WP YW WARTO!CI BIOLOGICZNEJ JAJ NA
EFEKTYWNO!" L#GÓW PISKL$T
Agata Gru ewska
Akademia Podlaska w Siedlcach
Streszczenie. W badaniach zanalizowano wp!yw zasad obliczania cen jaj wyl"gowych na wyniki ekonomiczne l"gów piskl#t kurcz#t brojlerów, uzyskane w Zak!adzie Wyl"gu Dro-biu w Kisielanach, w 2007 roku. Cena jaja wyl"gowego dostarczonego przez producenta do Zak!adu zale a!a od warto$ci biologicznej jaj czyli procentu wyl"gu z jaj na!o onych, poprzez doliczenie (dodatniej lub ujemnej) boniÞ katy do ceny podstawowej. Warto$% bo-niÞ katy by!a zwi#zana z wyl"gowo$ci# jaj. W pierwszej cz"$ci pracy oszacowano hipote-tyczne warto$ci produktu przeci"tnego dla 100 tys. sztuk zakupionych jaj z uwzgl"dnie-niem warto$ci procentu wyl"gu z zakresu od 70,1% do 90,0% i przewidzianej boniÞ katy. W drugiej cz"$ci obliczono warto$ci produkcji, kosztów zmiennych i produktu przeci"tne-go dla wyników 200 l"gów, uzyskanych w 2007 roku, w badanym Zak!adzie. Stwierdzono, e jaja wyl"gowe charakteryzowa!y si" wyl"gowo$ci# z przedzia!u od 31% do 89%. To zró nicowanie znalaz!o odzwierciedlenie w analizowanych wynikach ekonomicznych l"-gów piskl#t.
S%owa kluczowe: jaja wyl"gowe, piskl"ta, produkt przeci"tny
WST#P
Sektor drobiarski charakteryzuje si" szybkim post"pem genetycznym, technologic-znym i ywieniowym. Umo liwi!o to zmian" organizacji i wielko$ci produkcji z poziomu drobnotowarowego do wyspecjalizowanej wielkotowarowej produkcji fermowej o chara-kterze intensywnym [Dybowski, 2005].
Polskie drobiarstwo opiera si" na du ych zak!adach oraz kilku tysi#cach rodzinnych ferm i ubojni, a po akcesji do UE, z dniem 1 maja 2004 roku, polski rynek drobiu zosta! w!#czony do wspólnego rynku drobiu. Tym samym Polska przyj"!a wszystkie unijne prz-episy reguluj#ce ten rynek oraz standardy weterynaryjne, sanitarne i wymogi dotycz#ce dobrostanu ptaków i $rodowiska naturalnego.
Adres do korespondencji – Corresponding author: Agata Gru ewska, Akademia Podlaska, Kate-dra Do$wiadczalnictwa Rolniczego, ul. Prusa 14, 08-110 Siedlce; tel.: (025)6431275, 6431247; fax: (025)6431309; e-mail: gruzewska@op.pl
W 2005 roku produkcja mi"sa drobiowego w UE wzros!a o 1% do poziomu 11,2 mln ton. By! to jednak nadal poziom ni szy ni osi#gany przed za!amaniem w 2003 roku, spowodowanym wyst#pieniem ptasiej grypy w Holandii. W$ród dawnych cz!onków UE najwi"kszymi producentami ywca drobiowego by!y Francja, Wielka Brytania i Niem-cy. [Mierzecka, 2006]. W 2007 roku produkcja drobiu osi#gn"!a poziom 11,5 mln, czyli o 2,4% wi"kszy ni rok wcze$niej, a ca!kowita konsumpcja mi"sa drobiowego wynios!a 11,4 mln ton i by!a o 3,6% wi"ksza w porównaniu do roku wcze$niejszego [www.cbr. edu.pl]. Natomiast wielko$% produkcji mi"sa drobiowego w Polsce wzros!a w okresie 1995–2007 z poziomu 335 tys. ton do poziomu 1,59 mln ton [www.stat.gov.pl].
Jednocze$nie ß uktuacji podlega!a liczba zak!adów wyl"gu drobiu. Z danych GUS wynika, e liczba jednostek nadzorowanych przez Pa&stwowy Nadzór Weterynaryjny zmala!a z 342 w roku 2000 do 276 w 2003 roku. W roku 2004 by!o ich 320, ale w kole-jnych dwóch latach zaobserwowano ponowny spadek do 247 w roku 2006 [www.stat. gov.pl].
Zak!ady wyl"gu drobiu s# wa nym elementem sektora drobiarskiego. W Polsce system reprodukcji drobiu sk!ada si" z ferm zarodowych, zak!adów wyl"gowych ferm stad prarodzicielskich i rodzicielskich, ferm produkuj#cych jaja wyl"gowe, zak!adów wyl"gowych piskl#t towarowych, ferm produkuj#cych ywiec rze'ny oraz ubojni i przetwórni drobiu [Dybowski, 2005].
Jako$% i cena piskl#t zakupionych w zak!adzie wyl"gu maj# znacz#cy wp!yw na op!a-calno$% tuczu kurcz#t brojlerów. Jako$% piskl#t znajduje odzwierciedlenie w wynikach tuczu, w$ród których mo na wymieni% procent $miertelno$ci w stadzie, zu ycie paszy na 1 kg masy cia!a, tempo wzrostu w okresie tuczu, ko&cowa masa cia!a itp. Natomiast cena piskl#t przek!ada si" na koszty ich zakupu, które w badaniach Bana$ [2005] stanowi!y a 18% kosztów produkcji ywca drobiowego.
Wspó!pracuj#c z producentami jaj wyl"gowych, zak!ady wyl"gu drobiu stosuj# dop!aty do ceny podstawowej, powi#zane z procentem wyl"gu z jaj na!o onych. Celem prezentowanej pracy by!o zbadanie wp!ywu, uwzgl"dnionych w Zak!adzie Wyl"gu Drobiu w Kisielanach, cen jaj wyl"gowych na wyniki ekonomiczne prowadzonych l"gów.
MATERIA I METODYKA
Materia! do bada& stanowi!a dokumentacja produkcyjna, prowadzona w Zak!adzie Wyl"gu Drobiu w Kisielanach, w 2007 roku oraz stosowane tam zasady naliczania dop!aty za warto$% biologiczn# jaj wyl"gowych (tabela 1). Obliczenia przeprowadzono w dwóch fazach. Pierwszej, polegaj#cej na szacowaniu warto$ci produktu przeci"tnego dla przy-k!adowej liczby (100 tys.) zakupionych jaj, z uwzgl"dnieniem warto$ci biologicznej jaj i przewidzianej boniÞ katy do ceny bazowej oraz drugiej, polegaj#cej na oszacowaniu warto$ci produkcji, kosztów zmiennych i produktu przeci"tnego dla rzeczywistych wyni-ków 200 l"gów w Zak!adzie Wyl"gu Drobiu w Kisielanach w 2007 roku. W obliczeniach warto$ci kosztów zmiennych uwzgl"dniono wy!#cznie koszty zakupu jaj wyl"gowych jako jedyn# znacz#c# kategori" kosztów bezpo$rednio zwi#zanych z liczb# jaj zakupio-nych i na!o ozakupio-nych do aparatów wyl"gowych.
W badaniach przyj"to nast"puj#ce za!o enia i oznaczenia: podstawowa cena jaja wyl"gowego – 0,62 z!
cena piskl"cia – 1,23 z!.
a – procent wyl"gu (warto$% biologiczna jaj),
b – boniÞ kata za warto$% biologiczn#, czyli dop!ata procentowa do ceny podstawowej jaja wyl"gowego,
c – cena piskl"cia,
k – cena podstawowa (bazowa) jaja wyl"gowego, v – liczba zakupionych jaj wyl"gowych,
x – liczba wyl" onych piskl#t,
Kz – koszty zmienne, Kz = (k + b · k) · v
P – warto$% produkcji; P = c · x, a po uwzgl"dnieniu procentu wyl"gu P = c · a · v
Pp – produkt przeci"tny, p z P P K
•
•
Tabela 1. Odchylenia od ceny bazowej w zale no$ci od jako$ci jaj wyl"gowych Table 1. Deviations from the basal price according to the quality of hatching eggs
(redni procent wyl"gu z jaj na!o onych (warto$% biologiczna jaj)
Procent dop!aty do ceny podstawowej
70,1–71,0 –10% 71,1–72,0 –9% 72,1–73,0 –8% 73,1–74,0 –7% 74,1–75,0 –6% 75,1–76,0 –5% 76,1–77,0 –4% 77,1–78,0 –2% 78,1–80,0 0% 80,1–81,0 +2% 81,1–82,0 +4% 82,1–83,0 +5% 83,1–84,0 +6% 84,1–85,0 +7% 85,1–86,0 +8% 86,1–87,0 +9% 87,1–88,0 +10% 88,1–89,0 +11% 89,1–90,0 +12%
)ród!o: Materia!y wewn"trzne Zak!adu Wyl"gu Drobiu w Kisielanach. Source: The internal records of the hatchery in Kisielany.
WP YW PROCENTU WYL#GU Z JAJ NA O&ONYCH NA WARTO!CI PRODUKTU PRZECI#TNEGO
Na rysunku 1 przedstawiono warto$ci produktu przeci"tnego oszacowane dla sta!ej liczby (100 tys.) jaj wyl"gowych w zale no$ci od ich warto$ci biologicznej czyli procen-tu wyl"gu z jaj na!o onych do aparatów wyl"gowych. Wykres jest nieregularny, mo na zaobserwowa% gwa!towne zmiany warto$ci badanej cechy. Linia trendu pocz#tkowo wznosi si" do procentu wyl"gu równego 77%. Nast"pnie obserwujemy gwa!towne spadki i wzrosty tej linii a do 81,1%. Od tego punktu linia trendu ponownie si" wznosi.
Opisane zmiany warto$ci produktu przeci"tnego przebiega!y zgodnie z okre$lonymi zasadami. W zakresie przedzia!ów procentu wyl"gu z jaj na!o onych warto$ci badanej cechy wzrasta!y o sta!# warto$% 0,002. Ka dy przedzia! ko&czy! si" warto$ci# mniejsz# od warto$ci pocz#tkowej kolejnego przedzia!u. Ró nica ta wynosi!a 0,015 do procentu wyl"gu równego 76,1%. W przypadku kolejnych sze$ciu przedzia!ów (do 81,1%) opisy-wana ró nica zmala!a do 0,003. Jest to zakres, w którym dop!aty zmienia!y si" o 2% (a nie o 1% jak w poprzednich przedzia!ach) i wynosi!y kolejno –4%, –2%, 0%, 2% i 4%. Od warto$ci 82,1% opisywane ró nice wynosi!y 0,013.
W konsekwencji na wykresie obserwujemy nieregularn# lini" z wyra'nym trendem rosn#cym w cz"$ci pocz#tkowej i ko&cowej oraz trendem sta!ym w cz"$ci $rodkowej przy znacznie wyra'niejszych zmianach warto$ci badanej cechy.
1,52 1,53 1,54 1,55 1,56 1,57 1,58 1,59 1,60 70% 71% 73% 74% 75% 76% 77% 79% 80% 81% 82% 83% 85% 86% 87% 88% 89% biologiczna warto ! jaj
p ro d u k t p rz e c i" tn y ( z # / z #)
Rys. 1. Warto$% produktu przeci"tnego w zale no$ci od warto$ci biologicznej jaj Fig. 1. Values of average product according to biological value of eggs )ród!o: Opracowanie w!asne.
EFEKTYWNO!" L#GÓW W ZAK ADZIE WYL#GU DROBIU
W ZALE&NO!CI OD WARTO!CI BIOLOGICZNEJ JAJ WYL#GOWYCH W tej cz"$ci opracowania przeanalizowano produkcj", koszty zmienne oraz produkt przeci"tny dla dzia!alno$ci Zak!adu Wyl"gu Drobiu w Kisielinach. Na warto$% produkcji mia!a wp!yw liczba jaj dostarczonych przez producentów do Zak!adu oraz ich warto$% biologiczna. Z tego powodu mia!y miejsce sytuacje, gdy z wi"kszej liczby jaj dostarczo-nych i na!o odostarczo-nych do aparatów wyl"gowych wylega!o si" mniej piskl#t ni z mniejszej liczby jaj, ale charakteryzuj#cych si" wi"ksz# warto$ci# biologiczn#. O tym, jak powa -n# rol" odgrywa!a warto$% biologiczna jaj mo e $wiadczy% zakres liczbowy tej cechy w badanym Zak!adzie, wynosz#cy od 31,4% do 88,7%.
Analiza zmian warto$ci produkcji na skutek wzrostu kosztów zmiennych (rys. 2) po-zwala zauwa y% wiele warto$ci znacznie mniejszych od tworz#cych lini" trendu, której przebieg jest zbli ony do oczekiwanego – zgodnego z teori#. Na posta% analizowanego wykresu mia!y równie wp!yw zmiany w zakresie kosztów zmiennych.
Nale y podkre$li%, e koszty zmienne równie zale a!y od liczby zakupionych jaj oraz procentu wyl"gu, poniewa od tego parametru zale a!a rzeczywista cena jaja wyl"-gowego. W skrajnych przypadkach (tabela 1) cena podstawowa (0,62 z!) mog!a by% po-mniejszona o 10% lub powi"kszona o 12%. Skutek jest widoczny na kolejnym wykresie (rys. 3).
W miejsce znanej z teorii funkcji otrzymano wykres obrazuj#cy gwa!towne zmiany w zakresie kosztów zmiennych, w postaci znacz#cych odchyle& powy ej i poni ej linii trendu charakteryzuj#cej si" nieznaczn# tendencj# wzrostow#.
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 6 4 3 2 3 1 0 3 1 9 2 4 0 5 5 4 8 7 6 5 6 3 6 6 2 6 7 6 7 7 5 7 4 1 6 8 0 9 1 8 6 5 7 9 2 6 7 9 6 8 2 1 0 3 2 3 1 1 2 4 9 1 1 8 3 0 1 2 7 8 3 1 3 5 8 4 1 4 4 5 7 1 5 7 5 3 1 7 1 8 6 1 9 2 5 1 2 1 4 8 3 2 5 4 3 5 koszty zmienne w a rt o ! p ro d u k c ji ( z #)
Rys. 2. Warto$% produkcji piskl#t w zale no$ci od kosztów zmiennych Fig. 2. Values of chick production according to variable costs )ród!o: Opracowanie w!asne.
Opisane w pierwszej cz"$ci zmiany produktu przeci"tnego, w powi#zaniu z warto$ci# biologiczn# jaj oraz kszta!towanie si" warto$ci produkcji i kosztów zmiennych w bada-nym Zak!adzie przyczyni!y si" do efektywno$ci prowadzonych l"gów (rys. 4). Analiza wykresu pozwala stwierdzi%, e warto$ci produktu przeci"tnego podlega!y nieregular-nym zmianom (w granicach 0,69–1,60) dla wszystkich warto$ci analizowanych kosztów zmiennych. Linia trendu ma tendencj" nieznacznie wzrostow#.
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 9 6 0 3 9 0 0 5 0 4 0 6 8 9 0 8 0 7 5 9 3 0 0 1 0 2 6 0 1 1 2 0 0 1 2 2 1 0 1 3 2 0 0 1 4 1 0 0 1 4 7 6 0 1 5 5 6 7 1 6 7 5 5 1 7 9 4 4 1 9 1 7 0 2 0 2 5 0 2 1 6 6 0 2 3 1 0 0 2 4 9 0 0 2 7 3 0 0 3 0 0 6 5 3 4 0 9 7 3 9 8 7 6 liczba jaj k o s z ty z m ie n n e
Rys. 3. Warto$ci kosztów zmiennych w zale no$ci od liczby jaj wyl"gowych Fig. 3. Values of variable costs according to the number of hatching eggs )ród!o: Opracowanie w!asne.
Source: Author’s elaboration.
0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 6 43 2 36 0 3 28 1 42 7 2 5 2 4 5 6 0 2 6 6 5 1 7 7 1 65 7 91 6 85 3 7 92 1 1 9 6 7 2 10 3 4 1 1 1 3 7 1 1 2 0 0 6 1 2 9 60 1 3 8 61 1 50 8 6 1 63 1 6 18 4 3 6 20 7 5 8 2 4 7 08 koszty zmienne p ro d u k t p rz e c i" tn y ( z # / z #)
Rys. 4. Warto$% produktu przeci"tnego w zale no$ci od kosztów zmiennych Fig. 4. Value of average product according to variable costs
)ród!o: Opracowanie w!asne. Source: Author’s elaboration.
PODSUMOWANIE
Rozwój masowej produkcji jaj wyl"gowych i l"gów piskl#t wynika! z rozwoju prze-mys!owego tuczu drobiu. Przyczyni!o si" to do osi#gni"cia du ego post"pu nauki w za-kresie sztucznych l"gów, szczególnie w takich dyscyplinach jak genetyka, Þ zjologia oraz biochemia [Pawlak, 1998].
Na op!acalno$% produkcji ywca drobiowego znacz#cy wp!yw ma jako$% piskl#t, dla-tego rola zak!adów wyl"gu w produkcji drobiarskiej jest znacz#ca. Grupa producentów i dostawców jaj wyl"gowych jest na ogó! liczna i ró norodna, a jako$% dostarczanych jaj by!a zró nicowana m.in. ze wzgl"du na odmienno$% genetyczn# kur stad rodzicielskich.
W badanym Zak!adzie Wyl"gu Drobiu w Kisielanach stwierdzono, e warto$% biolo-giczna jaj wyl"gowych, zakupionych w 2007 roku, zawiera!a si" w przedziale od 31,4% do 88,7%. Zak!ad wspó!pracowa! z 21 dostawcami jaj wyl"gowych i 85 odbiorcami pi-skl#t. Na efektywno$% produkcji piskl#t znacz#cy wp!yw mia!o trafne ustalenie cen zaku-pu jaj wyl"gowych (w powi#zaniu z ich warto$ci# biologiczn#) oraz cen piskl#t.
Przedstawione w pracy wyniki bada& wskazuj# na wzrost warto$ci produkcji pod wp!ywem zwi"kszanych kosztów zakupu jaj. Jednocze$nie koszty zmienne zakupu jaj wyl"gowych podlega!y znacz#cym i nieregularnym zmianom w zwi#zku z liczb# zaku-pionych sztuk, przy utrzymuj#cej si" tendencji wzrostowej. Warto$ci produktu przeci"t-nego charakteryzowa!y si" s!abo zaznaczon# tendencj# wzrostow# i równie znacznymi odchyleniami od linii trendu, w zakresie 0,69 do 1,60.
Podsumowuj#c mo na stwierdzi%, e decyduj#cy wp!yw na efektywno$% produkcji piskl#t w badanym Zak!adzie Wyl"gu Drobiu mia!a silnie zró nicowana warto$% biolo-giczna dostarczanych do Zak!adu jaj wyl"gowych.
PI!MIENNICTWO
Bana$ K. Analiza czynników warunkuj#cych rozwój produkcji drobiarskiej w Polsce po!udniowo--wschodniej. Rocz. Nauk. Seria, t. VII (7), 25–30, 2005.
Dybowski G. Produkcja drobiu. Fundacja Fundusz Wspó!pracy. Biuro Programów Wiejskich, War-szawa, 2005.
Mierzecka W. Produkcja mi"sa drobiu w Unii Europejskiej. Agra Europe, nr 2208, s. M/9, 2006. Pawlak M. Sztuczne l"gi drobiu w perspektywie nadchodz#cego czasu. Pol. Drob. 2: 34–36, 1998. Popio!ek W. Ocena efektywno$ci produkcji piskl#t i brojlerów kurzych metod# energetyczn#.
An-nal. UMCS, sec. E, s: 45–52, 2003. www.cbr.edu.pl
www.stat.gov.pl
AN IMPACT OF EGGS BIOLOGICAL VALUE ON EFFECTIVENESS OF CHICK HATCHING
Abstract. In the study there was investigated an impact of standards for calculating prices of hatching eggs on economical results of broiler chick hatching obtained in Kisielany hatchery in 2007. The price of a hatching egg which the producer supplied the hatchery with depended on the egg biological value, that is hatching percentage of viable eggs. It
was calculated by inclusion in the basal price of a discount. Its value was associated with egg hatchability. The Þ rst part of the paper comprises evaluation of hypothetical values of the average product for 100 th eggs purchased taking into account hatching percentage from the range of 70.1% to 90.0% and the anticipated discount. The second part included calculations of values of production, variable costs and average product for results of 200 broods obtained in 2007 in the investigated hatchery. It was found that hatching eggs were characterized by the hatchability that ranged form 31 to 89%. Such variation was reß ected in the economical results of chick broods analysed.
Key words: hatching eggs, chicks, average product
