A.W. MICHALJUK*, W.W. ZACHAROW*, Zenon PILECKI**, Wies³aw BUJAKOWSKI***
Badania laboratoryjne rozwoju procesu dylatancyjnego w wybranych ska³ach obci¹¿anych dynamicznie
i jego praktyczne znaczenie
Streszczenie: W pracy przedstawiono wyniki badañ laboratoryjnych mechanicznego zachowania siê szeœciu rodzajów ska³ przy dynamicznych obci¹¿eniach. Do badañ wybrano piaskowce i mu³owce z utworów karboñskich towarzysz¹cych pok³adom wêgla kamiennego w Górnoœl¹skim Zag³êbiu Wêglowym, dolomity i piaskowce szare ze z³o¿a rud miedzi w Legnicko-G³ogowskim Okrêgu Miedziowym oraz wapienie i piaskowce z utworów triasowych ze z³o¿a wód termalnych w niecce podhalañskiej. W pierwszej kolejnoœci przeprowadzono badania podstawowych parametrów fizyczno-mechanicznych, a nastêpnie wyznaczono parametry amplitudowo-cza- sowej charakterystyki deformacji próbek skalnych obci¹¿onych dynamicznie. Ustalono zdolnoœæ badanych ska³ do dylatancji przy nierównomiernoœci obci¹¿eniaz s s= 3 1£0 2, ... , . Przedstawiono ogólne prawid³owoœci0 3 rozwoju dylatancji i okreœlono podstawowe deformacyjne w³aœciwoœci ska³ jako oœrodków dylatancyjnych.
Przeprowadzono analizê zmiany energii procesów deformacji w warunkach os³abienia dylatancyjnego. Sfor- mu³owano podstawowe zale¿noœci matematyczne do oceny energoch³onnoœci procesów deformacyjnych.
Wyznaczono akustyczne w³aœciwoœci ska³ oraz podano sposób sejsmicznego rozpoznania rozwoju procesu dylatancji. Przytoczono przyk³ady praktycznego wykorzystania zjawiska dylatancji w górnictwie.
S³owa kluczowe: obci¹¿enie dynamiczne, dylatancja, piaskowiec, wapieñ, mu³owiec, dolomit, w³aœciwoœci procesu dylatancyjnego, energia deformacji, zagro¿enia geodynamiczne, profilaktyka t¹paniowa
