Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw

WSPÓŁCZESNE ZARZĄDZANIE nr 2/2002 Kwartalnik Srodowisk Naukowych i Liderów Biznesu

Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw

na

przykładzie przemysłu

mleczarskiego województwa podlaskiego

Anna Wasiluk*

Wprowadz e ni e

W ostatnich latach w Europie nasilają się procesy integracyjne. W obliczu z~cierania się granic między poszczególnymi pa11stwami, jak również delegowa- 111a uprawniel'l przez rządy narodowe na rzecz organów Unii Europejskiej, coraz większe znaczenie przypisuje się regionom jako podmiotom kształtującym wa- r~nki przyszłego rozwoju gospodarczego, społecznego i politycznego w Euro- p1~. Konkurencja między krajami traci stopniowo na znaczeniu na rzecz konku- rujących ze sobą regionów. W dwudziestym pierwszym wieku Polska powinna wyróżniać się na mapie Europy zintegrowanym systemem wielkich regionów.

Każdy z tych regionów, posiadając wlasne dziedzictwo przeszłości, które wpły­

~a na odmienny styl życia, świadomość danego spolecze11stwa oraz jego ocze- kiwania względem otoczenia, powinien wykorzystywać swoje atuty do budowy przewagi konkurencyjnej.

Województwo podlaskie, reprezentujące region północno-wschodniej Polski, charakteryzuje się co prawda stosunkowo słabym uprzemysłowieniem, ale zam- zem dużymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi (program rozwoju ekologicznego „Zielone Płuca Polski) oraz niskim zanieczyszczeniem środowi­ ska. Ze względu na krótki okres wegetacji roślin oraz surowy klimat większe znaczenie od uprawy roślin ma hodowla bydła, zwłaszcza mlecznego. W woje- wództwie podlaskim doskonale rozwinięty jest przemysł mleczarski, a zwłasz­

cza przetwórstwo mleka i wyrób serów. Podlaskie mleczarnie należą do naj- większych i najnowocześniejszych wytwórni tych produktów w kraju.

Jedną z największych przeszkód w wejściu Polski do Unii Europejskiej, w opinii wielu ekspertów, jest i będzie rolnictwo. W samym rolnictwie natomiast najbar- dziej odstającą od europejskich standardów jest produkcja mleka. To samo doty- czy również jego przetwórstwa. Dlatego też jednym z pierwszych (przyjętych w sierpniu 1994 r.), a zarazem najważniejszych branżowych programów za- twierdzonych przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej jest Pro- gram Restrukturyzacji i Modernizacji Mleczarstwa.

•Dr Anna Wasiluk, Wydział Zarządzania Politechniki Białostockiej.

W polskim mleczarstwie muszą zajść głębokie zmiany. Oprócz restruktury- zacji gospodarstw rolnych oraz ich specjalizacji w produkcji mleka, niezbędna

jest modernizacja w przemyśle mleczarskim w celu zwiększenia skali przetwór- stwa mleka oraz podniesienia konkurencyjności polskiego mleczarstwa na rynku europejskim.

Celem niniejszego opracowania' jest przedstawienie zagadnienia aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłu mleczarskiego zlokalizowanych w Pol- sce północno-wschodniej, w których przeprowadzono badania własne.

Metodologia badań

W polu zainteresowat'l znalazły się tylko i wyłącznie innowacje techniczne², chociaż nie pomniejsza się roli innowacji organizacyjnych, które z punktu widzenia procesów restrukturyzacji polskiego mleczarstwa są z pewnością sprawą olbrzymiej wagi. Problem ten powinien jednak znaleźć swoje odzwierciedlenie w osobnych, bardzo szczegółowych badaniach.

Pomimo istnienia wielu kryteriów klasyfikacji innowacji, w badaniach wykorzy- stano kryterium przedmiotowe, które zgodne jest z międzynarodowymi standardami metodologicznymi, dotyczącymi badat'l statystycznych z zakresu innowacji tech- nicznych3. Wydaje się, że takie ujęcie jest najbardziej korzystne i niesie za sobą najwięcej informacji, zarówno z punktu widzenia specyfiki badanych przedsię­

biorstw,jak i ewentualnych późniejszych porównat'l wyników badar1 z innymi sekto- rami gospodarki.

Uzasadnione wydaje się, na potrzeby tego opracowania, utożsamianie pojęcia regionu północno - wschodniej Polski z województwem podlaskim i zawężenie badar1 do tego obszanr4.

Badania empiryczne, w przeważającej mierze, oparto na ankiecie pocztowej, biorąc przede wszystkim pod uwagę jej zalety w stosunku do innych metod an-

1 Niniejs7.y artykuł został opracowany w oparciu o pracę doktorską dr Anny Wasiluk. Analiza innowacyjności w sek/orze mleczarskim wojewódz1wa podlaskiego. Obrona odbyła się w 2001 r.

na Wydziale Ekonomicznym AE w Krakowie, promotorem pracy był prof dr hab. Jan Targalski.

2 W badaniach innowacje zdefiniowane zostały jako nowi: rozwiązanie, często będące wyni- kiem myślenia twórczego. o.dnoszone do konkretnej czasoprzestrzeni.

3 Standardy te zostały sformułowane w podręczniku. OECD Proposed Guidelines for Collec- ting and lnterpreting 7'echnological fnnovation Data (Oslo Manual), polska wersja: J. Moszczy1i- ski. Międ::ynarodowe s/andardy me!odologiczne slatystyk z zakresu innowacji lechno/ogicznych. KBN, Warszawa 1994; Przedmiotowe kryterium klasyfikacji innowacji przyjmowane jest przez wiciu autorów por. między innymi: J. Lichtarski (red.), Podslawy nauki o przedsiębiorstwie, Wy- dawnictwa AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1997, s. 149; R.W. Griffin. Podsta- wy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 663; B. Byrski. Procesy innowacyjne w przemyśle, AE w Krakowie. Kraków 1986, s. 15-16; A.H. Jasiński, Inno- wacje i polityka innowacyjna, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 1997, s. 14--16.

4 Szerzej J. Targalski. Sys1e111 innowacji w regionie Krakowa, [w:] A. Kukliński (red.), Pro- blematyka przestrzeni europejskiej, EUROREG. Warszawa 1997. s. 340.

Anna Wasiluk, Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw ...

73

kietowania oraz sugestie otrzymane od respondentów w czasie badań pilotażo­

wych. Wykorzystano również wywiad - osobisty i telefoniczny .

. Kryteria, które spełniały przedsiębiorstwa tworzące populację generalną w bada- niach empirycznych, były następujące:

1. Przedsiębiorstwo prowadziło działalność gospodarczą zaklasyfikowaną przez EKD do klasy 15.5 l „Przetwórstwo mleka i wyrób serów".

2. Siedziba przedsiębiorstwa znajdowała się na terenie województwa podla- skiego.

3. Przedsiębiorstwo funkcjonowało i nie było w stanie likwidacji w dniu roz-

poczęcia badań.

Badania przeprowadzono w 200 I roku i objęto nimi wszystkie przedsiębior­

stwa tworzące populację generalną.

Charakterystyka przedsiębiorstw przemysłu

mlecza r

sk

iego

województwa podlaskiego

Analiza informacji uzyskanych w Urzędzie Statystycznym w Białymstoku wykazała, że 75% badanych przedsiębiorstw powstało w latach siedemdziesią­

tych, natomiast po jednym w roku 1990, 1993, 1994 i 1999⁵. Można zatem wy- snuć wniosek, że są to firmy o ugruntowanej pozycji, które utrzymały się na rynku stosunkowo długo. Potrafią one zatem dostosowywać się do zmian zacho- dzących w otoczeniu.

Wśród przebadanych jednostek dominowały spółdzielnie - 13 przedsiębiorstw (81,25%). Pozostałe trzy były spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością (tabela I). Połowa ankietowanych firm to jednostki małe i średnie, 50% - jednostki duże, zatrudniające 251 osób i powyżej. Od 1998 r. wielkość zatrudnienia pozo- stała bez zmian w 18, 75% badanych przedsiębiorstwach. W przypadku aż 62,5%

jednostek uległa ona zmniejszeniu (od ponad 6% do 28%). Tylko 18,75% firm zwiększyło liczbę swoich pracowników (o 10%).

Tabela 1. Przedsiębiorstwa sektora mleczarskiego w województwie podlaskim

Wyszczególnienie Przedsiebiorstwa zatrudniaiacc ^Łączna liczba do 250 osób 25 I osób i oonad przedsiębiorstw

Spółki z o.o. I 2 3

Spółdzielnie 7 6 13

Laczna liczba orzedsicbiorstw 8 8 16

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Ze względu na wielkość prowadzonej działalności 25% badanych jednostek stwierdziło, że jest liderem lub jednym z największych przedsiębiorstw w sekto- rze mleczarskim, 62,5%, że jest średnią, a 12,5% - małą firmą.

5 Przy tym należy wspomnieć, że jest to odrębne przedsiębiorstwo utworzone przez mleczarnie działające na rynku od lat siedemdziesiątych.

Analiza zebranych ankiet pozwala zauważyć, że podlaskie mleczarnie w la- tach 1998-2000 sprzedawały średnio na rynku krajowym około 50% swoich wyrobów (przy czym 9 przedsiębiorstw ponad tę wielkość). Blisko połowa firm

(43,75%) stwierdziła natomiast, że obok wyrobów przeznaczanych na rynek

polski od 5 do 50% swojej produkcji zbywała na rynkach międzynarodowych.

W latach 2001-2005 połowa przedsiębiorstw zamierza współpracować z zagra- nicą, przeznaczając na jej rynki od 2 % do 60% swoich produktów. Świadczy to o tym, że podlaskie mleczarnie nie mają charakteru lokalnego i aktywnie uczest- niczą w wymianie międzynarodowej, a co za tym idzie rokują dobre nadzieje na rozwój w przyszłości.

Dane zebrane w trakcie badań wykazują, że osoby zajmujące w analizowanych firmach stanowiska kierownicze, to w większości osoby w wieku do 45 lat. Śred­

nio około 46% kadry kierowniczej stanowią osoby w wieku ponad 46 lat. Prze- ciętnie około 60% kadry kierowniczej posiada wykształcenie średnie. W przypad- ku wykształcenia wyższego dominuje techniczne. Nie stwierdzono w tej kwestii

znaczących różnic pomiędzy przedsiębiorstwami zatrudniającymi do 250 osób oraz powyżej tej ilości (tabela 2).

Tabela 2. Struktura wieku i wykształcenia osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych w badanych przedsiębiorstwach

Wiek osób zatrudnionych nasta- Wykształcenie osób zatrudnionych na Wyszczególnienie nowiskach kierowniczych stanowiskach kierowniczych

do 45 lat powyżej 46 lat średnie ^wyższe

w % kadr1 kierowniczej

Przedsiębiorstwa

zatrudniające do _{54.00 46.00 61,875} 38.125

250 osób

Przedsiębiorstwa

zatrudniające 251 53.75 46.25 58,125 41.875

osób i powyżej

Źródło: jak w tabeli I.

Znaczna część (43,75%) przedsiębiorstw sektora mleczarskiego wojewódz- twa podlaskiego deklaruje swoją gotowość przystąpienia do Unii Europejskiej na rok 2003. Taka sama liczba firm będzie gotowa dopiero w 2005 roku, a 12,5% jeszcze później (rysunek 1).

Duże przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej wyrażały gotowość przystą­

pienia do Wspólnoty w roku 2003 (75% tych jednostek) niż firmy małe i śred­

nie, które chętniej deklarowały rok 2005 lub jeszcze późniejszy (aż 87,5%).

Zagadnienie to szczegółowo przedstawia tabela 3.

Anna Wasiluk, Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw ...

2005 rok 43,75%

2003 rok

43,75%

75

R~s. L_ Deklarowana przez przedsiębiorstwa data gotowości przystąpienia do Unii Euro- pe3sk1e3

Źródło: jak w tabeli I.

Tabela 3. Deklarowana data gotowości przystąpienia do Unii Europejskiej a wielkość przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa Ogółem W tvm zatrudniające

do 250 osób 251 osób i powyżej Deklarujące gotowość przystą-

IOO"fi, 14,3% 85,7%

pienia do UE w 2003 roku Deklarujące gotowość przystą-

pienia do UE nie wcześniej niż w 100% 77,8% 22,2%

2005 roku

Przedsiębiorstwa ^Ogółem Dcklaruiac..: l!.Otowość 1xzysti1pienia do Ul~

w 2003 r. nic wcześniej niż w 2005 r.

Zatrudniaiacc do 250 osób 100% 12.5% 87.5%

Zatrudniaiacc 25 t osób i pow. 100% 75% 25%

Źródło: jak w tabeli I.

Struktura wprowadzanych innowacji

W

latach 1998-2000 żadne

z

badanych przedsiębiorstw nie wdrożyło

rocznie

więcej niż 1 O innowacji. Najwięcej

firm

wprowadziło od 1

do

3 innowacji produk-

towych

i procesowych (tabela 4).

W latach 1998-2000 liczba przedsiębiorstw,

które nie

wprowadziły innowacji produktowych wzrosła z ponad 6% do 18,75%. O ile w pierwszych dwóch latach tego okresu grupę tę stanowiły

tylko

zakłady zatrudniające

do

250 osób, wyraża­

jące chęć przystąpienia do Unii Europejskiej

dopiero

w 2005 r., o

tyle

w 2000 r.

dołączyły do niej również duże przedsiębiorstwa

i

deklarujące gotowość dołącze­

nia do Piętnastki

w

2003 r. Jednocześnie należy zauważyć, że od 4 do I

O

innowa-

cji

produktowych

rocznie

wprowadzały

ty

lko i wyłącznie

firmy

zatrudniające

ponad 251

osób,

preferujące 2003 r. wejścia do Wspólnoty.

Niekorzystne

tendencje - brak

innowacji - zaistniałe w latach 1998-2000 nie

mają kontynuacji

w prognozach na lata

2001-2005, co posiada wydźwięk pozytyw- ny. W okresie tym 75% przedsiębiorstw

zamierza

wprowadzać od 1

do

3 innowacji produktowych

rocznie. Natomiast

¹/4 zakładów

planuje

wdrażać od 4 do I

O

nowości,

przy

czym w

dalszym ciągu są

to tylko

i wyłącznie duże przedsiębiorstwa (50%

tych j

ednostek), które deklarujągotowość przystąpienia

do UE w

2003

r.

Tabela 4. Liczba innowacji wprowadzonych w latach 1998-2000 oraz planowanych na lata 2001-2005

Liczba innowacji wprowadzanych w przedsiębiorstwach Przedsiębiorstwa Innowacje produktowe Innowacje procesowe

żadna 1-3 4-10 pow. IO żadna 1-3 4-10 pow. IO 1998 rok

Ogólem % or.lCdsiebiorstw

100 6.67 73.33 20.00 26,66 66,67 6,67 -

Zatrudnienie do 250 osób 100 12.50 87.50 37,50 62.50 - ^-

Zatrudnienie 251 osób

100 14,29 71,42 14,29 -

i oowvżci - ^{57.14 42.86} -

Deklarowana gotowość

prLystąpienia do UE w 100 - 50.00 50.00 - 16.67 66,66 16,67 - 2003 r.

Deklarowana gotowość

przystąpienia do UE nic 100 I I.li 88.89 - - :U.33 66.67

-

^-

wcześniej niż w 2005 r.

1999 rok

Ogól cm % orzcdsiębiorstw

100 6,25 81.25 12.50 37.50 56,25 6,25 -

Zatrudnienie do 250 osób 100 12.50 87.50 50,00 50,00 - -

Zatrudnienie 251 osób

100 75,00 25.00 25.00 62.50 12,50 -

i POWVżci - -

Deklarowana gotowość

przystąpienia do UE w 100 - 71.43 28.57 - 28,57 57,14 14,29 - 2003 r.

Deklarowana gotowość

prLystąpicnia do UE nie 100 li.li 88,89 - - ^{44,44 55,56 - -}

wcześniej niż w 2005 r.

2000 rok

Ogól em % orzcdsiebiorstw

100 18,75 62,50 18,75 18,75 75,00 6,25

Z1trudnienie do 250 osób 100 12.50 87,50 25,00 75.00 - -

Zatrudnienie 251 osób

100 25.00 37.50 37,50 - 12.50 75,00 12,50 - i DOWVżcj

Deklarowana gotowość przystąpienia do UE w

100 14.28 42.86 42.86 -

-

^{85,71 14.29 -}

2003 r.

Deklarowana gotowość

55,56

przystąpienia do UE nic 100 22.22 77,78 - - 44.44

-

^-

wcześniej niż w 2005 r.

Lata 2001 2005

Ogółem % przedsiebiorstw

100 75.00 25.00 - 6.25 87.50 6.25

Z1trudnienie do 250 osób 100 - ^{100,0 - 12,50 87,50}

Zatrudnienie 251 osób

100 50.00 50.00 - - ^{87,50 12,5 -}

i oowyżcj -

Deklarowana gotowość

przystąpienia do UE w 100 _- 42.86 57,14 -

-

^{85,71 14,29 -}

2003 r.

Deklarowana gotowość

przystąpienia do UE nie 100 - 100,0

-

^{- 11,11 88.89 - -}

wcześniej niż w 2005 r.

Źródło: jak w tabeli I.

Anna Wasiluk, Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw ...

77

W zakresie innowacji procesowych najmniej korzystny (w całym okresie od 1998 do 2000 roku) okazał się rok 1999. W podlaskich mleczarniach nastąpiło wtedy zahamowanie wdrażania innowacji procesowych. Aż 37,5% przedsię­

biorstw przyznało, że w danym roku nie wprowadziło żadnej tego rodzaju inno- wacji, przy czym niemal utrzymana była, na poziomie 1998 roku, liczba firm wdrażających od 4 do 1 O nowości (około 6% zakładów). Sytuacja uległa popra- wie w 2000 roku. Już „tylko" 18,75% mleczarni nie zastosowało żadnej innowa- cji tego typu i aż 75% - od 1 do 3. W grupie przedsiębiorstw, które w poszcze- gólnych latach analizowanego trzyletniego okresu nie wdrożyły żadnej innowa- cji procesowej przeważały przedsiębiorstwa małe i średnie oraz te, które dekla-

rowały swoją gotowość do zrzeszenia ze Wspólnotą najwcześniej w 2005 roku.

W latach 1998-2000 liczba jednostek rocznie wprowadzających od 4 do 1 O in- nowacji procesowych utrzymywała się na niemal stałym poziomie - 6% ogólnej liczby ankietowanych przedsiębiorstw. Grupę tę - podobnie zresztą jak w przy- padku innowacji produktowych - tworzyły wyłącznie przedsiębiorstwa duże, de- klarujące swoją gotowość do przystąpienia do Unii Europejskiej już w 2003 r.

W prognozach na łata 2001-2005 w zakresie innowacji procesowych niepo- kój może budzić fakt, że ponad 6% zakładów nie zamierza wprowadzać nowo- ści. Należy dodać, że tak zadeklarowały tylko jednostki zatrudniające do 250 osób. Można przypuszczać, że firmy te zamierzają powoli wycofywać się z ryn- ku. Dominująca część badanych firm (87,5%) chce wdrażać od 1 do 3 innowacji rocznie. Ponad 6% mleczarni - wyłącznie duże, gotowe do przystąpienia do Unii w 2003 roku - zastosuje od 4 do I O nowości rocznie.

Ankietowane mleczarnie zamierzają w łatach 2001-2005 zwiększyć swoje nakłady na innowacje (62,5%), 31,25% utrzymać na dotychczasowym poziomie, a około 6% je zmniejszyć (rysunek 2).

62,50%

O przedsiębiorstwa, które zamierzają zwiększyć swoje nakłady na innowacje

•przedsiębiorstwa, które zamierzają utrzymać swoje nakłady na innowacje na dotychczasowym poziomic D przedsiębiorstwa, które zamierzają zmniejszyć swoje nakłady na innowacje

Rys 2. Plany w zakresie nakładów na innowacje w latach 2001-2005 Źródło: jak w tabeli I.

Zdecydowana większość przedsiębiorstw dużych (87,5%) zamierza w naj- bliższych pięciu łatach zwiększyć swoje nakłady na innowacje, natomiast małe i średnie zakłady (50%) będą starały się raczej utrzymać je na dotychczasowym poziomie (tabela 5).

Tabela 5. Planowane nakłady na innowacje w latach 2001-2005

w tym, które zamierzają swoie nakładv na innowacje Przedsiębiorstwa ^Ogółem zwiększenie utrzymanie na dotych- zmniejszenie

czasowym poziomie w % orzedsiebiorstw Zatrudniające do 250

100 37.50

osób 50,00 12.50

Zatrudniąjące 251

100 87,50

~~9.b_ ~ p_owyżej 12,50 -

Deklarują~e-goto~ ---- --- --- --- ---

wość przystąpienia 100 85.71 14.29

-

do UE w 2003 r.

Deklarujące goto- wość przystąpienia

100 44,44 44.44 11,12

do UE nic wcześniej niż. w 2005 r.

Źródło: jak w tabeli I.

Zarówno wprowadzone w latach 1998-2000, jak i planowane na lata 2001- 2005, innowacje produktowe, to w przeważającej ilości innowacje ulepszające. W badanych przedsiębiorstwach przeciętnie stanowiły one w ubiegłym okresie prawie 67% wszystkich wprowadzonych nowości produktowych. W przyszłości wielkość ta ukształtuje się na poziomie około 61 %. Świadczy to zatem o tym, że w najbliższych pięciu latach podlaskie mleczarnie zamierzają wprowadzać wię­

cej większych innowacji „właściwych".

W latach 1998-2000 62,5% przedsiębiorstw sektora mleczarskiego w woje- wództwie podlaskim wprowadzało innowacje produktowe nowe tylko dla wta- snej firmy i około 69% jednostek innowacje procesowe wyłącznie nowe dla siebie. Innowacje produktowe nowe w skali kraju wprowadziła połowa dużych przedsiębiorstw i 1/,i małych oraz średnich. W zakresie innowacji procesowych nowości w skali kraju zastosowało 12,5% firm zatrudniających do 250 osób i 50%

podmiotów mających ponad 251 pracowników.

W prognozach na lata 2001-2005 połowa mleczarni - zarówno małych i śred­

nich jak i dużych - planuje wprowadzać innowacje produktowe nowe w skali kraju.

Według deklaracji, innowacje procesowe nowe na skalę kraju w przyszłości wpro- wadzi taka sama liczba przedsiębiorstw dużych jak w poprzednim okresie, a więc 50%. Liczba przedsiębiorstw małych i średnich wzrośnie natomiast w stosunku do poprzedniego okresu o 12,5 punktu procentowego i osiągnie poziom 25% firm.

„Mleczarnie województwa podlaskiego nie wprowadzały i nie zamierzają w naj- bhzszych pięciu latach wprowadzać innowacji nowych w skali świata.

Bardzo dużo (75%) przedsiębiorstw stwierdziło, że wprowadzone przez nie w latach 1998-2000 innowacje osiągnęły sukces, tj. zostały wprowadzone na

~nek i przynoszą zysk w 90% - I 00%, a 12,5% firm - w 50% - 89%, a 12,5%

Jednostek stwierdziło natomiast, że ich innowacje aż w 80% - 90% poniosły klęskę. We wszystkich dużych mleczarniach innowacje osiągnęły sukces nie

Anna Wasiluk, Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw ... 79

mniej

niż

w

90%. Takim

rezultatem

poszczyciła się zaledwie połowa respon-

dentów

małych

i

średnich.

Najwięcej,

bo

aż 93,75% ankietowanych zakładów stwierdziło, że wprowa-

dzone przez nie

w latach 1998-2000

innowacje

osiągnęły sukces dzięki dużemu zaangażowaniu

kierownictwa. W przypadku

3/,1

firm pomocna

była współpraca

z

odbiorcami, a w około 44%

mleczarni

z

instytutami

badawczymi,

uczelniami

bądź

doradztwem.

Ważne okazało się również zrozumienie

potrzeb wprowadzania innowacji przez pracowników. Na

sukces

nie

wpłynęły

natomiast,

według opinii

badanych

przedsiębiorstw,

publiczne programy

wspierania innowacji, a w bardzo

niewielkim

stopniu współpraca

respondentów z innymi firmami

należącymi do

tego samego sektora (rysunek

3).

zrozumienie przez pracowników potrzeb wprowadzania innowacji współpraca z instytutami badawczymi,

uczelniami, doradztwem współpraca z innymi firmami z poza sektora

współpraca z innymi firmami z tego samego sektora

współpraca z dostawcami

współpraca z odbiorcami

publiczne programy wspierania innowacji

współpraca działu B+R z marketingiem i produkcją

personel o szczególnych kwalifikacjach

duże zaangażowanie kierownictwa firmy

I I

:

I 18,7

Of

^,2s0;,

I I

14 ,7s⁰1c

·14 ,7s⁰1c

pO/o

I B7,5( Yo

17 p,00'}

I B7,5( Yo

I B7,5C Yo

19:' 75%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 60% 90% 100%

odsetek wskazań

Rys. 3.

Czynniki sukcesu innowacji wprowadzonych w latach 1998-2000.

Źródło: jak w tabeli I.

Zdecydowanie

więcej przedsiębiorstw dużych niż małych i średnich stwierdziło, że

ich innowacje

odniosły sukces dzięki współpracy z

instytutami badawczymi,

uczelniami i doradztwem

(75%

tych

przedsiębiorstw

i tylko

12,5% przedsiębiorstw małych

i

średnich), współpracy własnego działu

badawczo-rozwojowego z marke-

tingiem i

produkcją (75%

w stosunku do

25%) oraz zrozumieniu

przez pracowni-

ków potrzeb wprowadzania innowacji (odpowiednio 62,5% i 25%). Warto zwrócić uwagę na fakt,

re

12,5% przedsiębiorstw zatrudniających do 250 osób stwierdziło,

re

ich innowacje zawdzięczają sukces również współpracy z firmami należącymi do tego samego sektora. Nie wykazały tego natomiast przedsiębiorstwa duże (tabela 6).

Tabela 6. Czynniki sukcesu innowacji wprowadzonych w latach 1998-2000 a wielkaić przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa zatrudniające

Wyszczególnienie do 250 osób 25 I osób i oonad

w % orzedsiebiorstw Duże zaangażowanie kierownictwa tirmy 87.5 100,0

Personel o szczególnych kwalifikacjach 25,0 50.0

Współpraca działu B+R/ laboratorium z marke-

25,0 75,0

tingiem i orodukcją

Publiczne programy wspierania innowacji - -

Współpraca z odbiorcami 62,5 87,5

Współpraca z dostawcami 25,0 50,0

Współpraca z innymi firmami z tego samego

12,5 -

si:ktora (konkurencia\

Współpraca z innymi firmami z poza sektora 12,5 25,0 Współpraca z instytutami badawczymi. uczel- 12,5 75,0 niami, doradztwem

Zrozumienie przez pracowników potrzeb wpro-

25.0 62.5

wadzania innowacji Źródło: jak w tabeli I.

Uwagi końcowe

Na podstawie powyższych rozważa11, należy stwierdzić, że w przypadku pod- laskich mleczarni wielkość przedsiębiorstwa nie hamuje, a wręcz przeciwnie, pozytywnie wpływa na jego aktywność innowacyjną. Wyłącznie duże przedsię­

biorstwa wprowadzały i planowały wprowadzać w przyszłości od 4 do I O inno- wacji rocznie. Niewielka ich liczba natomiast deklarowała, że między 1998 i 2000 rokiem w ogóle nie wprowadziła nowości. Połowa dużych mleczarni wdrażała - i zamierza wdrażać - innowacje nowe w skali kraju, przy czym małe firmy i śred­

nie dorównują im tylko w zakresie innowacji produktowych w prognozach na

przyszłość. We wszystkich zakładach zatrudniających ponad 251 osób, w latach 1998-2000, innowacje osiągnęły sukces w 90-100%. Takim rezultatem poszczy- ciła się zaledwie połowa przedsiębiorstw posiadających poniżej 250 pracowników.

Zarówno powyższa analiza, jak i obserwacja procesów zachodzących w mle- czarstwie krajów Unii Europejskiej potwierdza konieczność koncentracji pol- skich, a tym samym podlaskich, zakładów przetwórstwa mleka i wyrobu serów, ponieważ tylko duże przedsiębiorstwa rokują dobre nadzieje na przyszłość.

WSPÓŁCZESNE

ZARZĄDZANIE

Kwartalnik Środowisk Naukowych i Liderów Biznesu

W numerze m.in.:

Artykuły:

Andrzej POMYKALSKI

Zarządzanie

procesem innowacyjnym

Barbara KOŻUCH

Zarządzanie

publiczne.

Istota i zakres

pojęcia

Maria STOLARSKA

Zarządzanie

karierą zawodową

Alicja SOSNOWSKA Koncepcja

kształcenia

podyplomowego i jego finansowanie

Przegląd

wydawnictw:

Ważniejsze

publikacje

książkowe

wydane w I kwartale 2002 r.

2/2002 ISSN 1643-5494