgodnie z polityką rachunkowości? –”– Prawidłowy termin

rozpoczęcia amortyzacji –”–

7. Termin zakończenia

amortyzacji Czy amortyzacji zaprzestano z chwilą: –”– Prawidłowy termin

zakończenia amortyzacji –”–

●

● zrównania się sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością podlegającą amorty-

zacji? –”– –”– –”–

●

● postawienia wartości niematerialnej i prawnej w stan likwidacji? –”– –”– –”–

8. Kwota odpisu

amortyzacyjnego:² Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona na podstawie prawidłowej

stawki/stopy amortyzacji? –”– Prawidłowa kwota

amortyzacji –”–

a) roczna Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona proporcjonalnie do okresu użyt-

kowania wartości niematerialnej i prawnej w danym roku obrotowym? –”– –”– –”–

b) miesięczna Czy kwota odpisu amortyzacyjnego została wyliczona prawidłowo pod względem ra-

chunkowym? –”– –”– –”–

8

ZESTAW TESTÓW KONTROLNYCH

9. Częstotliwość naliczania

odpisów amortyzacyjnych Czy częstotliwość jest zgodna z ustaloną w polityce rachunkowości? –”– Prawidłowa częstotliwość

naliczania amortyzacji –”–

Korekta stwierdzonych nieprawidłowości:

●

● wartość początkowa: od dnia……, kwota (+) (–),

●

● stawka/stopa amortyzacji: od dnia……, kwota (+) (–),

●

● amortyzacja roczna (dla niezamkniętego roku obrotowego): od dnia……, kwota (+) (–),

●

● umorzenie: od dnia……, kwota (+) (–).

1 Odpowiedzi należy podać dla każdego roku obrotowego.

2 Należy odnieść do każdej zmiany, która nastąpiła w trakcie użytkowania wartości niematerialnej i prawnej.

C. Formularz kontrolny – prawidłowość naliczenia amortyzacji środka trwałego – jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe stosujące ujednolicone stawki amortyzacji

Formularz należy skonstruować samodzielnie na podstawie formularza ogólnego. W tym celu należy:

●

● przepisać bez zmian pozycje: główka, 1, 2, 3, 4, 5, 9, 10, 11, 13, podsumowanie,

●

● pominąć pozycję 6,

●

● zamieścić zmienione pozycje podane niżej:

7. Wybrana metoda

amortyzacji Czy metoda nie była zmieniana? –”– Prawidłowa metoda

amortyzacji –”–

8. Stawka/stopa

amortyzacji Czy stawka została ustalona zgodnie z przyjętym wykazem? –”– Prawidłowa stopa/stawka

amortyzacji –”–

12. Data wznowienia

amortyzacji⁷ Czy wznowienie nastąpiło z datą zakończenia ulepszenia już całkowicie umorzonego

środka trwałego? –”– Prawidłowa data

wznowienia amortyzacji –”–

Czy kwota ulepszenia była istotna? –”– Prawidłowa kwota

zwiększenia –”–

Czy stawka amortyzacji została przyjęta taka sama jak przed wznowieniem amortyzacji? –”– Prawidłowa stawka/

stopa amortyzacji –”–

Czy kwota amortyzacji została naliczona od wartości początkowej powiększonej o kosz-

ty ulepszenia? –”– Prawidłowa kwota

amortyzacji –”–

7 Pozycję tabeli należy powielić tyle razy, ile było zmian kwot wartości początkowej środka trwałego.

Testy kontrolne opracowała:

Izabela Motowilczuk