Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla południowo - wschodnich terenów Gorzowa (gmina Chełmek)

Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla południowo - wschodnich

terenów Gorzowa (gmina Chełmek)

Inwestor:

GMINA CHEŁMEK

KRAKOWSKA 11, 32 – 660 CHEŁMEK

Zakres prac:

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Zespół autorski:

mgr Tomasz Miłowski mgr Łukasz Pomykoł

kwiecień 2018 r.

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ...

1.1 Cel, zakres pracy, powiązania z innymi dokumentami ... 4

1.2 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy ... 5

1.3 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu... 6

1.4 Ustalenia i główne cele miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego... 6

2. Charakterystyka środowiska ... 2.1 Położenie fizyczno-geograficzne ... 9

2.2 Budowa geologiczna ... 9

2.3 Wody powierzchniowe... 10

2.4 Wody podziemne... 11

2.5 Klimat ... 13

2.6 Powierzchnia ziemi ... 13

2.6.1 Ukształtowanie terenu, zagrożenie osuwiskowe ... 13

2.6.2 Gleby ... 14

2.7 Zasoby naturalne ... 15

2.8 Przyroda ożywiona ………... 16

2.9 Obszary chronione na podstawie ustawy z 16.04.2004 r...………... 17

2.10 Krajobraz ... 17

2.11 Zabytki i obiekty o wartościach kulturowych………... 17

3. Ocena potencjalnych zmian stanu środowiska przy braku realizacji ustaleń planu... 18

4. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ... 18

5. Skutki dla środowiska wynikające z realizacji ustaleń planu ………... 19

5.1 Wpływ na wody powierzchniowe ... 19

5.2 Wpływ na wody podziemne... 19

5.3 Wpływ na klimat ... 19

5.4 Powierzchnia ziemi ... 20

5.4.1 Wpływ na ukształtowanie terenu ... 20

5.4.2 Wpływ na gleby ... 20

5.5 Wpływ na zasoby naturalne... 20

5.6 Wpływ na przyrodę ożywioną ………... 20

5.7 Wpływ na obszary chronione na podstawie ustawy z 16.04.2004 r. ………... 21

5.8 Wpływ na krajobraz... 22

5.9 Wpływ na zabytki i obiekty o wartościach kulturowych ... 22

5.10 Wpływ na warunki i jakość życia mieszkańców ... 22

5.10.1 Jakość powietrza atmosferycznego ... 20

5.10.2 Klimat akustyczny ... 23

5.10.3 Pole elektromagnetyczne ……….……… 24

5.10.4 Gospodarka odpadami ... 24

5.10.5 Zagrożenie powodziowe... 24

5.10.6 Zagrożenie osuwiskowe ... 25

6. Przewidywane możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko... 25

7. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacje przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko ... 25

8. Możliwości rozwiązań alternatywnych dla obszaru Natura 2000 ………... 26

9. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego planu oraz częstotliwości jej przeprowadzania... 26

10. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ………... 26 11. Literatura………... 31

Spis rysunków

Rys. 1 Położenie geograficzne, rzeźba terenu Rys. 2 Wskazanie terenów z możliwością urbanizacji

Oświadczenie zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 1 lit. f ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj. Dz. U. z 2017 r. poz.

1405 ze zm.).

Oświadczam, że ja, Tomasz Miłowski spełniam wymagania o których mowa w art. 74a ust. 2 pkt 1 i 2 ww. ustawy: w 2003 r.

ukończyłem studia wyższe z dziedziny geologii oraz w 2011 r. studia podyplomowe z zakresu prawnych problemów górnictwa i ochrony środowiska. W latach 2005 – 2018 wykonałem lub brałem udział w wykonaniu kilkuset prognoz oddziaływania na środowisko, raportów oddziaływania na środowisko oraz innych opracowań dotyczących ochrony środowiska. Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

1. WPROWADZENIE

1.1 CEL, ZAKRES PRACY, POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI

Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek dla części sołectwa Gorzów, który to plan został sporządzony w lutym 2018 r.

Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika z przepisu art. 51 ust 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. O udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.).

Podstawowym celem prognozy jest wykazanie, jak określone w planie kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy wpłyną na środowisko i czy, a jeśli tak to w jakim stopniu spowodują powstanie oddziaływań o charakterze znaczącym. Ze względu na dużą złożoność zjawisk przyrodniczych, ograniczony zakres rozpoznania środowiska oraz ogólny charakter dokumentów planistycznych, ocena potencjalnych przekształceń środowiska wynikających z projektowanego przeznaczenia terenu ma formę prognozy. Prognoza nie jest dokumentem rozstrzygającym o słuszności realizacji zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych nowymi ustaleniami planu, a jedynie przedstawia prawdopodobne skutki jakie niesie za sobą realizacja ustaleń planu na poszczególne komponenty środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w szczególności na ekosystemy, krajobraz, a także na ludzi, dobra materialne oraz dobra kultury.

Niniejsza prognoza została sporządzona w oparciu o wymogi wynikające z przepisu art. 51 ust 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie , udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.).

Zgodnie z wyżej wymienionym artykułem sporządzana prognoza:

a) zawiera

- ustalenia i główne cele projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek oraz jego powiązania z innymi dokumentami, - informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,

- informacje na temat przewidywanych możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko,

- propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego planu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, - streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym,

b) określa, analizuje i ocenia

- istniejący stan środowiska,

- potencjalne zmiany stanu środowiska przy braku realizacji postanowień projektowanego dokumentu,

- przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko przy realizacji postanowień projektowanego dokumentu,

- istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu,

- cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby w jakich te cele zostały uwzględnione,

c) przedstawia

- rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko,

- możliwości rozwiązań alternatywnych w odniesieniu do obszaru Natura 2000.

Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części gminy Chełmek powiązany jest z następującymi dokumentami:

 Uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego;

 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek przyjęte uchwałą Rady Miejskiej Chełmek nr XXVII/273/2017 z dnia 27 kwietnia 2017 r.;

 Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej w sołectwie Gorzów w rejonie ulic Oświęcimskiej i Nowowiejskiej Uchwała Rady Miejskiej w Chełmku nr XXXIV/225/1997 z dnia 12 czerwca 1997 r.;

 Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej w sołectwie Gorzów w rejonie ulic Oświęcimskiej i Smugowej Uchwała Rady Miejskiej w Chełmku nr XXXIV/224/1997 z dnia 12 czerwca 1997 r.;

 Opracowanie ekofizjograficzne na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek, Pracownia Ochrony Środowiska Andrzej Sułkowski, Kraków, 2011 r.;

 Opracowanie ekofizjograficzne dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla południowo-wschodnich terenów Gorzowa, Pracownia Projektowa ProForma, Rybnik, wrzesień 2017 r.;

Wymienione powyżej miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obowiązują tylko na fragmencie obszaru. Na pozostałej części brak jest obowiązującego mpzp.

1.2 METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY W celu sporządzenia prognozy przeprowadzono następujące prace:

 zaznajomiono się z projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym z wnioskami do planu,

 zaznajomiono się z danymi fizjograficznymi oraz innymi dostępnymi opracowaniami sozologicznymi obejmującymi obszar objęty prognozą,

 dokonano oceny projektu MPZP w odniesieniu do obowiązujących aktów prawnych, w tym przepisów gminnych,

 przeprowadzono wizję obszaru objętego prognozą we wrześniu 2017 r.,

 dokonano analizy czynników potencjalnie mogących przynieść negatywne skutki dla środowiska.

1.3 CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU

W projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek powinny zostać uwzględnione priorytety w zakresie ochrony środowiska wynikające z dokumentów ustanowionych na szczeblu rządowym, samorządowym, porozumień międzynarodowych oraz projektów dokumentów i dyrektyw Unii Europejskiej.

Podstawą formułowania ustaleń projektu planu była zasada zrównoważonego rozwoju, która zakłada m.in. ochronę i racjonalne kształtowanie cennych zasobów środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie struktur przestrzennych nie naruszających jego walorów oraz umożliwiających aktywną ochronę jego wartości prowadzących do realizacji ekorozwoju.

1.4 USTALENIA I GŁÓWNE CELE PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego objęto południowo-wschodnią część sołectwa Gorzów w gminie Chełmek. Mpzp dla tego terenu wykonywany jest na podstawie Uchwały Nr XXVIII/283/2017 Rady Miejskiej w Chełmku z dnia 25 maja 2017 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla południowo - wschodnich terenów Gorzowa. Na części terenu, w rejonie ul. Smugowej i ul. Oświęcimskiej obowiązują dwa mpzp z 1997 r. Plany te wskazują tereny zabudowy mieszkaniowej, jednak są one całkowicie nieaktualne w stosunku do obecnego stanu prawnego. Na pozostałym obszarze brak jest mpzp. Celem planu jest wskazanie rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych uwzględniających aktualny stan zagospodarowania terenu i potrzeb jego rozwoju, a także uwzględnienia uwarunkowań środowiskowych i kulturowych, zasad funkcjonowania docelowego systemu obsługi komunikacyjnej oraz obsługi siecią infrastruktury technicznej oraz ochronę interesów publicznych ponadlokalnych i lokalnych w zakresie zaspokojenia potrzeb społeczności.

W projekcie planu z 2018 r. ustalono następujące przeznaczenia terenu:

 MU - tereny zabudowy mieszkaniowo - usługowej;

 MN - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej;

 RM - tereny zabudowy zagrodowej;

 R - tereny otwarte i rolne;

 ZŁ - tereny zieleni łęgowej i niskiej;

 ZL - tereny lasów i zadrzewień;

 WS - tereny wód powierzchniowych;

 IT/OZE - tereny infrastruktury technicznej/urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii w instalacjach fotowoltaicznych;

 KDZ - tereny publicznych dróg zbiorczych;

 KDL - tereny publicznych dróg lokalnych;

 KDD - tereny publicznych dróg dojazdowych;

 KDW - tereny dróg wewnętrznych.

Projekt planu wskazuje głównie rozległe tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Na południe od ul. Szkolnej i ul. Nowowiejskiej zabudowa tego typu już występuje w mniejszym lub większym rozproszeniu, projekt planu wskazuje tu uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Na wschód od ul. Oświęcimskiej wskazano pas terenów zabudowy mieszkaniowo-usługowej. Tereny te już w zdecydowanej mierze są zabudowane, ale istnieje tu także jeszcze wiele luk w zabudowie. Na wschód od terenów MN projekt planu wskazuje tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej głównie na obszarach gruntów ornych lub nieużytków. Tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej wskazano również w południowo-wschodniej części obszaru, na południe od ul.

Nowowiejskiej. Tereny zabudowy zagrodowej wskazano tylko w jednym miejscu, w rejonie istniejącej tego typu zabudowy w północnej części obszaru. Dla obsługi nowych terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i mieszkaniowo-usługowej wskazano kilka nowych dróg klasy dojazdowa, prowadzą one po gruntach ornych lub nieużytkach. W części wschodniej, na gruntach rolnych wskazuje się tereny IT/OZE - tereny infrastruktury technicznej/urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii w instalacjach fotowoltaicznych. Za pozytywne należy uznać, że tereny w dolinie Przemszy, a także część terenów gruntów ornych w części wschodniej obszaru, oraz tereny leśne pozostawiono w bieżącym, wolnym od urbanizacji, zagospodarowaniu.

Na rysunku planu zostały wprowadzone oznaczenia obowiązujące określające granicę opracowania mpzp, linie rozgraniczające terenów o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania, nieprzekraczalne linie zabudowy, ujawniono również występowanie złóż kopalin oraz zagrożeń powodziowych. Na obszarze objętym opracowaniem nie występują cenne pod względem przyrodniczym tereny. Brak jest tu

obowiązujących form ochrony przyrody, nie wskazywano też tu nowych terenów do objęcia ochroną. Na obszarach przewidzianych w planie do urbanizacji nie występują stanowiska roślin chronionych czy cenne siedliska przyrodnicze, a ustalenia planu nie przyczynią się do znaczącego pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego.

2. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA 2.1 POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE

Chełmek stanowi gminę miejsko-wiejską, która składa się z miasta Chełmek oraz sołectw Bobrek i Gorzów. Teren objęty opracowaniem stanowi część sołectwa Gorzów, które usytuowane jest w zachodniej części gminy. Granicę zachodnią wyznacza ul. Oświęcimska, zaś granicę południowo-zachodnią rzeka Przemsza, która jednocześnie stanowi granicę z miastem Bieruń. Granicę północno-zachodnią wyznacza ul. Szkolna, zaś granicę północno- wschodnią granica Lasu Bobrek. Granica południowo-wschodnia przebiega linią kolejową nr 93 relacji Trzebinia – Zebrzydowice. Powierzchnia obszaru objętego planem to ok. 135 ha, zaś powierzchnia całej gminy to ok. 2719 ha.

W ujęciu regionalizacji fizyczno-geograficznej J. Kondrackiego¹ (1998) północna część obszaru objętego planem znajduje się w obrębie: prowincji – Wyżyny Polskie (34), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341), w makroregionie Wyżyna Śląska (341.1), w mezoregionie Pagóry Jaworznickie (341.14). Część centralna i południowa znajduje się w obrębie prowincji – Karpaty i Podkarpacie (51/52), podprowincji – Północne Podkarpacie (512), makroregionie Kotlina Oświęcimska (512.2), mezoregionie – Dolina Górnej Wisły (512.22).

2.2 BUDOWA GEOLOGICZNA

Na rozpatrywanym terenie można wyróżnić dwa piętra strukturalne: waryscyjskie i alpejskie. Piętro waryscyjskie, które tworzą utwory karbonu, ma charakter fałdowo - blokowy. Piętro to w całości jest stosunkowo słabo zbadane i trudno jest wydzielić w jego obrębie jednostki tektoniczne. Dobry stopień rozpoznania cechuje tylko warstwy przypowierzchniowe karbonu górnego, w których występują eksploatowane pokłady węgla kamiennego.

Osady mezozoiczne należą do alpejskiego piętra strukturalnego i reprezentowane są przez utwory triasu. Piętro to ma charakter pokrywowy, pokrywając wyspowo najwyższe wzniesienia. Osady mezozoiczne zostały pocięte licznymi uskokami w czasie trwania orogenezy alpejskiej. Tektonika tych pokryw jest prawdopodobnie odzwierciedleniem struktur zrębowo-uskokowych starszego podłoża. Pod względem tektonicznym obszar miasta Chełmek znajduje się w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego, które oddzielone stopniami uskoków przechodzi ku północy w Zapadlisko Górnośląskie. Występowanie obszaru w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego powoduje powszechność występowania w obniżeniach utworów trzeciorzędowych. Według Mapy Geologicznej Polski w skali 1:200000 ark. Kraków² są to iły, mułki, piaski i piaskowce zaliczane do warstw skawińskich, wielickich i grabowieckich. Wiek tych warstw to miocen. Pokrywają one zwartą pokrywą cały teren objęty opracowaniem i przykryte są osadami czwartorzędowymi. Powierzchniową budowę geologiczną analizowanego obszaru opisuje Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski ark.

1 Kondracki J., 1998: Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa;

2 Kaziuk H., Lewandowski J., Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200000 ark. Kraków, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1979 r.;

Oświęcim.³ Na powierzchni terenu odsłaniają się głównie osady czwartorzędowe, które niemal w całości reprezentowane są przez piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe, były one tu deponowane w okresie Zlodowacenia Środkowopolskiego. Zajmują one niemal całą powierzchnię obszaru. Na wschód od ul. Oświęcimskiej rozciąga się pole piasków eolicznych w wydmach, które przykrywa piaski i żwiry wodnolodowcowe. W dolinie Przemszy, w południowej części sołectwa występują osady rzeczne deponowane w holocenie, a więc także współcześnie.

2.3 WODY POWIERZCHNIOWE Wody płynące

Przez teren objęty opracowaniem przepływa tylko jeden ciek posiadający hydronim, jest to rzeka Przemsza. Przepływa ona przez zachodnią i południową część terenu i stanowi jednocześnie granicę opracowania.

Rzeka Przemsza – jest graniczną rzeką dla Chełmka i województwa małopolskiego, a zarazem bezpośrednim dopływem Wisły, do której wpływa w sołectwie Gorzyce, tuż poza granicami opracowania. Jest to największy lewostronny dopływ tzw. Małej Wisły, stanowi też granicę wydzielenia odcinka Małej Wisły od źródeł w Beskidzie Śląskim. Średni roczny przepływ (SSQ) w Przemszy na stacji wodowskazowej w Jeleniu z wielolecia 1951-2010, wynosi 18,7 m³/s.

Przepływ średni niski (SNQ) z tego samego wielolecia wynosi 13,1 m³/s, przepływ średni wysoki (SWQ) równy jest 50,5 m³/h, a najwyższy (WWQ) 130 m³/h. Według zestawienia wartości przepływów o określonym prawdopodobieństwie przewyższenia w Jeleniu poziom rzeki Przemszy przy przewyższeniu 10% (raz na 10 lat) wynosi H10% = 333 cm, a przepływ Q10%

= 71,2 m³/s; przy przewyższeniu 1% (raz na 100 lat) poziom w Przemszy H1% = 397 cm, a przepływ Q1% = 110 m³/s.; przy przewyższeniu 0,2% (raz na 500 lat) poziom ten wynosi H0,2%

= 445 cm, a przepływ Q0,2% = 144 m³/h. Przemsza jest rzeką uregulowaną i obwałowaną, ze względu na duży stopień zanieczyszczenia nie zasila ona Zbiornika Dziećkowice, lecz opływa go od strony wschodniej.

Prócz Przemszy przez teren objęty opracowaniem przepływa kilka drobnych cieków bez nazw. Wskazać tu należy niewielki ciek, który płynie na zachód od ul. Oświęcimskiej (poza granicami opracowania), a następnie płynie pomiędzy ul. Źródlaną i ul. Smugową oraz ciek, który płynie we wschodniej części obszaru, w sąsiedztwie terenów leśnych. Poza tymi dwoma niewielkimi ciekami, prowadzącymi wody nieregularnie brak jest większej ilości cieków czy rowów melioracyjnych.

Wody stojące

Na terenie objętym opracowaniem praktycznie brak jest jakichkolwiek zbiorników wód stojących. Jedno niewielkie oczko wodne (0,03 ha) znajduje się w północno-wschodniej części obszaru, pod linią energetyczną, nie ma ono jednak żadnego znaczenia dla hydrografii terenu.

3 Wilanowski S., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50000, ark. Oświęcim, PIG 2001 r.;

Zagrożenie powodziowe

Zgodnie z mapami obszarów szczególnego zagrożenia powodzią opublikowanych w kwietniu 2015 r. przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej jako obszary szczególnego zagrożenia powodzią wydzielono tereny w dolinie Przemszy. Wały przeciwpowodziowe są tu wysokie, i wszystkie wyznaczone wody powodziowe (Q=1%, Q=10%, Q=0,2%) mieszczą się w nich. Jedynym niebezpieczeństwem jest zalanie w wyniku przerwania się wałów przeciwpowodziowych. W takim wypadku wody powodziowe zajęłyby znaczne powierzchnie sołectwa. W całości zalane byłyby tereny na zachód i południe od ul. Oświęcimskiej i ul.

Szkolnej. Zalewy powodziowe objęłyby również część terenów położonych na północny wschód od ul. Oświęcimskiej i ul. Nowowiejskiej oraz pomiędzy ul. Nowowiejską i ul. Świnną.

Jednolite części wód powierzchniowych

Na analizowanym terenie wydzielono jeden ciek jako JCWP, rzeka Przemsza to JCWP Przemsza od Białej Przemszy do ujścia PLRW200010212999. Analizowany teren znajduje się natomiast w zlewniach dwóch JCWP Przemsza od Białej Przemszy do ujścia PLRW200010212999 oraz JCWP Wisła od Przemszy bez Przemszy do Skawy nr PLRW20001921339, jednak sam ten JCWP (czyli rzeka Wisła) znajduje się poza granicami opracowania. Granica pomiędzy tymi zlewniami przebiega mniej więcej po wschodniej stronie ul. Oświęcimskiej.

2.4 WODY PODZIEMNE Regionalizacja Hydrogeologiczna

Według Mapy Hydrogeologicznej w skali 1:200000 ark. Kraków⁴ część północna i centralna leży w Regionie Górnośląskim, w podregionie Łaziskim XVI 3. Główny poziom użytkowy stanowią tu utwory karbonu, ale znaczenie mają również utwory czwartorzędowe.

Część południowa wchodzi w skład przedkarpackiego regionu hydrogeologicznego XXII, podregion przedkarpacko – śląski XXII7, w którym główny poziom użytkowy wód podziemnych znajduje się w utworach czwartorzędowych.

Użytkowe piętra wodonośne

Użytkowe piętra wodonośne analizowanego terenu opisuje Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000: ark. Oświęcim.⁵ Według tej Mapy Hydrogeologicznej w podłożu analizowanego terenu znajdują się użytkowe poziomy wodonośne w utworach karbońskich (część centralna i północna) oraz w utworach czwartorzędowych (część południowa).

Karbońskie piętro wodonośne

W profilu hydrogeologicznym karbonu górnego występują zespoły oddzielnych poziomów wodonośnych zbudowanych z piaskowców i mułowców. Poziomy te, o miąższościach od kilku do kilkudziesięciu metrów, są od siebie izolowane wkładkami nieprzepuszczalnych iłowców. W obszarach sedymentacyjnych wyklinowań warstw

4 Jóźwiak A., Kowalczewska G., Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Kraków, WG, Warszawa, 1984 r.;

5 Gatlik J., Mapa Hydrogeologiczna Polski ark. Oświęcim, PIG, Warszawa, 1997 r.

izolujących, w strefach uskokowych oraz w zasięgu obszarów eksploatacji górniczej obserwuje się łączność hydrauliczną między poszczególnymi poziomami. Karbońskie poziomy wodonośne charakteryzują się zróżnicowanymi właściwościami i parametrami hydrogeologicznymi. Zasilanie karbońskich poziomów wodonośnych następuje na ich bezpośrednich wychodniach lub poprzez przepuszczalne utwory czwartorzędu, trzeciorzędu i triasu. Intensywność zasilania jest zależna od warunków przykrycia i przepuszczalności utworów nadległych. Maksymalne zasilanie zachodzi poprzez silnie wodonośne utwory czwartorzędu występujące w dolinach rzecznych rzek współczesnych i dolinach kopalnych.

Podstawę drenażu karbońskich poziomów wodonośnych w warunkach naturalnego środowiska stanowiły doliny rzek, głównie Przemszy i jej dopływów. Głębokość drenażu nie przekraczała 150 m. Obecnie podstawę drenażu stanowią wyrobiska górnicze kopalń węgla kamiennego. Utwory karbońskie zawierają wody zwykłe o typie szczelinowo-porowym.

Wody te występują głównie w piaskowcach, rzadziej w zlepieńcach. Poziomy wodonośne, z uwagi na przewarstwienia piaskowca utworami nieprzepuszczalnymi, występują wielowarstwowo.

Czwartorzędowe piętro wodonośne

Czwartorzędowe piętro wodonośne jest tu ściśle związane z dolinami Przemszy i Wisły. Na całym rozpatrywanym obszarze utwory czwartorzędowe wykazują znaczną zmienność wykształcenia litologicznego w profilu poziomym i pionowym. Osady czwartorzędowe plejstocenu to na ogół osady piaszczysto-żwirowe, pochodzenia fluwioglacjalnego, zalegające na glinach zwałowych. Z utworami piaszczysto-żwirowymi związane jest występowanie piętra wodonośnego w czwartorzędzie. Ze względu na swoje położenie w szerokich dolinach rzecznych utwory młodsze, holocenu, występują na znacznych obszarach, ale w większości wykształcone są głównie jako grunty spoiste. Dlatego w profilu czwartorzędowego piętra wodonośnego występuje na ogół jedna, rzadziej kilka warstw wodonośnych, lokalnie rozdzielonych od siebie soczewkami glin lub iłów (nie ma podziału na wodnolodowcowe poziomy plejstocenu i holoceńskich dolin rzecznych). Poziom zwierciadła wody utworów czwartorzędowego piętra wodonośnego jest wypadkową zasilania wynikającego z opadów atmosferycznych, a wielkością parowania, spływu naturalnego i zasilania utworów starszego podłoża, w rejonach okien hydrogeologicznych występujących w nieprzepuszczalnych dla wody, ilastych utworach trzeciorzędu. Warstwę izolująca od spągu stanowią morskie osady miocenu. Zwierciadło wody ma charakter swobodny i zalega na niewielkiej głębokości, najczęściej poniżej 1 m (w dolinach rzecznych) bądź 1-2 m.

Mapa Hydrogeologiczna Polski ark. Oświęcim wydziela na analizowanym terenie dwie jednostki hydrogeologiczne: 3cC3II w piętrze karbońskim i 6aQIV w piętrze czwartorzędowym. W jednostce hydrogeologicznej 3cC3II potencjalna wydajność studni wierconej wynosi 10 - 30 m³/h, a w części północnej < 10. Zasoby dyspozycyjne jednostkowe zostały określone w przedziale 100 - 200 m³/24h/km². Stopień zagrożenia tych wód został określony jako bardzo niski, co uwarunkowane jest występowaniem dobrej izolacji od

powierzchni w postaci warstw mioceńskich. Jakość wód jest określona jako średnia II, wymagają one prostego uzdatnienia.

W jednostce hydrogeologicznej 6aQIV potencjalna wydajność studni wierconej wynosi 30 – 50 m³/h, a w części zachodniej 10 - 30 m³/h. Zasoby dyspozycyjne jednostkowe zostały określone w przedziale 300 - 400 m³/24h/km². Stopień zagrożenia tych wód został określony jako średni, co uwarunkowane jest możliwością migracji zanieczyszczeń bezpośrednio z Przemszy. Jakość wód jest określona jako średnia II, wymagają one prostego uzdatnienia.

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych

Według Mapy wstępnej waloryzacji głównych zbiorników wód podziemnych (Skrzypczak [red], 2003), materiałów Państwowej Służby Hydrogeologicznej oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. 2006 nr 126 poz. 878) na analizowanym terenie nie wydzielono Głównych Zbiorników Wód Podziemnych.

Jednolite Części Wód Podziemnych

Według podziału Polski na jednolite części wód podziemnych część zachodnia analizowanego terenu znajduje się w JCWPd nr 146,⁶ natomiast część wschodnia obszaru znajduje się w obrębie JCWPd nr 147.

Ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych

Na analizowanym terenie, ani w jego pobliżu nie występują ujęcia wód podziemnych lub powierzchniowych, nie występują również ich strefy ochronne.

2.5 KLIMAT

Według podziału Polski na dzielnice rolniczo – klimatyczne analizowany obszar leży w obrębie dzielnicy częstochowsko-kieleckiej, gdzie średnioroczna temperatura powietrza wynosi 8C, czas zalegania pokrywy śnieżnej dochodzi do 100 dni, a długość okresu wegetacyjnego waha się od 200 do 210 dni. Roczne sumy opadów kształtują się na poziomie 750 - 850 mm. W ciągu roku przeważają wiatry zgodne z ogólną cyrkulacją atmosferyczną, a ich kierunek jest dodatkowo modyfikowany przez rzeźbę terenu. Wskutek tego zaznacza się przewaga wiatrów zachodnich, południowo-zachodnich i wschodnich o średnich prędkościach od 3 do 4 m/s.⁷

2.6 POWIERZCHNIA ZIEMI

2.6.1 UKSZTAŁTOWANIE TERENU, ZAGROŻENIE OSUWISKOWE Ukształtowanie terenu

Niemal cały teren objęty opracowaniem położony jest na płaskim tarasie akumulacyjnym rzeki Przemszy. Brak jest tu bardziej znaczących naturalnych form morfologicznych. Nieznaczne wzniesienie zaznacza się na wschód od ul. Oświęcimskiej, jest

6 http://www.psh.gov.pl

7 Absalon i in. Mapa Hydrograficzna Polski w skali 1:50000, ark. Chrzanów, GGK, Warszawa, 2002

to forma eoliczna, dawna wydma, która jednak w terenie nie jest zbyt dobrze widoczna.

Przemsza na analizowanym obszarze płynie szeroką doliną, co obecnie jest maskowane istnieniem wałów przeciwpowodziowych. Przed pojawieniem się człowieka praktycznie cały teren sołectwa stanowił pradolinę Przemszy. Występującą tu lewobrzeżną część doliny zajmują tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych (zalewowe): niższy 2,0 – 3,0 m n.p. rzeki i wyższy 3,0–5,0 m n.p. rzeki. Dolina Przemszy na tym obszarze dochodzi nawet do 1,5 km szerokości i łączy się z równie szeroką doliną Wisły, która rozciąga się na południe od granic opracowania. Wały przeciwpowodziowe są jedyną znaczącą formą morfologiczną i ich wysokość dochodzi do 4 – 5 metrów, stanowią one znakomity punkt obserwacyjny.

Zjawiska osuwiskowe

Na podstawie analizy danych kartograficznych, wizji terenowej i danych Systemu Ochrony Przeciwosuwiskowej (PIG), a także suikzp gminy Chełmek na analizowanym terenie nie stwierdzono zjawisk osuwiskowych – aktualnych lub historycznych.⁸

Osiadania terenu na skutek eksploatacji górniczej

Analizowany teren znajduje się w obrębie terenów górniczych „Bieruń II”

(eksploatacja prowadzona przez KWK Piast) oraz „Libiąż IV” (eksploatacja prowadzona przez KWK Janina). Teren górniczy „Bieruń II” obejmuje zachodnią część obszaru objętego opracowaniem, zgodnie z pismem KWK Piast nie przewiduje się tu wystąpienia jakichkolwiek negatywnych oddziaływań. Natomiast teren górniczy „Libiąż IV” obejmuje praktycznie całą część obszaru objętego opracowaniem. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez KWK Janina cały ten teren (za wyjątkiem bezpośredniej doliny Przemszy) może zostać objęty wpływami eksploatacji. Największe szkody górnicze wystąpią na terenie lasu Bobrek, a więc już poza wschodnią granicą opracowania. Na terenie objętym opracowaniem, w jego części północno-wschodniej KWK Janina wskazuje możliwość wystąpienia osiadań w okresie do 2040 r. Wskazuje się tu na osiadania od ok. 0,5 metra w rejonie ul. Oświęcimskiej do 6 metrów w rejonie granicy lasu. Kategoria terenu górniczego została tu wyznaczona od I w rejonie ul. Oświęcimskiej do kategorii IV w rejonie wschodniej granicy planu, w pobliżu lasu.

2.6.2 GLEBY

Na terenie objętym opracowaniem spośród kompleksów rolniczej przydatności gleb wyróżnia się następujące kompleksy: 3z użytki zielone słabe i bardzo słabe, 2z użytki zielone średnie, 6 kompleks żytni słaby, 7 kompleks żytni bardzo słaby oraz 9 kompleks zbożowo- pastewny słaby. Spośród typów gleb zdecydowanie dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe (A) w części północno-wschodniej oraz gleby murszowo-mineralne i murszowate (M) i mady (F) w części centralnej i południowej. Duży udział tych gleb związany jest z położeniem w dolinie akumulacyjnej Przemszy.

Z klasoużytków na analizowanym terenie przeważają gleby średniej jakości (gleby klas IVa i IVb) oraz gleby klas słabych i najsłabszych (gleby klas V i VI) w części północno-

8 Uchwała Nr XXXV/307/2014 Rady Miejskiej w Chełmku z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie uchwalenia nowej edycji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełmek

wschodniej i gleby wysokich klas (III, IIIa i IIIb) w części centralnej i południowej (na południe od ciągu ul. Szkolnej i ul. Nowowiejskiej). Duży udział jest użytków rolnych R, mniejszy natomiast pastwisk i łąk. Gleby klasy III zajmują powierzchnię łącznie ok. 12,3 ha, występują one w południowej części obszaru. Duża część gleb analizowanego terenu ciągle pozostaje w użytkowaniu.

2.7 ZASOBY NATURALNE

W głębokim podłożu analizowanego terenu występują dwa udokumentowane złoża węgla kamiennego: Piast (ID Midas 299) i Janina (ID Midas 306). Dla eksploatacji węgla wyznaczono tu obszary i tereny górnicze „Libiąż IV” i „Bieruń II”, użytkowane odpowiednio przez KWK Janina i KWK Piast.

Tabela 1 Udokumentowane złoża na analizowanym obszarze ID Midas Kopalina Złoże/Powierzchnia

[ha]/Zasoby geologiczne bilansowe [tys. ton]⁹

Obszar Górniczy/Teren górniczy/Powierzchnia

[ha}

Stan zagospodarowania

299 Węgiel kamienny Piast / 4831 ha/

Razem: 984873 tys.

ton

A+B: 362550 tys. ton C1: 533883 tys. ton C2: 31975 tys. ton Pozabilansowe:

215819 tys. ton Zasoby przemysłowe:

172503 tys. ton Wydobycie: 3109 tys.

ton

Bieruń II Złoże zagospodarowane Koncesja: 4/2010 Data wydania: 2010-05-13 Termin ważności: 2030-12-31 Użytkownik: PGG, KWK Piast-Ziemowit

306 Węgiel kamienny Janina/5983 ha/

Razem: 1567996 tys.

ton

A+B: 184100 tys. ton C1: 523532 tys. ton C2: 860364 tys. ton Pozabilansowe:

297647 tys. ton Zasoby przemysłowe:

202193 tys. ton Wydobycie: 1797 tys.

ton

Libiąż IV Złoże zagospodarowane Koncesja: 4/2016 Data wydania: 2016-05-31 Termin ważności: 2040-12-31 Użytkownik: Tauron Wydobycie S.A., Zakład Górniczy Janina

Piast ID Midas 299¹⁰ - Udokumentowane w kategorii A+B+C1+C2 złoże „Piast”, o powierzchni 4831 ha. Średnia miąższość udokumentowanej do głębokości 1000 m serii złożowej wynosi 550 m, natomiast sumaryczna miąższość pokładów przemysłowych waha się

9 Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu 31.XII.2015 r. MŚ, PIG, Warszawa 2016 r.;

10 Informacje dotyczące złóż na podstawie: Strzemińska K, Formowicz R., Mapa Geośrodowiskowa Polski, 1 : 50 000, ark.

Oświęcim, PIG 2002 r. oraz Lasoń K.: Mapa Geośrodowiskowa Polski, 1 : 50 000, ark. Chrzanów, PIG 2002 r.;

od 20 do 50 m. Należą one do warstw łaziskich i orzeskich. Występują w nich węgle energetyczne typu 31 i 32. Zawartość siarki całkowitej w węglu mieści się w przedziale od 0,4 do 5,0 %, średnio 1,20%, zawartość popiołu w przedziale od 6,0 do 38,0%, średnio 15,0%, a wartość opałowa w przedziale od 16800 do 29800 kJ/kg, średnio 24173 kJ/kg.

Janina ID Midas 306 - Złoża węgla kamiennego na omawianym terenie występują przede wszystkim w warstwach libiąskich i łaziskich krakowskiej serii piaskowcowej (westfal B, C i D).

Tylko w nielicznych przypadkach obejmują także warstwy orzeskie serii mułowcowej (westfal A i B) i rudzkie, górnośląskiej serii piaskowcowej (namur C). W złożu „Janina”

udokumentowano 28 pokładów węgla kamiennego warstw łaziskich i libiąskich (pokłady grup 100 i 200) o miąższościach wahających się od 0,7 m do 5,0 m. Największymi miąższościami odznacza się tu pokład 209. Występujące w złożu węgle to węgle energetyczne, typu 31,1 i 31,2. Zawierają one średnio 17% popiołu i 1,37% siarki.

2.8 PRZYRODA OŻYWIONA

Teren objęty opracowaniem obejmuje dość jednolity teren na który składa się zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna rozlokowana wzdłuż ul. Oświęcimskiej, ul. Szkolnej oraz mniejszych ulic położonych na południe od ciągu ul. Nowowiejskiej i ul. Szkolnej, teren międzywala Przemszy oraz tereny rolne położone na wschód od ul. Oświęcimskiej.

Zabudowa Gorzowa jest bardziej zwarta wzdłuż głównych ulic, na terenach położonych w głębi obszaru ulega ona stopniowemu rozproszeniu. Pośród terenów zabudowanych brak jest szczególnie wartościowych elementów przyrody ożywionej. Spośród ciekawszych obiektów należy tu jedynie wskazać niewielki ciek bez nazwy, który płynie pomiędzy ul.

Szkolną, ul. Źródlaną i ul. Smugową. Jego dolinka zajmuje niewielką powierzchnię, ale brzegi cieku porośnięte są zadrzewieniami, co nie jest częste na terenie sołectwa.

Całą południową część terenu zajmuje bezpośrednia dolina Przemszy, która w miejscu tym jest obwałowana. Międzywale od strony Gorzowa jest wykaszane i nie występują tu naturalne, typowe dla dolin rzecznych siedliska. Wyjątkiem są tu pojedyncze zadrzewienia wierzbowe o charakterze kadłubowym rosnące bezpośrednio nad rzeką. Dolina Przemszy prezentuje o wiele większe walory przyrodnicze od strony miasta Bieruń (sołectwo Czarnuchowice), gdzie znajduje się szereg starorzeczy, z tym, że są to starorzecza związane z Wisłą.

Na wschód od linii zabudowy rozlokowanej wzdłuż ul. Oświęcimskiej ciągną się tereny rolne, które są w dużej mierze ugorowane, na co wpływ ma niska jakość gleb. Częsty jest tu podrost sosny i brzozy. Przez centralną część tego terenu przebiega niewielki rów melioracyjny, na wschód od tego rowu grunty orne pozostają w uprawie, hodowana jest tu głównie kukurydza. Na wschód od upraw, już poza granicami opracowania rozciągają się tereny lasu Bobrek, który w tej części tworzą również mało interesujące pod względem przyrodniczym drzewostany sosnowe o charakterze gospodarczym.

Reasumując na terenach objętych opracowaniem praktycznie brak jest wartościowych pod względem przyrodniczym siedlisk. Nie były one wskazywane do objęcia ochroną przyrodniczą. Oczywiście tereny rolne czy dolina Przemszy, jako, że są wolne od

zabudowy pełnią pewną funkcję przyrodniczą, ale brak jest tu elementów szczególnie cennych i naturalnych, nie odkształconych antropogenicznie, które wymagałyby podjęcia specjalnych działań ochronnych.

2.9 OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 R.

Na analizowanym terenie ani w jego pobliżu nie występują żadne formy ochrony przyrody w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 - 9 ustawy z dnia 16 kwietnia o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 142). Nie wskazywano tu również terenów wartościowych pod względem przyrodniczym, które godny byłyby ochrony.

Dolina Przemszy jako całość nie stanowi korytarza ekologicznego dla ssaków kopytnych i drapieżnych,¹¹ gdyż w wielu miejscach jest przegrodzona i zabudowana, choć należy zaznaczyć, że lokalnie może ona pełnić taką funkcję (np. właśnie na terenie międzywala w Gorzowie). W obrębie centralnej i południowej części obszaru brak jest możliwości przemieszczania się, teren jest już obecnie silnie zabudowany i zurbanizowany. Z kolei w części wschodniej, na terenach rolnych i na obszarze lasu Bobrek zwierzęta mają pełną możliwość przemieszczania się, choć korytarze ekologiczne w skali regionalnej nie zostały tu wyznaczone.

2.10 KRAJOBRAZ

Na terenie objętym opracowaniem wyróżnić można kilka typów krajobrazu: krajobraz dolin rzecznych, krajobraz terenów zabudowanych w typie podmiejskich dzielnic oraz krajobraz rolniczy. Od strony wschodniej zaznacza się również krajobraz terenów leśnych (ściana lasu Bobrek). Generalnie na terenie sołectwa brak jest szczególnie wartościowych elementów o charakterze krajobrazowym, na co ma wpływ połogie ukształtowanie terenu, ale i zabudowa o charakterze zagrodowym i mieszkaniowym jednorodzinnym. Dość zwarta zabudowa poszczególnych ulic uniemożliwia obserwacje terenów rolnych znajdujących się poza linią zabudowy. Jednocześnie na terenie sołectwa brak jest elementów, które stanowiłyby elementy zdecydowanie dysharmonizujące krajobraz. Jedynym miejsce, które umożliwia prowadzenie dalszych obserwacji są wały Przemszy, skąd roztacza się interesujące otwarcie widokowe na sołectwo Gorzów, na Czarnuchowice (po stronie zachodniej, w mieście Bieruń) oraz na samą dolinę rzeki. Teren wałów przeciwpowodziowych, w związku z roztaczającymi się z nich widokami charakteryzuje się zdecydowanie podwyższonymi walorami krajobrazowymi.

2.11 ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH

Na analizowanym terenie znajduje się kilka budynków, które zostały wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków. Znajdują się tu również stanowiska archeologiczne. Wszystkie te obiekty i tereny zostały szczegółowo pokazane w projekcie planu.

11 Parusel J. B. [red], Korytarze ekologiczne w województwie Śląskim – koncepcja do planu zagospodarowania przestrzennego województwa etap I, CDPGŚ, Katowice, 2007 r.;

3. OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA PRZY BRAKU REALIZACJI USTALEŃ PLANU

Na niewielkiej części terenu obowiązują dwa miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego z 1997 r. w których to planach ustalono podobne przeznaczenia terenu, jak w projekcie niniejszego planu. Realizowany plan jest kontynuacją zamierzeń wynikających z obowiązującego mpzp. W zdecydowanej większości nie zmieniają się przeznaczenia terenu w stosunku do obowiązującego planu, więc właściwie cały teren gdzie obowiązują plany mógłby się rozwijać w ten sam sposób zarówno przy braku realizacji ustaleń planu, jak i po jego realizacji.

Na pozostałych obszarach brak jest obowiązujących mpzp. Na obszarach gdzie brak jest mpzp, w związku z istnieniem w pobliżu różnych typów zabudowy możliwa byłaby tu realizacja zabudowy na drodze decyzji o warunkach zabudowy na podstawie tzw. „zasady dobrego sąsiedztwa”. Tak więc w przypadku braku realizacji ustaleń planu duże części terenu mogłyby zostać zabudowane, przy czym dopuszczona byłaby pewna dowolność realizacji zabudowy, co mogłoby skutkować powstawaniem obiektów, które nie współgrałyby z otoczeniem lub też lokowane byłyby niezgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i ochrony ładu przestrzennego

4. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY

Na analizowanym terenie nie stwierdza się obecnie występowania szczególnych problemów ochrony środowiska. Nie występują tu formy ochrony przyrody. Nie było tu również propozycji objęcia tego terenu ochroną. Nie stwierdzono tu występowania jakichkolwiek zagrożeń dla środowiska jak np. dzikie wysypiska śmieci czy innego rodzaju przekroczenia norm.

5. SKUTKI DLA ŚRODOWISKA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI USTALEŃ PLANU 5.1 WPŁYW NA WODY POWIERZCHNIOWE

Projekt planu nie wprowadza nowych terenów i sposobów zagospodarowania, które w sposób znaczący mogłyby pogorszyć jakość wód powierzchniowych. Projekt planu nie wprowadza ustaleń, które byłyby w jakikolwiek sposób kolizyjne z wodami powierzchniowymi, nie nastąpi więc degradacja tego komponentu środowiska. Doliny cieków, a zwłaszcza dolinę Przemszy, ale i także mniejszego cieku bez nazwy, pozostawia się wolne od zabudowy. Niewątpliwe powstanie nowej zabudowy wpłynie na zwiększenie ilości odprowadzanych ścieków. W celu przeciwdziałania zanieczyszczeniom projekt planu zasady gospodarki wodno-ściekowej zgodne z przepisami odrębnymi.

W związku z wprowadzeniem szczegółowych zasad ochrony wód powierzchniowych oraz braku zagrożenia dla wód płynących i stojących nie przewiduje się zagrożenia dla tego komponentu środowiska.

5.2 WPŁYW NA WODY PODZIEMNE

Na analizowanym terenie występują użytkowe poziomy wodonośne w utworach czwartorzędowych i karbońskich. Powstanie nowej zabudowy z niedostatecznie rozwiązanym systemem odprowadzania ścieków może w przypadku odprowadzania do ziemi wpłynąć na jakość wód podziemnych (gruntowych). Dlatego dla ochrony wód podziemnych kluczowe znaczenie mają działania, które wykraczają poza ramy planowania przestrzennego, takie jak realizacja systemu kanalizacji i podłączanie się do niej poszczególnych terenów, analogicznie jak wskazane dla ochrony wód powierzchniowych.

Projekt planu przewiduje docelowo nakaz odprowadzania ścieków do gminnej kanalizacji sanitarnej i deszczowej W związku z ustaleniami projektu planu nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na wody podziemne.

5.3 WPŁYW NA KLIMAT

W szerszej skali realizacja ustaleń planu nie będzie miała zauważalnego wpływu na klimat. Pewnej zmianie ulegnie mikroklimat w bezpośrednim sąsiedztwie terenów, na których będzie powstawała nowa zabudowa. W związku z tym zwiększy się szorstkość powierzchni ziemi, a co za tym idzie nastąpi zmniejszenie warunków przewietrzania. Lokalnie może to mieć znaczenie dla pogorszenia jakości powietrza w związku z problemem niskiej emisji. Należy zaznaczyć, że pomimo uszczegóławiających zapisów planu problemu niskiej emisji nie da się ograniczyć na poziomie mpzp. Indywidualne systemy obsługi grzewczej w praktyce pozostają poza kontrolą służb ochrony środowiska (poza zgłoszeniami interwencyjnymi), a rozwiązanie problemu niskiej emisji wymaga podjęcia działań, które wykraczają poza ramy miejscowego planu zagospodarowania w oparciu o rozwiązania systemowe na poziomie krajowym czy wojewódzkim, np. zakaz ogrzewania mułem i miałem.

W roku 2017 uchwałą sejmiku województwa zakaz taki został wprowadzony i można mieć nadzieję, że będzie on stanowił ważki krok ku poprawie jakości powietrza.

5.4 POWIERZCHNIA ZIEMI

5.4.1 WPŁYW NA UKSZTAŁTOWANIE TERENU

Budowa nowych obiektów o charakterze mieszkaniowym lub usługowym może nieznacznie wpłynąć na przekształcenie powierzchni terenu, nie będzie ona jednak miała charakteru znaczących przekształceń. W przypadku realizacji nowej zabudowy nie należy spodziewać się znaczących przekształceń, projekt planu nie przewiduje bowiem w tym miejscu wielkoskalowych przedsięwzięć, takich jak drogi wyższych klas czy inne obiekty, których budowa związana jest z przemieszczaniem znaczącej ilości mas ziemnych (odkrywkowe kopalnie, składowiska odpadów). Zmiany powierzchni ziemi należy uznać za nieuniknione, towarzyszące wprowadzeniu każdego typu inwestycji, jednocześnie jednak nie powodujące znaczących przekształceń morfologii terenu. Mimo wszystko będzie to nadal oddziaływanie w ramach normalnego korzystania ze środowiska związanego z zainwestowaniem terenu. Powstałe w wyniku tego masy ziemne zostaną zagospodarowane albo na terenie przedsięwzięcia albo poza nim, np. do niwelacji terenu, umocnień, itp. – zgodnie z przepisami odrębnymi. Projekt planu nie przewiduje np. nowych terenów powierzchniowej eksploatacji kopalin czy składowania odpadów, które to działania mogłyby rzeczywiście znacząco i trwale wpłynąć na ukształtowanie terenu.

5.4.2 WPŁYW NA GLEBY

Przy powstaniu planowanej zabudowy istniejące tu gleby ulegną w większości zniszczeniu. Zdecydowana większość terenów, które obecnie nie są zabudowane, a które zmienią zagospodarowanie to grunty orne, często obecnie ugorowane i zarośnięte samosiejkami drzew i krzewów. Projekt planu przewiduje pozostawienie minimalnej powierzchni biologicznie czynnej dla poszczególnych terenów, pomimo to przewiduje się, że tereny poddane pod zabudowę zostaną bezpowrotnie stracone dla rolnictwa. Należy pamiętać, że w świetle obowiązującego prawa zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1161) przekształcenie gleb klasy III na cele nierolnicze oraz gruntów leśnych na cele nieleśne w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego poza obszarami miast wymaga zgody odpowiedniego organu. Na terenie objętym planem nastąpi konieczność zmiany przeznaczenia gruntów III klasy na cele nierolnicze, będzie to ok. 1,5 ha gruntów do zmiany przeznaczenia. Nie nastąpi natomiast konieczność zmiany przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, nie przewiduje się tego typu gruntów do zagospodarowania.

5.5 WPŁYW NA ZASOBY NATURALNE

W projekcie planu ujawniono udokumentowane złoża kopalin znajdujące się w głębokim podłożu. Nie przewiduje się zagrożenia tego elementu środowiska poprzez ustalenia mpzp. Nie wprowadza się form zagospodarowania, które na trwale mogłyby uniemożliwić ich eksploatację.

5.6 WPŁYW NA PRZYRODĘ OŻYWIONĄ

Na analizowanym obszarze znajdują się obecnie tereny już zurbanizowane oraz tereny niezabudowane z roślinnością o charakterze ruderalnym lub gruntami ornymi.

Realizacja obiektów o charakterze mieszkaniowym lub usługowym spowoduje zanik tego typu roślinności. Przewiduje się, że na terenach poddanych urbanizacji funkcję terenów zielonych w ilości odpowiadającej współczynnikowi powierzchni biologicznie czynnej będzie pełniła zieleń urządzona np. w formie trawników, klombów, ogrodów itp. Zabudowa tych terenów nie spowoduje znaczącego zubożenia wartości przyrodniczych, gdyż już obecnie ich wartość jest niewielka. Tereny w dolinie Przemszy pozostawiono bez zmian. Także i tereny lasów oraz część gruntów ornych po stronie wschodniej obszaru pozostawiono wolne od przekształceń. W części wschodniej, na gruntach rolnych wskazuje się tereny IT/OZE - tereny infrastruktury technicznej/urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii w instalacjach fotowoltaicznych, co oznacza, że zmieni się całkowicie rolniczy charakter tych terenów. Specyfika tej inwestycji powoduje, że teren nie jest poddany całkowitej zabudowie, tak jak ma to miejsce w przypadku np. zabudowy mieszkaniowej czy przemysłowej. Zwykle powierzchnie pod konstrukcjami podtrzymującymi panele pozostają porośnięte roślinnością (zwykle trawami). Niewątpliwie zmieni się rolniczy charakter tego terenu, ale drobne zwierzęta (np. drobne ssaki, płazy, ptaki) będą mogły na tym terenie pozostać. Elektrownie solarne nie emitują zanieczyszczeń, hałasu i nie są źródłem negatywnego oddziaływania. W przypadku terenów rolnych możliwy jest negatywny wpływ na populację ptaków. Na terenach rolnych występują głównie ptaki związane z terenami rolnymi, a więc skowronki, szpaki, potrzeszcze itp. Z jednej strony istnieje możliwość porzucenia siedlisk rolnych przez te ptaki, należy jednak zwrócić uwagę, że są to powszechnie w Polsce występujące gatunki krajobrazu rolnego¹². Z drugiej jednak strony duża ilość nowych elementów mogących stanowić skrytki dla ptaków (elementy konstrukcyjne poszczególnych paneli) może paradoksalnie przyczynić się do wzrostu populacji występujących tu ptaków¹³. Generalnie nie przewiduje się jednak wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań na przyrodę ożywioną, gdyż na terenach przeznaczonych w projekcie planu do zabudowy nie występują stanowiska roślin chronionych czy cenne siedliska przyrodnicze. Projekt planu wskazuje drogi publiczne klasy dojazdowa, poprowadzono je jednak również po nieużytkach lub gruntach ornych, brak jest więc zagrożenia z tej strony.

Reasumując na terenie przewidzianym w planie do urbanizacji nie występują stanowiska roślin chronionych czy cenne siedliska przyrodnicze, a zmiana planu nie przyczyni się do pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego.

5.7 WPŁYW NA OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 r. ORAZ NA KORYTARZE EKOLOGICZNE

Projekt mpzp nie wprowadza form zagospodarowania, które w sposób znaczący naruszałyby istniejące formy ochrony przyrody. Na analizowanym terenie oraz w sąsiedztwie nie występują obszary NATURA 2000 i inne formy ochrony przyrody lub obszary proponowane do objęcia ochroną, nie przewiduje się zatem znaczącego oddziaływania na te tereny.

12 Tomiałojć, Stawarczyk 2003; „Awifauna Polski; rozmieszczenie, liczebność i zmiany”, Pro Natura Wrocław,

13 por. Tryjanowski P., Łuczak A.; Wpływ elektrowni słonecznych na środowisko przyrodnicze [w] Czysta Energia nr 1/2013

5.8 WPŁYW NA KRAJOBRAZ

Na analizowanym obszarze jak dotychczas przeważał krajobraz w typie krajobrazów gruntów rolnych. Po realizacji ustaleń planu pojawi się tu krajobraz zabudowy mieszkaniowej dzielnic podmiejskich, analogiczny do tego, który występuje na bardziej zurbanizowanych częściach miasta i gminy Chełmek. W związku z realizacją elektrowni solarnej w części wschodniej pojawi się krajobraz który trudny jest do jednoznacznego zaklasyfikowania. Nie będzie to jednoznacznie krajobraz przemysłowy, jednocześnie jednak nie można będzie już tu mówić o krajobrazie terenów stricte rolniczych. Niewątpliwie jednak elektrownie słoneczne nie stoją w zupełnej dysharmonii z krajobrazem rolniczym, tak jak ma to miejsce w przypadku zabudowy przemysłowej czy mieszkaniowej wielorodzinnej, a w niektórych przypadkach mogą być odbierane jako element krajobrazu rolniczego tak jak np. silosy czy duże gospodarstwa rolnicze. Ze względu na ukształtowanie terenu elektrownia fotowoltaiczna nie będzie widoczna z głównych dróg, raczej będzie widoczna dopiero z bliska. Ze względu na stosunkowo niewielką skalę obiektu oraz jego usytuowanie, a także położenie poza terenami o szczególnych wartościach krajobrazowych nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań na krajobraz. Często ogrodzenia tego typu obiektów obsadzane są wysokimi żywopłotami czy krzewami żywotników lub świerków, co powoduje, że są one praktycznie niewidoczne. W zapisach projektu planu znalazły się wskaźniki zagospodarowania i użytkowania terenów oraz zasady kształtowania ładu przestrzennego, które powinny zabezpieczyć właściwe kształtowanie się krajobrazu. Niewątpliwie jednak można uznać, że krajobraz na analizowanym terenie ulegnie dużej zmianie.

5.9 WPŁYW NA ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH

Na analizowanym obszarze zlokalizowane są obiekty ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków, a także powierzchniowe stanowiska archeologiczne. Wszystkie te obiekty zostały wskazane w projekcie planu, ustalono dla nich szczegółowe zasady zagospodarowania uwzględniające ich zabytkowy charakter. W związku z ustaleniami projektu planu nie przewiduje się zagrożenia dla zabytków i obiektów o wartościach kulturowych.

5.10 WPŁYW NA WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW 5.10.1 JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie objętym planem powstaną rozległe tereny różnego typu zabudowy mieszkaniowej. Zagrożenie ze strony obiektów usługowych jest niewielkie, ponieważ muszą one spełniać szereg norm ujętych w prawie ochrony środowiska oraz objęte są bieżącym system monitoringu, kontroli oraz pozwoleń, natomiast pewnym zagrożeniem jest poszerzenie się funkcji mieszkaniowej (tereny MN), która ciągle jest głównym sprawcą zanieczyszczeń w formie tzw. „niskiej emisji”.

Projekt planu przewiduje realizację elektrowni solarnych, które ze względu na specyfikę technologii, nie powodują jakichkolwiek zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. W skali globalnej elektrownie solarne przyczyniają się do zmniejszenia

emisji CO2, gdyż same nie emitując zanieczyszczeń ograniczają konieczność produkcji energii ze źródeł bardziej szkodliwych dla środowiska.

Należy zaznaczyć, że pomimo uszczegóławiających zapisów planu problemu niskiej emisji nie da się ograniczyć na poziomie mpzp. Systemy obsługi grzewczej pozostają poza kontrolą służb ochrony środowiska, a rozwiązanie problemu niskiej emisji wymaga podjęcia działań, które wykraczają znacząco poza ramy miejscowego planu zagospodarowania.

W przypadku powstania nowych rozległych terenów zabudowy mieszkaniowej jakość powietrza na skutek niskiej emisji może ulec pogorszeniu, oczywiście o ile nie zostaną do tego czasu wprowadzone rozwiązania takie jak np. ogrzewanie z sieci ciepłowniczej.

Prowadzenie działalności na jakichkolwiek terenach (czy to usługowych, czy przemysłowych, czy zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej) nie powinno powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, o czym wyraźnie mówi art. 144 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. W dalszej części w ust. 2 tego artykułu jest wyraźny nakaz dotyczący ewentualnego oddziaływania na środowisko i tereny sąsiednie, tj. eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisje hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, poza terenem do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Zwykle jednak w przypadku rozproszonych źródeł emisji z domków jednorodzinnych standardy te są bardzo trudne do utrzymania. W ostatnim czasie uchwalona została na terenie województwa małopolskiego tzw. uchwała antysmogowa, jest to rozwiązanie, które może pomóc ograniczyć ten problem.

5.10.2 KLIMAT AKUSTYCZNY

Dopuszczalne poziomy hałasu powinny odpowiadać wymaganiom rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Prowadzenie działalności na jakichkolwiek terenach (czy to usługowych, czy przemysłowych, czy zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej) nie powinno powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, o czym wyraźnie mówi art. 144 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. W dalszej części w ust. 2 tego artykułu jest wyraźny nakaz dotyczący ewentualnego oddziaływania na środowisko i tereny sąsiednie, tj. eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisje hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, poza terenem do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny.

Na analizowanym terenie projekt planu nie wprowadza obiektów, które mogą mieć znaczący potencjalny wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego, jak np. nowe rozwiązania drogowe wysokich klas czy rozległe tereny przemysłowe. Niewątpliwie jednak wprowadzenie urbanizacji na nowe tereny spowoduje pogorszenie jakości klimatu akustycznego, nie będzie to jednak oddziaływanie o charakterze znaczącym. Na dzień dzisiejszy na terenach rolnych właściwie brak jest jakichkolwiek emitorów hałasu. Po wprowadzeniu różnego typu zabudowy np. zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej czy usługowej tereny te „wypełnią”

się odgłosami życia codziennego, jak np. ruch samochodów, rozmowy, śmiech, koszenie

trawników, szczekanie psów. Wszystkie te elementy spowodują, że jakość klimatu akustycznego niewątpliwie ulegnie pogorszeniu, czego muszą być świadome osoby wybierające to miejsce dla przyszłego zamieszkania. Ze względu jednak na skalę nowych do urbanizacji terenów będą to oddziaływania nieznaczne, mające bardzo ograniczony zasięg. Z kolei elektrownie solarne nie powodują jakichkolwiek oddziaływań akustycznych co związane jest bezpośrednio ze specyfiką ich konstrukcji, nie przewiduje się więc jakiegokolwiek pogorszenia jakości klimatu akustycznego na tym terenie i w pobliżu. Należy jednocześnie podkreślić, że zgodnie z obowiązującym prawem jakość klimatu akustycznego, za wyjątkiem dróg, nie może przekroczyć ustalonych standardów, w związku z czym w razie wystąpienia jakichkolwiek przekroczeń właściciel terenu będzie zobowiązany do ograniczenia uciążliwości. W projekcie planu, zgodnie z art. 114 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska wskazano, które z terenów należą do poszczególnych rodzajów terenów o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1.

5.10.3 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Projekt planu nie wprowadza specjalnych obostrzeń, co do lokowania anten telefonii komórkowej. Podobnie, jak w przypadku emisji zanieczyszczeń i hałasu, wprowadzanie do środowiska pól elektromagnetycznych obostrzone jest szeregiem przepisów oraz systemu kontroli, stojących poza systemem planowania przestrzennego. Jest to zgodne z ustawą z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych [Dz. U. z 2010 r.

Nr 106, poz. 675 ze zm.] miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie może ustanawiać zakazów, a przyjmowane w nim rozwiązania nie mogą uniemożliwiać rozwoju telefonii komórkowej.

5.10.4 GOSPODARKA ODPADAMI

Ze względu na przyrost zabudowy niewątpliwe wzrośnie ilość powstających odpadów, choć nie będzie to wzrost znaczący, a będą one zagospodarowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Gospodarka odpadami obostrzona jest szeregiem przepisów oraz systemem kontroli, stojącymi poza systemem planowania przestrzennego. Problem ten regulują zarówno ustawy (z 2012 r. o odpadach, z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), jak również odpowiednie uchwały Rady Miasta oraz programy gospodarki odpadami, nie ma więc potrzeby, ani delegacji ustawowej do regulowania tego zagadnienia przepisami miejscowego planu.

5.10.5 ZAGROŻENIE POWODZIOWE

Na części terenu występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią, które znalazły się na mapach szczególnego zagrożenia powodzią opublikowanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej w kwietniu 2015 r. Projekt planu wskazuje te tereny zarówno w tekście planu, jak i na rysunku planu. W projekcie planu ustalono dla tych terenów zasady, które wynikają z przepisów prawa wodnego. Zgodnie z ustawą prawo wodne na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią obowiązują następujące przepisy: