26. ODKRYWANIE ŚWIATA WARTOŚCI
Cel ogólny
Ukazanie, że odkrywanie wartości jest darem i zadaniem chrześcijanina.
Zachęcanie do dokonywania wyborów opartych o naukę Chrystusa.
Cele szczegółowe Uczeń:
– definiuje pojęcie: „wartość”,
– wyjaśnia rolę hierarchii wartości w życiu człowieka,
– objaśnia znaczenie krzewienia wartości zbawczych wśród ludzi, – określa specyfikę wartości chrześcijańskich,
– uzasadnia znaczenie wartości ogólnoludzkich, – analizuje teksty źródłowe,
– planuje swój rozwój w oparciu o wartości moralne,
– przyjmuje odpowiedzialność za dokonywanie wyborów opartych o naukę Chrystusa.
Metody
Praca w grupach, pogadanka, analiza tekstu źródłowego, rozmowa kie- rowana, śpiew, autorefleksja.
Środki dydaktyczne
Pismo Święte; encyklika papieża Jana Pawła II Veritatis splendor; Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum edu- cationis; Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli Inter mirifi- ca; Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes; tekst homilii wygłoszonej przez Benedykta XVI w Warszawie 26 maja 2006 r.
MODLITWA
„Boże mój, Boże, szukam Ciebie i pragnie Ciebie moja dusza.
Ciało moje tęskni za Tobą,
jak ziemia zeschła i łaknąca wody.
X
Oto wpatruję się w Ciebie w świątyni, by ujrzeć Twoją potęgę i chwałę.
Twoja łaska jest cenniejsza od życia, więc sławić Cię będą moje wargi.
Będę Cię wielbił przez całe me życie i wzniosę ręce w imię Twoje.
Moja dusza syci się obficie,
a usta Cię wielbią radosnymi wargami” (Ps 63,1-6).
WPROWADZENIE
Odczytanie i analiza tekstu z podręcznika ucznia.
„Święty Filip, widząc, że pewien jego penitent bardzo się wzbo- gacił na handlu i zgromadził znaczny kapitał, powiedział mu: «Synu, kiedy byłeś ubogi, miałeś twarz anioła i zawsze widziałem cię zado- wolonym. Teraz zmieniłeś oblicze, utraciłeś zwyczajną radość, widzę cię przygnębionym. Bogactwa pozbawiły cię spokoju serca. Dobrze zastanów się nad twoimi sprawami!». Penitent poznał, że ojciec Filip odgadł stan jego ducha i postanowił rozdawać jałmużnę oraz spełniać dobre dzieła” (O. Cerri, Filip Neri – Anegdoty o świętym, Poznań 1998).
Pomimo wieloaspektowej refleksji nad pojęciem wartości nie uda- ło się jeszcze wypracować jego jednoznacznej definicji.
Katecheta rozdaje karty pracy z pytaniem: Jakie wartości ludzie uważają za najważniejsze?
Aksjologia (gr. axios – wart, godny; logos – słowo, nauka), czyli nauka o wartościach. Wartością może być dla każdego inne dobro.
Wartość jest pojęciem subiektywnym. Może ją stanowić jakiś przed- miot: dzieło sztuki, dzieło literackie, malarstwo, starodruki, kamie- nie szlachetne, ale także poświęcenie dla chorych, ubogich, ojczyzny, dziecka. Skala wartości jest niezwykle szeroka. Miesza się tu również pojęcia prawdy, sprawiedliwości, pokoju, wolności, przebaczenia, życia biologicznego, duchowego, wiecznego.
Zasadniczy problem tkwi w znalezieniu wartości naczelnej, która byłaby najwyższa, podporządkowywałaby sobie inne, do której pozo- stałe wartości by zmierzały.
+
Kościół ceni i uświęca wartości humanistyczne – duchowe i ma- terialne – będące dorobkiem kulturowym ludzkości. Wartości chrze- ścijańskie jednak, które Kościół ukazuje i niesie światu, mają cha- rakter religijny i nie utożsamiają się z wartościami czysto ludzkimi – materialnymi. Nie mogą też być uzupełniane, w aspekcie zbawczym, przez autentyczne walory ogólnoludzkie.
ROZWINIĘCIE
O roli wartości chrześcijańskich poucza nas Chrystus.
Odczytanie i analiza fragmentu Pisma Świętego.
„Nie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie mól i rdza niszczą i gdzie złodzieje włamują się i kradną. Gromadźcie sobie skarby w nie- bie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczą, i gdzie złodzieje nie włamują się i nie kradną. Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje. (...)
Nikt nie może dwom panom służyć. Bo albo jednego będzie nie- nawidził, a drugiego będzie miłował; albo z jednym będzie trzymał, a drugim wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie.
Dlatego powiadam wam: Nie troszczcie się zbytnio o swoje życie, o to, co macie jeść i pić, ani o swoje ciało, czym się macie przyodziać.
Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, a ciało więcej niż odzienie?
Przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją ani żną i nie zbierają do spichlerzy, a Ojciec wasz niebieski je żywi. Czyż wy nie jesteście ważniejsi niż one? Kto z was przy całej swej trosce może choćby jedną chwilę dołożyć do wieku swego życia? A o odzienie czemu się zbyt- nio troszczycie? Przypatrzcie się liliom na polu, jak rosną: nie pracują ani przędą. A powiadam wam: nawet Salomon w całym swoim prze- pychu nie był tak ubrany jak jedna z nich. Jeśli więc ziele na polu, któ- re dziś jest, a jutro do pieca będzie wrzucone, Bóg tak przyodziewa, to czyż nie tym bardziej was, małej wiary? Nie troszczcie się więc zbyt- nio i nie mówcie: co będziemy jeść? co będziemy pić? czym będzie- my się przyodziewać? Bo o to wszystko poganie zabiegają. Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o królestwo [Boga] i o Jego sprawiedliwość, a to wszyst- ko będzie wam dodane. Nie troszczcie się więc zbytnio o jutro, bo ju- trzejszy dzień sam o siebie troszczyć się będzie. Dosyć ma dzień swojej biedy” (Mt 6,19-21.24-34).
&
Uczniowie analizują tekst i odpowiadają na pytanie:
– Jakie normy pozwalające odkrywać hierarchię wartości propo- nuje Jezus?
Po dokonaniu analizy tekstu katecheta rozpoczyna rozmowę kiero- waną na temat: Dlaczego w odkrywaniu hierarchii wartości, a zwłasz- cza w relacji dóbr materialnych i dóbr duchowych, najpierw należy szu- kać królestwa Bożego?
Wybrane wypowiedzi zapisujemy na tablicy w formie notatki.
Przewidywane propozycje:
Najpierw należy szukać królestwa Bożego, ponieważ:
– dobra materialne niszczeją i mogą być skradzione;
– człowiek przywiązuje się do tego, co jest jego skarbem;
– przywiązanie do wartości materialnych wyrządza szkody, utrud- nia i zaciemnia właściwy osąd rzeczywistości;
– dobra materialne odwodzą od Boga;
– dar życia pochodzi od Stwórcy i nikt nie może przedłużyć swego życia poza granice wyznaczone przez Boga;
– jest to wyraz zaufania, że Bóg wesprze nas w trosce o codzien- ność;
– jest to wyraz dojrzałej wiary.
Zaufanie Bogu, który jest Ojcem i zna potrzeby swoich dzieci, sta- nowi dominantę stosunku chrześcijanina do wartości materialnych.
Specyfika wartości chrześcijańskich polega na tym, że składa- ją się one z dwóch elementów: boskiego i ludzkiego. Bóg objawił je nam w Chrystusie. W Nim, w Jego życiu, śmierci i zmartwychwstaniu, odnajdujemy najpełniej wartości zbawcze. Abyśmy mogli je osiągnąć, Chrystus dał nam: Kościół, słowo Boże i sakramenty. Objawił też, kim jest człowiek, jaka jest jego wielkość i godność. Wartości nadprzyro- dzone mogą być przez ludzi przyjęte lub odrzucone, dlatego człowiek może stać się nośnikiem wartości lub antywartości.
Wartości chrześcijańskie dopełniają, ubogacają, transformują i porządkują wartości świeckie w tym, co dotyczy sensu i celu życia ludzkiego, tworzenia kultury, historii i dziejów świata.
Praca w grupach.
Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie zapoznają się z teksta- mi i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 10 minut.
Grupa I
„Szczególne obowiązki ciążą na wszystkich odbiorcach: czytel- nikach, widzach i słuchaczach, którzy przekazywane (...) środkami [przekazu społecznego] programy odbierają z osobistego i dobrowol- nego wyboru. Właściwy bowiem wybór wymaga, by pełnego poparcia udzielali oni temu wszystkiemu, co wyróżnia się wartościami moral- nymi, naukowymi i artystycznymi, a unikali tego, co byłoby dla nich przyczyną i okazją szkody duchowej albo mogłoby innych przez zły przykład narazić na niebezpieczeństwo” (Inter mirfica, 9).
– Jaka jest rola środków społecznego przekazu w kształtowaniu chrześcijańskich wartości?
Grupa II
„Pismo Święte, z którym zgadza się doświadczenie wieków, poucza rodzinę ludzką, że postęp ludzki, będący wielkim dobro- dziejstwem dla człowieka, przywodzi jednak z sobą niemałą pokusę:
jeżeli bowiem zburzy się hierarchię wartości i pomiesza się dobro ze złem, poszczególni ludzie i ich grupy zwrócą uwagę na własne spra- wy, a nie na sprawy innych” (Gaudium et spes, 37).
– Dlaczego postęp w różnych dziedzinach musi wiązać się z hierar- chią wartości?
Grupa III
„Między wszystkimi środkami wychowania szczególne znacze- nie ma szkoła, która mocą swego posłannictwa kształtuje z wytrwałą troskliwością władze umysłowe, rozwija zdolność wydawania pra- widłowych sądów, wprowadza w dziedzictwo kultury wytworzo- nej przez przeszłe pokolenia, kształci zmysł wartości, przygotowuje do życia zawodowego, sprzyja dyspozycjom do wzajemnego zrozu- mienia się, stwarzając przyjazne współżycie wśród wychowanków różniących się charakterem i pochodzeniem; ponadto stanowi jak- by pewne centrum, w którego wysiłkach i osiągnięciach powinny
uczestniczyć równocześnie rodziny, nauczyciele, różnego rodzaju organizacje rozwijające życie kulturalne, obywatelskie, religijne, pań- stwowe i cała społeczność ludzka” (Gravissimum educationis, 5).
– Jaką rolę w wychowaniu do wartości odgrywa szkoła?
Grupa IV
„Miłość do Chrystusa wyraża się w pragnieniu życia zgodnego z myślami i uczuciami Jego Serca. Realizuje się to przez wewnętrzne zjednoczenie, oparte na łasce sakramentów, umacniane przez nieustan- ną modlitwę, uwielbienie, dziękczynienie i pokutę. Nie może zabrak- nąć uważnego wsłuchiwania się w natchnienia, które On przekazuje nam przez swoje Słowo, przez osoby, które spotykamy, przez sytuacje z codziennego życia. Miłować Go znaczy prowadzić z Nim nieustan- ny dialog, aby poznać Jego wolę i gorliwie ją pełnić” (Benedykt XVI, Warszawa, 26 maja 2006 r.).
– Do jakiej postawy życiowej wzywa papież Benedykt XVI?
Wartości chrześcijańskie pomagają ostatecznie określić i zro- zumieć, czym są wartości świeckie oraz jaki mają walor dla osoby ludzkiej i społeczności, które na przestrzeni dziejów tworzą kulturę.
Mogą inspirować wiele dziedzin życia ludzkiego i nadawać głębszy sens dążeniom człowieka, zmierzającego do najwyższych wartości, tj. dobra, miłości, piękna, świętości.
ZAKOŃCZENIE
Odkrywanie i wybór hierarchii wartości dokonuje się w oparciu o normy, na podstawie których kształtuje się nasze sumienie. Ono
„jest świadkiem jedynym: to, co dokonuje się we wnętrzu osoby, jest zasłonięte przed oczyma jakiegokolwiek zewnętrznego obserwato- ra. Sumienie składa swoje świadectwo wyłącznie wobec samej oso- by. Z kolei tylko ona sama zna własną odpowiedź na głos sumienia”
(Jan Paweł II, Veritatis splendor, 57).
J
Autorefleksja.
Pomyślmy:
– Jaka hierarchia wartości przyświeca mi w życiu?
– Na kim opieram swoje codzienne wybory?
– Jak często korzystam z sakramentu pokuty?
Wszystkie realne wartości i swój byt zawdzięczamy Bogu – podziękujmy Mu za nie.
Modlitwa w ciszy.
ZESZYT UCZNIA
Zapis stanowią wypowiedzi opracowane przez uczniów podczas katechezy.
PRACA DOMOWA
Rozwiń myśl zawartą w słowach: „Uczyniwszy na wieki wybór, w każdej chwili wybierać muszę” (J. Liebert).
MODLITWA
Śpiew: „Szukajcie wpierw Królestwa Bożego”.
(można odtworzyć nagranie z pieśnią) Szukajcie wpierw królestwa Bożego i jego sprawiedliwości,
a wszystko inne będzie wam przydane.
Alleluja, Alleluja.
?
X
H
