Natura procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego

Antoni Stankiewicz

Natura procesu beatyfikacyjnego i

kanonizacyjnego

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 8/2, 69-90

Ks. ANTONI S T A N K I E W I C Z

NATURA PROCESU BEATYFIKACYJNEGO

I KANONIZACYJNEGO

Kodeks P raw a Kanonicznego omawia postępowanie w spra­

wach beatyfikacji i kanonizacji w IV księdze, trak tu jącej

o procesach. Ponieważ jednak w księdze tej jest mowa zarów­

no o procesach sądowych, jak również o procesach adm ini­

stracyjnych, pow staje pytanie, jak ą naturę posiada proces

beatyfikacyjny i kanonizacyjny.

§ 1. Dawne prawo

Przed X III w iekiem trudno dopatrzyć się form alnej proce­

d u ry w postępow aniu o stw ierdzenie świętości sług Bożych,

a to ze względu na stosunkowo niewielki m ateriał historyczny,

jaki przetrw ał do naszych czasów oraz z powodu b rak u decyzji

ustawodawczych, regulujących postępowanie w tych spraw ach L

Na skutek w prowadzenia zasady procesu pisanego w X III

wieku, wiele procesów z tego okresu dochowało się do naszych

czasów, z których można wnioskować, że w postępowaniu

o uznanie za świętego, stosowano norm y procesu sądowego 2.

1 Por. A cta S S OSB, t. III, 164; A c ta S S Januarii t. III, s. 383. Szczegółowe om ów ienie tego zagadnienia przedstaw iłem w pracy: Sę­ dziow ie w beatyfikacyjnym przewodzie na terenie diecezji, Lublin 1981 (maszynopis), s. 22—49.

2 Innocenty III na IV soborze laterańskim w 1215 r. w c. 38 posta­ nowił: ...ut tam -in ordinario iudicio quam extraordinario, iudex sem per adhibeat aut publicam si fieri potest personam , aut duos viros idoneos qui fideliter iudicii acta conscribant — c. 11, X , II, 19; W e r n z F.,

Ius decretaliu m , t. V, Romae 1905, n. 130; Roberti F., De processibus,

70 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z

[ 2 ]

Pogląd ten znajduje również potw ierdzenie w fakcie, że decy­

zje papieskie z dziedziny postępowania kanonizacyjnego wcho­

dziły nieraz do ogólnych norm kościelnych procesu 3. Wypadek

taki zaistniał w 1225 r. za pontyfikatu Honoriusza I I I 4. Kiedy

bowiem sędziowie w procesie apostolskim przesłali do Ho­

noriusza III zaprzysiężone zeznania świadków w sprawie

św. M aurycjusza, papież odmówił im mocy dowodowej, a sę­

dziom polecił ponownie przesłuchać tych samych świadków.

Przyczyną negatyw nej oceny zeznań okazał się ten fakt, że

w toku procesu sędziowie nie przesłuchali świadków pojedyń-

czo. Jest rzeczą charakterystyczną, że ta decyzja papieska

przeszła do urzędowego zbioru praw a kościelnego: D ekretałów

Grzegorza IX, stając się odtąd normą z dziedziny praw a pro­

cesowego 5.

Począwszy od XVII wieku, w decyzjach papieskich dotyczą­

cych beatyfikacji i kanonizacji w yraźnie w ystępują term iny,

świadczące o podobieństwie procesu beatyfikacyjnego i kano­

nizacyjnego do procesu sądowego. I tak Urban V III (1623—

— 1644) w dekretach reform ujących postępowanie beatyfika­

cyjne i kanonizacyjne używa takich terminów: pro cessu s6,

pro b atio n es7, judicialiter 8.

3 Por. В 1 a h e r D. J., The O rdin ary Processes in Causes o f B e a ti­

fication and Canonization, W ashington 1949, s. 14.

4, В a r o n i i C., A nnales E cclesiastici, t. X X , Romae 1592, ad ann. 1225, n. 49 = c. 52, X , II, 20: „Venerabili fratri nostro et capitulo Coriso- pitensi, ac universis abbatibus apud Cistercium in generali capitulo congregatis... Discretioni vestrae mandamus, quatenus testes, quos abbas et m onachi S. M artini Cisterciensis ordinis super vita et m iraculis p iae m em oriae M. abbatis m onasterii supradicti duxerint producendos, exam in are singillatim curetis cum ea diligentia, quae solet et debet in receptione testium adhiberi”.

5 В 1 a h e r D. J., op. cit., s. 14.

6 U r b a n u s VIII, cons. C oelestis H ierusalem , 5 jul. 1634, Fontes J . C., t. I, n. 213: „...processum instrueret, v e l huc usque receptas in­ form ationes instructum ve processum ulterius prosequeretur...”. Należy zaznaczyć, że termin: „processus” został wprowadzony przez prawo k anoniczne na oznaczenie czynności sądowych, zwłaszcza sędziego, •w odróżnieniu od przedm iotowych norm procesu zw. ordo iudiciarius i osób, pom iędzy którym i zachodzi stosunek procesowy — por. Ro­ bert! F., op. cit., t. I, s. 73.

[3] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F I K A C Y J N E G O 71

W dekretach Innocentego X I (1676— 1689) znajdujem y rów ­

nież liczne term iny spotykane w procesie sądowym, które

w postępow aniu beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym posiadały

analogiczne znaczenie, np. ju ra m e n tu m 9, judices, notarii,

testes 10. partes u , p e r iti12, taxae 13 i.t.d.

To samo można powiedzieć w odniesieniu do dekretów na­

stępnych papieży, jak: B enedykta XIV (1740— 1758) 14, K le­

m ensa X III (Î758— 1769) 15 oraz Piusa IX (1846— 1878)ie.

Na tej podstawie autorow ie przedkodeksowi w postępowaniu

beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym upatryw ali n atu ry procesu

sądowego, chociaż w yrażali rozm aite zapatryw ania jeśli chodzi

7 Fontes J, C., t. I, n. 213: „...per,legitim as juridice susceptas proba­ tiones circa personam eius... docuerit”.

8 Ibid.; „...ac deinde nobis judicialiter aperiendi eos processus facultas indulta fu isset”.

9 Decreta N ovissim a S. R. Congreg. edita jussu S. M. Innocentii XI, 15 oct. 1678, Fontes J. C., t. VII, n. 5626: „...debeant ante inchoationem processus praestare juramentum de servando secreto religiose...”.

10 Ibid.: „...iidem judices... et notarii... ac testes...”.

11 Ibid.: „...ut liceat partibus in quocumque statu causae...”. 12 I b id .: .... per peritos eiusdem professionis...”.

13 Ibid.: „Sacra Congregatio jussit servari taxas ab ea dilligenter revisas...”.

Dochodzenia procesow e w w ym ienionym dekrecie określa się term i­ nem: „inquisitio”.

14 Pom ijając w iekopom ne dzieło tego papieża: De Servorum. Dei

beatification e e t B eatoru m C anonizatione, t. I—IV, Romae 1747, w k tó­

rym om ówił całokształt postępow ania w sprawach beatyfikacji i kano­ nizacji, w dekrecie z dnia 23 k w ietnia 1741 r. stw ierdza: ne juris rigor in his causis adhiberi nedum solitus, sed necessarius ullo pacto relaxetur...” (F ontes J. C., t. VII, n. 5779).

15 Clem ens X III, ep. Efflagitari, 16 aug. 1763, Codex pro postulato­ ribus, Rom ae 1929, A ppendix VI, s. 306—307: „Ordinariorum solum est onus exam inari sintne vere in aliquo ex casibus a memorato praedeces­ sore Nostro Urbano exceptis... atque... poterunt ferre sententiam , quae in his casibus A postolica confirm atione non indigent...”. Charaktery­ styczne jest tu w yrażenie: ferre sententiam .

ls S.R.C., decr. 10 dec. 1868, F ontes J. C., t. VIII, n. 6034: „Subinde tam en, accedente expresso v e l tacito S. Sedis consensu iudicialis illa ac legitim a inquisitio interm itti coepit...”. W tym dekrecie jest znowu charakterystyczne w yrażenie: iudicialis inquisitio.

72 K S . A N T O N I S T A N K I E W I C Z

[4]

o szczegółowy sposób ujęcia n atu ry tego procesu. Contelori

utrzym yw ał, że spraw y kanonizacyjne, zwłaszcza zaś dowodze­

nie w procesie kanonizacyjnym upodobnia się do spraw cywil­

nych 17. De M atta znowu uważał, że dowodzenie w procesie

kanonizacyjnym podobne jest dowodzeniu w procesie karnym,

w którym winno ono być jaśniejsze od dziennego ś w ia tła 18.

Rosa zaś w yrażał opinię, że spraw y kanonizacyjne w począt­

kowej fazie postępowania przynależą do spraw spornych. J e ­

dnakże twierdził, że sporny charakter tych spraw trw a jedynie

do momentu, w którym papież przystąpi do wydania ostatecz­

nej decyzji, gdyż z tą chwilą kanonizacja przechodzi w sferę

w pływ u czynnika nadnaturalnego i traci tym samym swój

sporny charakter 19.

W ymienieni powyżej autorowie, zasugerowani zew nętrznym

porządkiem sądowym, przestrzeganym w spraw ach beatyfi­

kacji i kanonizacji, wnosili o sądowej ich naturze, chociaż

używane przez nich w yrażenia: „assim ilentur” lub „pertinere”

dowodzą, iż zdawali sobie spraw ę z ich odrębności oraz swois­

17 С o n t e 1 o r i F., T ractatu s e t praocis de canonizatione Sanctorum , Lugduni 16342, cap. 18, η. 25: „...probationes in causa canonizationis parificari probationi in causa civili...”.

18 D e M a t t a , N ovissim u s de canonizatione Sanctorum tractatus, Bononiae 1628, p. 4, cap. 1, 10: „...probationes in causis Canonizationum parificari probationibus causarum potius criminalium..., quia causae canonizationis sunt de majoribus..., et cum sin t tales indigent con­ cludenti et pernecessaria probatione, et luce m eridiana clariore, prout observatur in crim inalibus...”.

19 R о s a T., A ddition es ad suum tra cta tu m de execu toribus litte r a ­

ru m tam gratiae quam iu stitia e cum tra c ta tu de execu toribus lit­ teraru m rem issorialiu m in ordine ad processu s pro canonizatione Sanctorum , Lugduni 1737, cap. 1, n. 20: „Has canonizationum causas in

principio ad naturam contentiosarum pertinere...., quod evidenter patet tam ex ceremonialis Leonis in principio, quam et clarius ex decretis S. M. Urbani VIII et form a comm isionis, seu rem issorialium ...” ; n. 21: „...quibus tam en expletis cessat hujusm odi natura contentiosi iudicii, et definitionem ex cathedra, quam facit S. Pontifex, ad Spiritus Sancti inspirationem referendam esse...”. Zdanie to w ypow iadał Rosa, idąc w zasadzie za nauką głoszoną przez D e Matta.

[5] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F IK A C Y J N E G O 73

tego charakteru 20. W nikliwe spojrzenie na tę kw estię w yraził

B enedykt XIV, twierdząc, że w spraw ach beatyfikacji i kano­

nizacji został wprowadzony porządek sądowy, ponieważ służy

on najlepiej do w ykrycia praw dy 21.

Należy także zaznaczyć, że niektórzy spośród autorów przed-

kodeksowych utrzym yw ali, że proces beatyfikacyjny i kano­

nizacyjny stanowi szczególny porządek postępowania (ordo

p ecu liaris)22.

Reasum ując powyższe wywody trzeba stwierdzić, że o ile

autorow ie w XVI w. mówią w yraźnie o spornej naturze proce­

su beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego, o tyle późniejsi kano-

niści już w yraźnie zdają spraw ę ze specyficzności tego procesu,

określając go nazwą postępowania specjalnego23.

§ 2. Prawo kodeksowe

Kodeks P raw a Kanonicznego poświęca postępowaniu w spra­

wach beatyfikacji i kanonizacji całą część drugą księgi IV,

21 B e n e d i c t u s XIV, op. cit., I, 46, 10: „...statuto in causis bea- tificationis et canonizationis ordine iudiciali, tamquam ad rerum v e­ ritatem eruendam aptiore...”.

22 W e r n z F., op. cit., t. III, η. 373: „...methodus quaedam adhi­ benda fu erit statuta ad sim ilitudinem ordinis iudiciarii...” ; L a u r e n ­ t i u s J., In stitu tion es lu ris Ecclesiastici, Friburgi Brisgoviae 19143, s. 585: „Processus beatificationis et canonizationis ordinem peculiarem habet...”. Por. także B a n g e n J. H., Die Röm ische Curie ihre gegen ­

w ä rtig e Z usam en setzun g und ih r G eschäftsgang, M ünster 1854, § 66 nn.

2S Najprawdopodobniej takie stanow isko zostało podytkowane ja ­ snym wyrażeniem , sform ułowanym

w

Sw.

74 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z

[ 6 ]

trak tu jącej o procesie kościelnym 2i. Umieszczenie jednak

postępow ania beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego w zespole

kościelnych procesów nie wyelim inowało dyskusji nad jego

naturą. U autorów pokodeksowych zarysow uje się w tej

kw estii wielorakość poglądów.

1. N iektórzy spośród autorów dopatrują się w postępowaniu

beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym n atu ry procesu sądowego.

Takiego poglądu można dopatrzyć się w stanowisku, które

zajm ują: Muniz 25, B e s te 26, In delicato 27, Padacz 28, L isow ski29.

Nie znaczy to, jakoby ci autorowie nie dostrzegali żadnej

różnicy między procesem sądowym i procesem beatyfikacyj­

nym; niem niej jednak dopatrują się w nich elem entu spornego

oraz w szystkich czynników wchodzących w skład procesu

sądowego 30.

24 C odex Iu ris Canonici, Liber quartus De Processibus, pars secun­ da De causis beatificationis Servorum D ei et canonizationis Beatorum,

can. 1999—2141.

25 M u n i z T., P rocédim ien tos Ecclesiasticos, t. I ll, S evilla (1926) 2, s. 584: „Les causas de B eatificación y Canonizaciôn son estrictam ente judiciales y se elevan en juicio contradictorio, „por lo cual requiren actor о dem adente y demandado...”.

26 B e s t e U., Introdu ctio in Codicem , C ollegeville 1938, s. 755. 27 I n d e l i c a t o S., II processo apostolico di beatificazione, Roma 1945, s. 171: „...le cause beatificazione e canonizzazione appaiono di loro natura contenziose...”.

28 P a d a c z W., B e a ty fik a c y jn y prze w ó d sądow y, Ateneum K a­ płańskie, LI(1949)152: „Aby Sługa Boży dekretem Stolicy Apostolskiej uznany został za błogosławionego, potrzebny jest b eatyfikacyjny pro­ ces sądow y”.

29 L i s o w s k i J., K an onizacja św iętego S tan isław a w św ie tle p ro ­

cedu ry k an on izacyjn ej K ościoła d zisia j i daw n iej, Rzym 1953, s. 43:

„Mając na uwadze fakt, że Kościół um ieścił normy regulujące prze­ prowadzenie spraw tak beatyfikacyjnych jak i kanonizacyjnych w k się­ dze IV Kodeksu, w której zebrane są przepisy regulujące w łaśnie p ostępow anie sądowe, m ożemy słusznie twierdzić, że tak beatyfikacja jak i kanonizacja są prawdziwym procesem ”.

so N a pojęcie procesu sądowego składa się cztery elem enty: 1) spór, którego przedm iot stanow i „ius aliquod subiectivum controversum aut factum aliquod iuridicum declarandum ”, 2) podmiot czynny — sędzia, 3) podm iot bierny — strony spór w iodące, 4) form a zewnętrzna — praw em przew idziane czynności; w ew nętrzna — spraw a m usi być

U ] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F I K A C Y J N E G O 75

2. Podobne stanowisko przy rozw iązaniu tego zagadnienia

zajm uje N o v al31, K rzem ieniecki32 i Regatillo 33. Według opinii

głoszonej przez tych autorów, spraw y beatyfikacyjne i kano­

nizacyjne są rozstrzygane na sposób sporu sądowego, ale

podług norm o wiele ściślejszych, gdyż dotyczą one rzeczy

najważniejszej dla Kościoła — w iary i czci Bogu i świętym

n a le ż n e j34. Nic przeto dziwnego, że przepisy praw ne są tu

surowsze od. przepisów sądowych. Dlatego też autorowie ci

nazyw ają proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny procesem

nadsądow ym 35.

3. Jednakże znaczna część kanonistów w yraża pogląd, że

proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny nie jest procesem

sądowym.

W poczet zwolenników tej opinii zaliczają się tacy autoro­

wie, jak R o b e rti36, L ega-B artoccetti3T, T o b in 3S, Bertram s 39,

nego, K raków 1925, s. 13.

31 N o V a 1 J., C om m en tariu m Codicis Juris Canonici, lib. IV De Processibus, pars I De Iudiciis, A ugustae-Taurinorum -Rom ae 1920, s. 2n.

32 K r z e m i e n i e c k i J., op. cit., s. 14.

33 R e g a t i l l o E. F., In stitu tion es Iuris Canonici, t. II, Santander 19616, s. 242, 437.

34 N o v a l J., op. cit., s. 3: „Pars secunda praebet leges de causis beatification is Servorum Dei, et canonizationis Beatorum, id est, de m odo disceptandi et resolvendi in contradictorio ad instar iudicii sed ad normas longe rigidiores...”. Por. także K rzem ieniecki J., op. cit., s. 14; R egatillo E. F., op. cit., t. II, s. 242.

35 N o V a 1 J., op cit., s. 2: „...processus est... b) ultraiudicialis, qui in causis Sanctorum adhibetur...” ; K r z e m i e n i e c k i J., op. cit., s. 14: „Spraw y te (beatyfikacji i kanonizacji) m ają być rów nież rozstrzygane na kształt sporu sądowego, lecz w edług norm o w iele ściślejszych... C zęść tę możnaby zatytułow ać o procesach nadsądow ych”.; R e g a ­

t i l l o E. F., op. cit., t. II, s. 437: „Processus ultraiudicialis vocari po­ te st (in causis beat, et canonizat.), ob eius rigorem m aximum ...”.

36 R o b e r t i F., op. cit., s. 31.

37 L e g a - B a r t o c c e t t i , C om m en tariu s in Iudicia Ecclesiastica, t. I, Rom ae 1950, s. 2: inde habetur processus v el iudicialis v e l extra-iu dicialis qui distinguitur in adm inistrativum , disciplinarem , inform a- tivu m et in alias huiusm odi appellatioiies...”.

76 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z

[ 8 ]

J o n e 40 i K onieczny41. Uzasadnienie tego zapatryw ania podaje

R o b e rti42. Uważa on, że proces beatyfikacyjny nie może być

traktow any jako proces sądowy, gdyż różni się od niego w spo­

sób is to tn y 43. Postępowanie beatyfikacyjne i kanonizacyjne

przybiera bowiem charakter procesowy jedynie w tym celu,

by na tej drodze łatw iej dojść do lepszego i jaśniejszego po­

znania świętości sługi Bożego. W procesie beatyfikacyjnym

i kanonizacyjnym nie m a jednak ani właściwego sporu, ani

też stron procesowych w ścisłym znaczeniu 44. Decyzję, którą

w ydaje kam petentna władza w tych sprawach, można zale­

dwie przyrów nać do w yroku stwierdzającego w procesie .są­

dowym 45. Zdaniem tego autora, procesu beatyfikacyjnego

i kanonizacyjnego nie można również nazywać procesem nad-

sądowym, ponieważ różni się on od procesu sądowego więcej

niż proces adm inistracyjny 46.

33 T o b i n . T. J., De officiali curie dioecesanae, Romae 1936, s. 169: „...nam causae beatificationis Servorum D ei et canonizationum Beatorum iu d id a proprie dicta non su nt”.

39 B e r t r a m s W., De p o te sta te iu dicia li-a d m in istra tiva in Ecclesia, Periodica, X X X IV (1945) 228: „Ita etiam adhibentur (formae iudiciales) in negotiis natura sua non iudicialibus... e. g. in causis beatificationis Servorum D ei et canonizationis Beatorum...”.

40 J ο n e H., C om m entarium in Codicem lu ris Canonici, t. III, Taurini-Rom ae 1955, s. 13: „...huiusmodi causae (beatificationis et cano­ nizationis) neque dici possunt iudicia ecclesiastica...”.

41 K o n i e c z n y Κ., Strona form alne postępow an ia o stw ierd zen ie

zgonu w p ra w ie kanonicznym , Ateneum Kapłańskie, LI (1949) 82:

„...sprawy zaś kanonizacyjne nie są procesam i w ogóle, jedynie pew ną im itacją procesu...”. W ydaje się, że przytoczony Autor chociaż odwo­

łuje się do opinii Robertiego, jednak w swoich poglądach idzie dalej od tego kanonisty, gdyż uważa, że sprawy beatyfikacyjne nie są na­ w et procesem.

42 R o b e r t i F., op. cit., s. 30—32.

43 Ibid., s. 31: „...quod toto coelo differunt ab istis...”.

44 R o b e r t i F., op. cit., s. 31: „Hic enim пес de lege exsequenda, пес de iuribus subiectivis defendendis agitur; пес actor proprie пес conventus habetur...”.

45 Ibid.: „Iudicim a legitim a auctoritate prolatum v ix sententiam dedaratoriam analogice im itatur”.

46 Ibid., s. 32: „Unde patet hanc figuram processus nec „ultraiudi- cialem ” posse appellari...”.

[9] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F IK A C Y J N E G O ₇₇

4. Zbliżony pogląd na omawianą kw estię wyraża również

D a lla ri47. Twierdzi on, że chociaż spraw y sporne, stanowiące

przedm iot procesu sądowego nie obejm ują sw ym zakresem

spraw beatyfikacyjnych, to jednak sam proces beatyfikacyjny

w ykazuje duże podobieństwo do procesu karnego, w którym

chodzi o stw ierdzenie karnej bezprawności czynu, wynikłego

z w iny nieum yślnej (ex cu lp a)48 na skutek zaniedbania przez

spraw cę należytej staranności, jakiej od niego domagał się

praw odaw ca49. W prawdzie każdy z tych procesów posiada

cel bezpośredni zupełnie odmienny, gdyż w jednym chodzi

o w ym iar k ary — w drugim o wyniesienie na ołtarze, jednakże

można dopatrzyć się analogii w pośrednim celu tych procesów.

Zarówno bowiem w procesie beatyfikacyjnym , jak i w pro­

cesie karnym dochodzenie zmierza ku dokładnem u w yśw ietle­

niu zachowania się określonej osoby w przeszłości, z tą różnicą,

że w procesie beatyfikacyjnym czyni się dochodzenie celem

stw ierdzenie, czy postępowanie sługi Bożego przewyższało

sposób działania zwykłych ludzi, natom iast w procesie karnym ,

gdy chodzi o karną bezprawność czynu pochodzącego z winy

nieum yślnej przez zaniedbanie należytej staranności (ex culpa

ob omissionem debitae diligentiae) — śledztwo dotyczy stopnia

owego zaniedbania, które kw alifikuje postępowanie sprawcy

poniżej roztropnego i przezornego działania zwykłych lu d z i50.

47 D a l l a r i G., De nautra causarum beatificationis, Ephemerides Iuris Canonici, IV (1948) 587—593.

48

м

49 D a l l a r i G., op. cit., s. 587: „Nunc nobis subm isse videtur ana­ logiam hae pervestigationes praebere, debita reverentia ac proportione servata, cum processu poenali, in casibus ubi agitur de delicto ex culpa ob om issionem debitae diligentiae...”.

50 Ibid.: „...de disceptatione circa modum se gerendi in praeterito alicuius hominis, et de aestim atione an ipse v ixerit extra cotidianam consuetudinem se gerendi hominum viatorum... ubi agitur de delicto ex cupla ob om issionem debitae diligentiae et aestim atur an reus se gesserit extra communem prudentem modum se gerendi hominum m e­ diae diligentiae...”.

78 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z _{[ 1 0 ]}

Ponadto autor ten uważa, że proces beatyfikacyjny upodabnia

się do procesu karnego dzięki solennościom aktów proceso­

wych oraz pow tarzaniu badań 51.

j5. Niektórzy spośród kanonistów, jak B e rn a rd in i52, Johson 53,

C oron ata54 i G arceau 55 utrzym ują, że proces beatyfikacyjny

i kanonizacyjny posiada ch arakter adm inistracyjny. Wprawdzie

przybiera on zew nętrzną formę sądową, niem niej jednak,

zdaniem wymienionych autorów, jego n atura jest adm ini­

stracyjna 56.

6. Z zestawienia dotychczasowych opinii na tem at n atu ry

procesu beatyfikacyjnego wynika, że zawiera on elem enty

charakterystyczne zarówno procesom sądowym, jak i adm i­

nistracyjnym . Wychodząc z tych założeń Melichar twierdzi,

52 B e r n a r d i n i C., De postu latore in causis S ervoru m Dei, A pollinaris, IX (1936) 193—195.

53 J o h n s o n J., De distinction e in ter p o te sta te m iudicialem e t

p o te sta te m a d m in istrativam in iure canonico, Apollinaris, IX (1936) 261.

54 M. C o n t e a C o r o n a t a , In stitu tion es lu ris Canonici, t. III

De Processibus, Taurini-Rom ae (1956)4, s. 5.

55 G a r c e a u Ch., Le rôle du P ostu lateu r dans les procès ordinaires

de béatification, Rome 1954, s. 8— 11.

56 B e r n a r d i n i C., op. cit., s. 193: „Causae beatificationis Servi Dei et canonizationis Beati... cum naturam administrativam retineant, quandam tam en iudicialem formam induunt.”; Johnson J., op. cit., s. 261: „Normae processuales... adhibentur in actibus qui naturam ad­ m inistrativam ex toto vel ex parte habent e. g. ...in causis Sanctorum (can. 1999)...”; M. C o n t e a C o r o n a t a , op. cit., s. 5: „...solum pro­ cessus de quibus in prim a parte... processus iudiciales appellabimus, alios processus extraiudiciales aut adm inistrativos.” ; G a r c e a u Ch., op. cit., s. 11: „En conclusion, il faut donc dire que ces procès ont un contenu administratif... Cependant, le proces, quoique sans fond con­ tentieux, est célébré en pleine form e judicielle. Ils sont donc analogiqu­ em ent judiciels et form ellem ent adm inistratifs”.

Podobne stanow isko do powyższego zajął niegdyś Roberti w arty­ kule: D e variis rationibus procedendi hodie vigentibus in iure canonico, A pollinaris, IX (1936) 465: „Ultimo recensendi sunt processus beatifi­ cationis et canonizationis qui etsi ad actus adm inistrativos diriguntur, veras quoque normas processuales habent...”.

[11]

że postępowanie beatyfikacyjne opiera się na różnych typach

procesow ych57. W przeciwieństwie bowiem do państwowych

procesów adm inistracyjnych, które zaw ierają elem enty pro­

cesu sądowego, proces beatyfikacyjny w ram ach prawdziwych

czynności sądowych posiada elem enty pomocnicze, adm ini­

stracyjne. To dziwne połączenie czynności sądowych i adm i­

nistracyjnych służy jednem u celowi — ostatecznej decyzii

p a p ie ż a 58.

Do podobnego wniosku doszedł również Blaher, który już

w yraźnie tw ierdzi, że proces beatyfikacyjny posiada charak­

te r sądow o-adm inistracyjny59. Ponieważ autor te n szczegóło­

wo uzasadnił swój pogląd, w ypada przyjrzeć się sposobowi

jego dowodzenia.

a)

W procesie beatyfikacyjnym , zdaniem tego autora, nie

m a elem entu spornego, o k tó ry m mowa w kan. 1552 § 2.

W prawdzie toczy się w nim spór między postulatorem a pro­

m otorem w iary, jednakże nie odpowiada on wymogom po­

wyższego kanonu. W procesie ty m bowiem nie chodzi o uzna­

nie lub przyw rócenie praw osoby fizycznej lub m oralnej, ani

też o ustalenie faktów praw nych albo o wym ierzenie względ­

nie stw ierdzenie zaciągniętej k ary 60.

51 M e l i c h a r E., Der Selig — und H eiligsprechungsprozess vom

S tan dpu n kt einer prozessu alen T ypen leh re, Zeitschrift für katolische

Theologie, LX X (194S) 212—223.

58 Ibid., s. 223: „Das SuH -Verfahren erw eist sich also ein Kombinat von Teilverfahren, die sich an die verschiedensten Prozestypen an leh ­ nen”.

59 B l a h e r D. J., The O rdin ary P rocesses in Causes of B eatifica­

tion and Canonization, W ashington 1949, s. 58: „...and hence can be

justly called a judicial-adm inistrative process”. W ydaje się, że zbliżo­ ny pogląd na tę k w estię wyraża rów nież Klaus Mörsdorf (Rechtspre­ chung und V erw altung im kanonischen Rechts, Freiburg i. B. 1941). W ykonywanie w ładzy sądowniczej przez organa adm inistracyjne nazyw a on sądow nictw em adm inistracyjnym (iudicatio adm inistrativa). Otóż, jego zdaniem, w ładzę tę w ykonuje Kongregacja Obrzędów w sprawach b eatyfikacji i kanonizacji.

60 B l a h e r D.J., op. cit., s. 55: „... the contentious or crim inel e le ­

80 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z

[12]

b) W procesie beatyfikacyjnym nie w ystępuje również po­

wód i pozwany w znaczeniu spotykanym w procesie spor­

nym 61.

c) A naliza w ew nętrznej n atu ry ostatecznej decyzji w yda­

w anej w procesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym w ska­

zuje na jej bardzo m ałe podobieństwo do w yroku w procesie

sądowym 62.

d) Twierdzenie, że proces beatyfikacyjny nie m a charakte­

ru sądowego w sensie ścisłym, nie jest równoznaczne z pomi­

nięciem oczywistego faktu, że całe postępowanie beatyfika­

cyjne u jęte zostało w formie sąd o w ej63. Proces ten raczej ma

na celu przeprowadzenie dochodzenia „de v eritate” niż „de

iustitia et iu re”. Stąd całe śledztwo nosi tu charakter sądowy,

gdyż form a sądowa jest w tym procesie oblig ato ry jn a64.

e) Ponieważ jednak proces beatyfikacyjny nie rozpoczyna

się od skierow ania skargi do kompetentnego trybunału, a osta­

teczna decyzja zależy od dobrowalnej zgody papieża, dlatego

też, zdaniem Blahera, postępowanie beatyfikacyjne nosi rów ­

nież ch arakter adm inistracyjny 65.

f) Z przytoczonych powyżej szczegółowych tw ierdzeń Bla-

h er wyciąga wniosek, że proces beatyfikacyjny posiada cha­

ra k te r sądow o-adm inistracyjny. O ile bowiem z punk tu wi­

dzenia formy proces ten ma ch arakter sądowy, o tyle z pun k tu

widzenia ostatecznej

decyzji posiada charkter

adm inistra­

cyjny 66.

61 Ibid., s. 56. 62 Ibid., s. 56n.

63 Ibid., s. 57: „To say that the beatification processes are not judi­ cial processes in the strict and comm only accepted sense of the term is not to overlook the fact that they are clothed in fu ll judicial form...”.

и Ibid.

85 B l a h e r D. J., op. cit. s. 57: „On the other hand, since these processes do not originate from a contentious or crim inal action, and since the final judgm ent of beatification or canonization comes from the bening concession and independent decision of the Supreme Pontiff, they have an adm inistrative content”.

66 Ibid.: „Inasmuch as these processes, from the view point of form are overw helm ingly judicial and, from the view point of the final de­ cision rendered, are adm inistrative in charakter, they m ay properly

[13] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F I K A C Y J N E G O ₈₁

Na pytanie czy term in „sądow o-adm inistracyjny” nie jest

w sobie sprzeczny — B laher odpowiada przecząco. Proces

beatyfikacyjny nie jest bowiem ani ściśle sądowym, ani też

ściśle adm inistracyjnym . Słuszność tego poglądu, zdaniem

tego autora, potw ierdza również prawodawca, gdyż omawia

proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny pomiędzy procesami

sądowymi i adm inistracyjnym i. Umiejscowienie tego procesu

w Kodeksie P raw a Kanonicznego nie jest czysto przypadkowe.

Umieszczano go bowiem w rozm aitych miejscach Kodeksu, aż

wreszcie zajął obecne położenie 67.

W sposób pośredni fak t te n dowodzi tezy, że naw et kody-

fikatorzy nie byli pew ni sądowego albo adm inistracyjnego

charakteru tego procesu 68. Jeżeli jednak postępowanie beaty­

fikacyjne i kanonizacyjne umieścili między procesami sądo­

wymi i adm inistracyjnym i, widocznie dostrzegli w nim ele­

m enty wspólne w ym ienionym procesom 69.

g)

Zdaniem Blahera, jego tezę o sądow o-adm inistracyjnym

charakterze procesu beatyfikacyjnego potw ierdzają również

decyzje Stolicy Apostolskiej, w ydaw ane w tych sprawach,

gdyż niejednokrotnie noszą one nazwę: „decretoria sen­

te n tia ” 70.

W edług tego au to ra dyskusja nad n atu rą procesu beatyfi­

kacyjnego nie stanow i jedynie spekulatywnego dociekania,

67 Por. R o b e r t i F., Codicis Iuris Canonici Schem ata, lib. IV De

Processibus, In Civitate V aticana 1940, s. 7.

68 B l a h e r D. J., op. cit., s. 55: „In this regard it is interesting to note that in the earlier drafts o f the Fourth Book o f the Code parts tw o and three w ere interchanged, an indication, perhaps, that the codifiers them selves w ere at first not perfectly clear on the nature of the beatification processes”.

88 Ibid., s. 58.

70 Por. Acta in Sollem ni Canonizatione Beatae Catherinae Labouré,

Virginis, AAS, X X X IX (1947) 377 — gdzie w rubryce do decyzji kano-, nizacyjnej czytamy: „Antequam Summus P on tifex decretoriam sen ­ tentiam ferret, qua B. Catherina Labouré... sanctitatis decore exor­ natur...”.

82 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z _[14]

pozbawionego praktycznego znaczenia. Jeżeli bowiem stanie­

m y na stanowisku, że forma zew nętrzna postępowania beaty-

fikcyjnego jest w pełni sądowa, wówczas przepisy regulujące

postępowanie sądowe stanowić będą dla procesu beatyfika­

cyjnego „leges latae in sim ilibus”, w w ypadku zaistnienia luk

praw nych 71.

7. Wreszcie z wypowiedzi niektórych kanonistów można

wnioskować, że tra k tu ją oni proces beatyfikacyjny i kanoni­

zacyjny jako proces specjalny. W poczet zwolenników tej

opinii wchodzi W ernz-V idal72, Suârez i Mitri?*.

8. Różnice, jakie zarysow ują się w wypowiedziach kano­

nistów na tem at n atu ry postępowania w spraw ach beatyfika-

* cyjnych i kanonizacyjnych, dobitnie podkreślają specyficzny

ch arakter tego procesu.

A. Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny nie posiada cha­

rak te ru ściśle sądowego.

a)

W procesie sądowym wszelkie dochodzenia zm ierzają do

rozstrzygnięcia sporu, który zaistniał między stronam i na

skutek naruszenia przez jedną z nich upraw nień drugiej

strony lub do ustalenia faktów praw nych, albo też do

wymie-71 Por. kan. 20; В 1 a h e r D. J., op. cit., s. 58.

72 W e r n z - V i d a l , Jus Canonicum, t. IV De Processibus, Romae 19492, s. 717: „Quamvis in his causis non agatur sensu stricto de pro­ cessu quoddam contentioso seu civili, in quo de iure privatarum per­ sonarum agatur, cum mortuis iura non sint, nec viventes ius habent..., tam en ad decernendos alicui Servo D ei honores beatificationis, aut alicui Beato solem niorem honorem canonizationis, methodus quaedam adhibenda fuerit statu ta ad sim ilitudinem ordinis iudiciarii, ne in causis tanti m om enti m inus caute procederetur, non im m erito iste processus aliis specialibus processibus connumeratur...”.

73 S u â r e z E., De rem otion e parochorum aliisque processibus te r ­

tiae partis Lib. IV. Cod. lur. Can., R om ae-N eapoli 19592, s. 2, odn. 2:

„Legislatorem voluisse processus proprie vocare... processus iudiciales, processus in causis beatificationis et canonizationis, et aliquos speciales processus quos in tertia parte recenset”. M i t r i A., De figura ju ridica

postu latoris, Roma 1962, s. 64: ...processus beatificationis et canoniza­

tionis veri processus ecclesiastici sunt, etsi sui generis...” — patrz rę­ kopis str. 18.

[15] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F IK A C Y J N E G O 83

rżenia lub deklaracji zaciągniętej k a r y 74. Tymczasem w pro­

cesie beatyfikacyjnym nie dochodzi się praw subiektyw nych

w ścisłym zn aczen iu 75. Praw o podmiotowe jest bowiem ob­

w arow ane ustaw ą, a naruszenie go przez inną osobę upraw nia

do wytoczenia skargi przeciwko niej przed są d e m 7e. W tym

znaczeniu n ik t w procesie beatyfikacyjnym nie je st upraw ­

niony do w niesienia skargi przed kom petentnym trybunałem ,

celem uznania sługi Bożego za Błogosławionego, ale może je­

dynie prosić w łaściw y trybunał, by rozpatrzył spraw ę świę­

tości sługi Bożego77.

W prawdzie świętość sługi Bożego, skoro zostanie potw ier­

dzona przez «najwyższą władzę Kościoła, a więc Ojca św., w y­

w ołuje skutki praw ne 78, jednakże nie stanow i ona faktu praw ­

nego w znaczeniu spotykanym w praw ie 79. Świętość bowiem

z jednej strony nie jest zdarzeniem zupełnie niezależnym od

działania człowieka (zdarzenie prawne), z drugiej zaś nie sta­

79 Por. kan. 1552 § 2.

75 Chodzi tu o „ius subiectivum proprie dictura, quod actione m u­ nitur” zgodnie z zasadą w yrażoną w кап. 1667: „Quodlibet ius non solum actione m unitur, nisi aliud expresse cautum sit, sed etiam excep ­ tione, quae sem per com petit et est suapte natura perpetua”. Por. John­ son J., op. cit., s. 265; L ega-B artoccetti, op. cit., t. I, s. 3.

76 R o b e r t i F., op. cit., t. I, s. 62T„Nam quodlibet ius subiectivum innititur iure obiectivo seu lege, sicut quaelibet actio a iure obiectivo procedit.” ; Lega-B artoccetti, op. cit., t. I, s. 355: „..iura non posse d e­ duci in iudicium nisi m unita sint actione...”.

77 Кап. 2003 § 1: „Quivis fidelis v e l legitim us Christifidelium coetus ius habet petendi ut causa apud tribunal com petens instruatur”. Po­ danie postulatora o w szczęcie procesu nosi nazwę: „Supplex lib ellu s” — por. M a c h e j e k - P a d a c z , S p ra w y b e a tyfik a cy jn e na teren ie d ie ­

cezji, Poznań 1957, s. 357. Pew nego rodzaju analogia istniałaby z po­

stępow aniem super rato, gdzie w edług kan. 1973: „Soli coniuges iu s habent petendi dispensationem ...” — por. С a s o r i a J., De m a trim o n io

rato e t non consum m ato, Romae 1959, s. 111.

78 Kan. 1277 § 2: „In album Sanctorum canonice relatis cultus d u liae debetur...”.

79 Por. M i с h i e 1 s G., P rin cipia gen eralia de person is in Ecclesia,. Parisiis-T ornaci-R om ae 1955, s. 568: „Facta, quae cum contingunt, ad normam legis jura pariunt... facta juridica nuncupantur”.

84 K S . A N T O N I S T A N K I E W I C Z _[16]

nowi tylko i wyłącznie przejaw u świadomej woli ludzkiej,

podjętej w ty m celu, by wywołać skutki p ra w n e 80.

b)

W postępowaniu beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym

trudno również wskazać na strony procesowe w znaczeniu

spotykanym w procesie spornym lub k a rn y m 81. Chociaż bo­

wiem w przepisach trak tu jący ch o procesie beatyfikacyjnym

Kodeks w yraźnie mówi „de actore”, ale rola powoda jest tu

zupełnie inna niż w procesie sp o rn y m 82. Powód w procesie

beatyfikacyjnym nie dochodzi swoich praw , a jest jedynie

upraw niony do skierowania prośby do kom petentnego try b u ­

nału, aby ten rozpatrzył sprawę świętości sługi Bożego 83.

Gdybyśmy postępowaniu beatyfikacyjnem u i kanonizacyjne­

mu przyznali ch arak ter sądowy, z konieczności musielibyśm y

się dopatrzyć w nim rzeczywistych stron procesowych. P o­

w staje jednak pytanie, czy osoby proszące o beatyfikację

w raz z postulatorem z jednej strony, a promotora w iary i cały

Kościół powszechny z drugiej strony — można nazwać stro­

nam i procesowymi w znaczeniu przyjętym w procesie sądo­

w ym Si. W ydaje się, że tego rodzaju zaopatryw anie obala tezę

o sądowym charakterze procesu beatyfikacyjnego. W procesie

sądowym strony cechuje praw ny stosunek rów norzędności85.

Tymczasem tej równorzędności nie dostrzegamy w procesie

beatyfikacyjnym . Przeto w ydaje się, że pod tym względem

proces beatyfikacyjny upodobniłby się do procesu adm inistra­

30 Por. D i e k a m p F., Theologiae Dogm aticae Manuale, t. IV, Pa- risiis-T ornaci-R om ae — Neo Eboraci (1943), s. 562: „Ratio interna, cur Sancti cultu sunt digni, est excellen tia virtutum , ad quam gratia di­ vin a adjuti ascenderunt...”.

81 G a l a s s i I., Q uaestiones de processibus beatificationis e t cano­

nizationis, Ephemerides Juris Canonici, III (1947) 150.

82 Kan. 2004 § 1: „Actor potest agere per se v el per procuratorem...”. 85 Kan. 2003; G a r c e a u x Ch., op. cit., s. 34.

84 L i s o w s k i S., op. cit., s. 43: „Stronami w procesie kanonizacyj­ nym są z jednej strony ci, którzy czynią starania o przeprowadzenie beatyfikacji czy kanonizacji, z drugiej zaś strony Stolica Apostolska lub K ościół Pow szechny”.

85 P e t r a n i A., S p ra w y sporne oraz sposób ich załatw ian ia w K o ­

[17] N A T U R A P R O C E S U B E A T Y F IK A C Y J N E G O 85

cyjnego, w którym w ystępują strony nie będące ze sobą

w praw nym stosunku rów norzędności8e.

c)

W procesie beatyfikacyjnym biorą udział sędziow ie87.

Jest rzeczą charakterystyczną, że prawodawca tra k tu je ich

w podobny sposób jak sędziów w procesach sądow ych8S.

Stw ierdzenie powyższego faktu mogłoby nasuw ać przypusz­

czenie, że proces beatyfikacyjny jest procesem sądowym, po­

nieważ w procesie adm inistracyjnym w ystępuje w zasadzie

przełożony „superior” 89.

Trzeba jednak stwierdzić, że z faktu udziału sędziów w pro­

cesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym nie można wnosić

o jego sądowym charakterze. Znane są bowiem wypadki,

w których sędziowie w ystępują również w niektórych pro­

cesach adm inistracyjnych 90.

86 Ibid., s. 64.

87 Por. kan. 2037 § 1, 2040, 2092.

88 M e l i c h a r E., op. cit., s. 221. O sędziach sądów polubownych — por. Myrcha M. A., Sądy polubow ne w praw ie kanonicznym , Lublin 1948, s. 119— 168.

89 N a ogół autorzy w procesie adm inistracyjnym w yodrębniają na­ stępujące elem enty: podm iot czynny — ordynariusz jako przełożony; podm iot bierny — w ierni; przedm iot — obowiązki stanu lub w ystępki urzędników; form a w ew nętrzna nie jest sporna; zew nętrzna — pra­ w em określony sposób postępow ania — por. K r z e m i e n i e c k i J., op. cit., s. 16.

90 Por. Regulae servandae S. Congregationis de disciplina Sacram en­ torum in processibus super m atrim onio rato et non consummato, cap. IV. De officio judicis et tribunalis m inistrorum , AAS, XV (1923) 369—913. Jednakże proces ten n ie jest sądowy, gdyż w e w stęp ie dekretu: „Catho­ lica doctrina” z dnia 7 m aja 1923 r., który w prow adził w ym ienione postępow anie, czytamy: „...quod huism odi causae, utpote quae non pro­ m oventur ab actione iudiciali contentiosae aut criminali, sed ex benigna concessione Sanctae Sedis annuentis oratoris precibus, non sunt vere iudiciales, sed magis gratiosae seu adm inistrativae”. — por. B i s k u p ­ s k i S., P raw o m ałżeń skie, t. II, Olsztyn 1960, s. 408; Casoria J., op. cit., s. 121.

Podobny w ypadek ma m iejsce rów nież w postępow aniu d yscyp li­ narnym „super nullitate s. ordinationis v e l onerum sacris ordinibus inhaerentium ” — por. R egulae servandae in processibus super n ullitate s. ordinationis vel onerum sacris ordinibus inhaerentium , cap. V De

8 6 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z [18]

d)

Postępowanie beatyfikacyjne i kanonizacyjne zawiera

również praw em przepisane czynności zarówno osób w ystę­

pujących w procesie, jak i trybunału. Trzeba zaznaczyć, że

formalności przewodu beatyfikacyjnego są większe i bardziej

skomplikowane niż w procesie spornym. Pod ty m względem

proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny przewyższa procesy

sądowe.

Jednakże form a postępowanie nie decyduje o sądowym

charakterze procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego91.

Norm y procesowe mogą bowiem być skrócone w procesie są­

dowym, jak to m a miejsce np. w małżeńskim procesie doku­

m entalnym 92, a mogą

występować w całej

rozciągłości

w czynościach ad m in istracy jn y ch 93. Istota procesu sądowego

polega bowiem na tym , że odbywa się on w sposób sporny

S1 D aw niejsi kanoniści, jak np. С a p p e l l o F., De Curia Romana, Romae 1911, s. 50nn i M a r o t o F., In stitu tion es Iu ris Canonici, t. I, M atriti 1919, s. 863 dopatryw ali się· różnicy m iędzy procesem adm ini­ stracyjnym i sądowym w form ie postępowania. Jednakże opinia ta obecnie została zarzucona. W spółcześni kanoniści upatrują tej różnicy w naturze spraw, chociaż żyw o dyskutują nad tym problemem, które spraw y wym agają postępow ania sądowego, a które adm inistracyjnego — por. M ö r s d o r f K., De relation ibu s in ter p o te sta te m a d m in istra tiva m

e t iu dicialem in iure canonico, A nalecta Gregoriana, LX IX (1955) 399—

418; Goyèneche S., De distinctione inter res iudiciales et adm inistra­ tivas in Jure Canonico, ibid.; Dos Palm ares, De processu sum m ario — e x notorio — adm inistrativo in iure canonico, Romae 1956; S u ä r e z E., op. cit., s. 3.

92 Кап. 1990. W edług odpowiedzi K om isji Interpretacyjnej z dnia 6 grudnia 1943 r. (AAS, X X X IV (1944) 94) proces ten ma charakter są­ dowy: „Utrum processus, de quo in can. 1990, sit ordinis iudicialis, an adm inistrativi. R. — A ffirm ative ad primam partem, negative ad se­ cundam ”.

93 Por. kan. 1962, 1985, 1993 § 3, 2142; J o h n s o n J., op. cit., s. 261; R о b e r t i F., op. cit., t. I, s. 112.

[19] N A T U B A P R O C E S U B E A T Y F IK A C Y J N E G O 87

„in contradictorio”, a więc że sędzia rozstrzyga sprawę m ię­

dzy powodem a pozwanym, w zględnie oskarżycielem a oskar­

żonym 94.

B. Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny nie posiada rów­

nież n a tu ry ściśle adm inistracyjnej.

a) W przeciw ieństw ie do władzy sądowej, która w zasadzie

stoi na straży ochrony praw , w ładza adm inistracyjna broni

interesu praw nego (intéressé legitimum) w w ypadku, gdy

ustaw a nie przew iduje powództwa sądow ego95. Wychodząc

z tego założenia należy stwierdzić, że nik t z w iernych nie po­

siada własnego interesu prawnego, by sługa Boży został uzna­

ny przez najwyższą władzę w Kościele za błogosławionego

czy też świętego. B rak elem entu interesu praw nego w pro­

cesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym spraw ia, że nie m a

on ch arak teru adm inistracyjnego.

b) Procesy

adm inistracyjne są zasadniczo

ustanowione

w tym celu, by określone spraw y można było rozstrzygnąć

w sposób szybszy, sk ró co n y 96. Tymczasem proces beatyfika­

cyjny i kanonizacyjny trw a bardzo długo. Przyśpieszenie tych

spraw zależy nie tylko od sprawnego działania trybunałów ,

ale również od w iernych, którzy przez m odlitw y zanoszone

do Boga za w staw iennictw em sługi Bożego uzyskują sobie

nadzw yczajne łaski i cuda, przyczyniając się w ten sposób do

przyśpieszenia ostatecznej decyzji p ap ieża97. Z tego przeto

względu proces te n różni się wielce od procesów adm inistra­

cyjnych.

S4 K r z e m i e n i e c k i J., G łów ne w aru n ki w ażności kanonicznego

procesu adm in istracyjn ego, K raków 1930, s. 80.

95 J o h n s o n J., op. cit., s. 266: „Ad potestatem iudicialem pertinet tuitio iurium et ad potestatem adm inistrativam tuitio interesse ...quae actione iudiciali non gaudet”. Interes prawny (interesse legitim um — w odróżnieniu od interesse sim plex) w nauce praw a określa się jako: „directum et im m ediatum ad quod tuendum actio adm inistrativa da­ tu r” — por. J o h n s o n J., ibid., s. 265.

96 P e t r a n i A., op. cit., s. 64.

97 Por. Bar J., U w agi na tem at procesu beatyfikacyjnego, Ateneum K apłańskie, IV (1957) 293—299.

88 K S . A N T O N I S T A N K I E W IC Z [ 2 0 ]

C. Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny nie posiada także

charakteru sądowo-administracyjnego.

W brew tem u, co u trzym uje B la h e r98, trzeba stwierdzić, że

porządek sądowy (ordo iudiciarius) i adm inistracyjny w yklu­

czają się w za je m n ie ". Między tym i procesami bowiem za­

chodzi relacja dysjunkcji 10°. Dlatego też argum enty przyta­

czane za

sądow o-adm inistracyjnym

charakterem procesu

beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego nie są przekonyw u­

jące.

Ponadto argum ent przytoczony przez Blahera, że decyzje

w ydaw ane przez Stolicę Apostolską w tych spraw ach noszą

nazwę „decretoria sen ten tia” — nie jest zupełnie słuszny 10ł.

W podanym przez niègo wypadku, a chodzi tam o dekret ka­

nonizacyjny błogosławionej K atarzyny Labouré, w prawdzie

zostało użyte w yrażenie „decretoria-sententia”, ale mieści

się ono w rubryce i nie stanowi właściwego tekstu de­

cyzji 102.

D. W ydaje się, że na podstawie przytoczonych powyżej ar­

gumentów można chyba twierdzić, że n atu ra procesu beatyfi­

kacyjnego i kanonizacyjnego jest odrębna zarówno od proce­

sów sądowych, jak i adm inistracyjnych. Jest to specjalny ro­

93 B l a h e r D. J., op. cit., s. 57 n.

99 B e r t r a m s W., op. cit., s. 224: „Disiunctio sit inter ordinem iudieialem et ordinem adm inistrativum . Haec disiunctio habetur com ­ pleta... Ordo iudicialis ordinem adm inistrativum excludit et vice- -v er sa ”.

100 W ydaje się, że dysjunkcja ta jest analogiczna do logicznej dys­ junkcji zdań „Dpq” — por. C z e ż o w s k i T., G łów ne za sa d y nauk

filozoficznych, W rocław 1959, s. 69; G r y g o r o w i c z J., Z arys lo­ giki dla p ra w n ik ó w , W arszawa 1962, s. 77 (alternatywa rozłączna

P-bq).

101 B l a h e r D. P., op. cit., s. 58.

юг p or AAS, X X X IX (1947) 377 п.: „Antequam Summus P ontifex decretoriam sententiam ferret...”. Natom iast w orzeczeniu czytamy: „Ad honorem Sanctae et Individuae Trinitatis, ad exaltationem Fidei Catho­ licae et Christianae religionis augmentum... Beatam Catharinam L a­ bouré virginem , sanctam esse decernim us et definimus ac Sanctorum Cathologo adscribimus”.

[21]

dzaj procesu, w którym istnieje swoiście pojęty spór, strony

w ystępujące w toku całego przewodu, try b u n ał oraz form a

zew nętrzna postępowania. W ielka liczba procesów przewidzia­

nych praw em , wchodzących w skład całego przewodu beatyfi­

kacyjnego dowodzi, jak ostrożnie postępuje Kościół, zanim

ogłosi kogoś jako błogosławionego a następnie jako święte­

go 103.

Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny posiada specyficzny

cel. Nic przeto dziwnego, że posiada on właściwą sobie na­

tu rę, której w sposób adekw atny nie odpowiada ani charak ter

procesu sądowego lub adm inistracyjnego, ani też połączenie

obu tych procesów.

Za specyficzną n atu rą procesu beatyfikacyjnego i kanoni­

zacyjnego m ożnaby za B enedyktem XIV przytoczyć te n arg u ­

m ent, że spraw y te są święte, przy rozpatryw aniu których

kardynałow ie są tylko doradcami, a sędzią jest tylko Oj­

ciec ś w .104. Dlatego słuszne stanowisko zajął prawodawca,

nisation, Dictionnaire de droit canonique, t. III, Paris 1942, kol. 10;

L i s o w s k i J., op. cit., s. 36; G a r c e a u Ch., op cit. s. 3; E i с h- m a n n - M ö r s d o r f , L ehrbuch des K irch en rechts, t. III, Paderborn (1954)8, s. 252.

Według powszechnego zdania teologów i kanonistów papież ogłasza­ jąc kanonizację jest nieom ylny — por. K i e d a F., In fa llib ility of the

pope in his decree of canonization, The Jurist, VI (1946) 401— 415.

104 B e n e d i c t u s XIV, I, 21, 14: „...quid dicendum est in re no­ stra quae adeo sancta est, et in qua Cardinales non sunt nisi Consulto­ res et Papa est Judex...”.

los Por pars и

j у c.

g O K S . A N T O N I S T A N K I E W I C Z

[22]

poświęcając postępowaniu w spraw ach beatyfikacji i kanoni­

zacji całą część drugą IV księgi Kodeksu P raw a Kanoniczne­

go 105. Oddzielne potraktow anie tego procesu dowodzi, że jest to

specjalny rodzaj procesu kościelnego106.

106 O specyficzności norm praw nych w sprawach beatyfikacji i kano­ nizacji — por. C r n i с a A., De canonizatione aequ ipollen ti, Monitor Ecclesiasticus, LX XXVI (1961) 263: „lam vero leges quae respiciunt beatificationem Servorum D ei et canonizationis Beatorum non sunt m ere disciplinares, sed potius ad ius divinum positivum referuntur...”.