ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI SPADKOWE
mgr Agnieszka Kwiecień-Madej
ART. 924-925 KC
Śmierć spadkodawcy
Otwarcie spadku
Nabycie spadku przez
spadkobiercę
SKŁAD SPADKU
• PRAWA I OBOWIĄZKI MAJĄTKOWE
• Nie należą do spadku:
• Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy,
• Prawa, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są
spadkobiercami,
DŁUGI SPADKOWE
• Koszty pogrzebu (zwyczajowo przyjęte w danym środowisku),
• Koszty postępowania spadkowego,
• Obowiązek zaspokajania roszczeń o zachowek,
• Obowiązek wykonania zapisów i poleceń.
• Art. 922 par. 3 KC
ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI DŁUŻNIKÓW
• Jest uzależniony od:
1. Tego czy spadkobiercy przyjęli już spadek,
2. Treści złożonego oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku, 3. Tego czy doszło już do działu spadku,
4. W przypadku niektórych długów spadkowych – decydująca jest wola spadkodawcy,
Regulacja odpowiedzialności za długi spadkowe odbiega od ogólnej
regulacji odpowiedzialności dłużnika z KC.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPADKOBIERCÓW
• DO CHWILI PRZYJĘCIA SPADKU: art. 1030 zd. 1 KC spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku,
• Egzekucja na zaspokojenie długu dopuszczalna tylko ze spadku – art. 836 zd.
1 KPC – odpowiedzialność cum viribus hereditatis,
• OD CHWILI PRZYJĘCIA SPADKU: art. 1030 zd. 2 KC spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku,
• Egzekucja może być prowadzona ze wszystkich przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku spadkodawcy,
• Prawo Kopernika-Greshama – ewentualne gorsze przedmioty ze spadku
wypierają lepsze z majątku spadkodawcy,
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPADKOBIERCÓW
• DO CHWILI DZIAŁU SPADKU: art. 1034 par. 1 zd. 1 KC – spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność,
• Wierzyciel może żądać całości świadczenia od wszystkich spadkobierców, kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze spadkobierców zwalnia pozostałych,
• Jeśli jeden zaspokoił wierzyciela może żądać zwrotu od pozostałych w częściach, które odpowiadają wielkości udziałów (1034 par. 1 zd. 2 KC)
• OD CHWILI DZIAŁU SPADKU: art. 1034 par. 2 KC – spadkobiercy
ponoszą odpowiedzialność w stosunku do wielkości udziałów,
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI ZAPISOBIERCÓW WINDYKACYJNYCH
• Nabywają określone prawo (przedmiot zapisu windykacyjnego) – sukcesja singularna,
• NIE nabywają części długów spadkowych,
• NIE nabywają długów związanych z przedmiotem zapisu,
• Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego = odpowiedzialność za cudzy dług (spadkobiercy), odpowiedzialność o szczególnym charakterze, brak regresu wobec dłużnika (nie stosuje się 518 par. 1 pkt. 1 KC)
• Art. 1034(1) par. 1 KC – do chwili działu spadku – solidarna odpowiedzialność ZW wraz ze spadkobiercami,
• Problem: brak rozwiązania sytuacji solidarnej odpowiedzialności zapisobiercy
windykacyjnego i jedynego spadkobiercy brak działu spadku
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAPISOBIERCÓW WINDYKACYJNYCH
• Rozliczenia między ZW a spadkobiercami następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń,
• OD CHWILI DZIAŁU SPADKU: spadkobiercy i ZW odpowiadają za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń
• Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego (art. 1034(3) KC) – pro viribus hereditatis,
• art. 319 KPC – ograniczenie odpowiedzialności w postępowaniu
egzekucyjnym .
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZAPISY ZWYKŁE I POLECENIA
• Odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia uzależniona od woli spadkodawcy obowiązek wykonania może spoczywać na jednym, kilku lub na wszystkich
spadkobiercach, zapisobiercach windykacyjnych lub zapisobiercach zwykłych (art. 971 KC),
• W przypadku dalszego zapisu zwykłego odpowiedzialność ponosi zapisobierca zwykły obciążony dalszym zapisem, który sam jest również wierzycielem spadku,
• Jeśli spadkodawca ustanowił zapis zwykły lub polecenie, ale nie określił osoby
obciążonej, odpowiedzialność będzie spoczywała na spadkobiercach i zapisobiercach windykacyjnych na zasadach ogólnych, z modyfikacją, polegającą na tym, że
spadkobiercy również przed działem spadku odpowiadają za zapisy w stosunku do wielkości ich udziałów (art. 971 KC)
• Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów zwykłych i poleceń
ogranicza się zawsze jedynie do wartości stanu czynnego spadku (art. 1033 KC)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM PRZEDSIĘBIORSTWA I GOSP.
ROLNEGO
• Gospodarstwo rolne – szczególny rodzaj przedsiębiorstwa,
• Odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego – art. 1081 KC – od chwili działu spadku spadkobierca, któremu gospodarstwo przypadło, oraz spadkobiercy otrzymujący od niego spłaty. Każdy ze
spadkobierców w stosunku do wartości otrzymanego udziału,
• Odpowiedzialność za inne długi – art. 1082 KC – wszyscy spadkobiercy na zasadach ogólnych
• Brak szczególnych przepisów dotyczących odpowiedzialności za długi związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez spadkodawcę – długi nie są
składnikiem przedsiębiorstwa, są to osobiste długi przedsiębiorcy jeśli
przedsiębiorstwo przypadnie jednemu spadkobiercy, za długi odpowiadać będą
wszyscy proporcjonalnie do wielkości udziałów.
DOBRODZIEJSTWO INWENTARZA
• Przyjęcie spadku wprost – odpowiedzialność bez ograniczeń – art. 1031 par.
1 KC,
• SN (7) – 22.06.1972r., III PZP 12/72 – odpowiedzialność taka w szczególnie wyjątkowych wypadkach może być ograniczona lub nawet wyłączona, jeśli przemawiają za tym zasady współżycia społecznego,
• Odpowiedzialność z dobrodziejstwem inwentarza – art. 1031 par. 2 KC,
odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo w spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Ograniczenie to odpada jeśli
spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie uwzględnił w spisie inwentarza przedmiotów należących do spadku lub
przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie
inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRO VIRIBUS HEREDITATIS
• Granicę odpowiedzialności wyznacza określona wartość, a nie skład spadku,
• Wierzyciel może prowadzić egzekucję z całego majątku spadkobiercy
• Wyjątki:
• Art. 74 UKWH – wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką,
• Art. 316 KC – zastawnik może dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zastawu,
Ważne! Spadkobierca, bez względu na sposób przyjęcia spadku, nabywa długi spadkowe w pełnej wysokości. Dobrodziejstwo inwentarza skutkuje tym, że w zakresie przewyższającym wartość aktywów nie odpowiada osobiście za te długi.
Należy pamiętać o ograniczeniu odpowiedzialności w egzekucji – art. 319 KPC, jeśli nie jest zastrzeżone w tytule egzekucyjnym, należy je zastrzec w klauzuli wykonalności (art. 792 KPC) Musi być również sporządzony wykaz lub spis inwentarza.
WYKAZ I SPIS INWENTARZA
Wykaz
• Dokument prywatny
• Spadkobiercy
• Fakultatywny, dobrowolny
• Brak kosztów
• Dotyczy spadków otwartych po 18.10.2015r.
• Art. 1031(1) par. 3 KC – treść wykazu
Spis
• Dokument urzędowy
• Komornik
KOLEJNOŚĆ ZASPOKAJANIA DŁUGÓW
• Spadkobierca powinien spłacać długi zgodnie ze złożonym wykazem, a od chwili sporządzenia spisu – zgodnie ze sporządzonym spisem,
• Spłata bez wykazu (spisu) – naraża spadkobiercę na zarzut niedołożenia należytej staranności przy ustaleniu wierzycieli, - art. 1032 KC –
poszerzenie odpowiedzialności
• Różnice poglądów co do hierarchii długów spadkowych:
1. Wszystkie długi należy traktować w sposób jednakowy, wierzyciele powinni być zaspokojeni proporcjonalnie,
2. Kolejność zaspokajania z sumy uzyskanej w egzekucji – art. 1025-1026 KPC, 3. Brak jednolitego charakteru długów – pierwszeństwo długów, za które
spadkobierca odpowiada również rzeczowo
NALEŻYTE SPŁACENIE - KOLEJNOŚĆ
1. Długi zabezpieczone rzeczowo tj. zastawem lub hipoteką w zakresie tego zabezpieczenia,
2. Inne długi spadkowe niż wymienione w pkt. 1 i 3-5, w tym koszty pogrzebu,
3. Zachowek – art. 1005 KC,
4. Roszczenie małżonka z 939 KC
5. Zapisy zwykłe i polecenia
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI PUBLICZNOPRAWNE
• Do spadku nie wchodzą zobowiązania publicznoprawne,
• Art. 97 par. 1 Ord.Pod. Spadkobiercy podatnika z zastrzeżeniem art. 97 par 2 przejmują
przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy,
• Jeśli spadkodawcy przysługiwały na podstawie prawa podatkowego prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przechodzą one na
spadkobierców, o ile będą oni dalej prowadzić tę działalność na swój rachunek – art. 97 par 2 (stosuje się odpowiednio do sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika – art. 97 par 3)
• Przepisy te stosuje się odpowiednio do decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego – art. 97 par. 4
• Za zobowiązania podatkowe odpowiadają również zapisobiercy windykacyjni i zwykli,
• Przepisy te stosuje się odpowiednio do należności z tyt. składek na ubezpieczenia społeczne (art. 31 USUS)
