Możliwości narzędzi analitycznych w policji a aspekt geoprzestrzenny

Maciej Hausman, Wojciech

Szczepański

Możliwości narzędzi analitycznych w

policji a aspekt geoprzestrzenny

Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 12/1, 55-66

MOŻLIWOŚCI NARZĘDZI ANALITYCZNYCH W POLICJI

A ASPEKT GEOPRZESTRZENNY

Maciej Hausman, Wojciech Szczepański

Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie

Streszczenie. Wielowymiarowy charakter analiz dokonywanych w Policji implikowany jest złożonością zagadnienień, których one dotyczą. Każdy proces decyzyjny poprze­ dzony analizą wymaga odniesienia się do jej wniosków, one zaś powinny trafiać do od­ biorców analiz w sposób zrozumiały i profesjonalnie udokumentowany. Z całą pewnością mapa i aspekt przestrzenny służą każdej analizie, zwłaszcza wizualizacji jej wyników. Klasycznym przykładem i doskonałym punktem odniesienia jest analiza kryminalna i jej miejsce w strukturach i działaniach poszczególnych służb, a której geneza w Polsce związana jest właśnie z Policją. W przeprowadzanych już od ponad dekady analizach kryminalnych częstokroć pojawiała się konieczność lokalizowania w przestrzeni danych geokodowanych bądź dających się w przybliżeniu umiejscawiać na mapie. W artykule przybliżono podstawowe informacje związane z analizą kryminalną w Polsce, szeroko zaprezentowano zwłaszcza funkcjonalność aplikacji analitycznych (Analyst’s Notebook i iBase) wykorzystywanych w Policji i innych organach. Przedstawiono przykłady wy­ korzystania mapy i narzędzi GIS.

Słowa kluczowe: analiza kryminalna, narzędzia analityczne, Analyst’s Notebook, iBase, analiza geoprzestrzenna

W PRO W AD ZENIE

System bezpieczeństw a w państw ie oparty je st n a działaniach podejm ow anych przez w iele podm iotów , których upraw nienia i obow iązki w k raczają na poszczególne obszary życia społecznego, często zazębiając się lub w zajem nie przenikając kom petencyjnie. N ie­ zależnie od tego każdy podm iot, realizując sw oje działania, dokonuje setek analiz, k tó ­ rych proces oraz form a finalna oparta je st na przyjętym pow szechnie lub instytucjonal­ nie schemacie. Zarów no analizy operacyjne (dotyczące konkretnego, najczęściej bieżącego zagadnienia), ja k i analizy w ielopłaszczyznow e, strategiczne oparte są n a inform acjach,

Adres do korespondencji - Corresponding author: Maciej Hausman, Wydział Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111, 12-100 Szczytno, e-mail: m.hausman@wspol.edu.pl

które w jak iejś części p rzy b ierają postać danych pozw alających n a geokodow anie. D late­ go te ż isto tn ą k w estią je s t podniesienie rangi analiz geoprzestrzennych, które n iejed n o ­ krotnie stanow ią w ycinek lub w ieloaspektow e uzupełnienie w iększej analizy.

W P olicji, ja k o p o d m io c ie o d p o w ied z ia ln y m z a za p ew n ie n ie b e z p ie c z e ń stw a w e ­ w nętrznego państw a, rów nież proces decyzyjny poprzedzony je s t opracow anym i an a li­ zam i i w nioskam i z nich płynącym i. R óżnorodne, a przede w szystkim szerokie spektrum działań tej form acji w ynikające ze specyfiki służby krym inalnej bądź prew encyjnej, czy n aw et logistycznej, determ inuje cel i zakres określonych analiz oraz dobór osób je spo­ rządzających. P rzykładem m o g ą tu być kom órki analizy krym inalnej, które, ja k ju ż to w y ­ n ika z nazw y, ale i z zakresu obow iązków , zobligow ane są do dokonyw ania analiz kry ­ m inalnych stanow iących u znane narzędzie do w alki z przestępczością. P ionierskie w P o l­ sce system ow e podejście do analizy krym inalnej, które dokonało się w Policji, je s t zja­ w is k ie m d z iś p o w s z e c h n ie p rz y ję ty m w in n y c h s łu ż b a c h i p o d m io ta c h . Je d n a k ż e w arto zw rócić u w a g ę n a k ró tk ą genezę tych działań, które są zdecydow anie nieodległe w czasie.

W D R O Ż E N IE A N ALIZY K R Y M IN A L N E J W PO LSC E

P ocząw szy o d 2000 r. zdecydow ana w iększość p odm iotów zaangażow anych w p ro ­ ces w ykryw czy przestępstw w d ro ży ła w swojej pracy um ow nie nazw any system analizy krym inalnej. S ą to podm ioty, któ re w ram ach ustaw o w y ch zadań p ro w a d zą czynności p rocesow e lub operacyjne, a także m a ją upraw nienia do przetw arzania różnego rodzaju inform acji. N a system ten, w każdym z podm iotów go w drażających, składa się zaplecze przeszkolonej k adry analityków krym inalnych (zdecydow ana w iększość szkoleń specjali­ stycznych z zakresu analizy krym inalnej odbyła się w W yższej Szkole Policji w S zczyt­ nie), rozw iązania sprzętow e (stanow iska analityków krym inalnych w yposażonych w w y ­ korzystyw ane pow szechnie produkty analityczne firm y i2: A nalyst’s N otebook, iBase) oraz rozw iązania organizacyjne (sytuujące analityków krym inalnych n a odrębnych poziom ach strukturalnych - niezależnych od ogniw zlecających analizy krym inalne).

Jak w cześniej w spom niano, pierw szą służbą RP, k tó ra zd ecydow ała się zaim plem ento­ w ać an a liz ę k ry m in a ln ą w re a lia swej p rac y b y ła P olicja. Jej d o św ia d cz en ia stały się p u n k tem w y jśc ia d la podob n y ch inicjatyw innych służb i o rganów p o rząd k u i b e z p ie ­ c z eń stw a p u b lic zn e g o , z u w zg lę d n ie n iem od ręb n o ści, sp ecy fik i i z a k resu ich działań (Straż G raniczna, A gencja B ezpieczeństw a W ew nętrznego, C entralne B iuro A ntykorup- cyjne, Służba K ontrw yw iadu W ojskow ego, prokuratura, Ż andarm eria W ojskow a - p o d ­ m ioty te korzystały w różnym zakresie z dośw iadczeń, rozw iązań organizacyjnych Policji oraz bazy szkoleniowej WSPol.).

B io rą c p o d u w a g ę w z o rc e a m e ry k ań sk ie, a n a s tę p n ie k ra jó w U n ii E u ro p ejsk iej (zw łaszcza rozw iązania brytyjskie), n a p oczątku X X I w. P olicja p olska p rzyjęła standardy dotyczące w ym iany inform acji oraz sposobów jej w ykorzystania. G w arantem no w o cze­ snego zarządzania inform acją okazała się analiza krym inalna, któ ra oparta n a ustalonych m ię d zy n a ro d o w y c h za sa d ach je j sto so w an ia, stała się cen io n y m i sk u te cz n y m n a rz ę ­ dziem P olicji do w alki z p rze stęp c zo śc ią (w ty m w znacznej m ierze z p rzestęp czo ścią „o dużym ciężarze gatunkow ym ” , ja k i z przestępczością zorganizow aną).

Stopniow o w każdym z w ojew ództw utw orzono kom órki analizy krym inalnej n a p o ­ zio m ie k o m e n d w o je w ó d z k ic h , k tó re o trz y m a ły o k re ślo n e z a d a n ia zw ią z a n e p rzed e w szystkim z dokonyw aniem analiz krym inalnych n a rzecz podległych jednostek.

Z adania zespołów analitycznych, które określono w ew nętrznym i przepisam i (Z arzą­ dzenie n r 1012 K om endanta G łów nego Policji... D z.Urz. K G P n r 20 poz. 124), polegały w szczególności na:

- sporządzaniu analiz krym inalnych w spom agających proces w ykryw czy lub w erbow a­ n iu osobow ych źródeł inform acji;

- analizow aniu inform acji zgrom adzonych w System ie M eldunku Inform acyjnego oraz innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach danych po d kątem ro zpoznania org an i­ zacji przestępczych, ich lokalizacji, rodzaju działalności, składu osobow ego i struktury oraz sposobu zagospodarow ania nielegalnych zysków;

- inicjow aniu spraw operacyjnych n a podstaw ie analizy danych zgrom adzonych w S ys­ tem ie M eldunku Inform acyjnego oraz w innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach dan y ch ;

- prow adzeniu szkoleń propagujących analizę k ry m in aln ą ja k o m etodę p racy Policji; - w spółpracy z organam i ochrony praw nej, instytucjam i i organizacjam i pozapolicyjnym i

w zakresie analizy krym inalnej w zw alczaniu przestępczości i jej zapobieganiu oraz ści­ ganiu sprawców.

U sytuow anie analizy krym inalnej w kom órkach w yw iadu krym inalnego oraz przed ło ­ żenie w ym ienionych zadań do realizacji m o żn a ocenić z perspektyw y m inionych lat jako rozw iązania udane i spraw dzone. N ależy zauw ażyć, że praktycznie do dzisiaj bez zm ian utrzym ały się przyjęte w Policji standardy w tym zakresie.

A naliza krym inalna stanow i obecnie stały i nieodzow ny elem ent procesu w ykryw cze- go w ielu służb, a w Policji oprócz angażow ania analityków krym inalnych, w ykorzystuje się rów nież to narzędzie w zw alczaniu w ielu rodzajów przestępstw , m .in. obejm ujących [Dane archiwalne... 2004]:

- niepraw idłow ości w obrocie paliw am i; - analizy transakcji bankow ych; - analizy operacji kart bankom atow ych; - analizy ruchu w sieci www.;

- analizy obrotu tow arow ego i faktur, w yłudzeń podatku VAT, p rania tzw. brudnych p ie ­ niędzy itp.;

- analizy danych o odszkodow aniach z firm ubezpieczeniow ych;

- analizy protokołów egzam inacyjnych w przypadku niepraw idłow ości w czasie egzam i­ nów n a praw o jazdy,

- analizy zagrożeń n a danym terenie (analiza strategiczna); - analizy p rzekroczeń granicy;

- analizy funkcjonow ania tzw. system u argentyńskiego;

- an a liz y zaw artości d ysków tw ard y c h i innego zab ezp ieczo n eg o sp rzętu k o m p u te ro ­ w ego;

- analizy fałszerstw w iz w jazdow ych do USA;

We w szystkich w skazanych podm iotach przyjęto rozw iązania inform atyczne firm y i2, są to przede w szystkim : A n aly st’s N otebook oraz program bazodanow y iBase. Inne rodzaje oprogram ow ania w ykorzystyw ane w poszczególnych służbach i organach stanow ią u zu ­ pełnienie w skazanego pakietu. O prócz niew ątpliw ych w alorów w skazanego oprogram ow a­ n ia analitycznego, o jego w yborze zadecydow ał rów nież fakt w ykorzystyw ania go przez służby w innych krajach n a świecie oraz głów nie w U nii Europejskiej. Ponadto aplikacjami tym i od lat posługują się analitycy Interpolu i Europolu, a organizacje te odegrały istotną rolę w procesie rozpow szechnienia analizy kryminalnej w Europie i n a świecie.

CHARA KTERY STYK A NA RZĘDZI ANALITYCZNYCH

A n a ly s t’s N o teb o o k to p odstaw ow e o p rogram ow anie analityczne, któ re w spom aga pracę analityków krym inalnych, zw łaszcza w kontekście ogrom nej ilości inform acji k a ż ­ dorazow o „generow anych” w trakcie procesu w ykryw czego. P ozw ala n a spraw ne p o szu ­ kiw anie relacji łączących poszczególne osoby, p odm ioty i organizacje, a także m iejsca czy przedm ioty, rekonstruow anie przebiegu zdarzeń i m etod działania czy w reszcie czy­ telne przedstaw ienie efektów prow adzonych analiz w form ie diagramów. W izualizacja w y ­ n ików daje zarów no m ożliw ość w łaściw ej interpretacji danych, ja k i stanow i spraw ne n a ­ rz ę d z ie k o m u n ik a c ji i p rz e k a z u . Isto tn y m i fu n k c jo n a ln o śc ia m i p ro g ra m u A n a ly s t’s N otebook (rys. 1) są m .in. następujące m ożliw ości:

- korzystanie z tem atycznych p alet ikon i połączeń oraz innych sym boli, takich ja k linie tem atów , ram ki zdarzeń, prostokąty, koła, bloki tekstu, obiekty O LE, które zastępują poszczególne obiekty i relacje je łączące, a ich w izualna strona zapew nia szybką p e r­ cepcję i czytelność tw orzonego diagram u;

- m odyfikacja obiektów i połączeń oraz u kładu graficznego diagram u n a każdym etapie pracy, sposób rozm ieszczenia elem entów diagram u m ożna autom atycznie m odyfikow ać n a poszczególne u kłady (m.in. układ hierarchiczny zaw ierający m inim um przecięć, k o ­ łowy, paw i ogon, proporcjonalny, uszeregow any, zgrupow any);

- obiekty w raz z połączeniam i (w raz z c a łą ich zaw artością) m o g ą być kopiow ane do in ­ nych diagram ów ;

- im portow anie danych zew nętrznych (różne form aty np. TXT, CSV, TSV, X M L ) do b ez­ p o śred n ie g o tw o rz e n ia d iagram ów , ja k ró w n ie ż w iz u a liz a c ja in fo rm ac ji w oparciu 0 o biekty i pow iązan ia pochodzące z b az danych np. iB ase oraz z innych źródeł z e ­ w nętrznych;

- w y szu k iw an ie graficzn e p o jed y n czy ch elem en tó w oraz elem en tó w p o łączo n y ch , na p o d sta w ie p ara m etró w d efin io w a n y ch p rz e z u ży tk o w n ik a, np.: ty p o b iek tu , rodzaj atrybutu, rozbudow ane kryteria liczbow e, tekstow e, w odniesieniu do dat i godzin; - w yszu k iw an ie tek sto w e obiektów , p ołączeń, o b iek tó w i p o łą cz eń dające m ożliw ość

uw zględniania składow ych obiektów oraz um ożliw iające w yszukiw anie zaaw ansow ane, które uw zględnia m .in. w zorzec zaw ierający sym bole w ieloznaczne bądź w yrażenia re ­ gularne;

- w yszukiw anie pośrednich pow iązań m iędzy obiektam i odległym i uw zględniające czas 1 kierunek połączeń oraz w artości atrybutów obiektów i połączeń;

R y s. 1. D ia gr am an al it y cz n y u tw o rz o n y za p o m o cą ap lik acj i A n a ly st ’s N o te b o o k F ig . 1. A na ly tic al di ag ra m m ad e us in g A n a ly st ’s N o te b o o k ap p lic a ti o n Ź ró d ło : O p ra co w an ie w ła sn e S o u rc e: O w n st u d y

- w yszukiw anie klastrów w grupie połączonych obiektów uw zględniające siłę w iązania oraz w ag ę połączenia;

- w yszukiw anie obiektów podobnych z m o ż liw o śc ią d efiniow ania kry terió w p o ró w n y ­ w anych tekstów,

- tw orzenie i m ody fik acja szablonów n a po trzeb y im portu, kreo w an ia podobnych d ia ­ gramów, korzystania z funkcji analitycznych;

- o sa d za n ie n a d ia g ra m ie film ó w b ą d ź n a g ra ń audio, p lik ó w ze w n ętrzn y c h , h ip erłą- czy itp.;

- tw o rz e n ie ra p o rtó w w o p a rc iu o cało ść lub p o sz c z e g ó ln e elem e n ty sk ład o w e d ia ­ gramów.

W w ielu sytuacjach an ality cy w y k o rz y stu ją ró żn e o p rogram ow anie m apow e, gdyż w p o lsk ie j P o lic ji n ie m a je d n e g o n a rz ę d z ia m a p o w e g o w sp ó ln e g o d la w sz y s tk ic h kom órek w yw iadu krym inalnego. Z atem m o g ą to być różne program y, a w yszukane m ie j­ sce m oże być osadzone ja k o tło w aplikacji analitycznej, a n a nie n ak ład a się kolejne obiekty.

O drębną funkcjonalnością w A n aly st’s N otebook, k tó rą w arto om ów ić z osobna, je st m ożliw ość skorelow ania danych (inform acji przestrzennie zlokalizow anej) z pow szechnie znanym program em G oogle Earth, n a którym m ożliw e je s t w yśw ietlanie w yników analiz. A plikacja G oogle E arth daje m ożliw ość w prow adzania danych m anualnie, im portu auto­ m atycznego oraz ich w izualizacji. A nalityk, przygotow ując dane n a w spom nianej m apie, m oże w yw ołać d y n am icz n ą in terak cję i pokazyw ać różne m ie jsc a w ułam k u sekundy. W p rzypadku prezentacji hipotetycznej trasy p rzejazdu określonych osób w ygenerow ać m ożna propozycję trasy przez G oogle E arth lub alternatyw nie zdefiniow ać punkty w sk a­ zane przez analityka. Z pew n o ścią w bardzo dobry sposób oddziałuje to n a w yobraźnie odbiorcy, chociażby z pow odu m ożliw ości obserw acji samej trasy oraz otoczenia. W k a ż ­ dej chw ili istnieje m ożliw ość zastopow ania takiego poruszającego się p u nktu i om ów io­ ne m o g ą być pew ne szczególne okoliczności, np. postój, działanie, spotkanie, popełn ie­ n ie p r z e s tę p s tw a , w p ro w a d z e n ie do o b ie g u w ty m m ie js c u o k r e ś lo n e g o to w a ru . W p rzypadku dużej skali, np. przem ytu lub przem ieszczania się spraw cy/ów przez setki lub tysiące kilom etrów , odniesienie w ielu inform acji n a m apie staje się w ięc nieodzow ne do w łaściw ego zrozum ienia sprawy. M ożliw a opcja w idoku 3D w pływ a n a przybliżenie charakteru om aw ianego m iejsca. W przypadku bardzo dobrego pokrycia m ap y zdjęciam i lub film am i tak a w izualizacja z punktu w idzenia obserw atora je s t jeszcze lepsza w p ercep­ cji. D o aplikacji G oogle Earth m oże zostać autom atycznie zaim portow anych w iele obiek ­ tów, np. adresów, punktów , lecz m u sz ą one zostać w cześniej zdefiniow ane (przez w spół­ rzędne geograficzne, adres opisow y itp.).

K olejny w spom niany pro d u k t an alityczny to specjalistyczne oprogram ow anie b a z o ­ danow e iB ase w pełni sprzężone z ap lik ac ją A n aly st’s N o tebook (rys. 2, rys. 3). O prócz roli klasycznego m ag azy n u danych je s t ono profesjonalnym instrum entem analitycznym , a w yniki analiz w yśw ietla się głów nie w oknie przeglądarki A n aly st’s N otebook, tym sa­ m y m istnieje m ożliw ość korzystania w dalszej p racy z danym i z p alety narzędzi obu ap li­ kacji. Jest to aplik acja pozw alająca n a tw orzenie zaaw ansow anej analitycznie b az y d a ­ n y ch do konk retn ej sprawy. P o zw ala n a spraw ne i b ły sk a w icz n e za rząd zan ie danym i g ro m ad zo n y m i n ie jed n o k ro tn ie p rze z k ilk a m ie się c y cz y n aw e t la t i k o relo w a n ie ich

*£ c/3 " O _4> J o ' !> CD '-C/3 C/3 ^ g £ £ a n

pż,

Ü,

R y s. 3.W yświ etlanie w p o st ac i di ag ra m u a n a lit y cz n eg o F ig . 3. P re se n ta ti o n of o b je ct s in th e fo rm of an ana ly tic al d ia g ra m Ź ró d ło : O p ra co w an ie w ła sn e S o ur ce : O w n st u d y

ze so b ą w dow olnych konfiguracjach. IB ase um ożliw ia grom adzenie, analizę i w yśw ietla­ nie złożonych pow iązań m iędzy danym i. Z aw artość inform acyjna w iB ase p rzechow yw a­ n a je s t w postaci rekordów obiektów i pow iązań. D o najistotniejszych cech w y m ienione­ go narzędzia bazodanow ego zaliczyć należy:

- m o żliw o ść tw o rz e n ia in d y w id u aln ie sprecyzow anej stru k tu ry b a z y danych, łatw ość adm inistrow ania bazą;

- w prow adzanie rekordów poprzez im port lub form ularze danych;

- m o żliw o ść szybkiego w p ro w a d za n ia dan y ch do ty czący ch grup p o w iąz an y c h o b ie k ­ tów ;

- rozbudow ane m ożliw ości im portu danych ze źródeł zew nętrznych; - tw orzenie zapytań z rozbudow anym i m ożliw ościam i param etryzow ania;

- tw orzenie zbiorów i w ykonyw anie operacji n a zbiorach, w ykorzystanie utw orzonych zbiorów w pracy z narzędziam i analitycznymi;

- w izualizacja danych z b az y w aplikacji A n aly st’s N otebook;

- obszerny zestaw specjalizow anych funkcji analitycznych i w iele innych.

A SPEK T G EO PR ZESTR ZEN N Y W ANA LIZIE K R Y M IN A LN EJ

Tak szeroka paleta funkcjonalności w ym ienionych aplikacji została celow o ukazana w pierw szej części artykułu, gdyż w łaśnie one w p ły w ają n a ja k o ść analiz i p o b u d zają k re ­ atyw ność an a lity k a krym inalnego. W iele m ożliw o ści zasto so w an ia czy przedstaw ienia analizow anych danych w różnej postaci je s t uw arunkow anych specyfiką zlecenia, a ta k ­ że z ło ż o n o śc ią b ad a n eg o p ro b lem u . T echniki a n a lity cz n e sto so w an e p o d cz as a n a liz y krym inalnej o dgryw ają isto tn ą rolę w w izualizacji inform acji. D użo łatw iej je s t zrozum ieć d a n y m a te ria ł, je ż e li m a m y do c z y n ie n ia z g r a f ic z n ą p r e z e n ta c ją p o s z c z e g ó ln y c h je g o obszarów . A n aliza p o d p arta je d y n ie zapo zn an iem się z m ateriałam i spraw y (akta śledztw a lub dane elektroniczne) stanow i spore w yzw anie, zw łaszcza gdy są to spraw y w ielow ątkow e, w ielotem atyczne, o sporym zakresie terytorialnym , z d u ż ą lic z b ą osób, rzeczy, zdarzeń. P ercepcja takiego zasobu inform acji je s t tru d n a jed y n ie poprzez czyta­ nie i zapam iętyw anie faktów, stąd też n ieoceniona ro la an alityka ja k o funkcjonariusza, k tó ry po m ag a pro w ad zącem u spraw ę n a p ew nym jej etapie lub w całym p rocesie wy- kryw czym . K ażdy funkcjonariusz zaangażow any w spraw ę oczyw iście dokonuje au to r­ skiej analizy m ateriałów , w yciąga w nioski, w pływ a n a proces decyzyjny i plan czynno­ ści, ale analityk, k tó ry je s t odpow iednio przeszkolony i ponadto w yposażony w aplika­ cje analityczne, m oże zapew nić w y so k ą ja k o ść analizy danych bez w zg lęd u n a stopień ich złożoności.

W spom niane w cześniej funkcjonalności oprogram ow ania analitycznego m ożem y ro z ­ patryw ać w podw ójnej roli. Z jednej strony p o m a g ają zebrać dane i zrozum ieć analityko­ w i sedno sprawy, znaleźć luki inform acyjne, podjąć w ątki niezbadane, w skazać n a ele­ m enty kluczow e, z drugiej zaś, p o zw a lają efekty analizy tak zestaw ić, aby zleceniodaw ca dużo łatw iej zrozum iał postaw iony w niosek/w nioski oraz przesłanki, które do niego d o ­ prowadziły. Pełne zrozum ienie w yników prac analityka w raz z ich akceptacją (przekonanie o d b io rcy o słuszności p rze d staw io n y c h w n io sk ó w i p ropozycji d alszy ch działań) daje

szansę n a realizację nakreślonych zaleceń. D latego też istotne je s t w zbogacanie przekazu o w ym iar przestrzenny ja k o elem ent m ocno oddziaływ ujący n a w yobraźnię i odw zorow u­ ją c y poszczególne inform acje jakościow e w odniesieniu przestrzennym .

ZASTOSOW ANIE M A PY W W Y M IA R Z E TA KTY CZN Y M I STR A TEG ICZN YM

K ażda analiza, czy to sytuacyjna dotycząca konkretnego zdarzenia, czy też obejm ują­ ca w iększe spektrum zainteresow ania (np. w ielość zdarzeń, dłuższy przedział czasu, zró ż­ n ico w an y teren), będzie odm iennie dokonyw ana, odm iennie też b ę d ą dobierane in stru ­ m en ty . W p rz y p a d k a c h g d y a n a liz o w a n e d a n e b ę d ą sw o im z a s ię g ie m (z a k re se m ) obejm ow ać d uży teren, m ożliw e będzie u kazanie elem entów przestrzeni, trasy przejazdu sprawcy, m iejsca je g o pobytu. S ą to elem enty bardzo w ażne rów nież w kontekście m a te­ ria łu dow odow ego (pow iązanie m ie jsc a do k o n an ia p rze stęp stw a z o so b ą spraw cy) lub planow ania dalszych działań organów ścigania, ja k chociażby taktyki zatrzym ania takiej osoby (np. w y bór najdogodniejszego m iejsca). W ydaje się, że prozaicznym , ale niezw y ­ kle istotnym i skutecznym narzędziem , je s t w ykorzystanie m apy zarów no do w izualizacji, ja k i dla spraw nego podejm ow ania decyzji n a kolejnych etapach sprawy. W p oszczegól­

n y c h k o m ó r k a c h o r g a n iz a c y jn y c h P o lic ji s ą u ż y w a n e r ó ż n e n a r z ę d z ia m a p o w e , a efekty czy kierunki ich zastosow ania m ożna odnaleźć m.in. w następujących obszarach: - planow ania działań;

- planow ania i dyslokacji służby; - określania „geografii przestępczości” ; - zarządzania kryzysow ego;

- m onitoringu zdarzeń bieżących i ich w izualizacji, np. zdarzeń w ruchu drogowym ; - analizy kryminalnej;

- oględzin m iejsca zdarzenia;

- identyfikacji zagrożeń naturalnych i cyw ilizacyjnych; - prewencji kryminalnej;

- innych.

Jak w ynika z przedstaw ionego w yliczenia, istnieje w iele zastosow ań m apy w pracy P o­ licji, co je st oczywiste, gdyż aspekt geoprzestrzenny pojaw ia się w przypadku w iększości działań. Przypadki jej w ykorzystania m ożna odnaleźć zarów no n a poziom ie operacyjnym (taktycznym , z punktu w idzenia konkretnej sprawy, konkretnego zagrożenia, kiedy staw ia­ m y ściśle sprecyzow ane cele), ja k i z punktu w idzenia strategicznego (kiedy badam y dane zjawisko). Taki instrum ent je st z pew nością pom ocny podczas zbierania w ielu inform acji w bazie danych i przestrzennego ich zobrazowania. Istnieje m ożliw ość opracow ania p ew ­ nych algorytmów, ich w izualizacji n a m apie i w skazania w ytycznych ich w drożenia w k o n ­ k retnym czasie lub k ie d y z a jd ą k u tem u odpow iednie przesłanki. W ykorzystanie m apy m oże być także pom ocne w koordynacji działań n a poziom ie różnych służb, współpracy, jedności podjętych czynności oraz zastosow anych sił i środków w danym miejscu. Policja zbiera i grom adzi inform acje, obserw uje zagrożenia i reaguje n a nie, a zatem w raz z p o w ta­ rza ln o ścią danego zagrożenia w określonym m iejscu i czasie m ożliw e je st w drożenie o d ­ pow iednich procedur (na podstaw ie w yników prow adzonych analiz).

N ajprostszym zabiegiem zapew nianiającym poczucie bezp ieczeń stw a obyw ateli je st w idoczność policjanta. O czyw iście niem ożliw e je s t um iejscow ienie funkcjonariuszy w szę­ dzie, dlatego też należy korzystać z innych narzędzi, ja k chociażby ułatw iających „zarzą­ dzanie przestrzenią” , co p ozw ala n a um iejscow ienie zagrożenia, w izualizację, przekazanie k om unikatu oraz szybką reakcję. D obre rozpoznanie m iejsc, które są potencjalnie zag ro ­ żone p rze stęp c zo śc ią lub g d y o n a ju ż tam w ystępuje, daje n am p o zy c ję w y jśc io w ą do dalszych działań. M ając zbiór danych geokodow anych, m ożem y je w iązać zarów no te m a­ tycznie, m iędzy sobą, ja k i przestrzennie. Tworząc tzw. m ap ę zagrożeń, należy brać ró w ­ nież po d uw ag ę k olejny czynnik, k tórym je s t czas. M ając zebrane dane i analizując je, p o w inniśm y brać p o d u w ag ę je g o up ły w (istotność przed ziału dobow ego, ty g o d n io w e­ go, rocznego itp.). O bserw ując ja k pew ne zdarzenia zm ieniają się w czasie i ja k ie czynniki m o g ą być ich determ inantam i, m ożem y prognozow ać i z odpow iednim w yprzedzeniem re ­ agow ać lub naw et kreow ać p o żąd an ą rzeczyw istość. D zięki w izualizacji n a m apie w y stę­ p ow ania określonego rodzaju zagrożeń w ustalonym okresie m o żn a podejm ow ać decyzje zarów no w aspekcie działań bieżących, ja k i długofalow ych. P rzykładem tu m oże być w ystępow anie zdarzeń drogow ych n a terenie m iejskim lub pozam iejskim . U m ieszczanie punktow o zdarzeń n a m apie pom aga określić m iejsca szczególnie new ralgiczne i pozw ala n a podjęcie decyzji, np. o um ieszczeniu ograniczeń prędkości, m onitoringu lub też zw ięk­ szeniu liczby patroli zm otoryzow anych czy w nioskow ania i opiniow ania o p rzebudow a­ n ie skrzyżow ania, trasy, sp ro filo w an ia je zd n i. Je st je d n y m ze sp o so b ó w o b razo w an ia stopnia zagęszczenia i eskalacji w danym czasie określonych zdarzeń. Skuteczne je s t ta k ­ że w skazyw anie n a m apie rejonów zagrożenia w postaci obszarów np. kołow ych p o d zie­ lonych n a k ilk a stref.

PODSUM OW ANIE

W a rty k u le z a p re z e n to w a n o p o d sta w o w e in fo rm a c je o sto so w a n y c h n a rz ę d z ia c h analitycznych w Policji, a zw łaszcza ich funkcjonalnościach w kontekście prow adzonych analiz krym inalnych. Poruszono podstaw ow e zagadnienia zw iązane z an alizą krym inalną i jej g en e zą n a polskim gruncie. U w ypuklono także elem enty ściśle z n ią zw iązane, takie ja k ro la inform acji, sposoby w izualizacji, a przede w szystkim m ożliw ości kreatyw nego przedstaw ienia danych i w yników analiz. O drębną, choć ściśle pow iązaną, ro lę w anali­ zach policyjnych, o dgryw a p o ruszony w tych rozw ażaniach tzw. czynnik geograficzny, a aspekt je g o szerszego w ykorzystania je s t obecnie w yzw aniem zarów no w kontekście odpow iedniego w y posażenia P olicji w n arzędzia G IS, ja k i m etodologii prow adzonych analiz. N iezaprzeczalnie istnieje w iele obszarów , w których sam o odniesienie geolokaliza- cyjne w konfrontacji z danym i jakościow ym i m usi być zestaw iane i rów nolegle analizo­ w ane. B ędąc p rzedm iotem prac w ykryw czych czy prew encyjnych, m o g ą p rzecież o d e­ g rać is to tn ą ro lę w p o m y śln ej fin a liz a c ji ty c h d ziała ń . P rz e d sta w io n e w o d ręb n y m artykule tego w ydania [W ojciechow ski, H ausm an 2013] przykłady zastosow ania oprogra­ m ow ania geoinform acyjnego w prow adzonych analizach m o g ą być punktem odniesienia do przyjęcia pew nych system ow ych rozw iązań w tym zakresie.

PIŚM IEN N IC TW O

Dane archiwalne Biura Wywiadu Kryminalnego Komendy Głównej Policji, 2004 r.

Wojciechowski K., Hausman M., 2013. GIS w analizie kryminalnej - praktyczny wymiar spraw realizowanych w Wydziale Wywiadu Kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdań­ sku. Acta Sci. Pol. Administratio Locorum 12(1), 79-92.

Zarządzenie nr 1012 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 września 2004 r. w sprawie stoso­ wania przez Policję analizy kryminalnej. Dz.Urz. KGP nr 20, poz. 124.

P O T E N T IA L O F A N ALY TIC A L T O O L S IN P O L IC E A ND A G EO SPA TIA L A SPE C T

A bstract. A multidimensional nature o f analyses carried out in police is attributed to the complexity o f relevant issues. Each decision-making process, preceded by an in-depth analysis, requires a reference to its conclusions, w hich should be professionally docum ented and com prehensible to their receipients. A map and spatial aspect are certainly necessary to each analysis, in particular, to the visualisation o f its outcome. A lassic example and point of reference can be criminal analysis, which originated in the police, and how it ranks w ithin an organisational structure and area o f activities performed by particular services. Carried out for over a decade, criminal analyses reveal the need for geocodified data to be located in space or for those which can be located approxim ately on the map. The article provides general inform ation about criminal analysis in Poland and presents in detail the functionality o f analytical applications (Analyst’s Notebook and iBase) used by police and other law enforcement agencies. The context o f the above-mentioned has been presented as compared to the use o f GIS map and tools.

Key w ords: criminal analysis, analytical tools, A nalyst’s Notebook, iBase, geospatial analysis