VIRO
PERMAGNIFICO GENEROSO MAXIME . STRENVO ATQVE AMPLIS
SIMO DOMINO
D O MI N O
CAROLO
CHRISTIANO LANGE
PRAECONSVLI ET REI ECCLESIASTICAE CVRATORI
M E R IT ISSIM O
PRIMVM PRAESIDI
NO VO S HONORES
DF.
DEORVM NOMINE, MAGISTRATIBVS
IN SCRIPTVRA SACRA IMPOSITO,
QVAEDAM COMMENTATO
MVSARVM ELBINGENSIVM
N O M IN F .
DEVOTA PIETATE
GRATVLATVR CLIENS HVMILUMVS
GOTTLIEB THOMAS ACHENWALL
G R A EC . E T HEBR. I.IN G V. PROF. E X T R . E T R . M IN . CAND.
E L B I N G A E
l i t t e r i s n o h r m ANNI ANIS.
ingularem fane meretur attentionem, Spiritum S. in oraculis fuis Magiftratus aliquoties vocare Deos. Notum quidem eft, profanis etiam gentibus, Reges k jp & Principes fuos hoc nomine falutare, moris fuiffe, id vero non adeo miran- dum. N om en enim Dei apud Gentiles tam auguftum non erat* neque tam eximiam habebat notionem , quam apud cultores unius veri Dei. Illi quibus proprie ab Ethnicis imponebatur five non erant, nifi, ut paulo Tagaciores ipfi perfpiciebant, hom ines, hominum gratia divinitate donati, faepe etiam aliis hominibus, virtutibus in
feriores, five faltem homines conditione & natura non admodum antecellebant. H o
rum itaque nomen facile ad homines dignitate aliqua fuper alios elatos transferri potuit.
A t cum V ir i, genuina fummi Numinis idea imbuti, ab omni adulationis fufpicione liberi imo divino fpiritu impulfi & d u & i, venerando hoc nomine Magiftratus infigniunt, res non nihili pendenda, fed fedulo de ratione hujus denominationis inquirendum, di- fpiciendumque e ft, anne revera in munere Magiftratus fit Setov Tl divini aliquid.
Eminet vero inter loca hanc loquendi rationem continentia. Pfalm L X X X II.
Quem vir fandus his fublimibus inchoat verbis: Deus Jia t in congregatione D e i, in me
dio Deos judicat. Iidem qui in priori Hemiftichio vocantur congregatio D ei i. (pro genio Hebraeae linguas ob penuriam adjectivorum fubftantiva loco illorum ponere folitae,) con
gregatio divina, illi in pofteriori vocantur CTrfrN (Elohim) Dii. Non enim reddenda eft haec vox per Nominativum fing. vertendaque propofitio: Deus judicat, quoniam hoc fenfu vocab. Elohim jam in priori Hemiftichio verfus occurrit. Quamvis enim per exergafiam in pofteriori membro verficuli metrici ex parte vel etiam tota propofitio, in priori contenta, repeti foleat, id tamen iisdem verbis fieri non confuevic. Adcoque Deus in priori membro per nomen Elohim indigitatus in pofteriori eodem verbo indicari non potuit, fed alio fenfu fumenda eft haec vox. Explicatur nempe per illam phrafis congregatio divina ; pro more Poetarum facrorum, di&iones paulo in- folitas in fequenti parte verfus Synonymis notioribus exprimentium. Notius enim erat etiam hoc fenfu vocabulum Elohim , fiquidem jam in Pentateucho aliquoties ita occurrit.
Re<5le itaque L X X , hunc locum reddiderunt, vertentes lv [lU a Jiaxfbsi, in medio (congregationis divinae conftitutus Deus) Deos judicat.
Loquitur ergo hic Pfaltes de congregatione divina & de Diis a fumeno Deo diverfis, his egregiis nominibus autem indigitac Judices. De his enim, ut contextus totius Pfalmi & praefentim fequens comma docent, fermo eft. A t hoc nondum fuffi- cit. Verf. 6. enim ipfe Deus hunc confeflum ita alloquitur: Ego d ix i: D ii eftis. Ipfe e go , Dominus dom inorum, ex quo omnis honor & gloria pendent & derivantur, vos hoc nomine dignatus fum , Ego vos in lege mea ita nuncupavi. Ablegant itaque nos haec verba ad alia V . T . loca. N on enim tantum in oratione ligata, ubi hyperbolicae Joquutiones non adeo rarae funt, atque ideo fenfus hujus vocabuli non admodum pre
mendus videri pofiet, fed in ipfo fimpliciflimo feribendi genere haec loquendi ratio occurrit. Leges enim planiflimo ftylo exarari folent & tamen in Pentateucho non femei judices vocantur Dii. Exod. X X I, 6. nempe jubetur Dominus fervi manu- miffionem deprecantis adducere eum ad Deos i.e. ad confelium judicum. Et cap. X X II, 8. poftulat legislator divinus, ut lis fuper omne damnum feratur ad Deos & iterum v. 9. definit, eum quem D ii damnaturi eflent obligatum iri, ad duplum damni reftitu- endum. Reddunt quidem L X X . in pofteriori loco vocabulum per fingularem, Deus. A t huic interpretationi non tantum obfiftit, quod vox tzrnhis' licet formee
________ pluralis,
pluralis, raro tamen, fi fumrnum Numen indicat, conftrtiatur cum verbo in plurali, quemadmodum hic facium eft, fed etiam fenfus ipfe, quem fuppetit, incommodus.
Non enim Deus immediate ejusmodi lites componere folebat fed mediate per Judices ordi
narios, quare fignificatio haec vocabuli ex aliis locis fat certa, jure hic rejici nequit.
Sunt & alia loca, in quibus nonnulli quidem hoc fenfu pofitum efle vocabulum arbitrantur, alii vero forte non injuria dubitant. Cumque prolata fufficianc ad probationem, infigni hoc nomine appellari Magiftratus, facile praetermitti poffunc.
A t annotandum adhuc, in N .T . non minus, quam in V . hanc locutionem occurrere, gnucumque vocabulum ©gcf, Hebraeo refpondens, aeque ac illud de Magiftratibus ufurpari, quamvis haec di&a tam luculenta non fint, quin ex fupra prolatis lux illis adfundenda ellet. Joh. X , 34, 3 5. Sanftiffimus Servator citat verba Pfalm. L X X X II.
fupra memorata, dicens: Nonne feriptum eft in lege veftra (vocabulo nempe legis tam late fum to, ut omnia feripta divina normam a&ionum tam moralium quam civilium 8c religiofarum continentia adeoque & Pfalmos fuo ambitu comprehendat) 1iya ® Sot tre, Ego d ix i; J)ii eftis, & in fequentibus ipfe innuit, per hoc nomen indicari homines
& quidem ut ex Pfalmo ipfo liquet, Judices & Magiftratus. Huic addendus eft locus Pauli 1 C or. V III, y. adfirmantis eIvcli Aeyopevxs ©gs? gtrg iv xpava me ini ^tjg yyg, EJfe Deos nominatos five in coelo five fuper terram; & ad confirmationem addentis ucnrep ei<r)
&£oi srcAAei, ut funt revera D ii multi. Indicat quidem alio fenfu fummum Numen, alio creaturas appellari ©g&s, adje&o nempe vocabulo Myo^vag docens, hos, quos concedit, plures Deos non natura tales efie, fed honoris caufa ob fimilitudinem cum Deo ita appellari. Attamen cum affirmet effe ejusmodi Deos non tantum in caelo, nempe angelos, fed etiam in terra, Magiftratus & Judices in oculis habuifte cenfendus eft, qui, ut allata teftimonia docent, in V .T . aliquoties Dii vocantur. Apparet itaque, neque Graecum f. Scripturae ftylum ab hoc dicionis genere abhorrere.
Cafu autem factum ede, ut Magiftratus Dii dicentur, nullam habet veri fimilitu- dinem & quamvis credibile fit, jam ante confignationem librorum Mofis apud Ifraelitas in ufu fu i (Te hoc Magiftratuum nomen, quod inde effici polle videtur, quoniam in legi
bus eorum , in quibus fapiens Legislator tritam verborum fignificaticnem retinere foiet,
•line addita explicatione ufurpatur; non fine ratione tamen Spiritum S. illud retinuille facraque civitate donalTe, quisquam fibi perfuadebit. Juvat itaque rationem hujus deno
minationis inveftigare, neque e longinquo petenda erit fed maximam partem ex ipiis oraculis divinis erui facili opera poterit.
Derivat nempe f. icript, auctoritatem & jura Magiftratuum ab ipfo Deo. Ita enim 2 Par. X IX , 6, alloquitur Joiaphatus judices defignatos mrp1? ‘O D lN 1? N1"?*
non homini judicatis fed Deo} & Mofes amice cum illo confentit Deut. I, 1 7 . dicens ttin O T D N 1? DDTOn, judicium Deo fit.' In utroque loco proefixum 'l quod alias eft nota Dativi, vicem notat. Hanc enim fignificationem faepe habet, e g. Gen. X I, 3.
ubi legimus, Aedificatoribus turris Babylonicae lateres fuille lapidi y i. e. vice lapi
dis, & Exod, IV , 16 . ubi Deus dicit ad Mofen : Aaron erit tibi HD1? ori, i, e. loco f.
vice oris. Adeoque Jofiiphatus d ic it: Judicium exercetis non vice hominis fed vice D ei, & Mofes: Judicium vice Dei fit f. adminiftratur. Res etiam ipfa proclivis eft.
Soli enim conditori creaturarum competit proprie jus atque poteftas de asionibus illa
rum difponendi easdemque dijudicandi, Si nulla creatura per fe jure ejusmodi aliquid fibi fumere poteft. Sed Deus ipfe partem jurium, fibi proprie competentium, libere mutuo dedit & feudi inftar obtulit hominibus quibusdam praeftantioribus. A dus nempe judiciales, quos ipfe in infantia mundi fuper Cainum aliosque recens creatae terrae incolas exercebat, nunc aliis exercendos conceffit. Quamvis enim poenae naturales, neceflario vinculo cum peccatis ab ipfo Deo conjun^ae, maneant, arbitrarias tamen raro homi
nibus, dum hic vivunt, immediate immittere videtur, fed mediate tanrum id fit per alios homines, ejusdem quidem cum reliquis originis fed adventitia & divinitus fuper-
^ddita auctoritate aliis longe fuperiores. Hi ergo, quos Judices & Magiftratus vulgo nominamus jura divina exercent f. vicem ejus implent refpe&u partis cujusdatn fuhdito- rum ejus, quare etiam eleganter Pf. L X X X II. tanquam judicium fubdelegatum vifitans repraefentatur. Haec fuifie ratio videtur, cur Magiftratus Dii dicerentur. Nomine Dei enim judicant atque ideo funt Dii quafi Vicarii.
Sed latet in hac priori ratione altera non minoris momenti. Atque utramque conjun£Hm Theodoretus optime expreffic feribens: tcpijag ivopee?^ (mav<ryg) Sexs ag KctTch yA[AVjtTiv ntx 7^ ©£* x-(>W£iv 7re7ri<revp,£vxg, judices vocat (Mofes) Deos ut- pote quibus ad imitationem Summi Dei judicium concreditum eft. Jura nempe ipfis con- ceila fimilitudinem cum Deo pariunt, fimilitudo vero duarum rerum in omnibus linguis
efficit.
efficit, ut eodem nomine infigniantur, quare mirum non eft iis, quibus cum Deo fimiles fune quodammodo adfe&iones, idem etiam cum illo obtigifle Nomen.
Notabilis autem occurrit fimilitudo cum Deo in omnibus partibus muneris Im
perantium. Quemadmodum nempe Deum tota creaturarum moles fubmifia obedientia
& cultu veneratur, ita focietates particulares Magiftratus ut vicarios Dei honore pro- fequi neceftario tenentur, adeoque radii quidam divinae gloriae in illis emicant atque quodammodo Majeftatem fummi Num inis, Legatorum inftar magnitudinem Regum fuorum referentium, adumbrant Magiftratus, Auget hanc convenientiam poteftas qua gaudent imperantes, leges fubditis luis ferendi. Quemadmodum Deus totam rerum univerfitatem legibus fuis gubernat, ita Magiftratus hanc vel illam partem univerfi fuis ftatutis dirigunt, atque ob hanc rationem eodem jure dicuntur D ii, quo Mofes Exod.
V II, 2. ab ipfo Deo conftitutus pronuntiatur Deus Pharaoni. Id enim fiebat ob con- celfam a Deo facultatem, jubendi ut Pharao Filios Ifraelis ex terra fua dimitteret, ficut docet verf. feq. Accedit potentia qua gaudent pree reliquis Magiftratus, Deus enim qui illimitatam habet potentiam, ttansgreflbres legum fuarum poenis afficiendi, bono
rum vero obedientiam remunerandi, omnibusque creaturis fumma beneficia exhibendi, vicarios fuos etiam hoc refpe£tu quodammodo ad imaginem fuam effinxit, concedendo nempe illis facultatem & potentiam’ ex una parte poenas fumendi a refractariis, eos- demque malis phyficis coercendi, ex altera vera bonos protegendi & concreditae fibi provinciae felicitatem promovendi. Et hacc fimilitudo quae inter Deum & Magiftratus intercedit, abfolvitur & confummatur, fi etiam bonitate referunt fummum Deum.
Quando nempe ad imitationem ejus potentia fua ita utuntur ut maxima, quae obtineri poteft, re vera promoveatur fubditorum felicitas. Bonitate enim Deus maxime circa creaturas verfatur feque confpiciendum praebet. Cumque potentia inter omnes homi
nes emineant Imperantes, fi & in hoc fe ad exemplum Dei componere ftudent, uc ubique documenta bonitatis & clementiae fuse edant, evidentillimam pariter ac maximam omnium alfequuntur cum Deo O. M. fimilitudinem.
Hunc fimilitudinis gradum aftequutum effe T e , V IR P E R M A G N IF IC E atque A M P L ISS IM E , quilibet civium pia mente fatetur, Tuum que exemplum fufficere ad hanc loquendi rationem S. Sc. egregie illuftrandam, omnes acclamant. T e enim non tantum ob rationes omnibus Magiftratibus communes, fed ob illas etiam, quae in paucis tantum obviae funt, h o c nomine dignum judicant. T e vidimus femper ad exemplar fummi Regis dirigere a&iones Tuas publicas, eodemque quo Ille circa totum , te circa partem modo verfari. T e vicem Dei feliciter geffilfe, T e poteftate T ua ita ufum ut cuilibet fuum tribueretur, ut infontes protegerentur & felicitas publica aeque ac privata omnium civium promoveretur, teftatur animis omnium inhaerens pietas, teftantur pu
blica bonitatis, fapientiae & cu r® paternae monumenta. Nullus enim eft civium ordo, qui non grata mente recolat maxima fibi a D eo, T e mediante, exhibita efle beneficia.
T em plo fub T u o aufpicio exftrudo cultuique fummi Numinis dicato, religionem &
Ecclefiam T ib i devinxifti. Clauftrum aquaedudus, undae Nogati curfum temperans, magnum commercii patrii fuftentaculum propugnaculumque ingentium camporum, fe
liciter reftitutum, Catara&a aquae molendinorum ufui infervientis renovata, Gymna- fium patrium reftauratum & exornatum T e Camerarium praedicabunt feris pofteris.
T e Hofpitalarem pio adfe&u nominant, paterna providentia dignati pauperes, cara Chriftianis pignora. Sed quid aggredior. Rerum a T e egregie geftarum vel minimam partem enumeraturum, verba prius quam materia deficerent, Teque agentem digne profequi laudibus non licet, nifi cui fimiles Tuis funt ingenii dotes, Neque enim magna tantum funt opera, quae maxime celebrantur atque in propatulo fiunt, fed etiam, quae oculis fubtrahuntur.
Felicem itaque civitatem, in qua ad fummos honores provehitur, qui fapientiae
& bonitatis tanta ab oculos jam pofuit docum enta! Felicem Rempublicam cujus re
gendae gubernacula expertis manibus T anti V iri conceduntur! Felices cives quorum fortis cura concreditur V iro tam probatae virtutis, tam celebratae prudentiae, tam m i randa; induftriae ! Felices etiam Mufas, Tutorem & Maecenatem fuum fren a reipublicae capere videntes J Laetantur cives omnes exfuitantque quimodocunque falucem Elbingae defiderant. T e intuentur non nifi eximia virtutis teftimonia videre adfueti, Sibique &
Patriae omne fauftum, quod Optant, augurari non dubitant. T e fofpitem , T e -p re cantur in columem, proque falute Tua ardentiffima coelum verfus fundunt vota.
His fe adjungunt imo palmam praeripere ftudent Caftaiides, T e fofpite, fofpites etiam fe fo re, certo perfuafae.
SRt «> 3 «
![Prima Musarum In Musagetas Sympathiae [...] Carolo Christiano Lange, Consuli [...] Castalidum Elbingensium [...] M. Jacobus Woit...]()