KOMENDA CHORĄGW I ZHP W ELBLĄGU
N A W I G A C J A
materiały do szkolenia n a siopień sternika jachtowego
Komenda Chorągwi ZHP w Elblągu
t
do u żytku wey/ne t-rznego
materiały do szkolenia na stopień:
sternika .jachtowego
NAWIGACJA MORSKA jest wiedzą, która umoż
liwia bezpieczne doprowadzenie okrętu z jednego miejsca do drugiego.
Zasadnicze problemy nawigacji to :
1/ odpowiedź na pytanie, gdzie znajduje się okręt w danym momencie i
2/ jak należy płynąć , ażeby osiągnąć punkt docelowy.
Sposoby określania pozycji, tj. miejsca, gdzie znajduje się okręt :
1/ astronomiczne /astronawigacja/ - z wy
korzystaniem ciał niebieskich natural
nych i sztucznych j
2/ radiowe /radionawigacja/ - z wykorzysta niem systemów radiowych i radiolatarni
3/ wzrokowe /w tym radarowe/ - bezpośred
nia obserwacja lądu oraz znaków nawiga
cyjny^ch stałych i pływających.
Ze względu na rejon pływania nawigację dzielimy na :
1/ nawigacja pełnomorska - poza zasięgiem widoczności lądu ;
2/ nawigacja przybrzeżna /terestryczna/ - w zasięgu widoczności lądu ;
3/ nawigacja wąskich przejść /piloto?/a/ - w kanałach i cieśninach.
KSZTAŁT I WYMIARY ZIEMI
Ziemia ma w przybliżeniu kształt spłasz
czonej elipsoidy obrotowej : Wymiary Ziemi
/elipsoida Bessela/
półoś wielka a = 6377,4 km półoś mała b = 6356,1 km spłaszczenie c = 1/299
Dla celów nawigacyjnych przyjmujemy, że Ziemia jest kulą o objętości elipsoidy.
Promień tej kuli nazywamy średnim promie - niem Ziemi • R = 6 370»3 km.
Ziemia obraca się wykonując w ciągu doby pełny obrót / tzw. ruch dobowy /.
Oś *ego obrotu nazywamy osią Ziemi.
Punkty, w których oś Ziemi przebija po-, wierzchnię kuli ziemskiej, nazywamy
biegunami Ziemi . Ziemia ma dwa bieguny : północny i południowy / /.
WSPÓŁRZĘDNE NA KULT ZIEMSKIEJ
%
Koło na powierzchni kuli, którego płasz
czyzna przechodzi przez środek kuli, nazy- wamy kołem wielkim.
Wszystkie inne koła na powierzchni kuli na zy y/amy kołami mały mi.
Łuk koła wielkiego jest najkrótszą drogą na powierzchni kuli.
Płaszczyzny przechodzące przez oś Ziemi / B %J B / tworzą w przecięciu z powierzchnią
kuli ziemskiej koła wielkie.
Połowę koła wielkiego biegnącą od bieguna północnego do bieguna południowego Bg nazywamy południkiem ziemskim. ' * Południk przechodzący przez Greenwich na
zywamy południkiem zerowym /grynicżorskim/
Płaszczyzny prostopadłe do osi Ziemi /3.J3V tworzą w przecięciu z powierzchnią kuli ' ziemskiej koła małe i jedno koło wielkie.
Koło wielkie, którego płaszczyzna jest
prostopadła do osi Ziemi nazywamy równikiem Ziemi.
Koła małe, których płaszczyzny są prosto
padłe do osi Ziemi, nazywamy równoleżnikani Południki z równikiem i równoleżnikami przecinajac się pod kątem prostym.
Równik i południk zerowy stanowia osie układu współrzędnych na kuli ziemskiej.
4 -
Miarą kątową równika /obwód koła/ jest 360 albo 21 600'. Przez równik możemy przepro
wadzić 360 południków oddalonych od siebie
1° lub 21 600 południków oddalonych o 1, - Miarą kątową południka /pół obwodu koła/
jest 180° albo 10 800• Przez południk może
my przeprowadzić 180 równoleżników oddalo
nych od siebie o 1° lub 10 800 południków oddalonych o 1'.
Ponumerowane południki i równoleżniki two
rzą na powierzchni kuli ziemskiej siatkę, ' ‘ za pomocą której określamy położenie dowol
nego punktu.
.półkula północna południk
serowy
półkula południowa
Kierunek zgodny z kierunkiem obrotu Ziemi w jej ruchu dobowym nazywamy kierunkiem wschodnim S /BAST/ i oznaczamy znakiem Kierunek przeciwny nazywamy kierunkiem
zachodnim W /WEST/ i oznaczamy znakiem „-lł Kierunki te tworzą linię wschód - zachód, B-W .
Kierunek na lewo od linii E-W /dla obserwa
tora zwróconego w kierunku E/ nazywamy kierunkiem północnym N /NORTH/. i oznaczamy znakiem „+n .
Kierunek przeciwny nazywamy kierunkiem południowym S /SOUTH/ i oznaczamy znakiem tt_t! •
Kierunki te tworzą linię północ-południe, U-S .
Linie E-W i N-S są do siebie prostopadłe.
Kierunki N,E,S,W nazywamy^kierunkami gł6w- 52SŁ-*
Równik dzieli kulę ziemską na dwie półkule - północną H i południową S, a południk zerowy i południk 180 również na dwie pół
kule - -wschodnią S i zachodnią W.
Równik i południk .zerowy dzielą całą kulę ziemską na cztery ćwiartki : północno- -ws chód nią NE, południowo-wschodnią SE, południowo-zachodnią SW i północno-zachod- nią m •
«* 6
WSPO&RZBDNE GEOGRAFICZNE
Długość łuku południka wyrażona w mlarze kątowej, liczona od równika do danego rów
noleżnika, nazywa się szerokością geogra
ficzną / y / .
Szerokość geograficzną liczymy od równika / Cp - 0°00 V ku biegunom / <p = 30 0 0'/,
Liczona na północ od równika ma znak U lub M+ % liczona na południe od równika - znak S lub
Długość łuku równika warażona w mierze ką- / towej, liczona od południka zerowego do da
nego, południka, nazywa się długością geogra
ficzną / A A
Długość geograficzną liczymy, od południka zerowego / X = 0 00/ na wschód - ma ona wte
dy znak "E" lub ,!+n , albo na zachód
- ?
- wtedy ma ona znak W lub . Granicą li
czenia długości tak wschodniej jak i zachod
niej jest południk oddalony od południka zerowego o 180° - południk 180°/A=180O00'E lub 180°00'W /.
Wszystkie punkty leżące na tym samym połud
niku mają tę samą długość geograficzną.
Wszystkie punkty leżące na tym samym równo
leżniku mają tę samą szerokość geograficzną.
s
Różnica szerokości dwu punktów jest to łuk na południku, zawarty między równoleżnikami przechodzącymi przez te punkty*
Różnica szerokości jest równa algebraicznej różni^yPpur^cu przeznaczenia i szerokości punktu wyjścia.
A f = f B ~ f A
RÓŻNICA SZEROKO SCI. ROŻ M C A DŁUGOŚCI«
- 8 -
południk serowy
Różnica szerokości ma znak N /+/ lub S /-/•
- 9
Różnica długości dwu punktów jest to łuk na równiku, zawarty między południkami przechodzącymi przez te punkty.
Różnica długości jest równa algebraicznej różnicy długości punktu przeznaczenia i dług.
punktu wyjścia.
A A ~ A b ~ A a
Różnica długości ma znak E /+/ lub W /-/*
Jeżeli z działania algebraicznego otrzyma
my 7i większe od 180 , to otrzymaną wartość odejmujemy od 360 i otrzymanej różnicy dajemy znak odwrotny od poprzedniego.
- 10 -
JEDNOSTKI MIAHY UŻYWANE W NAWIGACJI.
W żegludze miarą odległości na kuli ziem
skiej jest mila morska.
Mila morska /Mm/ jest to długość łuku jednej minuty koła wielkiego na Ziemi.
1 1 Mm = 1 852 m
Kabel jest to dziesiąta część mili mor
skiej .
1 kbl = 185 m
1 stopa /foot/ = 3 0 ,5 cm
1 są*eń /fathom/ = 6 stóp = 183 cm
WIDNOKRĄG. ODLgGŁOSC WIDNOKRĘGU
a d d'
Wysokość oczna jest to wzniesienie oczu obserwatora nad powierzchnię morza.
Widnokrąg jest to linia styczności między powierzchnią Ziemi^stożkiem, którego wierz- chołkiem są oczy obserwatora.
Odległość widnokręgu jest to mierzona w milach morskich odległość obserwatora od punktu, w którym promień oczny obserwatora
jest styczny do powierzchni kuli ziemskiej.
Załamanie się promieni świetlnych w otacza
jącej Ziemię atmosferze nazywamy refrakcją ziemską.
W normalnych warunkach występuje tzw.
refrakcja średnia i droga promienia swiecl nego' *jest linią kr żywą zwróconą wypukłością ku górze.
Średnia odległość widnokręgu jest to od
ległość widnokręgu zwiększona y/skutek śred
niej refrakcji ziemskiej.
Jeżeli wysokość oczną „a” wyrazimy w met
rach, to średnia odległość widnokręgu ffdw w milach morskich wynosi :
« 12 -
d = 2,o s y ?
Wypadek nienormalnej refrakcji niebezpieczny dla żeglugi:
Nad ciepłym podłożem przesuwa się zimne powietrze: dolne warstwy ogrzewają się i następuje zwiększenie gęstości powietrza ku górze, promień świetlny ugina się ku dołowi, widnokrąg, przybliża' się do obserwa
tora - obserwator spostrzega brzeg później, niż w normalnych warunkach
13 N«
KI3RUHEK Wk MORZU
Kierunek na morzu jest linią, którą określa
my znając miejsce obserwatora i położenie na widnokręgu punktu, ku któremu płynie okręt
lub tora.
kręgu jest linia północ-południe H-S, zgodna z kierunkiem południka przechodzącego przez punkt, w którym znajduje się obserwator.
Położenie punktu na widnokręgu wyrażamy miarą kątową.
System liczenia 560° /okrężny/
NAQ00c
kierunek
\ ^ liczenia
S f W
Widnokrąg jako obwód koła dzielimy na 360- Początek liczenia stanowi północna część
linii N-S. Liczymy zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.
Kierunki piszemy w postaci liczby trzycyf
rowej .
Kierunki główne otrzymują wartość *:
H-000°, E-OSO0 , S-180°, W-210°
• 14
System ćwiartkowy
Widnokrąg dzielimy na cztgry ćwiartki - każda ćwiartka zawiera 90 .
Ćwiartka I /+/ zawarta jest między kie
runkami N i S. Kierunki liczymy od N
zgodnie z ruchem wskazówek zegara i zapisu
jemy ; np. N 10°E, N 66°E. .ę
Ćwiartka II /-/ zawarta jest między kie
runkami S i E. Kierunki liczymy od S prze
ciwnie do ruchu wskazówek zegara i zapisu
jemy : np. S 10 E, S 45 E.
Ćwiartka I I I /+/ zawarta jest między kierunkami S i W. Kierunki liczymy od S
zgodnie z ruchem wskazówek zegara i zapisu
jemy : np. S 30 W, S 69 W.
Swiartka 17 /-/ zawarta jest między kierunkami N i W. Kierunki liczymy od N przeciwnie do ruchu wskazówek zegara i-
zapisujemy : np* N 5°W, N 71°W,
SSW
5
Widnokrąg dzieli się na 32 części zwane rumbami /Bmb/ « Jednemu rumbowi odpowiada
11 1/4° ' ,
Nazwy poszczególnych rumbów :
0 1 2 3 4 5 6 7
8
9 10 11 12 13 14 15
N
N by E NNE NE by N NE
NE by E
e n s
E by N E
E by S E3E
SE by E SE
SE by S SSE S by E
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
S S by W ssw
•SW by S SW
SW by Ił WSW w by S W
W by N WNW NW by W NW
NW by N NNW - N by W
. 16 -
System połówkowy to sposób liczenia kie
runków od 0 do 180 poczynając od N ^ub S na E lub W,
■ A n a /
Kurs jest to kąt zawarty między północną częścią linii N-S a dziobową częścią linii symetrii okrętu.
Kat drogi okrętu jest to kąt zawarty mię
dzy północną częścią linii IT-S a linią drogi okrętu.
v
Namiar jest to kąt zawarty między północną częścią linii N-S a linią łączącą obserwa
tora z przedmiotem.
Kąt kursowy /namiar boczny/ jest to kąt zawarty między dziobową częścią linii sy
metrii okrętu a linią łączącą obserwatora z przedmiotem.
17 — Kąty kursowe liczymy :
- systemem 360° : od dziobu przez prawą burtę, rufę, lewą burtę do dziobu ; - systemem połówkowym : od dziobu do rufy
na prawą lub lewą burtę ;
- systemem ćwiartkowym : w prawo i lewo od dzjdou oraz w prawo i lewo od rufy / do trawersu prawej lub lewej burty/.
Trawers jest to kierunek prostopadły do linii symetrii okrętu.
Suma kąta kursowego i kursu równa się namiarowi.
Dr^f jest to kąt zawarty między kursem rze
czywistym a drogą okrętu*
Jeżeli okręt dryfuje w prawo $& kursu /wiatr z; lewej burty/ wartość dryfu otrzymuje znak
; jeżeli okręt dryfuje w lewo /wiatr z prawej burty/ wartość dryfu ma znak n-n.
POLE MAGNETYCZNE ZIEMI. DEKLINACJA
’Tr" '.r— . --j
Każdy mający swobodę ruchu magnes ustawia się wzdłuż linii sił pola-magnetycznego Ziemi, tzw. linii N-S magnetycznej.
Na skutek tego, że bieguny magnetyczne nie pokrywają się z biegunami geograficznymi linia N-S magnetyczna różni się od linii N-S rzeczywistej.
Deklinacja magnetyczna, /d/ jest to kąt za
warty między północną częścią linii N-S rze
czywistej a północną częścią linii N-S mag
netycznej.
Jeżeli północny biegun igły magnetycznej jest odciiylony w prawo od północnej części linii N-S rzeczywistej, to deklinacja ma znak E lub ”4-” , jeżeli zaś w l e w o - dekli
nacja ma znak W lub n-w.
Na skutek zmian w położeniu biegunów magne
tycznych deklinacja ulega regularnym zmia
nom. Wartość deklinacji dla określonego roku i wielkość jej zmiany rocznej jest podawana na mapach morskich, np.
_______PEKL. - 0.3°W /1960/
Rocznie algebraicznie dodawać + 0,1 Aktualna na r. 1973 deklinacja wyniesie :
<3 71960/ = - 0,3°
+ 0,1° X / 1 973 - 1 9 6 0 / = + 1.5 d /1973/
Przekrój kompasu magnetycznego szkło
• . . . *
POLE MAGNETYCZNE OKRĘTU. DEWIACJA
\
Żelazne elementy kadłuba statku ulegają podczas budowy namagnesowaniu przez induk
cję pola magnetycznego Ziemi, Róża kompa
sowa na statku znajduje się pod działaniem dwóch pól magnetycznych i ustawia się w kierunku wypadkowym, tzw. linii N-S kom
pasowej. v
Dewiacja / § / jest to kąt zawarty między północną częścią linii N-S magnetycznej a północną częścią linii N-S kompasowej.
Dewiacja ma znak E lub , jeżeli północ kompasowa znajduje się w prawo od pół
nocy magnetycznej N , a W lub je
żeli w lewo.
Dewiacja, kompasu zależy od kursu okrętu Wartość dewiacji dla poszczególnych kursów /zwykle co 10 lub 15 / podaje tabela
dew4 acji .
mm 20 *»
Całkowita poprawka •
Sumę algebraiczną deklinacji /d/ i dewiacji /& / nazywamy całkowitą poprawką /cp/
cp = d + 6
i
- 22 - ZAMIANA KIERUNKÓW
Kurs
Kurs rzeczywisty /KR/ określamy kątem zawartym między północną częścią linii N-S rzeczywistej a dziobową częścią linii symetrii okrętu,
Kurs magnetyczny /KM/ wyrażamy kątem zawar- tym między północną częścią linii N~S- , magnetycznej a dziobową częścią linii sy
metrii okrętu.
Kurs kompasowy /KK/ wyrażamy kątem zawar
tym między północną częścią linii N-S kom-»
pasowej a dziobową częścią linii symetrii okrętu,
KR = KM + d KR = KK + cp
23
NAMIAR
Namiar rzeczywisty /NR/ jest to kąt za?/ar- ty między północną częścią linii N-S rze
czywistej a linią łączaccą obserwatora z przedmiotem namierzanym.
Namiar magnetyczny /NM/ jest to kąt zawar
ty między północną częścią linii N-S magne
tycznej a linią łączącą obserwatora z przed
miotem namierzanym.
Namiar kompasowy /NK/ jest to kąt zawarty między północną częścią linii N-S kompasowej a linią łączącą obserwatora z przedmiotem namierzanym.
- 24 « Kat kursowy / < £ % / & namiar
m ■ < K HM = -^K M = Ą. K
<^K = m
<JK = HM
<£k = NK KR KM KK KR KM KK
Uwaga.
Jeżeli wynik działania wypadnie wigkszy od 360° - odejmujemy od wyniku 360 .
Jeżeli otrzymamy wynik ujemny - dodajemy 360
°.
25 -
PHDKOSC I DROGA OKRĘTU. LOG
% \
Stosunek przebytej odległości do czasu w którym została ona przebyta, nazywamy prędkością okrętu / V /
Jeżeli odległość d jest wyrażona w milach morskich, a czas t w godzinach, otrzymuje
my prędkość 7 w węzłach.
Węzeł /\ w/ jest to prędkość odpowiadająca
1 mili morskiej na godzinę.
Log jest to przyrząd określający prędkość ~ lub przebytą przez okręt odległość.
Log me chaniczny /holowany/ - obroty holo
wanej za rufą śruby przenoszone są na licz
nik, wskazujący przebytą odległość..
Wskazania logu mechanicznego mogą na skutek uszkodzeń śruby różnić się od rzeczywiście
przebytej odległości. Hależy wówczas ustalić, tzw. współczynnik korekcyjny logu /WK/. Dokonujemy tego n a mili pomiarowej.
Los burtowy - sposób pomiaru prędkości
okrętu, polegający na pomiarze czasu zużyte
go na przepłynięcie odcinka o określonej długości /jest to zazwyczaj długość kadłuba okrętu/ obok przedmiotu unoszącego się na powierzchni wody.
Jeżeli 1 = długość okrętu w metrach, t = czas w sekundach
to prędkość V w węzłach wynosi ^
~ 2? «
POMIAR GŁĘBOKOŚCI. SONDA
\
Mierzenie głębokości nazywamy sondowaniem a przyrząd służący do pomiaru głębokości sonda.
lina sondy barwne wstążki
niebieska czerwona biała żółta
- 5 m -1 0 m -15 m -20 m
2 niebieskie -25 m itd ciężarek ołowiany 3 - 5 kg~
zagłębienie na tłuszcz /próbka dna/
,y_ę o zna — bezpośredni pomiar głębokości linką z ciężarkiem ołowianym,
Sghos^nda - pomiar czasu, jaki potrzebuje dźwięk na przebycie drogi :
okręt - dno morza - okręt.
i z o ^ t a _ - linia na.mapie łącząca miejsca o tej samej głębokości.
LOKSODROMA. ORTODROMA
Loksodroma - linia na powierzchni kuli ziemskiej, która przecina wszystkie połud
niki pod jednakowymi kątami.
Ortodroma - najkrótsza linia łącząca dwa punkty na powierzchni kuli ziemskiej = łuk koła wielkiego przechodzącego przez te dwa punkty.
' MAPA' MORSKA
Mapy używane w nawigacji sporządzane są w.rzucie prostokątnym Merkatora.
Oechy mapy Merkatora : -
1. Południki i równoleżniki są liniami prostymi, przecinającymi się pod kątem prostym.
2. Loksodroma jest linią prostą.
3. Kierunki na mapie odpowiadają kierunkom"
w rzeczywistości.
4. Pomiar odległości odbywa się na skali szerokości - 1 'szerokości = 1 Mm.
Ze względu na zastosowanie mapy morskie dzielimy na :
1• Mapy nawigacyjne - służą do wykreślania drogi okrętu :
a/ mapy generalne /skala 1 : 1 000 000
- do 1 : 500- 0 0 0'./ - służą do wyboru drogi okrętu, wykreślania drogi i określania pozycji przy prowadze
niu nawigacji z dala od lądu, b/ mapy brzegowe /skala 1 : 200 000
do 1 : 100 000/ - używane podczas żeglugi w pobliżu lądu,
c/ plany / skala 1 : 50 000 i większa/
- obejmują małe obszary wodne trud- - 29 -
30
ne nawigacyjnie /tory wodne, porty, zatoki, ujścia rzek/
2. Mapy informacyjne : «
a/ mapy indeksowe - do wyboru odpowied
nich map nawigacyjnych,
b/ mapy pilotowe - zawierają informacje odnoszące się do warunków meteorolo
gicznych, wiatrów, sztormów, prądów, mgieł, lodów, itp.
c/ mapy magnetyczne, d/ mapy lodów,
e/ mapy dróg morskich.
3. Arkusze zliczeniowe z nadrukowaną je
dynie siatką Merkatora - używane w że
gludze oceanicznej.
31 -
Mapa nawigacyjna.
Informacje, które podaje mapa nawigacyjna, odnoszą się do obszarów wodnych i lądu niezbyt odległego od linii wybrzeża. Infor
macje te podawane są w formie napisów, liczb, skrótów lub znaków umownych. Objaśnienia skrótów i znaków są podane w specjalnym wy
dawnictwie /Wyd.Biura Hydrograficznego MW nr 5 5 1/.
Informacje znajdujące się na mapie nawiga
cyjnej :
1• Tytuł - odnosi się do obszaru przedsta
wionego na mapie, np.:"Bałtyk, Wybrzeże polskie, c z ę ś ć zachodnia”.
2* Jednostki w jakich podana jest głębokość morza i wysokość na lądzie /na mapach polskich - metryczne/.
3. Datowanie mapy. Na mapie podana jest in
formacja o dacie pierwszego wydania ma
py, daty wszystkich następnych wydań, daty tzw. wielkich poprawek. Oddzielnie podawane są małe poprawki, nanoszone
odręcznie na podstawie "Wiadomości Żeglar
skich11 ,
4.Skala mapy - odnosi się do szerokości równoleżnika konstrukcyjnego.
5. Głębokości ńa mapie podawane są w odnie
sieniu do poziomu, który z y/i e my zerem mapy. Liczba podająca głębokość odnosi
się do miejsca leżącego w środku liczby.
32
Dla lepszego zobrazowania zmian głębokości na danym obszarze na mapie wrysowane są izobaty.
6. Rodzaj dna - specjalnymi skrótami ozna
cza się rodzaj dna, jego kolor, twardość pochodzenie, np. "jasny, drobny piasek”.
7. Wysokości na mapie podawane są w odnie
sieniu do poziomu zwanego zerem normal
nym. Wysokości odnoszące się do zera ma
py /tzn. liczone od 1;ego samego poziomu, co głębokości/ są podkreślone.
8. Latarnie morskie, światła nawigacyjne - znakami i skrótami oznacza się pozycję, charakterystykę, kolor, zasięg i sektory światła.
9. Znaki morskie zakotwiczone i stałe - zna
kami i skrótami podaje się pozycję, kształt, kolor, znak szczytowy, sygnał dźwiękowy itp.
10. Wraki - oddzielnymi znakami oznacza się wraki widoczne ponad wodą, niewidoczne i nie stanowia.ce przeszkody w żegludze.
11. Ląd - podaje się linię wybrzeża, ukształ
towanie, charakterystyczne obiekty, wi
doczne od strony morza.
12. Deklinacja magnetyczna podawana jest na mapie w formie róży kompasowej lub umie
szczonych W ramce napisów. Na mapach o ma
łej skali podaje się izogdny. Podaje się także obszary zaburzeń magnetycznych
33 POZYCJA
Pozycję okrętu określamy podając współrzęd
ne punktu, w którym w danej chwili okręt się znajduje.
Pozycja obserwowana - pozycja okrętu
otrzymana na podstawie obserwacji przedmiotów stałych, których położenie jest ściśle
określone na mapie, lub na podstawie obser
wacji ciał niebieskich.
jest to linia posiadająca tę właściwość, że pomiar przeprowadzony z dowolnego jej punktu da zawsze taki sam wynik.
Z przecięcia dwóch linii pozycyjnych otrzy
mujemy pozycję obserwowaną.
1 •_ Ł^^j^^o^rcjoną^ z namiaru - linia prosta wykreślona na przedmiot namierzany, two
rząca z południkiem kąt równy namiarowi.
^ * ^ Ł a ^ o z y c y ^ na z odległości - okrąg - zakreślony do-okoła przedmiotu promie
niem równym odległości od tego przedmiotu s/ odległość z pomiaru kąta pionowego
Kat pionowy - kąt, pod jakim obserwator ^ na statki’ widzi wysoki obiekt, zazwyczaj latarnię morską.
Jeżeli H = wysokość przedmiotu w metrach,
OC = kąt pionowy w minutach, to odległość d w milach morskich wynosi
- 34 *
13 y H
d = rJ x OC
b/ Odległość do latarni w chwili ukazywania sie lub znikania światła za widnokręgiem
Jeżeli a = wysokość oczna w metrach,
Hs = wzniesienia światła w metrach, to od- ległość d w milach morskich wynosi :
d = 2,08 x (Va + VHs)
35
3 • z sondowania - izoba- ta wysondowanej głębokości.
OjggiŁggle pozycji obserwowanej 1* Pozycja z namiaru i odległości :
-— — n a m i a r
---ę
j --- -— —---
^ ę cł/ e o f-łb ść '
2. Pozycja z namiaru i głębokości :
- 36 *
3. Pozycja z dwóch nierównoczesnych namia
rów na jeden przedmiot /przesunięcie linii pozycyjnej/'
4. Pozycja z dwóch równoczesnych namiarów na dwa przedmioty
37
Pozycja zliczona - określenie pozycji statku na podstawie znajomości pozycji wyjściowej, kursu i przebytej odległości z uwzględnieniem oddziaływania wiatru i prądu.
Określanie pozycji zliczonej prowadzone na mapie nazywamy zliczeniem wykresowym.
38
Pozyc.ja prawdopodobna
Qdy mamy pozycję zliczoną i jedną linię pozycyjną, określamy pozycję tzw, prawdo podobną.
31,2-
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY KURSEM A KffiEM PR06t
K K KD
+ S K K - pw
KM +cp KR
+ d “ d KR
K R K M -c p
+drf - S
KD K K
DW - Dopraw Ka na wiatr rdwna d r y fo w i, r Jaki ma statek p r z y założonym KD.
Znaki konwencjonalne stosowane, na mapach polskich
- 39 - »
O L L i t
Znaki nawig. pływającei i i
Znaki nawig. stałe©st J X
St,ąwa, stay/a wieżowa-A - 0 Kb.
Stawa dewiacyjna, stawa kablowa© ----
($ — .
— Nabieżnik# r- f m
Maszt radiowy, telewizyjny©Sg. s FI.
Maszt sygnałowy,flagowył O l K.
Kościół, świątyniaO Z . _Q_
Zamek, pomnik6 6 °wt.
Wieże masywnej i ażurowej konstrukcji• f a :
Wiatrak, punkt triangulac.1 ° °2 Kn.
Komin, grupa kominów-3 .
°Wż.wd.
Wieża wodna, wieża ciśnień_ 9
- 40 -
© Pal. ©Gaz.
Zbiornik paliwa, gazuX Głaz wystający z wody
(j£ ) f}f Głaz na równi lustra wody i zora mapy -
(3
’ ’ T Głaz podwodny, niebezpieczny dla żeglugi .
—
3^L*
Wrak widoczny nad wodą**
£+P} 2-/W
••••*••• Wraky widoczne maszty -C+F)
Wrak zatopiony niebezpieczny dla żeglugi
■+}+■
Wrak zatopiony bezpieczny dla żeglugi
(")Zan. (A)
Dno zanieczyszczone, przeszkoda^ ^ Kabel podwodny
Kotwicowisko dla jednostek dużych/małych
T
Kotwiczenie zabronione
© Światła nawigacyjne
Latarniowiec
Symbolpławynamapie■ *.HX#
- g « g j f c - S 8 c a y t o w y , _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ /j J . ' r e f l e l r t o r r a i M r - ■ s y g n a ł a g ł o w y > / . I ' \ D / ) S 'b u. - b u c z e k \ L / L J . / / ^ f j * f/ > c h a r a k t e r y s t y k a d z w . - d z w o n ^ ^ g ^ w ^- a" ^^ a &° * - g o n g / / \ \ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ s p o s ó b p o m a l ow a ni a MM If ZT ~\ i' J *— - ^ _ w . p a s y p o z io m e- < Z' ^ / y w p a s y
pionowe.
---.^ _y /
:2
lws z a c h o w n i c e " / o z n a c z e n i e / / w J A > p as y , J E S Z ^ ł t
________________________________________________________________________^___
| /J, ^ kolor■-.k u . - k u ł i s t a . ' KU ./ O. CZ ^ b T ^ i S F s t . - s t o ż k o w a f
cz.-c z a r n y c y . - c y l i n d r y c z n a ■ ■ , - . c . - c z e r w o n y d r . - d r ą ż k o w a ż . - ż ó ł t y ' ' w r . - w r z e c i o n o w a z. - zi e l o n y b e . - b e c z k o w a ■ . ' n. - n i e b i e s k i . *
Św i a t ł a n a w i g a c y j n e
.— — *—^ <51
Przykłady odi siania na mapach
Stałe sektorowe, zasięgjbiałe - 1 6Mm
czerw.- 14-Mni
Z T ---\
Pr z e rywane grup o Y/e, sektorowe, 2 przerwy w grupie, okres 5,5s.
zasięg:białe - 15Mm czerw.- 15Mni ziel. - 13 Mm.
Rodzące świateł nawigacyjnych
1. Migające - światło z regularnymi zmia-
M
nami blasku i ciemności ma-„ jące przynajmniej 40 blasków na minutę.
2. Migające grupowe - światło migające,*
rozdzielane wyraźnie dłuż-
* M . \ S / szym zaciemnieniem po kilku kolejnie następujących blas
kach.
3. Błyskowe - światło, w którym powtarza
ją się w regularnych odstę
pach czasu blaski, równe so
bie, lecz wyraźni e króts ze
niż czas trwania ciemności.
Okres >1 , 5 sek.
Błyskowe grupowe - światło błyskowe o rów- Q nej ilości blasków w każdej
» / grupie, oddzielonej od nastę
pnej grupy wyraźnie dłuższym zaciemnieniem.
Błyskowe złożone — światło błyskowe gru—
B
f Ą j L P°we» składające się .z dwóch• W \J różnych grup, lub grupy i pojedynczego blasku.
Izofazowe - światło z naprzemian zmien-
| nymi i równymi sobie czasami
*• trwania blasków i ciemności.
Okres > 1 , 5 sek.
Przerywane - światło, w którym powtarzają
F
I się w regularnych odstępach• czasu zaciemnienia równe so
bie, lecz wyraźnie krótsze niż czas trwania blasku.
Okres >1,5 sek. ^ ,
Przerywane grupowe - światło przerywane Q 0 równe j ilości zaciemnień i . i O / w każdej grupie, oddzielonej
od następnej grupy wyraźnie dłuższym blaskiem.
Przerywane złożone - światło przerywane
P
i /Oa.lN grupowe, w którym występują* */ ' dwie różne grupy lub grupa i pojedyncze zaciemnienie. .
10. Kodowe - światło, którego blaski kA / A \ ^worzso powtarzającą się gru-
MO.(A)
pę kodu Morse'a.11. Kombinowane - światło składające się z
!/ O blasków i zaciemnień o róż- nych czasach trwania, posia
dające charakterystykę inną niż wszystkie uprzednio wy
mienione światła rytmiczne.
12. Rozbłyskowe — światło stałe regularnie
„ wzmacniane pojedynczymi roz- f\. błyskami.
13. Rozbłyskowe grupowe - światło stałe regularnie wzmacniane grupą
- 44 -
R.(3)
rozbłysków.14. Stałe - światło nie zmieniające jas-
^ ności i barwy.
15. Zmienno-barwne - światło z regularną zmianą barwy w nie zmienia ją-
