R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . XX X I X N R 3 W A R S Z A W A 1 9 8 « S . 2 4 1 - 2 4 3
H E N R Y K P IA S C IK , H E N R Y K A W Ó JC IA K
CH ARAK TERY STY KA N IEK TÓRYCH SK UTK ÓW GŁĘBO KIEGO ODW ODNIENIA GLEB TORFOW YCH PO JE Z IE R Z A
OLSZTY Ń SK IEG O *
K a te d r a G le b o z n a w s tw a A k a d e m ii R o ln ic z o -T e c h n ic z n e j w O lsz ty n ie
B adania zostały przeprow adzone n a obiekcie torfow ym Nowe R am u- ki, położonym około 10 km n a południow y w schód od O lsztyna. O biekt ten został odw odniony w drugiej połowie X IX w ieku, k ied y to n a P o jezierzu O lsztyńskim zapoczątkow ano realizację p ro g ram u zbożowego. P ow stała wów czas potrzeba uzyskania now ych teren ó w dla pow iększe nia bazy paszow ej i p ro duk cji w ysokow artościow ych nasion traw . Spółki w odne spuszczały w ody z jezior, zwłaszcza w ysoko położonych, do k tó ry ch zazw yczaj p rzy legały torfow iska. W rezultacie ty ch zabiegów to r fow iska u leg ały in ten sy w n em u odw odnieniu. Z pow ierzchni osuszonych jezior i p rzyległych do n ich torfow isk uzyskiw ano w ysokie dochody ze sprzedaży siana i nasion tra w . Na s k u te k ty ch przedsięw zięć n a jb ie d n iejszy wówczas w P ru sac h W schodnich pow iat O lsztyn pod w zględem dochodów w y su nął się na czołowe m iejsce.
W rezu ltacie tego rodzaju prac h ydrotechnicznych torfow isko Nowe R am uki przeszło z fazy aku m u lacji w fazę decesji. Obecnie w y stępu jące
na nim gleby są słabo (M tl) i średnio zm urszałe (MtH). W ty ch p ierw
szych (M tl) m ursz o miąższości do 18 cm jest dobrze w ykształcony, w peł ni zhum ifikow any, w yraźnie w idoczny w profilu o s tru k tu rz e gru zeł- kow ato-proszkow ej. Podobnie w ykształconych m urszy nie stw ierd za się na ogół w um iarkow anie odw odnionych glebach torfow ych. Je st więc to pow odow ane in ten sy w n y m odw odnieniem . G leby te w y tw o rz y ły się z p ły tk ich torfów szuw arow ych o średn im stop niu rozkładu oraz z głę bokich słabo rozłożonych torfów turzycow iskow ych. K w alifik u ją się one
242 H. P ia ścik , H. W ójciak
do prognostycznych kom pleksów w ilgotnościow o-glebow ych m o krych i w ilgotnych, co św iadczy o ich dużych w łaściw ościach reten cy jn y ch .
W glebach stad iu m M t l l m ursze są głębsze (24-35 cm), często z dobrze
w ykształconym poziom em M3, luźno złożone, w dotyku osypujące się, 0 stru k tu rz e proszkow o-ziarnistej. Są to gleby płytkie, średnio głębokie 1 głębokie. P ły tk ie gleby w y tw o rzy ły się z torfów szuw arow ych średnio i silnie rozłożonych oraz z torfów m echow iskow ych o słabym stopn iu rozkładu, a także z silnie rozłożonych torfów olesowych. G leby średnio głębokie zostały w ykształcone z torfów szuw arow ych na to rfach oleso w ych o siln ym stopniu rozkładu. U tw oram i m acierzystym i gleb głębo kich są silnie rozłożone to rfy olesow e podścielone szuw arow ym i o śre d nim stopniu rozkładu, k tó ry z głębokością m aleje. T orfy m echow iskow e i szuw arow e sk u tk iem głębokiego odw odnienia są sprasow ane.
C h arak tery sty czn e gleby odpow iadają prognostycznym kom pleksom w ilgotnościow o-glebow ym posusznym , rzadziej ,,okresow o posusznym i okresow o su c h y m ”, co w skazuje na m niejsze w nich zapasy wody.
W p rofilach gleb p ły tk ich i średnio głębokich poziom w ody g ru n to w ej zn ajd u je się poniżej złoża (124-178 cm), a w głębokich obejm uje dol ne jego p a rtie (117-127 cm).
Ilości popiołu w poziom ach m urszow ych są 2-5-krotnie w iększe niż w torfow ych. W ynika to nie tylko z in ten sy w n ej m ineralizacji m asy or ganicznej, ale także ze sposobu gospodarow ania w przeszłości.
O m aw iane gleby w poziom ach m urszow ych w y kazują duże zagęszcze n ie (0,288-0,659 g/cm 3) bez w zględu na stopień rozkładu to rfu i jego po chodzenie. Je st to w ynik intensyw nego odw odnienia i wysokiego stopnia p rzeobrażenia m asy m urszow ej. W poziom ach torfow ych gęstość objęto ściowa jest 2-6-krotnie niższa w p orów naniu z m urszow ym i. Na uw agę zasługuje stosunkow o niski stopień zagęszczenia torfów silnie rozłożo n ych (0,164-0,212 g/cm 3). N ajniższe w artości porow atość ogólna osiąga w poziom ach m urszow ych (66-87%). W zalegających pod nim i poziom ach torfow ych jest ona w yższa o 7-20% . W ilgotność w m urszach zbliżona jest do ilości w ody tru d n o dostępnej dla roślin, a n iekiedy n a w e t niedo stępn ej. W głąb pro filu ilość w ody w zrasta, czasem n a w e t w ypełnia cał kowicie p o ry glebowe.
C harakteryzo w an e gleby w poziom ach m urszow ych m ają odczyn sil nie kw aśny, a głębiej kw aśny. Dowodzi to istn ienia przem yw nego typu gospodarki w odnej w ich profilach, k tó ry może prow adzić do ługow ania składników pokarm ow ych.
R easum ując n ależy stw ierdzić, że badane gleby w w arstw ach w ierz chnich cechuje w ysoka popielność i gęstość objętościow a, a niska poro w atość oraz podatność n a przesychanie. Zalegające pod m urszam i to rfy m echow iskowe, turzycow iskow e i szuw arow e nie h a m u ją w tak w y raźn y sposób procesu m urszenia, jak to m a m iejsce na Ł ąkach D ym erskich odw odnionych w podobny sposób.
G łęb ok ie o d w o d n ien ie gleb to rfo w y ch 24 3 Г. ПЯСЬЦИК. Г, ВУЙЦЯК Х А Р А К Т Е Р И С Т И К А Н Е К О Т О Р Ы Х П О С Л ЕД С ТВИ Й ГЛ У БО К О ГО О СУ Ш ЕН И Я Т О РФ Я Н Ы Х П О ЧВ Н А О Л ЬШ ТЫ Н С К О М П РИ О ЗЕ РЬЕ К афедра почвоведения Сельскохозяйственно-технической академии в Олыитьш е Р е з ю м е Соответствующ ие исследования проводились на торфяных почвах осушенных свыше 100 лет назад в рамках гидротехнических работ. Исследуемые почвы образовались из мелко осоковых, крупноосоковых, тростниковых и ольховых торфов с разной мощ ностью и с разной степенью разложения. Процесс муршения происходит в них в слабой степени и поэтому его продвижение небольшое. Уровень грунтовых вод в мелких и средне-глубоких торфяных почвах лежит за пределами отложений, а в глубоких почвах — в их нижней партии. Верхние слои указанных почв характеризуются высоким содержанием золы и высоким удельным весом, а также м алой порозностью и значительной склонностью к переосушению. Очень ккслая и кислая реакция свидетельствует о промывном типе водного режима в профилях этих почв. H . P IA S C IK , Н . W Ó J C IA K C H A R A C T E R IS T IC S O F SO M E C O N S E Q U E N C E S O F D E E P D R A IN A G E O F P E A T S O IL S IN T H E O L S Z T Y N L A K E L A N D
D e p a r tm e n t of S o il S cien ce , A g r ic u ltu r a l- T e c h n ic a l U n iv e rs ity of O lsz ty n
S u m m a r y
T h e r e s p e c tiv e s tu d y w a s c a r r ie d o u t on p e a t soils d ra in e d o v e r 100 y e a r s ago w ith in th e f r a m e w o r k of h y d r o te c h n ic a l w o rk s . T h e soils u n d e r s tu d y w e re d e v e lo p e d f r o m se d g e -m o ss, se d g e -re e d a n d a ld e r p e a t of d if f e r e n t d e p o s it th ic k n e s s a n d d if f e r e n t d e c o m p o s itio n d e g re e . T h e m u c k in g p ro c e s s is r u n n in g w e a k ly in th e s e soils a n d th e r e f o r e its a d v a n c e is m o d e r a te o nly. T h e g ro u n d w a te r le v e l in s h a llo w a n d m e d iu m - d e e p p e a t soils lies b e lo w th e p e a t d e p o sit a n d in d e e p e r o n es — in th e lo w e r p a r t of t h e d e p o sit. U p p e r la y e r s of th e s e so ils a r e c h a r a c te r iz e d b y a h ig h a s h c o n te n t a n d h ig h sp e c ific g r a v i ty as w e ll as b y lo w p o ro s ity a n d c o n s id e ra b le s u s c e p tib ility to o v e rd ry in g . S tr o n g ly a c id a n d a c id r e a c tio n b e a r s e v id e n c e of th e le a c h in g ty p e of w a te r c o n d itio n s in p ro f ile s of th e s e soils.
D o c . d r H. P t a ś c l k W p ł y n ę ł o d o r e d a k c j i w c z e r w c u 1987 r. K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a A R - T w O l s z t y n i e - K o r t o w i e
