„Ku innym światom”

IV POWIATOWY KONKURS JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

„Ku innym światom”

Drogi Gimnazjalisto

Ku innym światom? Jakakolwiek byłaby to kreacja świata, czy będzie to świat utopii, antyutopii, baśniowy, fantasty, czy wreszcie science fiction, zawsze to jednak nasz świat z jego pięknem, problemami i zagrożeniami. Tym razem proponuję Ci fragmenty dwóch znanych antyutopii. Przedstawiają one świat, który nie tylko stworzyła wyobraźnia autorów.

Zostały napisane ku przestrodze. W podobnym świecie przyszło żyć milionom ludzi, niektórzy żyją w nim do dziś.

Autorka zadań konkursowych

Tekst nr I

IDEOLOGIE TOTALITARNE

System totalitarny jest to taki system, który dąży do całkowitego podporządkowania

jednostek państwu: tak było w komunistycznym Związku Radzieckim, jak i w nazistowskich Niemczech. W obydwu tych krajach dyktatury totalitarne wspierane były przez ideologie:

Stalin posługiwał się marksizmem, Hitler ideologią nazistowską, wyrastającą ze skrajnego nacjonalizmu. Ideologie łączyło przekonanie, że jednostka jest niczym wobec zbiorowości:

grupy, masy. Dla marksistów taką grupą był proletariat, dla nazistów naród niemiecki. W obydwu tych ideologiach każdy, kto nie należał do grupy, stawał się „wrogiem”, wroga zaś, jak głosili komuniści i naziści, trzeba zniszczyć wszelkimi dostępnymi środkami.

Ideologie totalitarne odrzucały takie wartości jak miłość, współczucie, więzi międzyludzkie (w tym rodzinne), szacunek dla człowieka. Głosiły natomiast kult siły, pochwałę wojny i przemocy, nienawiść. Zarówno ideologowie marksistowscy, jak i naziści, twierdzili, że budują nowy, szczęśliwy świat i tworzą lepszego człowieka.

Leszek Kołakowski¹ w książce „Czy diabeł może być zbawiony...” pisze: „Używam słowa

‘totalitarne’, mając na myśli system polityczny, w którym wszystkie więzi społeczne zostały zastąpione przez organizację państwową i gdzie wobec tego wszystkie zbiorowości i

wszystkie jednostki ludzkie mają funkcjonować wyłącznie do celów, które są (...) celami państwa. Wszelkie rodzaje aktywności ludzkiej – ekonomicznej, kulturalnej, politycznej, intelektualnej – są dozwolone i nakazane ( a różnica między tym, co dozwolone a tym, co nakazane, zmierza do zaniku) tylko w tym zakresie, w jakim służą celom państwa (czyli celom, które państwo samo definiuje). Każda jednostka uchodzi za własność państwa. (...) Reżimy totalitarne mają ambicję, by regulować wszystkie czynności ludzkie i niczego nie pozostawiać wyborowi jednostek.”.

By osiągnąć doskonały kształt, „...totalitarna zasada organizacji wymaga państwowego nadzoru nad środkami wytwarzania.(...) dlatego też totalitaryzm ma najlepsze szanse dojścia do ideału w ramach gospodarki socjalistycznej”. (K.R.)

Zad. 1. Odwołując się do tekstu I, sformułuj definicję totalitaryzmu.

Zad. 2. Która z cech nie dotyczy państwa totalitarnego?

a. Jednostka jest środkiem, a nie celem.

b. Wszechobecna cenzura.

c. Wolność wyboru.

d. Sprzeczność między pięknymi hasłami, a rzeczywistością.

Zad. 3. Model człowieka żyjącego w totalitaryzmie nie zakładał, że:

a. będzie on bezwzględnie podporządkowany organom państwowym, b. będzie charakteryzował się postawą ahumanitarną,

c. będzie mógł być politykiem, twórcą, d. może prowadzić własne przedsiębiorstwo.

Zad. 4. Prof. Leszek Kołakowski był zmuszony jako ofiara totalitaryzmu udać się na emigrację, ponieważ:

a. niewłaściwie kierował katedrą na UW, b. publikował w języku angielskim,

c. był najwybitniejszym polskim filozofem,

1 Leszek Kołakowski – urodzony w 1929 r., najwybitniejszy żyjący filozof polski, od 1968 r. – po pozbawieniu go katedry na Uniwersytecie Warszawskim – mieszkający na emigracji, obecnie w Oksfordzie, gdzie jest członkiem All Souls College.

Głównym przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych jest historia filozofii, zwłaszcza od XVIII wieku, w tym doktryny liberalizmu, a także filozofia kultury oraz religii. W roku 1997 został przez redakcję „Gazety Wyborczej” koronowany na

„króla Europy Środkowej”. Wydał m.in. „Szkice o filozofii katolickiej” 1955 r., „Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw” 1967 r.,

„The key to heaven. Conversation with the devil” – 1972 r.

d. głosił poglądy niezgodne z ideologią socjalistyczną.

Zad. 5. Powyższy tekst należy do tekstów popularnonaukowych, ponieważ:

a. jest pisany zwięzłym, jasnym językiem,

b. przedstawia problem naukowy w sposób zrozumiały, interesujący dla niespecjalistów, c. nie posługuje się środkami poetyckimi.

d. Wszystkie odpowiedzi są poprawne.

Tekst nr II A. Huxley

„Nowy Wspaniały Świat”² (fragment) Zad. 6.

Odnajdź we fragmencie „Nowego Wspaniałego Świata” trzy cechy typowe dla ustroju totalitarnego.

Zad. 7. W jaki sposób dzieci zareagują na widok kwiatów i książek? Dlaczego?

Zad. 8. Co było ostatecznym celem działań w żłobku prowadzonym przez dyrektora R i W?

Zad. 9. Siła przedstawionej sytuacji wynika z zastosowanego kontrastu. Dokończ zdanie.

„Jest to kontrast pomiędzy...”

Tekst nr III

Georgie Orwell „Rok 1984”³ (fragment)

Zad. 10. Świat wykreowany przez Huxley’a jest o wiele groźniejszy niż ten stworzony w

„Roku 1984”. Uzasadnij dlaczego.

Zad. 11

.

Zad. 12. Jakie funkcję w „ wychowaniu „ społeczeństwa miały hasła głoszone przez Partię?

Zad. 13. Wyjaśnij sens sloganu „Kto rządzi przyszłością...”

2 Aldous Huxley, prozaik i eseista angielski, autor głośnych powieści „Kontrapunkt” i „Niewidomy w Ghazie” oraz jeden z najsłynniejszych antyutopii w literaturze XX wieku „Nowy wspaniały świat”. Jest rok 2541. Doskonale zorganizowane społeczeństwo ludzkie zapewnia swoim obywatelom wygodę i bezmyślną szczęśliwość. Tylko nieliczni potrafią dostrzec koszt, jaki ludzie płacą za pobyt w tym „raju”.

3 Prawdziwe nazwisko Georga Orwella – Eric Blair. Urodził się on w 1903, zmarł w 1950. Był dziennikarzem w BBC.

Orwell niezwykle trzeźwo patrzył na rozwój sytuacji międzynarodowej i znacznie wcześniej niż inni intelektualiści

zachodni rozczarował się do komunizmu, czemu dał wyraz w dwóch satyrach politycznych, napisanych ku przestrodze współ czesnych: „Folwark zwierzęcy” (1945) i „Rok 1984” (1949). Obie weszły na trwałe do klasyki światowej.

Zad. 14. Ilustracja jest komentarzem do tekstu nr III (Uwaga: Z testu zostały wycięte

ilustracje. Jeżeli ktoś z państwa chce je wykorzystać, proszę o kontakt, adres e-mail: tymin0@

poczta.onet.pl)

Zad. 15. Z którym z tekstów (nr II czy nr III) ma ścisły związek prezentowany poniżej plakat? (Uwaga: Z testu zostały wycięte ilustracje. Jeżeli ktoś z państwa chce je wykorzystać, proszę o kontakt, adres e-mail: tymin0@ poczta.onet.pl)

Zad. 16. Która z definicji dotyczy symbolu?

a. Motyw, zespół motywów będący znakiem pewnych treści ukrytych, niejednoznacznych, mający jednorazowy, nieokreślony charakter, pozwalający na różne rozumienia i interpretacje owych treści.

b. Motyw lub zespół motywów (np. postacie, wydarzenia) w dziele literackim bądź

plastycznym, który poza znaczeniem dosłownym ma także inne, domyślne, a związek między tymi znaczeniami ma charakter konwencjonalny. c. Ustna lub pisemna wymiana zdań na jakiś temat, wspólne omawianie, rozpatrywanie jakiegoś zagadnienia, rozmowa, dysputa.

d. Krytyczne omówienie dzieła literackiego, spektaklu teatralnego, filmu, koncertu, wystawy.

Zad. 17. Wyjaśnij symbolikę plakatu.

Tekst nr IV

Ewa Lipska „Egzamin”

Zad. 18. W którym zbiorze nie znajdziesz wyrazów bliskoznacznych?

a. władyka, satrapa, despota.

b. despota, ciemięzca, samowładca.

c. tyran, despota, ciemięzca.

d. gnębiciel, tyran, satrapa.

Zad. 19. Zdanie: „Przewodniczący komisji / pobiegł po naród / aby móc uroczyście / wręczyć go królowi” mówi, że

a. komisja wykonywała rzetelnie swoje obowiązki, b. członkowie komisji byli uczynni,

c. naród chciał poznać nowego władcę, d. komisja działała pod wpływem strachu.

Zad. 20. Zdanie „Z historii odpowiadał / ze świetnym wyczuciem / milczenia.” zawiera: a.

tylko informację, b. ironię, c. refleksję, d. aluzję. Zad. 21. W wierszu E. Lipskiej znajduje się szereg metafor. Zacytuj jedną z nich

Zad. 22. Tekst numerowany, znajdujący się na dolnym marginesie strony to:

a. bibliografia, b. przypis,

c. kwalifikator, d. indeks.

Zad. 23. Cała Polska zna słowa pieśni Czesława Niemena: „Dziwny jest ten świat, gdzie jeszcze wciąż mieści się tyle zła ...”. Czesław Niemen śpiewa dalej, iż „ludzi dobrej woli jest więcej” i że „mocno wierzy w to, że ten świat nie zginie dzięki nim”. Co sądzisz na temat współczesnego świata i czy zgadzasz się ze słowami artysty? Napisz wypracowanie w formie rozprawki. Odwołaj się do wydarzeń historycznych i tekstów literackich.

IV POWIATOWY KONKURS JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

„Ku innym światom”

Klucz odpowiedzi Zad.

nr Poprawna odpowiedź Punkty Uwagi

1. Ustrój polityczny i towarzyszący mu system organizacji państwa, który opiera się na całkowitej i bezwględnej ingerencji państwa i jego organów we wszystkie dziedziny życia i gospodarczego, a nawet w życie prywatne obywateli, i na sprawowaniu nad wszystkim całkowitej kontroli za pomocą rozbudowanego aparatu policyjnego i partyjnego

2 Za 3 cechy – 2 p., za 2 – 1 p.

2. C 1

3. D 1

4. D 1

5. D 1

6. 1. Kontrola życia prywatnego, 2. Stworzenie „nowego obywatela”

3. Brak szacunku dla człowieka

4. Dzieci wychowywane przez państwo, a nie rodziców, 5. Uniformizacja,

6. Bezwzględne podporządkowanie się władzy, itd

2 Za trzy cechy – 2 p., za dwie – 1 p.

7. Przestraszą, się, będą płakały, krzyczały.

Kwiaty i książki będą się im łączyły z bólem (elektrowstrząsy).

2 Jak – 1 p.

Dlaczego – 1 p.

8. Chciał ukształtować ludzi bezmyślnych, uległych, którzy nie będą czuli potrzeby uczenia się, ludzi bez wyobraźni, bez wrażliwości.

3 Za ogólne określenie celu – 1 p. za wyraźne wyodrębnienie cechy – 1 p, za dwie lub więcej 2 p.

9. Kontrast między pięknem i mądrością , a bólem,

przerażeniem. (uczniowie mogą inaczej określić) 1 Kontrast – 1 p.

10. Ponieważ bohaterowie „Roku 1984” są świadomi, że żyją w totalitaryzmie, reagują na system (zachowanie

Winstona), mogą więc wzniecić bunt. Dzieci zaś nie będą miały świadomości, że żyją w świecie zła i ktoś nimi steruje.

2 Treść – 2 p.

11. Prawdą nie trzeba zarządzać, prawda jest wartością obiektywną.

Ministerstwo Prawdy będzie w ustroju total. miejscem fałszowania historii, faktów, okłamywania obywateli, czyli sterowanie prawdą zależnie od potrzeb władzy.

2 Treść – 2 p.

12. 1. Dezorientacja obywateli: wszystko jest względne, nie wiadomo, co jest prawdą.

2. Ludzie wychowywani do nienawiści, wojny.

3. Negowanie najważniejszych wartości dla człowieka, które wyznaczają sens życia, inne

2 Funkcja 1 p.

13. Jego treść jest absurdalna. Nikt nie rządzi ani przeszłością, ani przyszłością. Rządzi się teraźniejszością. Jest to tylko puste hasło.

2 Sens – 1 p.

14. 1. Wszechobecna kontrola (oko).

2. Dominuje ono nad ludźmi (jest potężne, jak władza).

3. Jest to oko nieludzkie, jak nieludzki był system, 4. Ludzie są bezwzględnie podporządkowani.

2 Za dwa odniesienia -2 p.

Za 1 odniesienie – 1 p.

15. Z tekstem nr III 1

16. A 1

17. Spracowane ręce – Krew –

Pięść –

Drut kolczasty –

2 Za skomentowanie 3 symboli – 2 p.

Za skomentowanie 2 symbolu 1 p.

18. A 1

19. D 1

20 B 1

21. „Gdy mówił o sprawach sztuki chwycił komisję za serce”,

inne 1 niekonieczny cudzysłów

22. B 1

Uwaga! Dotyczy oceny języka i zapisu zadań otwartych.

Tylko raz oceniamy składnię, ortografię i interpunkcję wg zasad takich samych jak szczegółowo przedstawione w kryteriach rozprawki. Wszystkie zadania traktujemy jako jedną całość pod warunkiem, że uczeń zdobył za zadania otwarte co najmniej 10 p.

6 składnia 3 p. (punkt 7, 8, 9)

ortografia 2 p.

interpunkcja 1 p.

23 Rozprawka 21

SUMA PUNKTÓW ZA CAŁY TEST 60

KRYTERIA OCENY ROZPRAWKI Punkty

I. ZGODNOŚĆ Z TEMATEM I JEGO ROZWINIĘCIE – 9 p.

1. Tekst jest w pełni zgodny z tematem 0 - 1

2. Rozwinięcie obejmuje:

a. Postawienie tezy odpowiadającej problemowi postawionemu w temacie,

b. Podanie dwóch argumentów uzasadniających tezę, c. Podanie trzeciego argumentu uzasadniającego tezę, d. Odwołanie się do wydarzeń historycznych

e. Odwołanie się do dwóch tekstów kultury, f. Podsumowanie rozważań, wnioskowanie.

0 – 1 0 – 1 0 – 1 0 – 1 0 – 1 0 – 1 3. Praca charakteryzuje się szczególnymi walorami treściowymi 1 p.

II. KOMPOZYCJA – 3 p.

4. Tekst ma kompozycję trójdzielną z zachowaniem właściwych proporcji 0 – 1 5. Tekst jest spójny (istnieją językowe nawiązania pomiędzy poszczególnymi

częściami pracy),

0 – 1 6. Tekst jest logicznie uporządkowany (nie pojawiają się nieuzasadnione

powtórzenia) 0 – 1

III. JĘZYK I STYL – 5 p.

7. Poprawne (pod względem znaczeniowym) słownictwo, również w

związkach frazeologicznych. 0 – 1

8. Poprawna odmiana wyrazów oraz łączenie wyrazów w zdania i zdań w zdania złożone ( nie pojawia się powtarzanie tych samych struktur zdaniowych).

0 – 1

9. Trafnie dobrane środki językowe (nie pojawiają się wulgaryzmy, nieuzasadnione kolokwializmy, wielosłowie, wieloznaczność,

nieuzasadnione powtarzanie wyrazów, nadużywanie wyrazów obcych, i nieuzadnionych wyrażeń typu: dajmy na to...)

0 – 1

Uwaga: Dopuszczalne dwa błędy, niezależnie od kategorii. Do dwóch błędów – 3 p., trzy błędy – 2 p., cztery błędy – 1 p.

10. Styl funkcjonalny (dostosowany do sytuacji komunikacyjnej, tematu, formy

wypowiedzi itp.) 0 – 1

11. Praca napisana jest pięknym językiem. 1 p.

IV. ZAPIS – 4 p.

Ortografia jest poprawna 0 b – 2 p.

1 b – 1 p.

2 b – 0 p.

Interpunkcja jest poprawna (dopuszczane 3 błędy) 1 p.

Czytelne pismo 1 p.

SUMA 21 p.

Razem

DO NAUCZYCIELI

Koleżanki i Koledzy

Proponuję Wam wykorzystanie opracowanych przeze mnie testów badających różne obszary umiejętności polonistycznych i sprawdzających wiadomości na poziomie 2- 3 klasy

gimnazjum.

Od kilku lat jestem pomysłodawcą konkursów polonistycznych na etapie szkolnym i powiatowym, także autorem zestawu zadań konkursowych, które nieformalnie nazywam testem. Dwuetapowość zaznaczona jest również w badanych umiejętnościach oraz w zestawie lektur. Podkreślone pozycje nie obowiązywały uczestników I etapu . Życzę powodzenia Krystyna Raszka

UMIEJĘTNOŚCI

Uczestnik I etapu:

 buduje wypowiedzi pisane zgodnie z intencją i okolicznościami (w związku z sytuacjami życiowymi i lekturą),

 rozpoznaje i tworzy wypowiedzi informujące, opisujące, wartościujące oraz służące wyrażaniu opinii, przekonywaniu i uzasadnianiu poglądów,

 posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji,

 operuje strukturami gramatycznymi odpowiednio do sytuacji i kontekstu wypowiedzi oraz potrafi wyjaśnić wpływ użytych form na jej klarowność i spójność,

 dostrzega i komentuje swoiste właściwości poznawanych utworów literackich i tekstów kultury, potrafi określić funkcję zaobserwowanych środków wyrazu,

 posługuje się w sposób naturalny i funkcjonalny w trakcie rozważania problematyki utworów poznawanymi pojęciami i terminami literackimi i kulturowymi.

Uczestnik etapu II ponadto:

 postrzega uniwersalność doświadczeń, przemyśleń, uczuć i aspiracji wpisanych w dzieła z różnych okresów i kręgów kulturowych (zwłaszcza tradycji biblijnej, antycznej, dworsko- rycerskiej, patriotycznej, społecznikowskiej – w powiązaniu z proponowanymi tekstami kultury),

 samodzielne, krytyczne ustosunkowuje się do obserwowanych zjawisk kultury; formułuje, uzasadnia i broni własnych punktów widzenia, pomysłów interpretacyjnych i opinii o utworach.

Proponowany kanon utworów literackich M. Cervantes: „Don Kichote „

K. Dickens: „Opowieść wigilijna”

J. Słowacki: „Balladyna „ G. Orwell: „Folwark zwierzęcy”

K. I. Gałczyński „Teatrzyk Zielona Gęś” fragmenty

S. Mrożek opowiadania „Słoń”, „Wesele w Atomicach”, „Woda”

K. I.Gałczyński: „Zaczarowana dorożka”

B. Leśmian: „Wiosna” (Takiej wiosny...) B. Leśmian: „Dusiołek”

B. Leśmian: „Don Kichot”

K. K. Baczyński: „Groteska”