Marczewska Janina

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — .M ^ . S. ..

^CLn \ H,CL

z a u L ' ( 4.

I. Materiały dokumentacyjne 1/1 - relacja właściwa

\J

i/2 - dokumenty (sensu stricto) doi. osoby reiatora

ł/3 - inne materiały dokumentacyjne doi. osoby relaiora —*

II. Materiały uzupełniające relację V* ^ ?

'1

III. Inne materiały (zebrane prżez „reiatora” ): —"

111/1- dot. rodziny reiatora —-*

łlł/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.— * III/3 - doi. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) — III/4 - doi. ogólnie okresu po 1945 r. —*

lll/5 -in n e ...---

IV. Korespondencja

V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty infomiacyjne” ]

X V — , 2^{. o C . |} ^ j *

t n r - _ * --- r : .

2

3

I W C 2Ch c 1 D/vW r>£- ?<V»T7. C. v K o NI c 1,

Janina S t e r k o w i c z WŁ OC Ł A W EK - ul.

2/sjJŁ

1

O m ó w i w ł a s n e j d z i a ł a l n o ś c i vi s z e r

Wpłynęło dnia — di- O f ~f $A

Przed wojną uk ończyłam s z k o ł ę ś r e d n i ą i r o z p o c z ę ł a m s t u d i a w f f y i s z e j S z k o l e P e d a g o g i c z n e ,1 w L u b l i n i e . Mój s t a r s z y brat - S t a ­ n i s ł a w Marczewski - u k o ń c z y ł przed wojną s t u d i a p r a w n i c z e i p o s i a ­ d a ł s t o p i e ń pod po r uc zn ik a r e z e r w y . B r a ł on u d z i a ł w k a m p a ni i w r z e ś ­ n i o w e j . Nie p o d d a ł s i ę do n i e w o l i i p o w r ó c i ł do L u b l i n a . Tu ba r d z o wc e ś n i e od końcś p a ź d z i e r n i k a 1939 r . o r g a n i z o w a ł na t e r e n i e Lublina systemem oi * t k o ' iy m o d d z i a ł y Związku Walki Z b r o j n e j .

On t o w c i ą g n ą ł mnie r ó w n i e ż do t e j pracy j a k r ó w n i e ż moją s i B t r ę M i c h a l i n ę . W pracy kons p i r a c y j n e j spe ł n i s l i s m y r o l a ł ą c z n i c z e k - p r z e n o s z ą c m a t e r i a ł y , g a z e t k i podziemne pomiędzy p o s z c z e g ó l n y m i komórkami. B y ł on moim b e z p o ś r e d n i m dowódcą. P r z y s i ę g ę o d b i e r a ł ode mnie h a r e m i ś t r z J e r z y Wsw rzyszczak, k t ó r y d o w o d z i ł jednym z o d d z i a ł ó w na t e r e n i e m i a s t a L u b l i n a . G e s t a p o l u b e l s k i e wp adł o na t r o p n a s z e j d z i a ł a l n o ś c i . W k w i e t h i u 1941 r . a r e s z t o w a n y z o s t a ł j e d e n z członkón n a 3 z e j o r g a n i z a c j i T a d e u s z G o ł ę b i o w s k i , k tó ry z o s t a ł zs katowany w w i ę z i e n i u na Zamku L u b e l s k i m . W c z e r w c u 1°41 . Gestami a r e s z t o w a ł o mnie o r a z moją s i o s t r ę . M0jcmu b r a t u u d a ł o s i ę u c i e c . Bo końca w r z e ś n i u 1941 r . byłam katowana i t o r t u r o w a n a

w w i ę z i e n i u iia Z8mku L u b e l s k i m . Po z a k o ń c z e n i u p r z e s ł u c h a ń s* jt otrzyma ła m wyrok śmi r e i z o d r o c z e n i e m j e g o wykonania na p i ę ó l a t k t ó r e mi8łam odbyć w o b o z i e k o n c e n t r a c y j n y m . We w r z e ś n i u 1941 r . p r z e w i e z i o n o m n i e / Śrez moją s i o s t r ę do obozu konceitffl c ^ j n e ^ e w Rayensbrttc1' g d z i e orz*bywał*m do końca k w i e t n i e 1945 r . » c z a ­ s i e pobytu w o b o z i e Niemcy d o k o n a l i na mojej o s o b i e dwuk rot ny ch z b r o d n i c z y c h o p c r a c ^ i d o ś w i a d c z a l n y c h p o l e g a j ą c y c h na ła m an iu i w ió r o w a n i u k o ś c i p o d u d z i . Pod k o n i e c wojny w ramach a k c j i r a t u n ­ kowej Międzynarodowego Czerwonego Krzyża zo s t a łam ewa kucw a na do S z w e c j i . W p a ź d z i e r n i k u 1945 r . p o w r ó c i ła m do k r e i u i w s t ą p i ł a m na Wydz iał L e k a r s k i Akademii L e k a r s k i e j w Gdańsku. W c z a s i e

s t u d i ó w w s t ą p i ł a m w z w i ą z e k m a ł ż e ń s k i zs S t a n i s ł a w e m S t e r k o w i c z e m . Po u k o ń c z e n i u s t u d i ó w pracowałam na ró żny ch " s t a n o w i s k a c h l e k a r s k i e j ,

l r-79 roku w z w ią zk u ze złym st a n em zd ro wia p r z e s z ł a m ns p r z e d ­ wc ze sn ą " m a r yt ur e.

i ^’

4

5

6

7

8

9

10

11

’Ł

n

w Ma r c z e m s k i 464 V;

R S U W

1. zwoleżerów 3 / 2

Warszawa, dnia 6 marca 193 0 r

O ś w i a d c z e n 1 e

.tg n i ż e j podpisany S t a n i s ł a w t ł a r c z e v i s k i , l e g i t y m u j ą c y i' oaofcif 4 , n nr

2 0 8 7 5 9 3 ( wystawionyin 17 maja 1966 r . pr a:

. .. i ej ską M,0. w Warszawie, o b e c n i e na e m e r y t u r z e , z :. i le

, świadomy o d p o w i e d z i a l n o ś c i za s k ł a d a n i e f a ł s z y w e g o er la nia eo n a s t ę p u j ę .

o k r a s i e I I wojny ś w i a t o w e j br ał em ud-zia ł w r u c h a op r:

;ciwko na‘j e ź d z c y h i t l « r o w s ’k i

w s z e r e g a c h Związku Walki Z rc ' • _e j

■ e r a n i e miasta Lubli na od końca p a ź d z i e r n i k a 1939 r , do po

k . i i e t n i a 1941 r . Po z a k o ń c z e n i u kampanii w rz e ś n i o w e j ^w k t ó r e j . łem ' a ł jako po dp oru cz ni k re ze rwy. - o r g a ni z ow a ł em systemem p i ą t o

i s ‘ Związku Walki Z b r o j n e j . Do wo dz ił nim J e r z y Wawrzyszcza , i e r a ł od nas p r z y s i ę g ę . D z i a ł a l n o ś ć nasza p o l e g a ł a ns zbić

j r a a e j i wojskowych o t r a n s p o r t a c h woj sk n i e m i e c k i c h , gronie

7/i

pa sa ch, m i e j s c a c h z a m i e s z k a n i a h i t l e r o w c ó w i t p orar -.o1 i u wydawnictw podzi emnych. B l i ż s z e s z c z e g ó ł y o d z i a ł a l n o ś ć : .:mi strza J e r z e g o Wawrzyszczaka zawart e s ą w pracy: "Szare

r c e r z e 1939-1 945" - Warszawa 1988 nakładem PaUS^.Wydawn. Mauk >w o.

' r I n i e z a m i e s z k a ł ą we Włocławku.

d z i a ł a l n o ś ć n a s z e j grupy z o s t a ł a przerwana w k w i e t n i t 1 41 r . .: ,i.ie a r e s z t o w a ń p r z e z Gestapo j e d n e g o z j e j człfcnków -

a G o ł ę b i o w s k i e g o , kt óry z g i n ą ł za katowany w w i ę z i e n i u 3.;o a r e s z t o v i a ł o r ó w n i e ż moją żonę^a 21 c zerwca 1941 r . - : jj itry ł ą c z n i c z k i Związku Walki Zbroj ne j

a wśród ni-dh wspor i i ną ',v'-ej J a ni n ę Marczewską. Do w r z e ś n i a 1941 r . przebywały one

żone . r a z dwie s i o s t r y / w w i ę z i e n i u na Zamku L u b e l s k i m . Po t o r t u .

vm w i ę z i e n i u ,za swą d z i a ł a l n o ś ć w ruchu oporu o t rz ymał y ta!

ane i v,oczone wyroki ś m i e r c i . Na o k r e s odroczaniH miał y prtebywać o-

koncen^ra cyjnym. We w r z e ś n i u 1941 r . z o s t a ł y wywie zi one d

Do pracy w s z e r e g a c h Związku Walki Zbroj ne j jako ł ą c z iL -:i '..if moją s i o s t r ę - J a n i n ę Marczewską - o b e c n i e po

KM MO Warszewe

K o mb st a nt -Z a św i ać c ze ni e'

426 >

Zarądu Woj.ZBoWiD w Wareza 'a 1976r. W-56623

12

Mgr praw S t a n i s ł a w M arczewski 0 0 - 4 6 4 W A R S Z A W A

u l . Sz w ol e że ró w 3 / 2

Warszawa, dnia 6 marca 1 9 9 0 r

0 ś w I a d c z e n I e

Ja n i ż e j pod pi sa ny S t a n i s ł a w M a r c z e w s k i , l e g i t y m u j ą c y s i ę dowodem o s o b i s t y m nr AP 2087593 (wyst aw iony m 17 maja 1966 r . p r z e z Komendę M i e j s k ą M.O, w Warszawie, o b e c n i e na e m e r y t u r z e , z a m i e s z k a ł y j a k w y ż e j , świadomy o d p o w i e d z i a l n o ś c i za s k ł a d a n i e f a ł s z y w e g o z e g n a n i a o ś w ia d c z a m c o n a s t ę p u j ę .

W o k r e s i e I I wojny ś w i a t o w e j b r a ł e m u d z i a ł w ru c h u o p o r u p r z e c i w k o n a j e ź d ź c y h i t l e r o ^ s l i e i n y w s z e r e g a c h Związku W a l k i Z b r o j n e j na t e r e n i e m i a s t a l u b l i n a od końca p a ź d z i e r n i k a 1939 r . do połowy k w i e t n i a 1941 r . Po z a k o ń c z e n i u k a m p a n i i w r z e ś n i o w e j ^w k t ó r e j b r a ł e m u d z i a ł j a k o p o d p o r u c z n i k r e z e r wy ^ - o r g a n i z o w a ł e m systemem p i ą t k o w y m o d d z i a ł Z w i ą z k u Wa l k i Z b r o j n e j . D o w o d z i ł ni m J e r z y W a w r z y s z c z a k , t t ó r y o d b i e r a ł od n a s p r z y s i ę g ę . D z i a ł a l n o ś ć n a s z a p o l e g a ł a na z b i e r a n i u i n f o r m a c j i w o j s k o w y c h o t r a n s p o r t a c h w o j s k n i e m i e c k i c h , g r o m a d z o - n y c h z a p a s a c h , m i e j s c a c h z a m i e s z k a n i a h i t l e r o w c ó w i t p o r a z k o l p o r t o ­ wa n i u wydawni ct w p o d z i e m n y c h . B l i ż s z e s z c z e g ó ł y o d z i a ł a l n o ś c i g r u p y h a r c m i s t r z a J e r z e g o Wawr z ys zczaka z a w a r t e s ą w p r a c y : " S z a r e S z e r e g i H a r c e r z e 1939- 1 945" - Warszawa 1988 n a k ł a d e m Pa<tó^.Wydawn. Maukowego.

Do p r a c y w s z e r e g a c h Zwi ą z k u Wa l ki Z b r o j n e j j a k o ł ą c z n i c z k i z we r b o wa ł e m mo j ą s i o s t r ę - J a n i n ę M a r c z e w s k ą - o b e c n i e po mężu S t e r ­ k o w i c z , a k t u a l n i e z a m i e s z k a ł ą we Wł o c ł a wk u .

D z i a ł a l n o ś ć n a s z e j g r u p y z o s t a ł a p r z e r w a n a w k w i e t n i u 1941 r . w n a s t ę p s t w i e a r e s z t o w a ń p r z e z G e s t a p o j e d n e g o z j e j czł ł mków -

T a d e u s z a G o ł ę b i o w s k i e g o , k t ó r y z g i n ą ł za ka t o wa n y w w i ę z i e n i u l u b e l s k i m . G e s t a p o a r e s z t o w a ł o r ó w n i e ż moj ą ż o n ę ( a 21 c z e r w c a 1941 r . - moje

s i o s t r y ł ą c z n i c z k i Z wi ą z k u WaUki Z b r o j n e j

a wś r ó d n i c h ws p o mn i a n ą wy ż e j J a n i n ę M a r c z e w s k ą . Do w r z e ś n i u 1941 r . p r z e b y w a ł y one / moj a żona o r a z dwie s i o s t r y / w w i ę z i e n i u na Zamku L u b e w s k i m . Po t o r t u r a c h w tym w i ę z i e n i u , z a swą d z i a ł a l n o ś ć w r u c h u o p o r u o t r z y m a ł y t a k zwane

o d r o c z o n e w y r o k i ś m i e r c i . Na o k r e s o d r o c z e n i a m i a ł y p r t e b y w a ć w o b o ­ z i e k o n c e n t r a c y j n y m . We w r z e ś n i u 1941 r . z o s t a ł y w y w i e z i o n e do o b o z u k o n c e n t r a c y j n e g o R a y e n s b r t l c k, g d z i e p r z e b r a ł y do k o ń c ą ^ w o j n y .

J Ź ć m W f d k - , i

Do i . o b i s tu 2 0 8 7 5 9 3 z 17

i-'- iii iviO • / ci ił S Z 3 vV c

K o u i b ^ t e n t - Z f c ś w i a d c z e n i e TT- 4 2 8 ^ 5 9

Z c i :£c. u W o j * Z S 97v i D w W a r s z a w i e z 3 1

1 9 7 6 r . W-56623

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

J j l f i S _____________________

S E R V IC E IN T E R N A T IO N A L D E R E C H E R C H E S IN T E R N A T IO N A L T R A C IN G S E R V IC E

IN T E R N A T IO N A L E R S U C H D IE N S T ”

Arolsen, den 9. Januar 1992 SCH

Frau

Janina Sterkowicz ul. Hoża 8 m. 32 PL-87-800 Włocławek

Unser Zeichen (bitte angeben) T/D - 826 808

Betrifft: Ihren Antrag

Sehr geehrte Frau Sterkowicz!

Wir nehmen Bezug auf Ihr oben angefuhrtes Schreiben und teilen Ihnen mit, daB wir aufgrund der von Ihnen gemachten Angaben eine Uberprufung des uns zur Verfugung stehenden Dokumentenmaterials durchgefuhrt haben.

In den hier nur unvollstandig vorliegenden Originalunterlagen des Konzen- trationslagers Ravensbruck konnte Ihr Name nicht festgestellt werden.

Lediglich nachstehende Informationen konnten den Unterlagen, die nach dem Krieg ausgestellt wurden, entnommen werden:

1.) Der Name

MARCZEWSKA, Janina, Staatsangehorigkeit: polnisch, Haft- lingsnummer 7763,

erscheint in einer Listę uber weibliche politische Haft- linge polnischer Nationalitat des Konzentrationslagers Ravensbruck, an denen medizinische Versuche vorgenommen wurden.

2.) MARCZEWSKA, Janina, Staatsangehorigkeit: polnisch, hat in der Zeit vom 16. Mai 1944 bis 5. Dezember 1944 im Konzentrationslager Ravensbruck vom Internationalen Komitee vom Roten Kreuz in Genf mehrere Pakete erhalten, Haftlingsnummer 7703/7763.

• /•

Grosse Allee 5 - 9, W - 3548 AROLSEN, Bundesrepublik Deutschland, Tel. (0 56 91) 60 37, T e le g r . IT<; Arolsen

Ihr Schreiben vom 8. Dezember 1989

24

3.) Der Name

MARCZEWSKA, Janina-Krystyna, geboren am 25.10.1920 in Lublin, Studentin,

erscheint in einer "Listę des refugies d'Allemagne, qui sont arrives en Suede par l'intervention de la Croix-Rouge suedoise".

AuBerdem erscheint der Name MARCZEWSKA, Janina, Ravensbruck-Haftlingsnummer 7703, in dem Buch "RAVENSBRUCK kobiecy obóz koncentracyjny, Ksiazka i

Wiedza 1965" von Wanda Kiedrzyńska auf der Seite 385.

Nach den Feststellungen, die wir treffen konnten, wurde die Haftlingsnummer 7703 des Konzentrationslagers Ravensbruck am 23. September 1941 ausgegeben

(Transport von Lublin).

Weitere Angaben liegen uns nicht vor.

Wir verbleiben

mit freundlichen GruRen Im Auftrag

L. J&ger fur dte A rc h łv e

25

26

4

t

F r -

Nn prawym podudziu pod górną blizną wyczuwalny jest ubytek kości długości około 8 cm. Pod dolną blizną wzniesienie. O dw rotnie na podudziu lewym.

Badanie radiologiczne: Kość goleniowa prawa w całym środkow ym odcinku otoczona zgrubieniami okostnej. W części środkow ej w idoczna jest szczelina długości około 7 cm, biegnąca wzdłuż kości goleniowej.

Kość goleniowa lewa również zniekształcona. W odcinku .środkow ym część korowa je st zgrubiała. M niej więcej w połowie długości na tylnej powierzchni w idoczna jest szczelina, przenikająca w arstw ę ko­

rową, oba odcinki w arstw y korow ej są w stosunku do siebie prze­

mieszczone. W górnym odcinku kości goleniowej praw ej widoczne jesl również przesunięcie odcinka obwodowego ku t yłowi.

TI. Janina Al., lat 27. O perow ana no raz pierw szy dnia 3. XII. 1942. Po 1

^ o p e r a c ji obie kończyny były unieruchom ione w opatrunku gipsowym.

- hj-Po raz drugi była operow ana dnia 10. II. 1943 r. tj. w dw a miesiące

s~^ p ó ź n ie j. Kończyny były zagipsowane przez trzy miesiące.

^ ^ Stan obecny: N a podudziu lewym i praw ym od stro n y przedniej 1-2 / "f przyśrodkow o po jednej bliźnie, każda długości 21 cm. Blizny są linijne,

z licznymi śladam i szwów. Pod lewą b liiną w części dolnej wyczuwa się lekkie zniekształcenie kości.

Badanie radiologiczne: Z arys środkowego odcinka obu kości gole- niowych bardzo nieregularny. N a tylnej części kości goleniowej praw ej . ^ w ięc ej na granicy między górną a środkową trzecią częścią widoczne ) X '^ j cst PrzcsuniQc‘e cienia w arstw y korow ej ku tyłowi. O d tego miejsca .biegr.is dći i ku przodow i linia zagęszczonej tkanki kostnej o w y-

^ g lą d z ic podobnym do wygojonego złam ania. N a przedniej pow ierzchni

^ kości goleniowej praw ej n a granicy dolnej i środkow ej trzeciej części widać drobną szczelinkę o podobnym kierunku przebiciu. W arstw a

^ korowa części środkow ej je st w ybitnie zgrubiała zw łaszcza w p rze d ­ rą ’[£. n ’m odcinku i ma zarys nieregularny. Po stronie lewej widoczne jest podobne zniekształcenie tylnego brzegu kości goleniowej, położone mniejwięcej w środkow ej partii, z tym jednak, żc odłam ek górny i dolny kości goleniowej tw orzą k ąt rozw arty, zwrócony w ierzchołkiem

ku t>’lo 'vi ‘ bokowi X __________________

l.n

ty ch trzech p rz y p a d k a c h zm ien io n o ty p d o św ia d cz e n ia , d od ając d o ty p u p o p rz e d n ie g o p rz e rw a n ie łączn o ści je d n e j, a u dwóch p ó ź n ie j o p e ro w a n y c h d w ó c h du ży ch kości długich.

N i t sam o je d n a k złam an ie b y ło p rze d m io te m b a d a n ia . W p rz y ­ pad k u pierw szym długość cięcia sk ó rn e g o ta k dalece w y k ra c za p o za m iejsca o p e ra c y jn e g o złam an ia, że n asu w a sią m y śl o ja- kiqhś d o d atk o w y ch d o św ia d cz e n ia c h n a c e n tra ln y m o d łam ie k o le i goleniow ej. Z m ia n y rad io lo g iczn e w o b ręb ie te g o o d c in k a ,

Cu, ii' $ U . v " W l

27

28

F U N D A C J A

«rchiwiHTi Pomorskie Armii Krajowej u l . W . G a r b a r y 2 , t e l . 6 5 - 2 2 - 1 8 6

87-100 TORUŃ

Memoriał Marii Wit tek

Szanowna Pani Janina Sterkowicz WŁOCŁAWEK u l ,

Szanowna Pani !

Poszukując informacji o wojennej służbie kobiet natrafiłam w SS3AK Okręg Toruń na Pani dokumenty i życiorys. Ponieważ Fundacja nasza w ramach Memoriału gen. Marii Wittek gromadzi wszelkie materiały związane z wojenną służbą kobiet w okresie II wojny światowej , zwracam si§ z uprzejmą prośbą aby napisała Pani relacje o sobie i swojej siostrze według załączonego schematu i przesłała je do Fundacji ( najlepiej wraz z fotografią z okresu okupacji lub zbliżonego),

S góry dziękuję za życzliwe potraktowanie mojej prośby.

Zapraszam do odwiedzenia Fundacji , łącze wyrazy szacunku

\ - o

29

Wpłynęło dnia ^8 Janina Sterkowicz Ld? f Af^k/ 9Q

37-800 WŁOCŁAWEK h --- -

— — 1/

20 lipca 1993 ul. W.Garbary 2

WPani

Mgr Hanna Marcinkowska Fundacja

Archiwum Pomorskie Armii Krajowej Memoriał gen. Marii Wittek

37-100 TORUŃ ul.W.Garbary 2

Szanowna Pani Magister !

W odpowiedzi na Pani list z 16 lipca b.r. wyjaśniam:

Mimo mojego obecnego zamieszkania we Włocławku niczym nie jestem powiązana z ruchem podziemnym w czasie II wojnylświatowej jaki miał miejsce na terenie

Pomorza i Kujaw. 1

Należałam do Związku Walki Zbrojnej w Lublinie w ktdrym urodziłam się i miesz­

kałam do aresztowania 21 czerwca 1941 r. Do uczestnictwa w lubelskim Związku Walki Zbrojnej przekształconego następnie na Armię Krajową zwerbował mnie i moją siostrę mój nieżyjący brat porucznik rezerwy Stanisław Marczewski z zawodu prawnik. W szeregach tego Związku wykonywałam funkcję łączniczki Wie posiadałam żadnego pseudonimu. Wykonywałam zadania jakie wyznaczał mi

mój brat.

W czerwcu 1941 zostałam aresztowana i umieszczona w więzieniu na Zamku lubelskim.

Gestapo poszukiwała mego brata. Po torturach i śledztwie otrzymałam wyrok śmierci za działalność w ruchu oporu, którego wykonanie odroczono na 5 lat.

Zostałam wywieziona do obozu koncentracyjnego w RavensbrUck, gdzie przebywałam do 30 kwietnia 1945 r.W czasie pobytu w obozie lekarze SS dokonali na mnie dwukrotnych operacji doświadczalnych, polegających na łamainiu i wiórowaniu obu kości podudzia. 30 kwietnia 1945 r w ramach akcji hrabiego Bernadottea zostałam z obozu w Ravensbr£lck wywieziona do Szwecji.

Po powrocie w paździeriku 1945 r ze Szwecji rozpoczęłam studia lekarskie

w Akademii Medycznej w Gdańsku, które ukończyłam w 1951 r.Jako lekarz ginekolog pracowałam do września 1975 r w Lęborku a następnie do 1930 r we Włocławku.

Od 1930 r przeszłam na emeryturę.

Dziękuję za zaproszenie odwiedzenia Fundacji^ jednakże ze względu na trudności poruszania się nie będę mogła z niego skorzystać.

Proszę o przyjęcie wyrazów mego szacunku.

30

f u n d a c j a

'Archiwum i Muzeum Pomorskie Arrnś! Krajowe) orai Wojskowej Służby Polek*

87-100 Toruń, ul. W. Garbaty 2

te!.: 65- -~mt o run .pl

Toruń, dnia 15.07.2003

M E M O R I A Ł

G e n e r a l M a r i i W i t t e k

Pani Janina S terk o w icz ul.

87 - 800 W ło cław ek

S zan ow n a Pani,

Jestem d o k u m en ta listk ą F un d acji „ A rch iw u m i M u zeum P o m o rskie A rm ii K rajow ej oraz W ojskow ej Służby P o lek” . Z ajm uję się k o re sp o n d e n c ją z P aniam i z A K L ublin.

W naszym A rchiw u m je s t teczk a o so b o w a na Pani nazw isk o p an ieńsk ie: Marczewska Janina o n um erze inw en tarzo w y m 1514/W S K . N a zaw artość teczk i sk ład a się: Pani relacja z w ojennej służby, a także kserokopie: o św ia d cz e n ia Stanisław a M arczew sk iego , pism o z ob ozu i d eklaracja do S tow arzy szen ia Ż o łn ierzy A K .

C hcielibyśm y uzu p ełnić Pani relację. D latego zależy nam tak że na w szelk ich d o ku m entach b ąd ź ich k sero ko p iach z w iązan y ch z Pani życiem p ry w atnym (św iad ectw a szkole,- akt ślubu). Jeśli po siad a Pani z d jęcie z czasó w w ojny, bąd ź w sp ó łczesne - p ro szę także przesłanie.

Z apew niam , że m ateriały g ro m ad zon e p rzez nas s łu ż ą w yłącznie celom naukow ym i s ą udostęp n iane tylko naukow com .

P rzesyłam m ateriały na tem at naszej F undacji. Ł ączę w yrazy szacu n k u i o czek u ję na odpow iedź.

Z p o w ażaniem

(SC l

m gr A nn a W an k iew icz

D o k u m entalistk a D ziału: A rchiw um W S K

Z a ł.

1. U lo tk a F A P A K

2. M e m o ria ł G e n e rał M a rii W itte k 3. U lotka w ydaw nicza

4 . M u z e u m W o je n n e j S łużby P olek

31

Janina S terkow icz

37-300 WŁOCŁAWEK Włocławek, 19 lip c a 2003 r

F U N D A C J A

‘Archiwum i

Pomorskie Armii Krajowej ora7 Wojskowej Służby Polek*

w Toruniu

Wpłynęło dnia:..

Z S M -Joos

L . dj....

\eo*/o*u.Aig/o i

MU. ...

Załączniki:... — Referent:...

— ■■ • * ... - ... - - m i . • ...

Dziękuję za list z 15.07.b.r. znak 3530/WSK-412/03. Działal­

ność mojg w ruchu oporu w Związku Walki Zbrojnej na terenie miasta Lublina w okresie od października 1939 r do chwili aresztowania przez gestapo lubelskie w dniu 20 czerwca 1941 jest opisana w zaświadczeniu mojego brata mgr praw

Stanisława Marczewskiego z dnia 6 marca 1990 r. Brat mój (obecnie nieżyjący) był podporucznikiem rezerwy. Po powrocie z kampanii wrześniowej 1939 r. organizował on ruch oporu w Lublinie tworząc lubelską organizację Związku Walki Zbrojnej.

3ył on dowodcą organizacji na Lublin-Południe. Do tej organizacji wstąpiłem za jego namową,a również moja starsza siostra Michalina. W ramach tej organizacji pełniliśmy rolę łączniczek. Gestapo lubelskie wpadło na trop tej organizacji i poszukiwała mojego brata. 20 czerwca 1941 r zostałam aresztowana, podobnie jak moja siostra Michalina^oraz żona mojego brata Władysława Marczewska. Do 20

września 1941 r przebywałam w więzieniu na Zamku Lubelskim gdzie poddawana byłam torturom dla wydania adresu brata i kontaktów ? innymi członkami Związku Walki Zbrojnej. Mimo tortur gestapowcom nie udało sięvto uzyskać. Po zakończeniu

śledztwa otrzymałam wyrok śmierci z odroczeniem na pięć lat . Przez okres odrocze­

nia miałam przebywać w obozie koncentracyjnym w Ravensbrdck. Do obozu przybyłam wraz z innymi więźniarkami we wrześniu 1941 r i przebywałam w nim do końca kwietnia 1945 r. Pod koniec kwietnia 1945 w ramach akcji Duńskiego i Szwedzkiego Czerwonego Krzyża t.zw. akcji hrabiego Folke von Bernadotte - zostałam wywieziona do Szwecji, skąd powróciłam do Polski w październiku 1945 r.

W czasie pobytuż w obozie - hitlerowscy lekarze dokonali na mnie dwukrotnie zbrodniczych operacji doświadczalnych polegających na ła­

maniu i wiórowaniu kości obu podudzi. Pierwsza operacja dokonana została 3.XII.194 drM/ga 10 lutego 1943. Opis tych operacji znajduję się w Biuletynie Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce - nr 2 z 1947 r s. 166. Tam również jest zdjęcie radiologiczne operowanych kości.

Po wojnie ukończyłam studia lekarskie w Akademii Medycznej w Gdańsku. Wyszłam za mąż 1.01.1943 za Stanisława Sterkowicza. W 1957 r.

rozkazem personalnym MON nr 01135 z dnia 17.12ml957 r zostałam mianowana na stopień podporucznika. W 1930 r. przeszłam na emeryturę. Z tytułu doznanego uszczerbku na zdrowiu w następstwie operacji doświadczalnych w obozie

WPani

Mgr Anna Wankiewicz

Archiwum Wojskowej Służby Kobiet 37-100 TORUŃ

ul. W. Garbary

Szanowna Pani Magister,

32

zostałem uznana za inwalidkę wojenną.

Wśród swoich dokumentów - posiadam przedwojenne świadectwo dojrzałości z 1933 r w Lublinie, akt ślubu z 1943 r, dyplom lekarza, świadectwo specjalizacji z położnictwa i ginekologii, zaświadczenia o przyznanych odznaczeniach jak:

Krzyż Armii Krajowej, Krzyż OświęCpimski. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia ]tctoau

Polski . Nie bardzo rozumieiwdo czego mogą być one przydatne w Archiwum WSK.

Mój mąż Stanisław Sterkowicz jest autorem książki - "Jeśli echo ich głosów umilknie... Rzecz o terrorze hitlerowskim wydanej w 2002 r w Wydawnictwie //

Lega we Włocławku. W książce tej m.in. opisana jest historia obozu koncentracyjne­

go w Ravensbr'Jck. - Ha s. 200 tej książki znajduje się fotografia więźniarek z Ravensbr(Jck przy wyrabianiu mat ze słomy - wśród których jestem uchwycona

na zdjęciu. Na s. 203 jest zdjęcie więźniarek opuszczających obóź - uwolnionych w akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża. Tam również między tymi kobietami zostałam uchwycona na zdjęciu.

Z innych dokumentów - posiadam kopię pisma z Międzynarodowego Czerwonego Krzyża - z listą operowanych w obozie Ravensbrfick - Polek, i podobne

z Internationale Suchdienst w Arolsen.

Brak mi aktualnego mojego zdjęcia i dlatego trudno jest mi spełnió to życzenie. Mam duże trudności z poruszaniem się z racji mojego inwalidztwa.

Z wysokim poważaniem.

33

34

35

F U N D A C J A

87-1 0 0 Toruń, ul. W. Garbary 2

, .

tel.: 65-22-186, e-mail: archAK@um torun pl T o r u ń , d n ia 1. 0 8 .2 0 0 3 r.

REGON 87050 2 7 3 6

VdMJM n-MJĄ pudlidf)

lYiaow

L . d z , . ' b C i y j S U - i * * /& >

S zanow na Pani D o k to r,

D ziękuję, ze zechciała Pani odpow iedzieć na mój list. D zięku ję tak ż e z a szczegółow e inform acje na tem at pani działalności konspiracyjnej.

Z astanaw ia się Pani czy dokum enty doty czące Pani życia pry w atnego , ja k i zw iązanego z działalnością w o jsk o w ą m o g ą przydać się w A rchiw um W S K ? O tó ż są to zaw sze b ard zo cenne dla nas dokum enty, gdyż p o tw ierd z ają w szystkie inform acje o których Pani w spom ina w swojej relacji. N iew ątpliw ie ta k a pełna, u d o k u m en to w an a relacja z życia p ry w atn eg o i w o jsk o w e g o pozw o li w przyszłości chociażby rzetelnie o p rac o w ać Pani biogram . P ro szę, jeśli to m ożliw e o przysłanie kserokopii sw oich dokum entów . M y obiecujem y oto czy ć je opieką. Z apew niam Panią, że m ateriały g ro m ad zo n e w A rchiw um ud ostępniam y ty lko w celach naukow ych.

Jeszcze raz dziękuję. Ż y czę zd ro w ia i łączę w yrazy szacunku

A nna W ankiew icz

Dokumentalistka Działu: Archiwum WSK

Pani Janina S terko w icz

ul.

8 7 - 8 0 0

W łocław ek

36

J a n i n a S t e r k o w i c z 37-300 WŁOCŁAWEK u l .

Włocławek, 3 s ie r p n ia 2003 r .

Fundacja

■Archiwum i Muzeum Pomorskie

Armii Krajowej i Wojskowej Służby Polek

F U N D A C J A

'Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej SłużDy Polek 1

w Toruniu

Pani Mgr Anna Wankiewicz

Dokumentalistka Działu: Archiwum WSK

Wpłynęło dnia:

Ldz„

37-100 T o r u ń ul. W. Garbary 2

Załączniki:

Referent:..

Szanowna Pani Magister,

Spełniając Pani życzenie przesyłam w załączeniu kserokopie życzonych moich dokumentów a mianowicie:

* - wyciąg aktu urodzenia

* - świadectwo dojrzałości

* - Potwierdzenia z Urzędu d/s Kombatantów mojej działalności kombatanckiej i represji hitlerowskich

* - Oświadczenie mojego dowódcy ze Związku Walki Zbrojnej w w Lublinie mgr praw Stanisława Marczewskiego

* - Poświadczenie z Nationale Mahn und Gedenkst9tte Ravensbr(lck pobytu w obozie koncentracyjnym i przeprowadzonych zbrodniczych opercjach doświadczalnych na mojej osobie.

* - Poświadczenie podobne z Internationaler Suchdienst w Arolsen

* - Oświadczenie Karoliny Lanckorońskiej przed Dyrektorem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża - Nicolasem Surckhardtem - zawierające listę opero­

wanych w obozie więźniarek polskich. Figuruje pod nr 66 - nr. oboz.

7703 pod nazwiskiem panieńskim - Janina Marczewska

* - Odpis skrócony aktu małżeństwa ze Stanisławem Sterkowiczem

* - Zaświadczenie z Centralnego Archiwum Wojskowego o nadaniu stopnia podporucznika

* - Zaświadczenie Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej we Włocławku o uprawnieniach do wykonywania zawodu lekarskiego

* - Zaświadczenie Wydziału Zdrowia PWRN w Gdańsku o specjalizacji z zakresu ginekologii i położnictwa

* - Zdjęcie z obozu koncentracyjnego w RavensbrUck więźniarek wyrabiających ze słomy okrycia na buty żołnierskie. Strzałka ukazuję moją osobę.

(Zdjęcie otrzymałam z KZ-Gedenkstatte -RavensbrUck)

* - Opis moich operacji zawarty w Biul.GKBZHwP 1947 nr 2 s. 166 Z wysokim poważaniem

37

•Danina S t e r k o w i c z

37-300 WŁOCŁAWEK u l . \ i7!

Włocławek, 3 s ie r p n ia 2003 r .

Fundacja

Archiwum i Muzeum Pomorskie

Armii Krajowej i Wojskowej Służby Polek Pani Mgr Anna Wankiewicz

Dokumentalistka Działu: Archiwum WSK 97-100 T o r u ń

ul. W. Garbary 2

F U N D A C J A

‘Arcaiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowsj oraz Wojskowe) SłużDy Polek'

w

l dz..

Załączniki:

Saferent:...

Szanowna Pani Magister,

Spełniając Pani życzenie przesyłam w załączeniu kserokopie życzonych moich dokumentów a mianowicie:

, y * - wyciąg aktu urodzenia

✓ * - świadectwo dojrzałości

* - Potwierdzenia z Urzędu d/s Kombatantów mojej działalności kombatanckiej i represji hitlerowskich

/ * - Oświadczenie mojego dowódcy ze Związku Walki Zbrojnej w w Lublinie mgr praw Stanisława Marczewskiego

* - Poświadczenie z Mationale Mahn und GedenkstStte Ravensbr0ck pobytu w obozie koncentracyjnym i przeprowadzonych zbrodniczych opercjach doświadczalnych na mojej osobie.

* - Poświadczenie podobne z Internationaler Suchdienst w Arolsen

* - Oświadczenie Karoliny Lanckorońskiej przed Dyrektorem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża - Nicolasem Burckhardtem - zawierające listę opero­

wanych w obozie więźniarek polskich. Figuruje pod nr 66 - nr. oboz.

7703 pod nazwiskiem panieńskim - Oanina Marczewska

* - Odpis skrócony aktu małżeństwa ze Stanisławem Sterkowiczem

* - Zaświadczenie z Centralnego Archiwum Wojskowego o nadaniu stopnia podporucznika

Zaświadczenie Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej we Włocławku o uprawnieniach do wykonywania zawodu lekarskiego

Zaświadczenie Wydziału Zdrowia PWRN w Gdańsku o specjalizacji z zakresu ginekologii i położnictwa

Zdjęcie z obozu koncentracyjnego w Ravensbrtlck więźniarek wyrabiających ze słomy okrycia na buty żołnierskie. Strzałka ukazuję moją osobę.

(Zdjęcie otrzymałam z KZ-GedenkstStte -Ravensbr(lck)

Opis moich operacji zawarty w Biul.GKBZHwP 1947 nr 2 s. 166 Z wysokim poważaniem

W .J/A h b r M M W t e

i

38

F U N D A C J A ^ i 3

ARCHIWUM I MUZEUM POMORSKIE ARMII KRAJOWEJ Wyj]__________ ORAZ WOJSKOWEJ SŁUŻBY POLEK_______________

1:ę-Ii £ * £ 2 3 ^ 3 S 2 a -

BIURO FUNDACJI • 87-100 TORUŃ • UL. WIELKIE GARBARY 2 • TEL./FAX (0-56) 65-22-186 http://www.um.torun.pl/AK, e-mail: AK@um.torun.pl, fapak@wp.pl

KONTO: WIELKOPOLSKI BANK KREDYTOWY SA W TORUNIU • NR RACHUNKU 82 1090 1506 0000 0000 5002 0244

T oruń, dnia 13.08.2003 r.

c u .

Pani Janina Sterkow icz ul.

87 - 800 W łocław ek

Szanow na Pani,

Dziękuję za list z dnia 8 sierpnia 2003 r. a także kserokopie dokum entów . Zostały one w łączone do Pani teczki osobow ej nr 1514/W SK.

Czy zna Pani inne Panie kom batantki, które m ogłyby napisać sw oje w spom nienia z czasów w ojny?

Jeszcze raz dziękuję za życzliw e potraktow anie mojej prośby i przysłanie dokum entów , które s ą dla nas bardzo cenne.

W załączeniu przesyłam nasz najnow szy num er „B iuletynu”

Życzę Pani zdrow ia i pozostaję

Z w yrazam i szacunku A nna W ankiew icz

t / l Dokumentalistka Działu: Archiwum Wojennej Służby Kobiet (WSK)

39

40

41

42

M ^ - Ą ^ d u i

K | / V ( ^ [ l L f c K /S

1 A VH</U^

^ ^oau . . sTER Konica,

(/CS e r o t C o | v _ < ^ . a _ ^ ^ c c o 0 W tęj A .n^O e-reJL

(^ o n 4 ^ & u lh ^ L C u > / /i< _ę |Q

^ v e/n& 1

/U

-*

J<1

ci/c-k.

£oraoce^^,Ga!e V £ / / ł W ^ A i< ^ e ‘ c^vQ^ '

43

44

45

46

47

48

49

50