Scenariusz konkursu
„Zabawy językiem polskim”
Konkurs jest adresowany do młodzieży klas pierwszych szkoły ponadgimnazjalnej.
I. ZASADY:
Konkurs warto przeprowadzić między trzema pierwszymi klasami, które wybierają po 2 reprezentantów przed przystąpieniem do konkursu. Reprezentanci mogą konsultować się z klasą w czasie rozwiązywania zadań (np.10). Czas jest wcześniej określony, a zakończenie każdej pracy można sygnalizować np. dzwonkiem. Za każde zadanie można zdobyć określoną ilość punktów, a klasa, która zdobędzie ich najwięcej, jest nagradzana i uzyskuje tytuł mistrza kultury języka polskiego.
Inspiracją był program telewizyjny „Zabawy językiem polskim”.
II. CEL:
Głównym celem jest propagowanie wśród uczniów kultury językowej, uwrażliwienie na poprawność gramatyczną czy ortograficzną, zachęta do pięknego wypowiadania się na co dzień. Oprócz tego jest okazją do dobrej zabawy i urozmaicenia szkolnej nudy. Konkursowi może towarzyszyć wystawa książek i czasopism poświęcona kulturze języka.
III. UCZESTNICY:
- reprezentanci klas, - 2 osoby prowadzące,
- 1 osoba licząca punkty i odmierzająca czas, - 2 nauczycieli języka polskiego – jury, - publiczność.
IV. OSIĄGNIĘCIA:
Po konkursie uczestnicy:
- potrafią zastosować zasady ortograficzne, gramatyczne i interpunkcyjne w praktyce,
- umieją skonstruować przemówienie, - rozpoznają cechy tekstów gwarowych, - potrafią współpracować w grupie,
- bogacą zasób słownictwa, rozwijają sprawność logicznego myślenia i łączenia wyrazów w związki frazeologiczne.
V. PLAN
1. Prowadząca wygłasza (czyta) wstęp:
Wszyscy lubimy mieć do czynienia z ludźmi kulturalnymi, tj. grzecznymi, uprzejmymi, życzliwymi umiejącymi znaleźć się w każdej sytuacji, dbającymi o higienę osobistą oraz miły dla oka wygląd zewnętrzny.
Wiele z wymienionych wyżej cech uzewnętrznia się w języku, przede wszystkim w sposobie mówienia, także pisania, w doborze słów mających wyrażać myśli, uczucia i życzenia, w poprawnej odmianie wyrazów oraz w zgodnej z zasadami gramatyki budowie zdań. Mile widziana jest też staranna wymowa czy operowanie w taki sposób głosem, a zwłaszcza jego siłą, by nie drażnić nerwów i uszu słuchacza.
1
To właśnie od sposobu mówienia, od kultury wypowiadania się zależy przebieg i rezultat porozumiewania się z innymi ludźmi. Albo będzie ono skuteczne i osiągniemy zamierzony cel, albo zakończy się niepowodzeniem.
Istnieje stare przysłowie: „Jak Cię widzą, tak Cię piszą”. Można by je rozszerzyć: „Jak Cię słyszą, tak Cię oceniają i tak Cię traktują”. Dlatego też dbajmy o kulturę języka, zaglądajmy do słowników i poradników językowych.
Zapraszamy również do konkursu „Zabawy językiem polskim”, którego celem jest zachęcenie Was do pięknego i poprawnego wypowiadania się na co dzień.
Witamy uczestniczące w nim 3 klasy pierwsze ( tu wymienić) oraz reprezentantów tych klas.
A oto zasady naszego konkursu:
1) Reprezentanci klas mogą się konsultować z klasą w czasie rozwiązywania zadań.
2) Na wykonanie każdego zadania będzie określony czas. Zakończenie pracy będzie sygnalizowane dzwonkiem.
3) Będą też zadania na refleks, czyli kto pierwszy się zgłosi.
4) Każde zadanie będzie punktowane.
5) Która z klas zdobędzie największą ilość punktów, ta zostanie nagrodzona i uzyska tytuł mistrza kultury języka polskiego.
2. Uwaga reprezentanci klas, oto pierwsze zadanie ortograficzne za 6 punktów. Każda grupa dostaje inny zestaw, czas 1 minuta np. Z podobnych wyrazów zakreśl te, które mają poprawny zapis ortograficzny
- niekorzystny - Baba Jaga - nie korzystny - baba jaga - niekożystny - baba-jaga - chandryczyć się - ekoturystyka - handryczyć się - eko-turystyka - handryczyćsię - eko-tórystyka - sczerniały - stchórzyć - zczerniały - ztchurzyć - z czerniały - stchóżyć
Po konkurencji jury omawia zasady ortograficzne, podaje poprawne formy oraz liczbę zdobytych punktów.
3. Zadanie gramatyczne. Prowadząca podaje każdej grupie po kolei 1 wyraz w M l.p., od którego trzeba utworzyć D l.mn. Liczy się pierwsza odpowiedź, za poprawną formę 1 punkt, za błędną 0 punktów.
Przykładowe formy: tło ćma
niedołęga itd.
2
4. Zadnie gramatyczne. Każda grupa dostaje na kartce 6 wyrazów i ma znaleźć te, które są poprawne oraz określić rodzaj danego wyrazu np.
pomarańcz / pomarańcza zatrzask / zatrzaska
podkoszulek / podkoszulka itd.
5. Kolejne zadania, dotyczące przekształcenia 2 zdań wypowiedzianych gwarą wielkopolską i śląską, poprzedza wstęp o gwarach:
„Czasami można się potkać z poglądem, że gwara jest gorszym rodzajem języka. Jest to nieporozumienie, ponieważ język literacki, czyli ogólnopolski utworzył się właśnie z gwar małopolskich i wielkopolskich, a nastąpiło to w XVw. Przedtem mówiono w Polsce tylko gwarą i dlatego są one cennym źródłem do badań nad historią języka.
Gwary są jak gdyby żywym muzeum historii języka polskiego.
Gwary polskie mają zasięg regionalny (lokalny) można wśród nich wyróżnić kilka dialektów: małopolski, wielkopolski, mazowiecki, śląski, kujawski i kaszubski.
Po wstępie osoba prowadząca czyta dwa zdania (kilka razy), pierwsze z gwary wielkopolskiej a drugie z gwary śląskiej, każde za 3 punkty.
- 1 zdanie brzmi: Puewżycta stryjowi: ruezueżymyj gęstue żytue na buejewicyj i budymyj muycić.
- 2 zdanie: Powżyccie ojcowi: rozłożymy gąsto reż na grumnie i bydziymy młocić.
Zaskoczeniem, dla uczniów może być to po upływie czasu (2 minuty), że jedno i drugie zdanie należało przetłumaczyć tak samo: Powiedzcie stryjowi: rozłożymy gęsto żyto na boisku i będziemy młócić.
6. Następne zadanie polega na utworzeniu z liter słowa STRUKTURALIZM jak najwięcej rzeczowników w liczbie pojedynczej. Czas 2 minuty, a ilość punktów uzależniona od ilości utworzonych wyrazów, za 1 wyraz 1 punkt.
7. W kolejnym zadaniu liczy się refleks, kto pierwszy się zgłosi z poprawną odpowiedzią otrzyma punkt. Jury czyta np. ze „Słownika wyrazów bliskoznacznych”
synonimy jakiegoś wyrazu np. podróż, łąka, lato, prowadzący obserwuje grupy i mówi „STOP!”, gdy ktoś domyśla się o jaki wyraz chodzi. Ilość wyrazów dowolna, za każdą poprawną odpowiedź 1 punkt.
8. Kolejna trudność polega na wstawieniu w krótkim tekście znaków interpunkcyjnych.
Za każdy poprawnie wstawiony znak przyznaje się 1 punkt, czas 1 minuta.
Przykładowy tekst:
„Paweł w długie zimowe wieczory czytał Co jak Oprócz niego samego oprócz myszy które coraz śmielej a częściej pod ścianami i starego Kurty który niekiedy w żółty i błotnisty kłąb zwinięty u stóp jego parę nocnych godzin w cieple przesypiał – nie widział nikt Uważaj nie prześpij życia
9. Przed następnym zadaniem uczestnicy dostają kartki z poleceniem:
Podkreśl wyraz, który nie pasuje do reszty wyrazów i uzasadnij dlaczego.
a) dom, willa, pałac, biuro, dacza, chata, b) sos, radar, kreda, kajak, oko,
3
c) tatar, masło, kapar, szelka, rata, dolar.
Czas 1 minuta. Można uzyskać 1 punkt za prawidłowo wskazany wyraz, a 2 punkty za uzasadnienie.
Odpowiedzi:
a) biuro, ponieważ nie jest to budynek w którym się mieszka, tak jak w pozostałych, b) kreda, gdyż czytając wspak ten wyraz nie będzie brzmiał tak samo jak inne, c) dolar, ponieważ po przestawieniu sylab nie utworzymy od niego nowego wyrazu, 10. Przed ostatnim zadaniem, polegającym na napisaniu przemówienia, prowadząca
czyta przykład klasycznego przemówienia:
Tekst przemówienia na cześć nowożeńców:
Kochani Nowożeńcy! Gołąbki gruchające ku sobie wdzięcznie! Skarby moje najdroższe! Panno Młoda! Jak Izold Jasnowłosa piękna i dostojny jak książę jakiś Młody Panie!
Drodzy i wspaniali goście tu zebrani: ojcowie, bracia i przyjaciele Młodych! Ja do Was przemawiać niegodna, dusza samotna po świecie się błąkająca, z zazdrością patrzę dziś na Was i na szczęście Wasze. Jakże szczęśliwi jesteście w chwili tej! Szczęśliwsi niż ptaszki latające w przestworzach, weselsi niż anieli w niebie, miłujący się miłością wielką i czystą. Nikt nigdy nie był i nie będzie bardziej szczęśliwy! Czy istnieje na ziemi miłość od waszej miłości większa?! Oto zaślubieni jesteście jak potok rzece, jak rzeka morzu, a morze oceanowi. W imieniu wszystkich tu zebranych pragnę wznieść toast za zdrowie Wasze, za szczęście i miłość. Niech się Wam darzy i niech Was Bóg otacza opieką na wieki. Zdrowie Państwa Młodych, zdrowie starostów weselnych i wszystkich świetnych gości!!!
Zadanie dla grup to ułożenie przemówienia na cześć uroku pierwszego dnia wiosny.
Czas 5 minut 0-6 punktów.
11. Zakończenie. Jury i druga niezależna osoba liczy punkty, następnie jury ogłasza wyniki konkursu, przyznaje zwycięzcom nagrody.
Opracowanie:
Małgorzata Fejkiel Bogusława Kopczyk
4
