Marian Alfons Myrcha Suspensa (dok.)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 12/1-2, 161-272
1969
P ra w o kan o n iczn e 12 (1969) n r 1— 2
S U S P E N S A (dok. *)
T re ś ć : § 5. Z ak res tery to ria ln y suspensy. — I. D a w n e p raw o . I I . K o d ek s P r a w a K an o n icz n e g o : 1. Z ak res te ry to ria ln y suspens 1. s. zacią g n ięty ch m o cą p ra w a pow szechnego. 2. Z akres tery to ria ln y suspens fe re n d a e se n ten tiae z p ra w a p o w szechnego. a. S uspensy w ym ierzone przez S to licę A postolską, b. S uspensy w y
m ierzone przez o rd y n ariu szó w m iejscow ych. 3. Z ak res tery to ria ln y suspens p rz e w id zian y ch w p raw ie p a rty k u la rn y m , a. N a te re n ie diecezji, b. Poza te ry to riu m diecezji. § 6. P o śred n ie sk utki suspensy. I. D a w n e p raw o . I I . K o d ek s P ra w a k a n . § 7. P ogw ałcenie suspensy. I. D a w n e p raw o . I I . K o d ek s P ra w a K a n o n icz nego. § 8. W ygaśnięcie suspensy. I. Śm ierć skazanego. I I . W ygaśnięcie suspensy ja k o cenzury. 1. D aw n e praw o. 2. K o d ek s P ra w a K an o n iczn eg o . I I I . W y g aśn ię
cie suspensy ja k o k a ry odw etow ej. 1. D a w n e p raw o . 2. K o d ek s P ra w a K a n o nicznego. § 9. S ąd o w y i k a rn o -a d m in istra c y jn y w y m ia r suspensy. I. D aw n e P raw o. A. Suspensy 1. s. B. Suspensy fe re n d a e se n te n tia e : 1. S ąd o w y w y
m iar. 2. S u sp en sa ex in fo rm a ta c o nscientia. I I . K o d ek s P ra w a K an o n iczn eg o . 1. P ojęcie suspensy ex in fo rm a ta co nscientia. 2. W y m ia r suspensy: a. S ądow y, b. K a rn o -a d m in is tra c y jn y . 3. W y m ia r suspensy ex in fo rm a ta c o n stien tia. 4. D e lege fa re n d a . § 10. O b o w iązu jące suspensy m o c ą K o d ek su P ra w a K an o n iczn eg o . A. Suspensy 1. s. B. S uspensy f. s.
§ 5. Z akres te r y to r ia ln y su sp en sy
I D a w n e Prawo
D aw n e p ra w o kan o n ic zn e nie p o siad ało szczegółow ego p rzepisu, re g u lu jąceg o z ag ad n ien ie tery to ria ln e g o zasięgu suspensy, ja k i obecnie z n a jd u je m y w k a n o n a c h 2281, 2282. N ic w ty m dziw nego, gdyż b ra k w n im było ogólnej no rm y , u sta la ją c e j te ry to ria ln y zakres obo w iązy w an ia k a ry , ja k i o becnie p o d a je p r a KS. MARIAN ALFONS MYRCHA
* P oczątek ro z p ra w y : P raw o k an o n ic zn e 1966 N r 3— 4 255— 285. D alszy ciąg ro z p ra w y : P raw o K a n o n icz n e 1967 N r 1— 2 i N r 3— 4, o raz P ra w o K a n o n icz n e
1968 N r 3— 4.
11 — Praw o K anoniczne
w o d aw ca w k a n o n ie 2226 § 4 : „ P oena reu m u b iq u e terrarum ten e t, etia m reso- lu o t iure S u perioris, nisi a liu d expresse c a ve a tu r”. N ie znaczy to, że sam a z a sa d a b y ła obcą d a w n em u u staw o d a w stw u kościelnem u. S p o ty k a m y ją w p r a w odaw stw ie p a rty k u la rn y m i pow szechnym . D ow odem tego są przep isy synodu w A n tio c h ii z ro k u 341, soboru N icejskieg o z 325 ro k u , pierw szego synodu w T o le d o z 400 roku, ja k też zarządzenie p a p ie ż a A l e k s a n d r a I I I (1159—
1181), w y d an e n a trzecim soborze L a te ra ń sk im w 1179 ro k u w spraw ie obow ią
zy w an ia ekskom uniki. K a r a ta, w y m ierzo n a przez b isk u p a w je d n e j diecezji, m a m oc p ra w n ą w cały m K ościele h
K an o n iści, w o p a rc iu o wyżej w y m ien io n ą zasadę, ja k też i o decyzje św.
K o n g re g a c ji S o b o ru dotyczące suspensy „a d ivin is” i suspensy „ab o rd in e ”, p o d k re ślając y c h sub iek ty w n y c h a ra k te r tychże k a r 2, zgodnie u trzy m y w a li, że suspensa w y m ierzo n a przez p a p ie ża m o cą p ra w a pow szechnego w y w o łu je sk utki wszędzie, to je s t w całym kościele. Is tn ia ł n a to m ia s t spór m iędzy k a n o n ista m i odnośnie zakresu tery to rialn eg o suspensy n ałożonej p rzez b isk u p a n a podstaw ie p ra w a pow szechnego o raz suspensy przew id zian ej przez p ra w o p a rty k u la rn e i n ałożonej m o cą tegoż. K a n o n iśc i d y skutow ali, czy sk u tk i suspensy n ależy roz
p a try w a ć z p u n k tu w id zen ia subiektyw nego czy o b iektyw nego? Ci, k tó rzy w y
zn aw ali p o g ląd sub iek ty w n y u trzy m y w a li, że suspensa obow iązuje wszędzie, p o niew aż k ażd a k a ra m a c h a ra k te r p e rso n aln y . Z tej ra c ji duch o w n y , obłożony su spensą „ab o ffic io ” lub ,,a b en eficio ” przez b isk u p a n a pod staw ie p ra w a p o w szechnego czy też p a rty k u la rn e g o , w in ien być u z n an y za suspendow anego w cały m K ościele. Ci, k tó rzy o b iektyw nie ro z p a try w a li to zag ad n ien ie, n au czali, że suspensa dotyczy w yłącznie urzęd ó w lub beneficjów , z n a jd u ją c y c h się n a teren ie p o d leg a jąc y m w ład zy przełożonego, w ym ierzająceg o suspensę. N ie w y w iera o n a ż ad n y ch skutków n a u rzęd y i b e n eficja , z n a jd u ją c e się poza g ra n ic am i
1 Por. C one. A n t i o c h e n u m , с. 6 — C. XI , q. 3, с. 2; C one. N i c a e n u m , с. 5 — C. X I , q. 3, c. 73 : „ S e ru e tu r e t ista se n ten tia, u t hi, q u i ab aliis ex co m m u n ic an tu r, ab aliis a d c o m m u n io n em n o n re c ip ia n tu r...” C onc.
T o l e t a n u m I, с. 11 — C. X X IV , q. 3, c. 21: „ S i quis de p o ten tib u s cle
ricu m ... in u icem m o x s c rip ta p e r c u r r a n t p e r om nes p ro v in ciae episcopus, e t q u o scu m q u e a d ire p o tu e rin t, u t e x co m m u n icatu s h a b e a tu r ipse d o n ec o b ed iat, e t r e d d a t a lie n a ” . X , I, 34, 1: „ ...q u o ru m nu llu s e x co m m u n ic atu m in co m m u n ione re c ip ia t. M i c h i e l s G., D e d elictis e t poenis, I I , 281, 282; M y r c h a M. , T e ry to r ia ln y zasięg ka ry, P r a w o k a n o n i c z n e , 5 (1962) N r 1— 2 s. 189— 196.
2 Por. S. C. C on. 10 J a n . 1665, G a s p a r r i , C. J. C. F ontes, V , 353 n.
2793: „A n clericus passus s e n te n tia m suspensionis a divinis in u n a dioecesi, possit, n u lla o b te n ta a b so lu tio n e, a d m itti a d c eleb ra tio n e m ab O rd in a rio a lte riu s dioecesis, C o n g reg atio C oncilii a d 1 c en s u it: non posse a d m itti”. S. C. C onc.
17 F eb r. 1674, G a s p a r r i F., C. J. C. F ontes, V , 371 n. 2833: „ ...su sp en d it E p isco p u s ab e x erc itio in dioecesi... q u o a d ex erc itia p e re g e rin t .... A n ta lite r suspensis p o sin t R e g u la re s e x em p ti p e rm itte re c e leb ra tio n e m in e o ru m ecclesiis.
S a c ra etc. re sp o n d it: N e g a tiv e ”.
[ 1 7 9 ] SUSPENSA 1 6 3
ju ry sd y k c ji przełożonego. W rzeczyw istości istn ia ł szereg opin ii odnośnie p o
wyższego zag ad n ien ia. ^
P o d staw ę d o p o w s ta n ia tak ró żn o ro d n y ch o p in ii d a ły zarz ą d z en ia : p a p ie ża I n n o c e n t e g o I I I (1198— 1216), w y d an e w 1213 ro k u w spraw ie u sta le n ia k o m p e te n c ji sądow ej odnośnie osób d u ch o w n y ch p o sia d a jąc y c h b e n eficja w je d nej diecezji a p o p e łn ia ją c y c h p rzestęp stw a w in n ej diecezji oraz B o n i f a c e g o V I I I (1294— 1303) w spraw ie n ad u ży ć p rz y w y b o rach .
T e k s t pierw szego zarząd z en ia z n a jd u je się w X , I I , 2, 14 i m a n a stę p u ją c e brz m ien ie : „ P ostu la sti p er sedem apostolicam edoceri, u tr u m sacerdos habens ecclesiam in u n a dioecesi, et residens in ea d em , d o m iciliu m vero p a trim o n ii ratione in alia, ibi deliqueris, ab eo, in cu iu s dioecesi h a b et p a trim o n iu m , pro delicto ib id em com m isso d eb ea t iudicari, p ra esertim in causis, quae o ffic ii sui seu beneficii p riv a tio n e m e xp o s c u n t? A d qu o d b re v iter resp o n d em u s, q u o d per ep isco p u m , in cu iu s dioecesi d e liq u it, se n ten tia p ro m u lg a ri p o te r it in 'eundem . S e d ab eo, in cu iu s dioecesi b e n eficiu m o b tin e t, erit q u o a d illu d h u iu sm o d i execu tio sen ten tia e fa c ie n d a ”.
W ed łu g je d n y c h a u to ró w d e k re ta ł te n w y ja śn iać n ależy w tym sensie, że b i
skup m iejsc a p o p e łn ie n ia p rzestę p stw a sądzi d u ch o w n eg o i u z n aje go w in n y m p o zb aw ien ia b en eficju m , lecz tegoż go nie p o zb aw ia z uw agi, że ono z n a jd u je się n a obcym tery to riu m . P ozbaw ia b en eficiu m biskup, n a k tó reg o te ry to riu m ono się z n a jd u je , w y k o n u ją c w yrok b isk u p a m ie jsc a p o p e łn ie n ia p rz estęp stw a ja k o sędziego delegow anego. I n n i sądzili, że b isk u p m iejsca p o p e łn ie n ia p rz e
stęp stw a p o zb aw ia b en eficju m , z n a jd u ją c e g o się n a obcym te re n ie ; w y konanie n a to m ia s t w y ro k u skazującego d o k o n an e m a być przez b isk u p a, n a k tó reg o teren ie z n a jd u je się b en eficju m .
T e k s t d ru g i p rz ew id u je k a rę tr zy le tn ie j suspensy „a b en eficio ” zac ią g an ej m o cą sam ego p ra w a za św iadom e w y b ran ie n ieo d p o w ied n iej (in d ig n u s) osoby n a stanow iska kościelne. K a r a pow yższa ograniczona zostaje do b en eficjó w , ja kie posiada w yborca w kościele (d iecez ji) dla którego d o ko n a ł n iew a żn yc h w yborów .
S e x t. I, 6, 3 7: „Si com prom issarius, in q u e m d efu n c to episcopo tra n sfertu r elig en d i potestas,... Porro eo casu, q u u m scilicet in d ig n u s e lig itu r ab eo d em , c o m p ro m itten tes... p u n iu n tu r ; sed ipse ( u t p o e n a su u m a u cto rem te n e a t), a beneficiis ecclesiasticis triennio iu x ta L a tera n se c o n ciliu m su sp en d itu r ipso iure... R e s tr in g itu r etia m dicta p o e n a so lu m ad ea beneficia, quae sic peccans in illa o b tin e t ecclesia, q u a m ta lite r eligendo specialiter n o scitu r offendisse. E t id e m in illius b eneficiis est c en sen d u m , q u i, alicuius e lectio n em , p o stu la tio n e m a u t pro visio n em im p u g n a s, in p ro b a tio n e d e fic it eius, q u o d ob iicit in p erso n a m ”.
T a sam a k a ra i w tym sam ym zakresie p rzew id zian a je s t n a tych, k tó rzy p o d n ieśli z arz u t niew ażności w yborów z pow o d u w y b ra n ia niego d n eg o k a n d y d a ta i sw oich tw ierd zeń nie u d o w odnili.
I. S u a r e z , . K o b e r , H o l l w e c k 3 byli zd an ia, że k a ż d a suspensa, a w ięc w y m ierzo n a przez b isk u p a n a pod staw ie p ra w a p a rty k u larn e g o , może w yw oływ ać swe skutki, czyli obow iązyw ać sp raw cę poza g ra n ic am i diecezji, jeż eli b iskup w yraźnie to p o stan o w i z u w agi n a to, że suspensa m a c h a ra k te r p e rso n aln y — dotyczy w ięc o n a skazanego i idzie z n im wszędzie.
S u a r e z pow yższą tezę u d o w a d n ia w n a s tę p u ją c y sposób: O g ó ln a suspensa, a w ięc n ieo g ran iczo n a d o określonego tery to riu m , w yw ołuje swe sk u tk i n a w szystkie u rzęd y lu b b e n eficja, gdziekolw iekby się one zn ajd o w a ły a by ły w po sia d a n iu zasuspendow anego. P rzem aw ia za tym o g ó ln a fo rm a w y m ia ru suspensy, k tó ra je s t ró w n o zn acz n a z u n iw e rsaln ą zasad ą o bow iązyw ania kary . Ja sn e m jest, że pow yższa re g u ła nie będzie m ia ła zastosow ania do w y p adków , w k tó ry ch p ra w o w sposób w y raźn y o g ran icza suspensę do ściśle określonego tery to riu m , ja k to p rz ew id u je d e k re ta ł: , £ i co m prom issarius” (S e x t . I, 6, 3 7 ). W zw iązku z ty m zwykło się w p ro w ad z ać rozróżnienie m iędzy wym iarem , suspensy przez p a p ie ż a i przez b iskupa. W pierw szym w y p a d k u zakres te ry to ria ln y suspensy je s t n ieo g ra n ic z o n y ; o b e jm u je o n a wszystkie .urzędy lu b b e n e ficja , gdziekolw iek one b y się zn ajd o w ały , poniew aż w y m iar je j p o chodzi od przełożonego nie-
•ograniczonego te ry to ria ln ie p o d w zględem w ładzy. W w y p a d k u w y m iaru tejże k a r y przez b iskupa, z d an iem n iek tó ry c h au to ró w , u n iw ersalizm u w id a c z n ia się w tym , że suspensą o b jęte są w szystkie u rz ęd y lu b b e n eficja, z n a jd u ją c e się n a te re n ie p odległym w ładzy b isk u p a su sp en d u jąceg o , nie o b jęte n a to m ia s t są u rzęd y lu b b e n eficja poza g ra n ic a m i jeg o ju ry sd y k c ji a b ęd ąc e w p o sia d a n iu zasuspendow anego. R a c ja jes t w tym , że n ik t nie m oże rozstrzygać sądow nie ty ch spraw , k tó re nie z n a jd u ją się n a jeg o terenie. N a z arz u t te n o d p o w ia d a S u a r e z , że w p ro w ad zan ie tego ro zró żn ien ia je s t nie n a m iejscu, p oniew aż i p a p ie ż m oże zasuspendow ać du ch o w n eg o od b en eficjó w czy to u rzędów , k tó re z n a jd u ją się w je d n e j diecezji i należą do niego, lu b ograniczyć suspensę tylko d o jed n e g o u rz ęd u lu b b en eficju m , co zresztą je s t słuszne i często p rak ty k o w an e , a co p rzew id zian e je s t w sam ym p raw ie, ja k w id ać z d e k re tu „ C a p ien tes” „De Poenis” i glossy do tego przepisu. O d w ro tn ie b iskup może obłożyć suspensą d u c h o w n e g o od w szystkich beneficjów , jak ie gdziekolw iek on p o siad a, a w ięc i w obcej diecezji, jeżeli w ielkość p rz estęp stw a przez niego p o p ełn io n eg o tego w ym aga. R a c ja je s t w tym , że d ziałan ie to m ieści się w zakresie u p ra w n ie ń ju ry sd y k c y jn y c h b isk u p a , a nie b e n efic ju m z n a jd u ją c e g o się n a teren ie in n ej d ie c e z ji. P raw o d o takiego w y m iaru k a ry b iskup p o siad a, p oniew aż sądzona -osoba je s t je m u p o d le g ła i z n a jd u je się n a jego tery to riu m , a p o n a d to p raw o d o k o rzy stan ia z b e n eficju m je s t p ra w e m osobow ym . W zw iązku z tym biskup,
3 Por. T h e s a u r u s C. , D e p oenis eccles., I, c. 26; S u a r e z F., D e censuris F, D isp. X X V I I , sect. 1, 17—:21; K o b e r F., D ie S u sp en sio n , T ü b in g e n 1862, 89 sq. ; H o l l w e c k J ., D ie kirch lich e S tra fg esetze, 133, § 59.
[ 1 8 1 ] SUSPENSA 1 6 5
k tó ry w y d aje w yrok skazujący, n a du ch o w n eg o podległego jeg o w ład zy m oże go zawiesić we w szystkich p ra w ac h , jak ie jetn u , ja k o osobie, p rzy słu g u ją. W y
n ik a stą d w niosek ja s n y : b isk u p m oże zasuspendow ać du ch o w n eg o od w szyst
k ich urzęd ó w lu b beneficjów , jak ie on p o sia d a, bez w zględu n a m iejsce ich.
położenia.
Z d an ie m S u a r e z a rozu m o w an ie to z n a jd u je p o tw ierd zen ie w tym , że biskup m oże du ch o w n eg o je m u p o d w ład n eg o d ep o n o w ać i pozbaw ić w szystkich b en eficjó w , a w ięc także i tych, k tó re on p o sia d a w in n ej diecezji, ja k to p rz e w id u je d e k re ta ł „ P ostulasti” D e foro co m p et. (X , I I , 2, 14). W m yśl tego d e k re ta łu b isk u p m oże skazać d u chow nego n a p ozbaw ienie b e n eficjó w z n a jd u ją c y c h się w obcej d iec e z ji; w y k o n an ie n a to m ia s t tego w y ro k u n a s tą p i przez b isk u p a m ie jsc a p o ło żen ia beneficjów .
A czkolw iek p rzep isy p ra w n e , z d an iem S u a r e z a, są jasn e, to nie m niej w ielu a u to ró w sądzi a w śród n ich P a n o rm ita n u s, że suspensa ogólna, w ym ie
rzo n a przez b isk u p a , nie m oże p rzek raczać g ra n ic jeg o diecezji. O p in ię, tę ze w zględu n a przeciw n y p ra w u zwyczaj oraz n a zasad ę : — „ quod odia el poenae restrigendae s u n t” — m o żn a stosow ać w p ra k ty c e ja k o łag o d n iejszą. N iem n iej je d n a k z uw agi, że o n a nie m a u z a s ad n ie n ia w p rzep isa ch p ra w n y ch należy u p o m n ieć biskupów , ażeby w w y ro k u w yraźnie zaznaczali, że suspensa m a o b ją ć u rzęd y lu b b e n eficja, położone p o za g ra n ic a m i b isk u p a su sp en d u ją ceg o , a b ęd ące w p o sia d an iu d u ch o w n eg o obłożonego tą k a r ą 4.
Z a rg u m e n ta c ją S u a r e z a, w szczególności z re s try k c ją w p ro w ad zo n ą przez tegoż a u to ra , że suspensa nie o b e jm u je b e n eficjó w położonych w obcej^
d iecezji, ch y b a że w y raźn ie w w y ro k u będzie to p o d k reślo n e, nie zgadza się W e r n z. W ed łu g tegoż k a n o n isty zastrzeżenie tak ie św iadczyłoby o w ła d zy b isk u p a n a d obcym tery to riu m , co ró w n ało b y się zakłóceniu p o rz ąd k u ju ry sd y k cy jn eg o innego o rd y n ariu sza, czego oczywiście nie m o żn a p rzy jąć. Aczkolw iek S u arez s ta ra się u za sad n ić k o m p e te n c ję o rd y n ariu sza do w y m iaru suspensy o b e j
m u ją c ej b e n e fic ja n a obcym tere n ie ra c ja m i p erso n aln y m i, a nie obiektyw nym i, to znaczy, że w yrok sk azu jący nie dotyczy u rz ęd u lu b b e n eficju m w obcej d ie
cezji, lecz p o d w ła d n ej m u osoby, k tó rą p ozbaw ia p ra w a k o rzy stan ia z p ra w p rzy słu g u jący ch je j w obcej diecezji z r a c ji p o sia d a n ia ta m u rz ęd u lu b b e n e ficju m , to je d n a k ten a rg u m e n t nie je s t p rzek o n y w u jący . U p ra w n ie n ia , ja k ie p o sia d a d u c h o w n y w obcej diecezji, są p ra w am i tam teg o biskupa, a nie b isk u p a su sp en d u ją ce g o ; nie m oże w ięc ic h b iskup pozbaw iać. N ie m ożna też, z d an iem W e r n z a, p o ró w n y w ać suspensy z depozycją. D ep o zy c ja, jeśli chodzi o jej skutki, je s t k a r ą n ie p o d z ieln ą; w y m iar jej m oże n a stą p ić w w y p a d k ac h w y ra ź
n ie przez p ra w o przew id zian y ch . Suspensa, odnośnie sw ych sk u tk ó w : je s t k a rą p o d z ie ln ą ; w y m iar jej m oże n a s tą p ić w w y p a d k ac h przez p ra w o w yraźnie n ie
4 Por. S u a r e z F ., D e censuris, disp. X X V I I , sect. 1, η. 17— 22: „...m o n u i d e b e n t E p iscopi, d u m h u iu sm o d i cen su ras f e ru n t satis v o lu n ta te m suam ex
p lic a re ” .
przew id zian y ch . P rzy p rz y ję ciu tej h ip o tezy b iskup m iałb y p raw o , poprzez sw o ją k arę, ro zciąg n ię cia swej w ład zy n a obce tery to riu m , do czego nie u p ra w n ia go pow szechne praw o. T o sam o n ależy pow iedzieć i o ekskom unice. I tu p o ró w n a n ie suspensy z ek sk o m u n ik ą je s t nie n a m iejscu. E k sk o m u n ik a ze w zględu n a swe sk utki je s t także k a rą n iep o d zieln ą i z w y raźn ej dyspozycji p ra w a p o w szechnego m a m oc w ią żą cą w całym K ościele, a w ięc i p o za te ry to riu m p rz e łożonego ek sk o m u n ik u ją ceg o 5.
P o g ląd o m o cy o bow iązyw ania suspensy ogólnej p o za te ry to riu m przełożo
nego su sp en d u ją ce g o p ro p a g o w ał także T h e s a u r u s ® .
W y m ien ien i a u to rz y pow szechną, m oc w iążącą suspensy w ty m w y p a d k u u p a try w a li w jej istocie. W ed łu g n ich k a żd a k a ra , bez w zględu n a to, m ocą jak ieg o p ra w a zo stała w ym ierzona, obow iązuje w całym K ościele, p oniew aż w y m iar je j n a s tą p ił po w ag ą całego K ościoła, lub że m oc sw oją czerpie z p ra w a kanonicznego, k tó re obow iązuje w cały m K ościele, alb o że ustan o w ien ie i w y
m ia r tychże d o k o n an y zo stał w im ie n iu i p o w ag ą całego K o ś c io ła 9.
In n i, a m iędzy n im i L e g a 10 stosow ali inne zasady d o suspensy „ab o ffic io ” a in n e do suspensy „a b en eficio ”. W ed łu g n ich suspensa „ab o ffic io ” m a c h a ra k te r p e rso n a ln y ; z tej ra c ji obow iązuje o n a wszędzie. S u sp en sa „a b en eficio ” w in n a być ro z p a try w a n a obiektyw nie. K o n sek w en c ją tego jest, że zakres te ry to ria ln y je j obo w iązy w an ia w in ien być o g ran iczo n y do te ry to riu m w ładzy p rz e łożonego w y m ierzająceg o tę k arę.
2. L e g a , pow yższy p o g ląd , u z as a d n ia w n a s tę p u ją c y sposób: suspensa „ab o ffic io " , chociażby zo stała w y m ierzo n a przez b isk u p a n a p o d staw ie p ra w a p a r ty k u la rn eg o , sta je się k a rą „ab h o m in e ” i w zasadzie w yw iera o n a skutki n a w szystkie u rzęd y — a w ięc także i n a u rz ęd y p iasto w an e przez sp raw cę p rze
stęp stw a w in n ej d iecezji. P o w o łu ją c się n a S u a r e z a, k tó ry p o d ziela p o wyższy po g ląd , L e g a w y jaśn ia, że c en zu ra suspensy „ab o ffic io ”, to jes t od w y k o n y w an ia czynności w y p ły w ający ch ze św ięceń i ju ry sd y k c ji, je s t k a rą u sta n o w io n ą przez p ra w o pow szechne. S k u tk i jej m uszą być reg u lo w an e praw em pow szechnym , w m yśl któ reg o p o sia d a ją one c h a ra k te r p e rso n aln y i z tej ra c ji
5 Por. W e r n z F., Ju s d e creta liu m , V I , 215, n. 208, dop. 405.
6 Por. T h e s a u r u s C. , D e p o enis ecclesiasticis, P. I, c. 26.
7 Por. S u a r e z F., D e censuris, V I , sect. 4, η. 9 ; disp. X X V I, sect. 1, η. 11; M i c h i e l s G., D e delictis et poenis, I I , 283, 284.
8 Por. D ’A η n i b a 1 e J ., S u m m u la , I, n. 331.
9 Por. K o b e r F., D ie S u sp en sio n , 89, 90. T eo re ty c z n ie rzecz b io rąc po wyższe a rg u m e n ty nie są p rzek o n y w u ją ce. Z akres o b ow iązyw ania k a r p o w inien być tak i, ja k i p o s ia d a ją u staw y n a m ocy k tó ry ch d o k o n an o w y m iaru tychże.
W y p ły w a to z isto ty k a ry ro z p a try w a n ej sam ej w sobie. Por. M i c h i e l s G., D e d elictis et poenis, I I , 284; M y r c h a M. , T e ry to r ia ln y zasiąg ka ry, P r a w o K a n o n i c z n e , 5, 1962, N r 1— 2, 193, 194.
10 Por. L e g a M ., D e d elictis et poenis, 258, 259, n. 191, 192.
[ 1 8 3 ] SUSPENSA 1 6 7
o b o w iązu ją sp raw cę wszędzie, chociażby su spensa w y m ierzo n a b y ła przez bisktipa n a m ocy p ra w a p a rty k u la rn e g o n . —.
In aczej n a to m ias t, jeśli chodzi o suspensę „a b en eficio ” . W tym w y p a d k u n ależy o d ró żn iać suspensę z p ra w a pow szechnego od suspensy z p ra w a p a r ty k u larn eg o . Przy suspensie z p ra w a pow szechnego n ależy zw rócić uw agę, czy o n a je s t „la ta e”, czy „ ferendae se n te n tia e ”. S u sp en sa „a b eneficio” z ac iąg n ięta m o cą sam ego p ra w a (ipso iu re in cu rs a) w y w ie ra w ypływ n a w szystkie b en e
ficja, jak ie p o sia d a zasu sp en d o w an y d u c h o w n y w ró żn y ch diecezjach , chociażby w je d n e j tylko p o p e łn ił przestępstw o, c h y b a że p ra w o w w y raźn y sposób będzie o graniczać, ja k to p rz e w id u ją E xtra va g . C o m m u n ., sk utki suspensy do jed n eg o b e n eficju m 12. Sędzia, w y d a ją c w yrok d e k la raty w n y , w in ien p o w iad o m ić in n y ch z ain tereso w an y ch w tej spraw ie ordynariuszów .
T o sam o n ależy pow iedzieć, gdy suspensa b y ła w y m ierzo n a w yrokiem ska
z u jący m n a pod staw ie p ra w a pow szechnego. W y w iera o n a sk u tk i n a wszystkie b en eficja, jak ie p o sia d a z asu sp en d o w an y kleryk w ró żn y ch d iecezjach , jeśli tego ro d z a ju sk utki w y raźn ie p rzew id u je praw o. W w y p a d k u gdy p raw o og ran icza sk utki suspensy do jed n e g o b e n e ficju m położonego w m ie jscu p o p e łn ie n ia p rze
stępstw a, w ów czas suspensa doty czy tylko tego b en eficju m . Jeśli wyżej w ym ie
nionego w y ją tk u w w y ra źn y sposób p ra w o nie p rz ew id u je, w ów czas suspensa m a c h a ra k te r pow szechny i doty czy w szystkich b e n eficjó w kościelnych, bez w zględu n a m iejsce ich p o ło ż e n ia 13.
P rzeciw ny n a to m ia s t p o g ląd n ależy w yrazić, g d y chodzi o suspensę u sta n o w ioną p ra w em p a rty k u la rn y m . C o p ra w d a, o d m ien n y p o g ląd n a ogół w y p o w ia
d a ją k an o n iści i teologow ie u trzy m u jąc , iż o n a dotyczy w szystkich beneficjów , a w ięc także z n a jd u ją c y c h się poza g ra n ic am i diecezji. P o g ląd te n pod ziela S u a r e z 14, p o w o łu jąc się n a cap. 14 D e foro сот р. i n a suspensę „ab o ffic io ”, z k tó rej czerpie n a tu rę sw ą suspensa „a b en eficio ”. S u sp en sa „ab o fficio ” m a c h a ra k te r p e rso n aln y i stąd , ja k cień za człow iekiem , tak o n a p o stę p u je za p rz e stępcą. Z d an iem L e g i 15, powyższe rozum ow anie S u a r e z a nie w ytrzy
m u je k ry ty k i. Przede w szystkim cy to w an y cap. 14 de for. com p, nie dotyczy suspensy, lecz k a ry p o zb aw ien ia b e n eficju m ko ścieln eg o ; nie je s t to w ięc a rg u m e n t „ad rem ”. P o n a d to przypisyw anie ty c h sam ych isto tn y c h w łaściw ości cen-
11 Por. S u a r e z F., D e censuris, disp. X X V I, sect. 1, 9 sq .; disp. X X V I I , sect. 1, η. 17— 21.
12 Por. E xtra va g . C o m m u n ., I I I , 4, 1 : „...si p e r sex m enses im m e d ia te se
q u e n te s sub in te rd ic to huiu sm o d i... a n im o p e rsev e ra v erit in d u ra to , lapsis m en sibus eiusdem e reg im in e e t a d m in is tra ti one suae E cclesiae vel m o n aste rii cui p ra esid e t, in sp iritu a lib u s e t tem p o ra lib u s sit eo ipso suspensus” .
13 P or. S e x t. I, 6, 37: B o n i f a c i u s V I I I : „ R e s trin g itu r e tia m d icta p o e n a solum a d ea b en eficia q u ae sic p eccan s in illa o b tin e t E cclesia q u a m ta lite r eligendo sp e c ia liter n o sc itu r offendisse” . X , I I , 2, 14.
14 Por. S u a r e z F., D e censuris, disp. X X V I I , sect. 1, η. 17.
15 Por. L e g a M ., D e d elictis et poenis, 261— 264, η. 139; S u a r e z F., D e censuris, disp. X X V I I , sect. 1, η. 17— 19.
zurze „a b e n eficio ”, ja k ie p o sia d a su spensa „ab o ffic io ”, je s t nie n a m iejscu, ju ż choćby z tej ra c ji, że n iek tó rzy a u to rzy , ja k np. D ’A n n i b a l e 16, o d m a w ia ją c h a ra k te ru cen zu ry suspensie „a b en eficio ”, z czym nie m o żn a się zgodzić, niem niej je d n a k u zn ać należy, iż o n a p o sia d a in n ą n a tu rę niż suspensa „ab o ffic io ”. S tą d należy w y c iąg n ąć w niosek, że suspensa „a b en eficio ” nie w yw iera sw ych skutków p o za g ra n ic am i diecezji, w przeciw ieństw ie d o suspensy „ab o ffic io ” 17.
3. In n i, a p o śró d n ich B a l l e r i n i - P a l m i e r i 18, w p ro w ad zili jeszcze p o d ział suspensy „ab o ffic io ” n a su spensę: „a d ivin is e t a iuris d ictio n e”. W edle z d an ia ty ch a u to ró w suspensa „a d iv in is” p o sia d a c h a ra k te r p e rs o n a ln y ; z tej ra c ji o n a obow iązuje spraw cę w szędzie, a w ięc i poza g ra n ic a m i diecezji. P rze
ciw nie n a to m ia s t — su spensa „a iu risd ictio n e” ; p o w o d u je o n a tylko skutki w g ra n ic ac h diecezji, poniew aż p o za diecezją ju ry s d y k c ja w yw odzi się z innego ź ró d ła ; p o chodzi bow iem o d in n eg o o rd y n a riu s z a ; stą d należy j ą ro z p atry w a ć o b iektyw nie a nie subiektyw nie. O b iek ty w n eg o u w z g lęd n ien ia w y m ag a suspensa
„ab b en eficio ” z tej ra c ji, że sk u tk i je j o g ra n ic za ją się do d iecezji w jak iej z o stała w y m ierz o n a; nie o b e jm u je o n a n a to m ia s t b en eficjó w , z n a jd u ją c y c h się poza g ra n ic a m i diecezji, a b ęd ący ch w p o sia d a n iu zasuspendow anego benefi- c ja riu s za 19.
4. W reszcie c zw a rta g ru p a , p o śró d k tó re j z n a jd u je m y ta k ic h przed staw icieli, ja k : D ’A n n i b a l e , W e r n z 20. U c ze n i ci m n iem ali, że sk utki żad n e j su
spensy, tj. „ab o fficio et b en eficio ”, nie m ogą przekroczyć g ra n ic w ładzy p rze
16 P o r. D ’A n n i b a l e J., S u m m u la , I, n. 382, dop. 33.
17 Por. L e g a M ., D e d e lictis et poenis, 264, n. 193: „ C o n c lu d it a u te m suspensum a beneficio, si p lu r a h a b e a t ben eficia, suspensum esse a beneficiis q u a e in e a diocesi p o ssid e t” . P o d o b n y p o g ląd w y p o w iad ał O p i e l i ń s k i J., O cen zu ra ch ko ścieln ych , 276, 277, η. 180: „ Z a ch o d z i p y tan ie , czy su sp en d o w a n y a beneficio je s t także su sp en d o w an y a benficio, k tó re w in n ej dyecezyi p o sia d a ? P ra w d o p o d o b n ie jszą je s t odpow iedź przecząca, p o n iew aż suspenza a beneficio, o d b ie ra ją c a tylko tem p o ralia, nie cen zu rą, lecz tylko k a rą jest, k tó ra nie ściga su sp en d o w anego, d o k ąd k o lw iek się zrw óci, ja k u m b ra corpus, le p ra łeprosum . O d p o w ied ź tę p o tw ierd z a także zw yczaj ogólnie p rz y ję ty ” .
18 Por. B a l l e r i n i - P a l m i e r i , O p u s th eo lo g icu m m o ra le , V I I , n. 346, 502 sq : A u to r n a p o p a rcie swej tezy p rz y ta cz a odpow iedź św. K o n g reg a cji B i
sk u p ó w i Z a k o n n ik ó w , w m yśl k tó re j zakonnik su sp en d o w an y przez przełożo
nego w spraw ie s łu c h a n ia spow iedzi osób św ieckich, w ażnie u d ziela rozgrze
szenia, jeżeli p o sia d a ju ry sd y k c ję do słu c h an ia spow iedzi o d o rd y n a riu sza.
A czkolw iek odpow iedź doty czy ju ry sd y k c ji zakresu w ew nętrznego, to jed n ak że z u w ag i n a to, że p rz ed m io tem suspensy są o b a zakresy, zasad a, n a k tó rej o p a rta zo stała pow yższa w ypow iedź, doty czy zakresu zew nętrznego.
19 P or. R o b e r t i F., D e d elictis e t poenis, I, p a rs I I , 472, 473, n. 377;
M i c h i e l s G., D e d elictis e t poenis, I I I , 356, 357; H i l a r i u s a S e x t e n , T r a c ta tu s de censuris ecclesiasticis, 73, 74.
20 Por. D ’A η n i b a 1 e J., S u m m a la , I, n. 382, dop. 35 ; n. 384. W e r n z F., Ju s d e creta liu m , V I , 214, 215, n. 208: „S i vero suspensio ab h o m in e p e r E p is
co p u m in flig a tu r, h aec suspensio n o n c o m p re h en d it officia vel b en eficia in
[ 1 8 5 ] SUSPENSA 1 6 9
łożonego w y m ierzająceg o tę k a rę. P o d k reślali oni, że ta ^ c e c h a suspensy je s t d la n iej w łaściw ą i c h ara k te ry sty c zn ą , o d ró ż n ia ją c ą ją o d k a ry d ep o zy cji i eksko
m u n ik i. D ep o zy cję p rzew id u je tylko p ra w o povvszechne (o g ó ln e ), nie m oże ona być w y m ierzo n a n a pod staw ie p ra w a p a rty k u la rn e g o ; p o n a d to je s t o n a k a rą niep o d zieln ą. E k sk o m u n ik a je s t także k a rą n iep o d zieln ą. S k u tk i je j, ja k też i p o p rzed n iej kary , określa p ra w o pow szechne, w m yśl k tó reg o obow iązuje ona wszędzie ( n a cały m św iecie). Przeciw nie, suspensa je s t często p rzew id zian a i w p raw ie p a rty k u la rn y m , je s t p o n a d to k a r ą p o d zieln ą. S tą d do niej należy stosow ać in n e zasady w zakresie te ry to rialn eg o o b ow iązyw ania w p o ró w n a n iu z k a rą d ep o zy cji i ekskom uniki.
W e r n z 21 u jm o w ał to z ag ad n ien ie w n a s tę p u ją c y sposób: o bkietyw nie rzecz b io rąc istn ie je m ożliw ość p o sia d an ia p rzez d u c h o w n eg o k ilk u urzęd ó w lub b e
neficjó w — in te r se co m p d tib ilia — w je d n e j lu b w k ilk u diecezjach . N ie m a n a jm n iejszej w ątpliw ości, że suspensa od u rz ęd u lu b b e n eficju m w ym ierzona n a pod staw ie praw 'a pow szechnego (iu re c o m m u n i) w form ie ogólnej, bez spe
c jaln eg o zastrzeżen ia do ściśle określonego u rz ę d u , b e n efic ju m , w y w iera swe sk utki n a w szystkie u rzęd y lu b b e n e fic ja gdziekolw iek one się z n a jd u ją , czy to w je d n e j, czy to w k ilk u d iecezjach . S p ra w c a p rzestę p stw a zostaje zawdeszony w czynnościach m a ją c y c h zw iązek ze w szystkim i u rz ęd a m i czy b en eficja m i b ę d ący m i w jeg o p o siad an iu . P o d staw ą p ra w n ą tego ro zu m o w an ia je s t p raw o pow szechne (ius c o m m u n e ), k tó re obow iązuje w całym k a to lick im świecie, p o niew aż p o ch o d zi ono od praw 'odaw cy, k tó ry nie jes t o g ran iczo n y żad n y m te ry to riu m . Jeżeli zaś suspensa z o stała w y m ierzo n a przez b isk u p a, ja k o k a ra „ab ho m in e”, n a p o d staw ie p ra w a pow szechnego, w ów czas nie ro zciąg a się o n a n a u rz ęd y lu b b e n e fic ja p o sia d an e p rzez sp raw cę w in n ej diecezji. T o sam o należy p ow iedzieć o suspensie w ym ierzonej n a pod staw ie p ra w a p a rty k u la rn e g o , z tym zastrzeżeniem , że suspensa od św ięceń „ab o rd in e ” z a b ra n ia w y k o n y w an ia czyn
ności w y p ły w ający ch ze św ięceń także p o za te ry to riu m przełożonego stosującego te n środek k arn y . W do p isk ach W e r n z c y tu je : B a l l e r i n i - P a l m i e r i L e g a , H i l a r i u s a S e x t e n , T h e s a u r u s , D ’A n n i b a l e ja k o a u torów p rz y n ajm n ie j częściow o p o p ie ra ją c y c h jego pogląd.
T e n o sta tn i p o g ląd b y ł n a jła g o d n ie jszy z p u n k tu w id zen ia p ra w a k arn eg o i rozstrzygał kw estię zakresu te ry to ria ln e g o suspensy, w ym ierzonej przez b isk u p a n a pod staw ie p ra w a pow szechnego czy p a rty k u la rn e g o , z p u n k tu w id zen ia ob iektyw n eg o . M ia ł on w ielu zw olenników , a w p ra k ty c e p rzy jm o w ali go n a w et
a lie n a dioecesi possessa, a tq u e id em est d ic e n d u m de suspensione la ta p e r sta tu tu m seu legem d io ecesan am ” .
21 Por. W e r n z, V I , 215, d o p . 405. A u to r je s t zd an ia, że p rzy zn an ie m ocy w iążącej suspensie ab o fficio vel beneficio n a tere n ie in n ej d iecezji b y ło b y .ró w noznaczne z uleg alizo w an iem zak łó cen ia p o rz ą d k u ju ry sd y k cy jn eg o , co je s t sprzeczne z w o lą p ra w o d aw cy . M y r c h a , T e ry to r ia ln y zasięg ka ry. P r a w o K a n o n i c z n e , 1962, N r 12. л
a u to rz y p ro p a g u ją c y in n e p o g ląd y z tej ra cji, ż e .p rz y zaistn ien iu w ątpliw ości —
„ m in im u m est te n e n d u m ”.
5. Z polsk ich au to ró w , piszących o suspensie, O p i e 1 i ń s к i w y p o w iad a się za d ru g ą o p in ią. O to jeg o słow a :. „ Z a ch o d z i p y tan ie , czy su sp en d o w an y a be
neficio je s t także su sp en d o w an y a beneficio, k tó re w in n ej dyecezyi p o sia d a?
P raw d o p o d o b n ie jszą jes t odpow iedź p rzecząca, p oniew aż suspensa a beneficio, o d b ie ra ją c a tylko tem p o ralia, nie c en zu rą, lecz tylko k a rą jest, k tó ra nie ściga suspendow anego, dok ąd k o lw iek się zw róci, ja k u m b ra corpus, le p ra leprosum . O d p o w ied ź tę p o tw ierd z a także zw yczaj ogólnie p rzy jęty . P rzeciw ne zdanie o p iera się n a C. P o stulasti 14 d e foro co m p et., ale nie słusznie, bo d e k re ta ł ten m ów i o p ry w a cji b eneficii, a nie o suspensie a b eneficio i p rz y p isu je, iż Biskup, w k tó reg o d iecezji d u ch o w n y w ystępek po p ełn ił, m oże sądow nie zaw yrokow ać k a rę p ry w acy i beneficii, k tó re w in n ej leży d yecezyi; eg zek u cja a to li takiego w y ro k u je s t rzeczą B iskupa, w k tó reg o dyecezyi odnośne b en eficiu m je s t p o łożone” .
S u sp en sa „ab o ffic io ” z d an iem O p i e l i ń s k i e g o , „ d o ty k a d u chow nego za grzech osobisty, i d la te g o do osoby w in o w ajcy p rz y w iąz an a tow arzyszy m u wszędzie i n a k ażd y m m iejscu, d okądkolw iek się u d a , sicu t u b m ra corpus, lepra lep ro su m seq u itu r. Z tą d su sp en d o w an y ab officio za takiego w całym K ościele u w ażan y być w in ien i nigdzie w zb ro n io n y ch fu n k cy i sp e łn iać nie m oże... Z a uw ażyć je d n a k w y p ad a, że suspensa ab officio tylko w te n czas n a każdym m iejscu p rz estrz eg a n a być p o w in n a , jeżeli bez żad n eg o o g ran icze n ia je s t orze
c zo n a; skoro zaś do p ew nych tylko m iejsc się ogranicza, to w in n y ch m oc obo
w ią zu jąc ą tr a c i” 22.
Z kró tk ieg o zarysu h isto ry cz n eg o p ra w a i d o k try n y , w o dniesieniu do m ocy ob ow iązyw ania suspensy ogólnej, w y d an ej n a pod staw ie p ra w a p a rty k u la rn e g o w idać, ja k p o żąd an y m było a u to ry ta ty w n e rozstrzygnięcie tego p ro b lem u w przyszłym u staw o d aw stw ie k an onicznym . Czy K o d ek s P ra w a K an o n iczn eg o zadość uczynił pow yższym w ym ogom ustaw odaw czym i d o k try n a ln y m zoba
czym y niżej, a n a liz u ją c przep isy K o d e k su P ra w a K an o n iczn eg o w tej m aterii.
I I . K o d e k s P raw a K a n o n iczn eg o
K a n o n 2281. „Suspensio g en era liter lata vel suspensio ab officio a u t beneficio a ffic it o m n ia o ffic ia a u t ben eficia , quae clericus h a b e t in dioecesi Superio ris su sp en d en tis, nisi aliu d a p p a rea t .
K a n o n 2282. „ L oci O rd in a riu s n e q u it clericu m suspendere a d eterm in a to officio vel beneficio q u o d in aliena dioecesi rep eria tu r; sed suspensio latae sen
ten tia e, iure c o m m u n i irrogata, a ffic it o m n ia o fficia vel b eneficia in q u a cu n q u e dioecesi p o ssid ea n tu r”.
K a n o n 2281. O g ó ln a suspensa lub suspensa ·— „ ab officio” — od u rzęd u albo od b e n eficju m — „ a b e n eficio ” o b ejm u je wszystkie u rzęd y alb o b e n eficja
22 Por. R o b e r t i , D e delictis et poenis, I, 473, n. 377; M i c h i e l s G., D e d elictis et poenis, I I I , 357.
[ 1 8 7 ] SUSPENSA 1 7 1
jak ie d u ch o w n y p o sia d a w d iecezji przełożonego w y m ierzająceg o pow yższą k arę, c h y b a że w yraźnie coś in n eg o będzie postanow ione.
K a n o n 2282. M iejscow y O rd y n a riu s z nie m oże zasu sp en d o w ać d u chow nego od ściśle określonego u rz ę d u alb o b en eficju m , k tó re z n a jd u je się w obcej d ie
cez ji; lecz suspensa „ la ta e se n te n tia e ” , w y m ierzo n a m o cą p ra w a pow szechnego, o b e jm u je wszystkie u rzęd y lu b b e n eficja z n a jd u ją c e się w jak iejk o lw iek diecezji.
P raw o d aw ca, p rzep isem k a n o n u 2281, 2282, ch ciał położyć kres różnym w ątpliw ościom , ja k ie b y ły w ysuw ane p o d p a n o w a n ie m daw n eg o p ra w a , a o k tó ry c h m ow a b y ła w yżej. W ie lu a u to ró w ja k np. S o l e sądzi, że kw estia ongiś sp o rn a zakresu d z ia ła n ia skutków suspensy, w ym ierzonej n a pod staw ie p ra w a p a rty k u la rn e g o , zo stała całkow icie w y ja śn io n a przez K odeks P ra w a K a n o n icz nego. W rzeczyw istości tak nie jest, p oniew aż i p o K odeksie pow stało szereg"
o p in ii p rzy w y św ietlan iu tego z a g a d n ie n ia (k an . 2282).
B iorąc p o d uw agę zasady, jak ie K o d ek s p o d a je w k a n o n a c h 2281, 2282, w y d a je się słuszny w niosek, że p ra w o d aw ca u w zględnił p o stu la ty w ysuw ane przez W e r n z a i D ’A η n i b a 1 e, odnośnie zakresu tery to rialn eg o ogólnej suspensy, o k tó re j je s t m ow a w k a n o n ie 2278 § 2 i suspensy od u rzęd u , k tó rej K o d ek s pośw ięca k a n o n 2279 § 1 oraz suspensy od b e n eficju m , reg u lo w an ej p rzepisem k a n o n u 2280.
N a stę p u ją c e z asad y K o d ek s p o d a je odnośnie z ag a d n ie n ia obow iązyw ania su
spensy w zakresie te ry to ria ln y m :
1. W myśl k a n o n u 2282 suspensa „latae se n te n tia e ” w y m ierzo n a m o cą p raw a p a pieskiego, bez w zg lęd u n a to czy w y m iar je j n a s tą p ił n a pod staw ie ustaw y pow szechnej, czy p a rty k u la rn e j (p e r leg e m ), czy m o cą n a k az u (p e r p ra e c e p tu m ) , w yw iera o n a swe sk utki n a w szystkie u rzęd y i b en eficja, jak ie sp raw ca p o sia d a w ja k ie jk o lw ie k d iecezji. Z as ad a pow yższa je s t w y ra źn ą dyspozycją k a n o n u 2282, w m yśl k tó reg o suspensa „ la ta e se n te n tia e ” z p ra w a pow szechnego dotyczy w szystkich u rzęd ó w i ben eficjó w , z n a jd u ją c y c h się w ja k ie jb ą d ź d ie
cezji. Co do tej zasady p a n u je zgodność p o g ląd ó w a u to ró w i n ik t nie podnosi n ajm n iejszej w ą tp liw o ś c i23.
2. S u sp en sa „ ferendae se n ten tia e ” u sta n o w io n a m o cą p ra w a papieskiego, jeśli została a p lik o w a n a przez jak ieg o ś przełożonego, sta je się w ów czas k a rą
„ a b h o m in e ” 24.
23 R o b e r t i F., D e d elictis et poenis, I, p a rs I I , 473, n. 377 ; M i c i e 1 s G., D e d ëlictis et poenis, I I I , 358, 359; C o r o n a t a M ., In s titu tio n e s iuris ca
no n ici, IV , 258, n. 1814; B e r u t t i C h., In s titu tio n e s iuris canonici, V I , 205, n. 77; W e r n z - V i d a l , J u s c a n o n icu m , V I I , 356, n. 323: „ius enim com m u n e u b iq u e v alet, cu m p ro c e d a t a p o te s ta te n o n re s tric ta a d d e te rm in a tu m te rito riu m ” ; С а р р е 11 о F., D e censuris, 407, η. 502.
24 Рог. K a n o n 2217 § 1, З -о ; R o b e r t i F., D e d elictis et poenis, I, p a rs I I , 270, n. 239 sq .; M i c h i e 1 sy G ., D e d elictis e t poenis, I I , 73— 106;
M y r c h a M ., Prawo karne, I I , 146— 160.
W y m ia r k a ry m oże n a stą p ić przez S tolicę A postolską i przez niższego p rze
łożonego :
a ) Je śli suspensa została w y m ierzo n a przez S t o l i c ę A p o s t o l s k ą , d o tyczy o n a w szystk ich u rzęd ó w i b en eficjó w , bez w zg lęd u n a to gdzie one się zn a jd u ją . D o tak ieg o ro zu m o w an ia u p o w ażn ia nas d ru g a część k a n o n u 2282 odnośnie k a r „ la ta e se n te n tia e ” , u stan o w io n y ch m o cą p ra w a papieskiego. Pod tym w zględem p a n u je zgodność o p inii k anonistów . K o d ek s w pierw szym w y
p a d k u p o sia d a w y raźn y przepis p raw n y , w d ru g im — u sta la m y zasadę n a m ocy an alogii. P raw o pow szechne obow iązuje wszędzie, poniew aż p o chodzi od w ładzy, k tó r a nie je s t o g ran iczo n a ż ad n y m te r y to r iu m 25.
b ) In a cz ej n a to m ia s t p rz ed sta w ia się sp ra w a w w y p ad k u , gdy suspensa jest w y m ierzo n a przez niższego przełożonego. K o d ek s tę k w estię p o m ija m ilczeniem . K an o n iści, ja k M i c h i e l s , R o b e r t i, W e r n z - V i d a l u w ażaj ą, że w ty m w y p a d k u n ależy zastosow ać te sam e zasady, jak ie o b o w iązu ją p rzy su
spensie w ym ierzonej p rzez o rd y n a riu sza n a pod staw ie p ra w a p a rty k u larn e g o . M o im zd an iem , p o g ląd te n n ależy u z n a ć za słuszny z tej ra c ji, że w myśl k a n o n u 2217 § 1, 3-0, k a ra p rzew id zian a w p raw ie, a w ięc także i w p raw ie p o w szechnym , p rz ed jej w y m ierzen iem je s t k a r ą „a iu re”, po w y m ierzen iu jej w yrokiem sk azu jący m je s t „a iu re” i jednocześnie — „ab h o m in e ”, lecz u z n an a je s t za k a rę „ab h o m in e ”. K a r a a p lik o w an a, w k o n k re tn y m w y p ad k u , przez biskupa, n a pod staw ie p ra w a pow szechnego, po je j w y m ierzen iu sta je się k a rą
„ab h o m in e ”, tj. k a r ą b isk u p ią. Z tej r a c ji n ależy stosow ać do niej te sam e zasady, jak ie re g u lu ją w y m iar k a r n a pod staw ie p ra w a biskupiego.
3. S u sp en sa u sta n o w io n a w praw ie p a rty k u la r n y m (p e r leg em ) lu b m ocą n ak azu k a rn eg o (p e r p ra e c e p tu m ), bez w zględu n a to czy je s t „ latae”, czy
„ferendae se n ten tia e ”, czyli in n y m i słowy, bez w zg lęd u n a to, czy w y m iar jej n a s tą p ił m o cą sam ego p ra w a , czy p o p rzez w yrok sk az u jący lu b d e k re t w p ostę
p o w a n iu k a rn o -a d m in istra c y jn y m , in n e p o w o d u je sk utki n a tere n ie diecezji, w k tó re j n a s tą p ił w y m iar suspensy a in n e poza g ra n ic a m i d iecezji.
A. N a terenie diecezji, a ogólnie rzecz b io rąc, w granicach ju r y s d y k c ji p rzeło
żonego w ym ierza ją ceg o suspensę, k a ra ta , jeśli je s t w y m ierzo n a w fo rm ie ogól
n ej suspensy n a pod staw ie d o m n ie m an ia p raw n eg o w yrażonego w k a n o n ie 2281, d o ty c zy w szystk ich urzęd ó w i b en eficjó w , jak ie p o sia d a d u ch o w n y w g ra n ic ac h spraw o w an ej w ład zy ju ry sd y k c ji przez przełożonego (k an . 2281). T o sam o n a leży pow iedzieć o suspensie od u rzęd u (a b officio) i o suspensie „a b en eficio ”.
25 Por. R o b e r t i F „ D e del. et p o e n ., I, 473, n. 377; M i c h i e l s G., D e delictis e t poenis, I I I , 358, 359.
28 Por. M i c h i e l s G., D e delictis et poenis, I I I , 360, a d 3 ; R o b e r t i F., D e del. et poen. I, 473, n. 377 ad I I ; W e r n z - V i d a l , J u s ca n o n ic u m , V I I , 355, n. 323.
[ 1 3 9 ] SUSPENSA 1 7 3
Je śli te suspensy b y ły w ym ierzone bez żad n eg o o g ran ic zen ia, to sk utki tych suspens d o ty czą w szystk ich urzędów i b e n eficjó w jak ie d u ch o w n y p o sia d a w die
cezji przeło żo n eg o , w ym ierza ją ceg o suspensę. P rzeło żo n em u przy słu g u je p raw o w yraźnego o g ran iczen ia skutków suspensy, do d an eg o lu b innego u rz ę d u czy b e n eficju m (k an . 2281).
Ze w zględu n a w y raźn y przepis k a n o n u 2281, kw estia ta nie n a stręc za tr u d ności i nie b u d z i żad n y c h w ątp liw o ści 27.
B. In aczej n a to m ia s t p rzed staw ia się sp ra w a, jeśli chodzi o s k u tk i suspensy poza d iecezją , a ogólnie b io rąc, poza gran ica m i w ła d zy ju r y s d y k c ji przeło żo n eg o , w ym ierza ją ceg o tę karę. W tej m a te rii z d an ia a u to ró w są podzielone, p o d o b n ie ja k to się rzecz m ia ła w p raw ie przedkodeksow ym . M o ż n a tu ta j w y o d ręb n ić d w a zasadnicze p o g ląd y :
a) P o g ląd ścieśn iający zakres. Ż a d n a suspensa, w y m ierzo n a przez o rd yn a riu sza, nie wywiera, sk u tk ó w poza gran ica m i ju r y s d y k c ji tegoż o rdynariusza. Po
g ląd te n w y p o w iad a W e r n z - V i d a l , C o r o n a t a , R e i n e r , B e r u t i 28.
J a k o u zasad n ien ie p rz y ta c z a ją w yżej w y m ien ien i a u to rz y k a n o n 2282, w k tó ry m p ra w o d aw ca p o s ta n a w ia : o rd yn a riu sz m ie jsco w y nie m o że su sp en d o w a ć d u chow nego o d oznaczonego u rzęd u lub b e n e fic ju m , zn a jd u ją ce g o się w obcej diecezji. W pow yższym k a n o n ie zw olennicy tego p o g lą d u w idzą naw iązan ie przez p ra co d a w c ę do o p in ii n ajła g o d n ie jsze j, p ro p a g o w an e j przez w ielu a u to ró w p rz ed K odeksem , j a k : D ’A n n i b a l e , W e r n z 29, a w y ra ża jąc e j się w obiek ty w n y m u ję c iu tego zag ad n ien ia. O g ran iczen ie skutków suspensy w y
m ierzo n ej przez o rd y n ariu sza , d o g ra n ic jego k o m p e te n c ji ju ry sd y k c y jn e j jes t słuszne. O rd y n a riu s z m oże pozbaw ić w y k o n y w an ia p ew nych p ra w swego p o d w ładnego, w tak ic h ro zm iarach , w ja k ic h je s t o n p o d w ła d n y m przełożonego.
N ie m oże n a to m ia s t zaw iesić go w w ykonyw aniu ty ch p ra w , k tó re zależą od k o m p ete n cji in n eg o przełożonego. P rz y jm u ją c m ożliw ość w y m ierzan ia suspensy, odnośnie u rzęd ó w i b en eficjó w , z n a jd u ją c y c h się p o za g ra n ic am i jeg o w ładzy, p rzełożony w chodziłby w u p ra w n ie n ia innego przełożonego i n a te re n jeg o w ła
dzy, co p ro w ad ziło b y d o zak łó cen ia p o rz ąd k u ju ry sd y k c y jn e g o .
P o g ląd pow yższy z n a jd u je także p o tw ierd zen ie w k an . 2281, k tó ry su p o n u je, że suspensa, w y m ierzo n a przez o rd y n a riu sza , w yw iera swe sk utki p ra w n e tylko
27 Por. R o b e r t i F ., D e del. et poen. I, 473, n. 377, a d I I ; M i c h i e l s G., D e delictis et po en is, I I I , 358, a d A.
28 Por. W e r n z - V i d a l , Ju s ca n o n ic u m , V I I , 355, 356, n. 32 3 ; dop. 6 5;
C o r o n a t a M ., In s titu tio n e s iuris canonici, IV , . 258— 260, n. 1814; В e- r u t t i C h., In s titu tio n e s iuris canonici, V I, 206, n. 7 7; R e i n e r E. , S u sp e n sion o f clerics, 109 sq.
29 P or. D ’A n n i b a l e J ., S u m m u la , I, n. 382, dop. 3 5; W e r n z F., Jus d e creta liu m , V I, 215, n. 208: „S i vero suspensio ab h o m in e p e r E p isco p u m in flig a tu r, h a ec suspensio n o n c o m p re h e n d it officia vel b en eficia in alie n a dioecesi possessa, a tq u e id em est d ice n d u m de suspensione la ta p e r s ta tu tu m seu legem d io ecesan am ” .
w g ra n ic a c h diecezji, p o dległej o rdynariuszow i. S tą d „a co n tra rio ” w ynika, że poza g ra n ic am i diecezji nie w yw ołuje o n a żad n y ch skutków p raw n y ch .
W m yśl k an . 6, 5-o zniesione z ostały wszystkie u sta w y k a rn e, d a w n iej istn ie jąc e, o k tó ry ch nie m a m ow y w K odekcie. K odeks, odnośnie powyższego za
g a d n ie n ia, zaw iera d w a p o sta n o w ien ia zaw arte w k a n o n a c h : 2282 i 2281, k tó re, ja k ju ż wyżej było w ykazane, stw ie rd za ją , że suspensa w y m ierzo n a przez o rd y n a riu sza nie w yw iera ż ad n y ch skutków p ra w n y c h p o za g ra n ic am i diecezji.
Przeciw ko pow yższem u p o g ląd o w i p rzeciw nicy w y su w ają z arz u t niezgodności z p ra k ty k ą kościelną. Z g o d n ie z og ó ln ą p ra k ty k ą k ościelną zw ykło się n a całym obszarze K o ścio ła w ykluczać od o d p ra w ia n ia M szy św. k a p ła n ó w , k tó rzy zostali z asu sp en d o w an i przez o rd y n a riu s za „a d ivin is”, p rz y czym suspensa ta zo stała w ym ierzona w form ie a b so lu tn e j. O d zgodnej p ra k ty k i k u rii kościelnych, a p rz e de w szystkim k u rii rzym skiej, k tó ra w m yśl k a n o n u 20 je s t źró d łe m u z u p ełn ia jąc y m p ra w a, nie n ależy łatw o o dstępow ać. T a k głoszą p rzeciw nicy — a m iędzy n im i R o b e r t i 30.
P odkreślić należy, że w y m ien ien i w yżej k an o n iści: C o r o n a t a , B e r u t t i , W e r n z - V i d a l 31 przepis k a n o n u 2282, o g ra n ic za jąc y m o c suspensy d o g ra nic przełożonego su sp en d u jąceg o , ro z ciąg a ją i n a suspensy częściow e, w ym ie
nione w k an o n ie 2279 ■ § 2, ja k np. suspensa „a divin is, ab ord in ib u s sacris, a sacris o rd in ib u s” itp . W szystkie one są częściow ym i suspensam i suspensy od u rz ęd u (ab o fficio ). W ed łu g tych a u to ró w w ka n o n ie 2282 u stalona je s t ogólna zasada nie p rz ew id u jąc a żad n eg o w y ją tk u , w m yśl k tó r e j m ie jsco w y o rd y n a riusz nie m oże su sp en d o w a ć du ch o w n eg o od u rzęd u , ja k i on posiada w in n e j d iecezji.
C o r o n a t a k o n k lu d u je swe w yw ody w ten sposób: D u ch o w n y , k tó ry zo
sta ł zasu sp en d o w an y przez swego o rd y n a riu sza w m yśl k a n o n u 2226 § 4 w inien być u z n an y za obłożonego tą k a rą w całym K o ściele; zgodnie z k a n o n e m 2253, n. 2 m oże być zw olniony tylko przez w łasnego o rd y n a riu sza z tej suspensy, jeśli o n a je s t k a rą „ a b h o m in e ” . S k u tk i jed n a k że w ym ien io n ej suspensy nie p rz e k ra c z a ją g ra n ic d iecezji o rd y n a riu sza , w y m ierzająceg o tę k arę. W zw iązku z tym , jeśli in n y o rd y n a riu sz, su sp en d ow anego du ch o w n eg o przy jm ie do sw ojej diecezji i p ow ierzy m u u rz ąd , lub w cześniej, to je s t p rzed tą supensą, n a d a ł m u
30 Por. R o b e r t i F., D e d elictis et poenis, I, 474, n. 377.
31 Por. C o r o n a t a M ., In s titu tio n e s iuris canonici, IV , 259, η. 1814:
„ V erb is C odicis a tte n tis , d ice n d u m esset suspensionem e tia m ab o rd in e, ut, e. g. suspensionem a divinis, ab o rd in ib u s, a sarcis o rd in ib u s etc., u tp o te p a r tia lem suspensionem ab officio, vi c. 2282 a d te rrito riu m su sp ed en tis lim ita ri” ; hoc en im can o n e s ta tu itu r gen era le p rin cip u m , c o n tra q u o d fru s tra ex cep tio n em in C odice quaesieris, loci O rd in a riu m n o n posse clericu m su spendere a d e te r
m in a to officio q u o d in a lie n a dioecesi in v e n ia tu r” . B e r u t t i C h., In s titu tio nes iuris canonici, V I , 206, n. 77: „ ...et id ip su m a fo rtio ri in te llig itu r de clerico q u i in p a rte ta n tu m ab officio suspensus fu e rit, e t in a lia dioecesi officium vel b en eficiu m h a b e a t” . W e r n z - V i d a l , J u s c a n o n icu m , V I I , 356, n. 323, dop. 65.
[ 1 9 1 ] SUSPENSA 1 7 5
u rz ąd , su sp en d o w an y d u c h o w n y m oże ta m w ykonyw ać wszystkie czynności, j a k ich w y p ełn ien ia w y m ag a sp raw o w an y u r z ą d ; doty czy to nie tylko fu n k c ji ju ry sd y k c y jn y c h , ale także czynności w ład zy św ięceń. P oza w y m ienionym p rzy p a d k ie m nie je s t jasn y m , czy d u ch o w n y su sp en d o w an y przez swego o rd y n a riu sza m oże k o rzy stać z w ład zy św ięceń poza sw oją d ie cezją 32.
W y m ien io n y wyżej p o g lą d po d ziela w zasadzie M i c h i e l s 33. M ów ię w za
sadzie z te j ra c ji, że M i c h i e l s przepis k a n o n u 2281 ogranicza w yłącznie d o ogólnej suspensy, suspensy od u rzęd u i suspensy od b e n e fic ju m , w yłą cza n a to m iast częściow e suspensy, ja k suspensę „ab ord in e, a d ivin is”, do k tó ry ch , z d an iem tego a u to ra , m a zastosow anie o g ó ln a z asad a w y rażo n a w k an o n ie 2226
§ 4 o m ocy obow iązującej k a ry w całym K ościele.
M i c h i e l s n a p o p a rc ie sw ojej tezy p o d a je n a stę p u ją c e ra c je : S uspensa
„ la ta e sen ten tiae vel fe re n d a e se n te n tia e ” od u rz ęd u lu b b en eficiu m u sta n o w io n a w p raw ie p a rty k u la rn y m w form ie ogólnej, w y d an y m przez synod p ro w in c jo n a ln y , b isk u p a, wyższego przełożonego w zak o n ach w y jęty c h , przez tychże w form ie ogólnej w y m ierzo n a b ąd ź to za p o m o cą u staw y lub n a k az u p raw n eg o , jeśli je s t k a r ą „ la ta e se n te n tia e ” , b ąd ź to za p o m o cą w y ro k u sądow ego lu b d e
k re tu w p o stę p o w a n iu k a rn o -a d m in istra c y jn y m , o b e jm u je wszystkie u rzęd y i b e
n e fic ja , jak ie p o sia d a d u c h o w n y su sp en d o w an y n a te ry to riu m (w społeczności) przełożonego w y m ierzająceg o tę k a r ę ; nie doty czy n a to m ia s t o n a urzędów i b e
n eficjów , ja k ie su sp en d o w an y d u c h o w n y p o sia d a w in n ej diecezji (społecz
n o ści). S k u tk i tego ro d z a ju suspensy są n a s tę p u ją c e : n a teren ie pod leg ły m w ład zy przełożonego su sp en d u jąceg o , su sp en d o w an y nie m oże w ykonyw ać czyn
ności ju ry sd y k c y jn y c h i w ładzy św ięceń zw iązanych z u rzęd em lu b b e n e fic ju m ; p o za tym te ry to riu m d u ch o w n y su sp en d o w an y z a trzy m u je i m oże w ykonyw ać w ład zę ju ry sd y k c ji i św ięceń złączoną z u rz ęd em ta m p iasto w an y m . Z d an iem M i c h i e l s a ta k a je s t m yśl i w ola p ra w o d aw cy (m en s leg islato ris) w y rażo n a w sposób pozy ty w n y w k an o n ie 2281: „ Suspensio gen era liter la ta vel suspensio ab officio a u t a beneficio a ffic it o m n ia o ffic ia a u t beneficia, quae clericus h abet in dioecesi S u p erio ris su sp en d en tis..., ja k i p o śre d n io w k a n o n ie 2282 o k re ślają cym u p ra w n ie n ia o rd y n a riu sz a m iejscow ego w tej m a te rii: „L oci O rd in a riu s n e q u it clericu m su spendere ab o fficio vel b eneficio q u o d in aliena dioecesi rep eria tu r...” Z k a n o n u tego w y n ik a w sposób oczyw isty, że d u chow ny, k tó ry fak ty czn ie p o sia d a u rz ą d lu b b e n eficju m w in n ej diecezji, z a trzy m u je ta m cał
k o w itą w ładzę złączoną z p o siad an y m u rzęd e m lu b b e n e f ic ju m s i. Z naciskiem po d k reślić należy, z d an iem M i c h i e l s a , że w y ją te k (p rzep is) k a n o n u 2282
32 Por. C o r o n a t a M ., In s titu tio n e s iuris canonici, IV , 259, n. 1814, dop. 5 n a końcu.
33 Por. M i c h i e l s , G., D e d elictis e t poenis, I I I , 357, dop. 5: „ S e d u lo a n im a d v e rta tu r in can. 2281, 2282 n o n agi de suspensione p a rtia li ab officio, de q u a a g itu r in can. 2279, § 2, n. 1— 2, v id e lice t de suspensione a ju ris d ic tio n e e t de suspensione a divinis, q u a e a n te a d ic e b a tu r suspensio ab o rd in e ” .
m a zastosow anie w y łą c zn ie d o suspensy z u rzęd u lu b b e n e fic ju m w ym ierzonej w fo rm ie o gólnej i w ty m w y p a d k u w o d n iesien iu d o w y k o n y w an ia w ładzy ju ry sd y k c y jn e j i św ięceń złączonej z p o sia d ad y m u rzęd em lub b e n eficju m . Poza tym w y p ad k iem pozytyw nie w skazanym przez p ra w o d aw cę, m a w p e łn i zasto
sow anie z asad a og ó ln a w y ra żo n a w k a n o n ie 2226 § 4, w myśl k tó re j suspensa ,,ab o rdine vel a d ivin is’’ w p ro st lu b p o śred n io (o ile z a w a rta je s t w suspensie ab officio) p ra w n ie w y m ierzo n a przez przełożonego niższego o d p a p ie ża m a m oc w iążącą w całym k a to lick im św iecie i w zw iązku z ty m wszędzie z ab ra n ia m u o d p ra w ia n ia M szy św., c h y b a że będzie tu w chodził w g rę w y ją te k , o k tó ry m b y ła m o w a w yżej 35.
b) P o g ląd rozszerzający zakres suspensy. S u sp en sa „ab o rd in e ” o b ow iązuje w szędzie, w c a ły m K ościele — P ozostałe suspensy — tylko w granicach ju r y s d y k c ji p rzeło żo n eg o , w ym ierza ją ceg o tę karę, m a ją m oc wiążącą.
Pow yższy p o g ląd p o d z ie la ją : C a p p e l l o , C h e l o d i , A u g u s t i n e 86 o raz R o b e r t i 37, k tó ry w nieco o d m ien n y sposób od w ym ien io n y ch k an o n i- stów i b ard ziej szczegółow y u z a s a d n ia go, o p ie ra ją c się n a n a u c e d a w n e j, ogólnie p rz y ję te j przez k an o n istó w oraz n a p ra k ty c e kościelnej. D alsze ro zw aża n ia p o św ięcim y tym a u to ro m .
Z w o len n icy tego p o g ląd u n a w ią z u ją d o d aw n ej n a u k i, ja k w yżej było za
znaczone i m n ie m a ją , że K o d ek s d aw n ej d o k try n y nie zreform ow ał, lecz p rze
ją ł j ą w całości. W zw iązku z ty m głoszą, że suspensa „ab o rd in e ” o b ow iązuje w szęd zie; pozostałe ■— tylko w g ranicach w ła d zy p rzełożonego, w ym ierzającego tę karę. Ja k o u z asad n ien ie , zw olennicy tego p o g lą d u w y m ien ia ją n au k ę, gło
szoną przez w y b itn y ch k an o n istó w p rz ed K odeksem , zgodnie z k tó rą , suspensę
„ab o rd in e” p o jm o w an o ja k o k a rę, o c h ara k te rze p e rso n aln y m . K a r a ta dotyczy s ta n u osobow ego spraw cy, z tej ra c ji idzie razem z n im wszędzie. P rzy k ład em m oże być L e g a 88, k tó ry n a p y ta n ie , czy suspensa obow iązuje wszędzie, o d p o w ia d a : „Je śli chodzi o suspensę „ab o rd in e ”, to nie m a n a jm n iejsz ej w ątpliw ości, iż obow iązuje ona. w całym kościele. Z ak a z w y k o n y w an ia w ładzy św ięceń w je d n y m m iejscu obow iązuje i p o z a tery to riu m w y d a jąceg o , p o n iew aż należy on do sta n u osobow ego klery k a, a to co doty czy sta n u osobow ego, idzie z osobą w szędzie” .
84 Por. M i c h i e l s G., D e delictis et poenis, I I I , 359.
35 Por. M i c h i e l s G., D e delictis et poenis, I I I , 360.
36 Por. C a p p e l l o F ., D e censuris, ed. 4, 407, n. 50 2 ; C h e l o d i J., J u s p o en a le, 48, n r 4 2 ; D e M e e s t e r, C o m p e d iu m , I I I , 215, n. 1783; A u g u s t i n e C h., C o m m e n ta ry , V I I I , 229.
37 P or. R o b e r t i F., D e d e lictis et poenis, I, p a rs I, 474, 475, n. 377.
38 Por. L e g a M ., D e delictis e t poenis, 258, η. 191, dop. 1: „ E t si a g a tu r de suspensione ab o rd in e, n u llu m d u b iu m su b est; p ro h ib ita en im legitim e, seu ab eo q u i ius h a b e t, a suo usu, p o te s ta te ordinis, q u o a d o m n ia lo ca p ro h ib ita in te llig itu r, q u ia p e rtin e t a d sta tu m p e rso n ae clerici e t q u ae sta tu m a ffic iu n t p e rso n aru m , p e rso n am s e q u u n tu r u b iq u e te rra ru m ” .
