Zabytki przeddziejowe w pow. Miechowskim, gub. Kieleckiej

ŚLADY WENDÓW W E FRANKONII.

i XVII/XXIl. Bericht iib. die vorge- ! schichtl. Porsoli, des histor. Vereins im Jahre 1889—90. (Arch. Ob.-Er. XVIII).

Steli.-= A. Steichele. Das Bistum Augs-burg. AugsAugs-burg. 1861.

Vollr — Vollrath. Burgwälle in Ober-franken. (Anthr. VI. 1884 .

Web — T??- Weber. Die Besiedlung des Alpengebietes zwischen I n n u n d Lech und des Innthaies in vorge-schichtliches Zeit (Anthr. VIII). Web. Antlir.= F. Weber.

Vorgeschich-tliches aus dem Alpengebiet zwischen I n n und Salzach (Anthr. IX).

H. V. S — Zeitschrift des histo-rischen Vereins f ü r Schwaben und Neuburg, (od r. 1874).

Zapf.= Ludw. Zapf. Die Ortsnamen des Amtbezirkes Münchberg (Arch. Bayr 16—19).

Zapf Bld. = Das Bayerland. Illustr. Wochenschrift f ü r Bayerische Ge-schichte u. Landerkunde. 1889. Zapf j4«(b'. = Ludw. Zapf. Slavische

Fundstätten in Franken (Anthr. t . V I I I oraz inne w t . I I I i VI-ym). Zapf.— L. Zapf. Alte Befestigungen

zwischen Fichtelgebirge und Fran-kenwalde, zwischen Saale und Main. (Anthr. VIII. 1887. t . 41).

Zittel.= Dr. Karl. Zittel. Die anthro-pologische Bedeutung der Funde in Fränkischen Höhlen. (Anthr. II).

ZABYTKI PRZEDDZIEJOWE

w pow. Miectiowskim, gub. Kieleckiej.

(Z p 1 a n i к i e m).

W y d a w c a „ Ś w i a t o w i t a " w S p r a w o z d a n i u z w y c i e c z e k a r c h e o -logicznych w Kieleckiem w r. 1897 ( „ Ś w i a t o w i t " tom I, 1899 r. n a str. 62), w y l i c z a j ą c miejscowości, przez siebie z w i e d z a n e , tak pisze: „Nie o g r a n i -c z a j ą -c się w y ł ą -c z n i e do p o w i a t u Stopni-ckiego, zwiedziłem t a k ż e -część p o w . P i ń c z o w s k i e g o , Kieleckiego, o r a z p a r ę s z l a k ó w w pow, M i e c h o w s k i m " . J e d n y m z nich jest szlak: Skalbmierz, Radziemice, Ł ę t k o w i c e , S ł a w i c e , Mie-chów, p r z y c z e m n a str. 67 pisze p. M., że nie z a u w a ż y ł ś l a d ó w przeddzie-j ó w y c h n a szlaku: Bólów, Sudołek, Grüssow, Radsimice.

Niżej p o d p i s a n e m u p r z y p a d ł o w udziale p r z e b y w a n i e stale w tej czę-ści pow. Miechowskiego, przez k t ó r ą biegnie szlak p. M a j e w s k i e g o z roku 1 8 9 7 g o , przeto u w a ż a m za s t o s o w n e d a ć c h o ć p o b i e ż n ą , a treściwą w i a -d o m o ś ć o z a b y t k a c h p r z e -d -d z i e j o w y c h , j a k i e tu p o z n a ł e m .

D w a s t a n o w i s k a , z pośród' niżej w y l i c z o n y c h , leżą na s a m y m szlaku p. M. ( G r u s z ó w i Radziemice, a p o n i e k ą d t a k ż e W . Z a g ó r z e pod Miecho-w e m ) . Niektóre i n n e — z a l e d Miecho-w i e o kilka Miecho-wiorst od niego.

S c h e m a t y c z n y planik, jaki z a ł ą c z a m , zechce czytelnik n a w i ą z a ć z pla-n e m , j a k i p. M a j e w s k i pla-n a str. 6 3 d a j e (tom I „ Ś w i a t o w i t a " 1899 г.), a t y m

82 MARYAN W A W R Z E N I K C K I

sposobem uprzytomni on badaczom, gdzie leży ta dość bogata, a niestety, zbyt mało zbadana przez archeologów okolica, w którą rzucił mię przypadek.

Wybieram za punkt oryentacyjny Nr. 1. Miechów w gub. Kieleckiej. W nieprawidłowym czworoboku, zamkniętym między Nr. 1. Miechów, Nr. 7. Działoszyce, Nr. 15. Proszowice, Nr. 16. Koniusza (wieś parafialna) (dominujący całej okolicy punkt wyniosły) i Nr. 4. Słomniki, powiodło mi się zebrać następujące przeddziejowe ślady:

Rys. 88. Planik oryentacyjny.

\

Nr. 2. Wielko-Zagórse wieś. Między miastem Miechów, a zabu-dowaniami folwarku Wielko-Zagórze, na polu ponad strumieniem, przy „Czworaku," wprost kuźni dworskiej, roku 1896 znalazłem odłam ceramiki z epoki przeddziejowej. Późniejsze poszukiwania p. Czarnowskiego wy-kryły na innych polach, do tejże wsi należących, wiele śladów podobnych (Zbiór p. Czarnowskiego).

Nr. 3. Sscsepanomce. Na polach włościanina Kierońskiego pan Czarnowski znalazł ślady przeddziejowe; w 1898 r. znaleźliśmy wspólnie

ZABYTKI PRZEDDZIEJOWE. 83

takież ślady na polach górnych (ku wschodowi) w tejże wsi. (Zbiory p. E. Majewskiego). Raport wysłałem do Akad. Umiejętności w Kra-kowie.

Nr. 4. Punkt oryentacyjny osada Słomniki — w jej pobliżu Prando-cin i Kacice, wsie wspomniane już za Chrobrego — w PrandoPrando-cinie na wschód od kościoła (XIII w.) można zauważyć dość prawidłową wynio-słość śród pól włościańskich (na prawo w kierunku wschodu); wyniosło-ści tej nie badałem.

Nr. 5. Wieś kościelna Łętkowice. Na mokrej łące, należącej do probostwa, na południe od kościoła, przy rozkopywaniu w 1891 r. w celach gospodarczych mogiły (kopiec), znaleziono rodzaj paki czy pnia drewniane-go i szkielet, leżący głową ku zachodowi; pakę otaczały ślady dylowania drewnianego. W 1898 r. dowiedziałem się, iż p. E. Majewski badał to zna-lezisko i posiada pięknie dochowaną czaszkę szkieletu. Ja moje badania, plany i raport z częścią drzewa, paki czy pnia odesłałem do Sekcyi archeo-logiczno - antropologicznej przy Akademii Umiejętności w Krakowie w 1891/2 r.

Nr. 6. Wieś Mieroszów (albo Mirossów) zbadałem w 1896 г., opi-sałem w tom. III. Dz. 1 ,,Mater, antropologiczno-archeologicznych i etno-graf. Akademii Umiejętności w Krakowie"; tamże złożyłem wydobyte przed-mioty (strzałka krzemienna w zbiorach p. E. Majewskiego).

Nr. 7. Osada Działoszyce (pow. Pińczowski) punkt oryentacyjny. Ku południowi od tej osady na polach wsi Rosiejów i Bronocice (p. Pińcz.) stoją wyniosłe kopce (mogiły), pełne kości, jak to 1888 r. sprawdziłem, bliżej nie badane. W przyległych wsiach jak Słupów (odłamki ceramiki), Ko-ście jó w (na wyniosłościach ku wschodowi po za dworem) 1890 r. znalazłem obrabiany krzemień (przesłany Akad. Umiejętn. w Krakowie).

Nr. 8. Wieś kościelna Wrocimomce. Na terenie tej wsi po za ko-ściołem ku wschodowi wznosi się nad rzeczką (Racławką) prawidłowa góra, „kopiec" zwana (plan u piszącego). Góry takie w kształcie kopców są

w sąsiedniej wsi Janowic sili (jedna zowie się Zamczysko).

Między N-rem 18 Racławice, a N-rem 8 Wrocimowice na polach osa-dy włościańskiej, zwanej „Młynek" lub „u Filipa", na powierzchni ornego pola znalazłem 1890 r. połowę młota kamiennego gładzonego, z otworem okrągłym na pomieszczenie trzonka — okrzoski krzemienne, wiele odłamów ceramiki, wytwornie zdobionej. Rozkopów ani bliższych poszukiwań robić nie mogłem. Przedmioty znalezione odesłałem do zbiorów Akad. Umieję-tności.

Nr. 17. Dsiemięrsyce (ku zachodowi). Znaleziono tu ciekawe cmen-tarzysko przeddziejowe, opisane w Nr. 18 i 19 tomu II „Przeglądu

Bibliogr.-84 MARYAN W A W R Z E N I E C K I

Archeologicznego" rok 1881, st. 318 a. (Zbiory Gabinetu Archeologiczne-go prży Uniwersytecie Jag. w Krakowie).

Nr. 9. Wieś Lelowice, badana przezemnie w latach 1887-1888-1889 1891-1892, dała obfite rezultaty, zwłaszcza pole folwarku Siedliska, oraz Nad-Dzierżawką, lub Dzurdziawką, opisane w ,,Mater, antropol.-archeolog, i etnograf." tom 111. dział 1. wyd. Akad. Umiejętn. w Krakowie. Wy-kopane przedmioty w znacznej części w zbiorach Akademii i w Gabinecie Archeolog. Uniwersytetu Jagieł, w Krakowie. W tejże wsi znalazłem ślady ceramiki przeddziejowej na polach włościańskich, zwanych „pogorzel" i mogiłki-'. Wiele szkieletów i kości ludzkich zauważyć można w

wąwo-zach (naturalne przekroje) tej wsi. Przypisywano je bitwie Racławickiej, jednak tylko w części mogą do niej należeć, niektóre zaś, zważywszy na zna-czną głębokość, w jakiej są pochowane, słusznie interes archeologa budzić powinny.

Nr. 10. Wieś Kacsowice (królewszczyzna, ciekawa ze względu na charakterystyczne zabudowania gospodarcze włościan, oraz na piękny typ całkiem odrębny ludu, jaki w niej mieszka). Nad rzeką (Racławką) na wzgórzach ku południowi, niedaleko od pól, należących do wsi Lelowice, a zwanych „Bródek", wyorałi włościanie na swoich polach naczynia glinia-ne, które natychmiast, próbując siły, roztrzaskali. Mnie udało się zebrać nieco ozdabianej ceramiki, okrzesków krzemiennych i ciekawą szpulkę glinianą. (Zbiory Akad. Umiejętności w Krakowie).

Nr. 11. Wieś Radziemice (właściwie Radsimice) w okolicy drogi polnej, wiodącej do wsi Kowary, na wzgórzach (płaskowzgórza ku wscho-dowi), gdzie cmentarz choleryczny, znalazłem odłamek (kraj) naczynia, zdo-bionego żłobkowaniem. (Zb. Akad. Umiejętności).

Nr. 12. Punkt oryentacyjny osada Skalbmierz.

Nr. 13, Wieś Grüssow — na polach tej wsi, zwanych „po lesie gru-szowskim", lub ,,Organy" (?) czy nie Kurhany—wznoszą się 4 mogiły wiel-kich rozmiarów (obecnie skutkiem orki znacznie zmniejszyły się). Mogiły

niebadane są pozostałością jakiejś bitwy, stoją parami—odległe o 490 metr. (para od pary), a od siebie o 15 metr. Do kurhanów tych przywiązane zwykłe podania o djable, pieniądzach i przejściach podziemnych Plany i pomiary posłałem 1890 r. Akad. Umiejęt. w Krakowie.

Nr. 14, Wieś Kowary—na polach tej wsi leży bardzo wyniosła mo-giła (kurhan) pojedyńcza niebadana dotychczas.

Nr. 15. Osada Prossowice. Ciekawe zabytki historyczne — pod miastem mogiła, jakoby „aryańska", niezbadana.

Nr. 16. Najwyższa wyniosłość tej okolicy, góra z. kościołem oraz wieś zwana Koniusza—punkt ten badany dać powinien ciekawe rezultaty.

ZABYTKI P R Z E D D Z I E J O W E . 85

Oto suche wyliczenie tego, co zrobione, lub co zrobić należy w tej cząstce powiatu Miechowskiego. Dla uprzytomnienia czytelnikowi szczu-płości terenu dodam, iż odległość Miechowa od Działoszyc wiorst 24, Działoszyc od Proszowic 18 wiorst.

Mary an Wanorseniecki

art. malarz.

Czł. współ. Kom. do Hist. Sztuki przy Ak. Urn. w Krakowie.

P. s. W uzupełnieniu cennej notatki dodamy, że we wsi Grusssowie były j u ż

znaj-dowane zabytki przeddziejowe, jak o tem świadczy ustęp, który tu dosłownie przepi-sujemy:

„ W czasach przedhistorycznych miejsce to było zamieszkanem, jak przekonywamy się z odkrytych tu mogił z wielu kamieni; w mogiłach tych pod stosami kamieni polnych, osobliwszym ułożonych sposobem, w jednej znaleziono kości ludzkie niepalone i kilka urn z gliny szarej wypalanej, lekkich, pięknego kształtu 'rysunek ich w .Pamiętnikach Towarzystwa przyjaciół n a u k " tom IX). W drugiej były same kości ludzkie, w trzeciej końskie i ludzkie, a przy nich siekiery kamienne z zielonawego porfiru (porfiro verdo) (J. I. Kraszewski „Sztuka u Słowian", W i l n o , 1858, str. 27)';. („Słownik Geogr." tom II,

str. 878). Red.

SPRAWOZDANIE

z wycieczek archeologicznych, dokonanych i latach 1898 i 99

(Sur les résultats des excursions, enterprises à 1898 et 9 9 ) ( n o t e p r é l i m i n a i r e )

przez

E R A Z M A M A J E W S K I E G O . i Z mapką).

W latach 1898 i 99-m zwiedziłem pewną ilość miejscowości w gub. Kieleckiej, a także w Radomskiej.

Załączona mapka objaśnia moją marszrutę i unaocznia rezultat po-szukiwań. Zaznaczyłem na niej tylko świeże odkrycia, pomijając dawne. Przegląd wyników zrobimy kpleją szlaków następujących:

1 ) Wierzbnik — Bodzentyn — Suchedniów.

2) Bodzentyn — Ś-ta Katarzyna — Łagów — Raków. 3) Raków — Szydłów — Stopnica.