Scholarchatus Munus Viro Praenobilissimo, Amplissimo [...] Frid. Reinholdo Horn Consuli Civitatis [...] Gymnasii Drusiaci Nomine Ephraim Ohlert [...] De Schola Dei Universa Dissertans

(1)

S C H O L A R C HA TV S M V N V S V I R O

PRAENOBILISSIMO, AMPLISSIMO

A T Q V E

CONSVLTISSIMO DOMINO

D O M I N O

FRID. REINHOLDO HORN

C O N S V H C I V I T A T I S M E R I T I S S I M O

P. T .

REI M O L E N D I N A R I A P R O F E C T O

A. M D C C L X F P . X A P R I L I S P R I M V M C O L L A T V M

O B S T R I C T I S S I M O A N I M O G R A T V L A T V R

GYMNASII DRVSIACI NOM INE

H F H K A I M O H L E R T

L I N G V . H E B R . E T G II. P R O F . E X T R . N E C N O N R. M. C.

De

S c h o l a D E I U n i v e r f a d i f f c r t a n s .

E L B I I i G M

T Y P I S N O H R M A N N I A N I S .

(2)

■ - - : - •■■■

P’

'7

^T

' • ~ ' . ' ■ ' "

'S i) ■ ■. ,

1 • r *>

> 1 • V " - ■: ' / r v-...^ • - - *r ' *

V

’ ~ , » -. • ‘ . V i\ * * * ^ * * i i , '' ' ' ' ' ' "V ' ’*’* ’ ' Y ~ ''*~V

' ' ' .*• ’ , ■ r . i i

/ " * •; . v- ... V * ; / • " ' •- ' r ■-! X * ' . .;

7

^{; '} ... * ;/.• '• *'>

• »

■

... , . '. - . : - ;

■ i . v - N /

- ‘ * ■

- ■ ■ / ' *

'' - . .. ;■: . . • . - * . •'

. . J

- T~ v • v ; •; • ■ -f- ; —.■• *• ~ •::

1

. .

/ ' . ' ^'

(3)

*?lf8 ^ ^ ^ ^ ^ S0? ~ ~ %: Wg

ominis cognitionem falyiflcam proh d o lo r! poft Iapfum nullam efle, eandemaue ilii plane impoflibilem gratia revelante & illuminante deftituto, quis eft qui dubitat? Quodfi enim divinae naturas majeftatem, myfteriorumque divinorum fub- limitatem, ut & intellei

5

Uis noftri infirmitatem refpiciamus: de h o c omnio convincimur. D je v s. ab omni re creata eft diftindus»

quippe qui fummus incomprehenfibilisque, lumen habitans inac- ceflum, quem hominum nullus neque vidit neque videre poteft. a) Qujpropter Paulus ejus immenfkatem admirans o altam inquit, fapi,entiae cognitionisque d e i opulentiam ! quam penitus recondita ejus judicia! quam abtrufae rationes! J?) Quae vero quantaque myiieriorum fublimitas! quam homo animalis propriis viribus nec cogitare, nec fcrutari poteft, quippe quae myfteria ex imperfcrutabilj fapientixe abyflo promanant. A d quod h om i

nis ipfius intelle<

5

lus infirmitas accedit, qui natura eft debilis hae^

i)esque. D f v s e contrario numen infinitum nec non incom- p r e h e n -

* 2

(4)

prehenfibile. Quam ob caufam d e v s TerfaruSus femetipfum revelavit & hominibus aliam vel: aliam exfiruxit fcholam immunem univerfalemque. Tua D O M I N E * pace agam de illa, mufarum Drufiacarum interpres, de T u o Scholarchatus munere fibi gratu- lantium. Primum mihi occurrit naturae fchola, qua d e v s m principia operibus fe manifeftcvit* coelum terram quefex dierum fpatio verbo fuo efficaci ex nihilo producens * ut fummum bonum independens fe creaturis communicaret; creaturae autem ratione:

praeditae eum ex operibus om nipotenter produdlis cognofcerent ,

colerent glorificarentque* O nos felices naturam, d e i fcholam frequentantesf Qua duplici modo d e v s nos docet; Primo>

nos educendo extra n o s, ut res creatas five fint animatae* five inanimatae* five rationales * five irrationales oculis ad fp ici a mus noftris» Quali ratione Abraharrram Patriarcham jufllt exire > ad- ipice* inqutens* in coelum & ftellas enumera fi enumerare pot

es. c> Chriftus ipfe generis humani redemtor* adfpicite, in

quit r volucres aereas ut neque ferant neque metant* nec m cellas congerant* tamen coeleftis P a te r vefter eas a lit : difeite ut terre- ftria crefcant lilia neque laborando * neque nendo. Quodfi ter- reftrem herbam (quae hodie eft* & cras in clibanum conjicitur) fic veftit* nonne multo magis Vos* a parum fidentes. d> Qua- tuor in naturae libro quafi folia invenimus * fcilicet coelum j i e r e m *

mare *

c) Gcn. XV, $. d) Mattii; V L 26. 2 & 30 .

(5)

v

mare, terram que, quorum fingula tot argumentorum copiam euique noftrum ob oculos ponunt, quot ad illud demonftran- dum : D e v m efle, eundemque majeftaticum, fint necefiaria.

Quam ob caufiim D avid , regius Propheta & inanimatas & irra

tionales ad d e i ipfius laudem exhortatur, ut in ejus Pfalmis apparet. Inter alia eum coeli, inquit, atque terrae?, eum maria, r quaeque in eis moventur omnia collaudabunt. e) A d quod que

rendum e ft: quomodo creaturae inanimate irrationalesque d e v a t

laudare poflint ? Refpondemus & confirmamus, eorum laudare non fieri effective, id eft, ita ut hae creaturae d e v m cognofcant ut homines & angeli, led modo obje&ive, id eft, ita ut tantum fint teftes bonitatis divinae*, divinaeque fapientiae ac omnipoten

tiae fllimetipfius creatoris, nobisque occafionero praebeant d e i

laudandi, univerfi creatoris. Quam ob rem Jefaias Propheta, at

tollite, inquit, in fublime ocufos veftros & adfpicite, quis illa creaverit, qui eorum exercitum numero educit, fuo quodque nomine vocans tanta virtute, tamque firmis viribus ut nullus defit. 0 Quali modo & Paulus Athenis orationem inftituit fuam, aram cum ibr videret, in qua infcriptum erat? I g n o t a d e o. Quo & falvatoris ipfius pertinent fimi lia ex rebus creatis fumta, quibus nos edocere voluit, illa creata non fofum eo ex capite adefte, ut homo illis dominaretur, illisque fuae utilitatis

* J gratia

c) Pf. LXIX, 35. c. C XLVltir per totum. f ) Je£ X L r 26.

(6)

gratia uteretur, fed etiam uc ad cognofcendum d e v m nobis in- fervirent. Quem finem licet homo ante lapfum multo facilius eiTet adeptus: tamen poft lapfum ejusmodi creaturarnm applica

tio non plane eft negligenda, fed grato animo bene collocanda.

Secundo nos inducendo in nosmetipfos, quo pertinet noftra ©on- (cientia, cujus mentionem facit Propheta Jefaias redice, inquiens fontes ad mentem, g) Cognitionis enim dei naturalis fu*

perftites fcintillulae in homine deprehenduntur, quae eum ad

monent: D e v m efTe juftAim, fan&umquc, punientem mala, bo- naque remunerantem, eundemque effe colendum. E x quibus internum confcientiae exoritur teftimonium, malsfkantes excru- tiantis accufantisve, eorum crimina licet fint aliis haud cognita.

Quapropter divus Apoftolus Paulus inter alia : quum enim ex

terarum nationum homines, inquit, legein non habentes, natura legitima faciant, ii legem non habentes fibi ipfi Jex funt : qui quidem oftendant, Jegis opus in iuis animis infcriptum : id quod teftabitur eorum confcientia & utrorumque cogitationes eos vel accufabunt, vel d e fe n d e n t, q u o die judicabit d e v s arcana hominum ex.evangelio meo per J e s v m Chriftum. h)

Progrediamur ad aliam d e i Scholam , q u x eft gratiae uni- verfaiis immunisque, qua d e v s cognitionis ex natura hauftae defe&us refarcit, nec non homines ex ftatu miferiae in ftatum

gratiae, g) Jcf. XLVI, 8- - *>) II, 14 -16 .

(7)

gratije, nifi malitiofe refiftant, convertit, ita ut non amplius di- fcant extremifcere d e v a i omnipotentem, fandum , juftumque?

fed ut plus quam fifiaJi amore in eum afficiantur mifericordern, &

exorabilem, ad iram tardum, ad clementiam & auxilium propera*

lum quippe qui clementia in mille usque States utitur, vitia &

peccata deliba condonans,

0

Qua in fchola nos d e v s duplici modo docet, tam externe per verbum quod fumere, legere, me- ditarique valemus, quam interne per vim Spiritus San&i cum verbo corsjun<

5

h m , quae una eademque eft vis & fcripturce

5

^c

Spiritus San^i. M erito hic cum M ofe exclamamus: O e?evs hominum fane Am ator, cujus fan&i omnes fune in manu Tua 3c quidem ad pedes tuos profternuntur, eo de Tuis didis fument© » Revelavit d e v s in illo feripturae libro eflerctiam fuar»/ tfes fci,- licet efle in una eademque eflentia divina, perfonas, quas vocac feriptura Patrem , Filium , & Spiritum Sar>elum, quorum fe

cunda in plenitudine temporis veram naturam &fftimpfk huma

nam, ut non folum in illa opus redemtionis confumeret, fed etiam fuam voluntatem five fit legis five evangelii, quin quod or

dinem falutrs nobis ob oculos poneret, qui in e o c o n fiftit, u t, cum omnes ac finguli natura firit peccatores, per fidem in Chri»

ftum , Hominum & d e i mediatorem coram d e o jufti evadere poffinc, eamque fidem bonis operibus approbare, facramentique

Sacr^

») Exod. XXXIV, 7 . k) Dmr. XXXIIT3 p

(8)

Sacrae cosnae ufu corroborare. Quem divina? revelationis librum pE VS primum protoplaftis noftris aperuit inimicitias, inquiens, inter te & mulierem, interque tuum & ejus femen conciliabo, ut illud tibi caput, tu illi calcem illidas.

0

Deinde in Veteri Tefta- tnento per M ofen & Prophetas, in N ovo autem per Chriftum &

ejus Apoftolos magis magisque aperire fecit. Igitur David regius Propheta inter alia ex hoc g loriatu r capite d icen s: is fua di&a Jacobaeis, fua placita & fententias Ifraelitis indicavit. Id quod fecit Ulli caeterarum g e n tiu m , n e c illae jura norunt. m) C u i re*- fpotldic Apoftolus Paulus d e v s, inquiens, qui lucem ex tenebris lucere juffit, is eft qui noftris illuxit animis ad claritatem cogni

tionis gloriae d e i in J e s v Chrifti perfona, fl) & ad Hebraeos : multifiariam & multipliciter olim d e v s majores per vates adloquutus, poftremis hifce temporibus adloquutus eft nos per fili

um , quem omnium ftajtuit haeredem, per quem etiam mundum fecit.

< 0

Pergamus ad alterum nos docendi modum in hac gra

tiae fchola, qui eft internus. Qui in eo confiftit, ut Spiritus San6tus m ed ian te v e rb o j> ti attente le&o vel auditu percepto cor hominis pulfet, intelleftum illuminet & voluntatem ad ob- fequium flebat, ita ut homo illuminatus ex internis motibus quippe qui fpirituales, vere fentiat, fe a d e o ipfo doceri.

Nam I) Gen. III j 15. ui) Ff. CXLVII, 19. 20. n) 3 Cor. IV, 6.

o) Hebr. I , i. 2.

(9)

Nam fpiricus eft, ut Johannes loquitur, qui teftatur, fiquidem fpiritus eft veritas, p) Quod & Apoftolus Paulus affirmat evan- gelium noftrum, inquiens, non fuit apud vos in verbis dunta- xat pofitum, fed cum potentia, San&oque Spiritu, & certitfl- mis argumentis conjungium. <0 O quam quantamque d e i gra

tiam in ejusmodi gratiae fchola exfplendefcentem ! Q altam &- pientke cognitionisque dei opulentiam ! Quis eft,, qui cum Davide non exclam et: Guftate & videte, quam bonus fit d e v s., quamque felix & homo qui ei confidit. r) Verum enim vero cum haec viatorum cognitio nihilo tamen minus valde fit imper

fecta, licet fit a d e o ipfo in homine non morofe refiftente, me- diante verbo fuo produ&a : aliam nobis praeparavit fcholam, quae eft Patriae five glorice, eademque in coelo, quo ad plenariam perfeftamque dei ejusque myfteriorum divinorum cognitionem fumus perventuri. Nonne h^c, fi refpicimus naturae & gratiae fcholam, Academia meretur nominari ? Nonne altiora ibidem

«difeemus ? Nonne perfe&iflima ? Quae gloriae fchola jamjam a d e o ipfo in Veteri Teftamento eft promifla, nec jamjam inter inquiente, docebunt alius alium ad d evm cognofcendum co

hortantes, quin univerfi me parvi juxta ac magni cognofcent. s) Cujus promifiionis gratiofte impletio N ovi Teftamenti temporibus

* * . quidem

p) i Joh. V, 6 . q) iThcff.I , 5- c* n ' r) Pf XXXIV, 9.

5) Jcr. XXXI, 34.

(10)

q u id e m e ft fa& a eyangeH i praedicatione n e c n o n S p ir itu s S a n $ i illu m in a tio n e , fed tan tu m in c h o a tiv e , co n fu m ativ a autem erit in vita aeterna, q u a e le $ i fu m m o c o g n itio n is gradu fu n t gravifuri.

S i n o v u m e vo lv a m u s T e fta m e n tu m : quam plu rim a hujus glorias fchola? in ve n im u s T e ft im o n ia , q u o ru m pauca le £ u dign a n o ta b i

m us. I n te r alia e m in e t A p o ft o li P a u li glo rian tis effatum fe q u e n ti m o d o fcrib e n tis r A liq u a te n u s fc im u s , & aliq u aten u s va ticin a m u r. S e d cum v e n e rit p e r f e & io , tum q u o d aliquaten u s f it , d e

le b itu r : N u n c e n im p e r fp ecu lu m ce rn im u s p e r am bages ; at tu n c praefentes co ram . N u n c aliq uaten u s c o g n o fc o r ac tu n c re - c o g n o fc a m q u em a d m o d u m re c o g n itu s fum . f) N o n n e tu n c p er- f e & e p e r c o g n o fc e m u s : q u o m o d o tres diverfae perfonae u n iu s ejus- d e m q u e eflentia? fin t p a rtic ip e s ? n o n n e q u o m o d o filius a p atre ab aeterno fit g e n itu s ? n o n n e , q u o m o d o S p iritu s S a n & u s a p a

tr e & filio fit fpiratu s ? n o n n e quam ob caufam n e c p a ter n e c S p iritu s S 3 n & u s fed tan tu m filius hum an am naturam in fuam per- fo n alitatem re ce p e rit ? q u o m o d o hum ana natura cu m d iv in a fit p e rfo n a litsr co n }u n & a > & quae fu n t r e liq u a , quae n e c o c u lu s h o  m in is v id it , n e c auris a u d iv it , n e c animus c o g it a v it , quae prae

p aravit d e v s fu is am atoribus, *)

G y m n a -

t) i Cor. XIII, g. iov 12. c. 2 Cor. V, 7.- it. 1 Joh. III, 2 e* P&

XXXVI, 10. u) 1 Cor. II, 9.

(11)

Gymilaftum noftrum, quod ex d e i gratia & A m

p l i s s i m i S e n a t v s liberalitate quam celeberrimum c o n t e inter omnes, tam fehote naturi quam gratiae eft compendi*

um , quo nos modo faciliori exhaurimus, quas <Je d e o &

de noftra cum illo conjun&ione fcitu funt nece/Taiia* qus- que nos ad fcholam gloriae manuducunc. Quo majora ittf*

que ex illo in nos redundant beneficia, eo majora funt offi

cia quae cadunt in nos erga Superiores, qui feholam noftram curae cordique habent. Cum jamjam, V I R P R / E N O - P I L I S S I M E , ex amore plusquam paterno in nos?

T V A S M ufas, ejusmodi curam ex voto A m p l i s s i m i

M a g i s t k a t v s , in T E fu fce p ifti: alta voce exclamamus;

O nos felices, O P T I M O S C H O L A R C H A con

decorati ! Reverentiae itaque noftrae, noftrieque pietatis in T E , D O M I N E , haud repudiabis primitias quibus ex officiorum noftrorum obfervantia T I B I fumus fubje<^i j qua

que omnem noftram curam nobis liceat T V A pace in finum T V V M paternum revolvamus. D e v s T . O. M .

fummus

(12)

fummus Protofcholarcha Gymnadum noftrum reddat felicis*

fimum, magis magisque florefcens, T E q u e , G R A V I S S I M E S C H O L A R C H A fevec fofpitem atque in

colum em ! Avertat a T E , T V A q u e g e n t e Generofa omnes calamitates. Conferat e contrario in T E omnem -profperitatem felicitatemque. T E C O N S V L E i M ? P L I S S I M O vigeat res publica Elbingenfis ! T E

S C H O L A R C H A O P T I M O floreat Gymna lium, Spiritus San d i officina floreat)

floreat !