Grala, Hieronim
"Tabula Imperii Byzantini, Bd. 1-3",
hrsg. von H. Hunger, Wien 1976-1981 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 75/4, 799-800
1984
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
ZA P IS K I
799
książka pozbawiona jest pewnych niedociągnięć. Tyczy to się zwłaszcza patronatów uwzględnionych szczątkowo, a i przypadkowo. Przykładem niech stanie się czter nastu wspomożycieli, których nie sposób wyłowić spośród setek biogramów. Nader oszczędnie potraktow ano także przedstaw ienia ikonograficzne, a naw et podstawowe atry b u ty poszczególnych świętych. Po części owe b rak i rekom pensują odsyłacze bibliograficzne.
„Twoje Im ię” w swojej nowej, rozszerzonej i poprawionej w ersji winno zna leźć się w podręcznej bibliotece każdego kogo interesują dzieje Kościoła, przede wszystkim zaś hagiografia.
B. K.
Tabula Imperii Byzantini, hrsg. von H. H u n g e r . Bd. 1: J. K o
d e r , F. H i l d : Hellas und Thessalia, Wien 1976, s. 316; Beiheft zu Band 1: F. K e l n h o f e r , Die topographische Bezugsgrundlage der
Tabula Imperii Byzantini, Wien 1976, s. 44; Bd. 2: F. H i l d , M. R e
s t l e , Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykan-
dos), Wien 1981, s. 338; Bd. 3: P. S o u s t a 1, Nikopolis und Kephal- lenia, Wien 1981, s. 325.
Powyższe pozycje stanowią początek imponującego rozmachem, bo obliczonego na 40 tomów, przedsięwzięcia mającego uzupełnić dotkliwą lukę istniejącą dotych czas w dziedzinie geografii historycznej C esarstw a Bizantyjskiego, a będącego reali zacją projektu badawczego, zaprezentowanego przez bizantynistykę austriacką na X III Międzynarodowym Kongresie Bizantynistów w Oxfordzie w roku 1966. Projekt ów, zakładający dokładne odtworzenie topografii imperium w ram ach stru k tu ry temowej, spotkał się z dużym zainteresow aniem ii aprobatą specjalistów, aczkolwiek rtieodosobnione były głosy podnoszące ogrom ny stopień trudności podjętego przedsię wzięcia, w ynikający m .in. z wielkiej różnorodności bazy źródłowej (ze szczególnym uwzględnieniem wyników badań archeologicznych), wymagającego ponadto długo trw ałych badań interdyscyplinarnych, w których czołowe miejsce zajm ow ała pro blem atyka kartograficzna. Zadanie postawione przed kartografią zawierało się w obowiązku sporządzenia 40 podwójnych (topograficznych i tematycznych) map. Przewodnictwo specjalnie powołanej przez A ustriacką Akademię Nauk komisji m ającej się zająć realizacją projektu powierzono renomowanemu uczonemu, profe sorowi H erbertow i H u n g e r o w i , a w skład zespołu weszli m. in. Johannes К o d e r, F riedrich H i l d , M arceli R e s t l e , P eter Š o u s t a l i K laus B e 1 к e. Za danie przygotowania map o ujednoliconej podziałce 1:800 000 powierzono pracow ni kom In sty tu tu K artografii AAN i jak w skazują dotychczasowe osiągnięcia, zostało ono w ykonane więcej niż zadowalająco. O zasadach jego realizacji od strony tech niczno wyczerpująco inform uje uzupełnienie do tomu I autorstw a Fritza K e l n - h o f e r a.
Dodatkowym produktem prac zespołu profesora H ungera m iały stać się studia monograficzne, trak tu jące o poszczególnych regionach, powstałe niejako na m argi nesie podstawowych badań. Postulat ów zaowocował do chwili obecnej trzem a w aż nymi publikacjam i, a to studium K odera o topografii i zasiedleniu Negroponte (dz. Euboea) w czasie przynależności tej wyspy do Republiki W eneckiej (1973), pracą Hilda o bizantyjskim systemie dróg w K apadocji (1977) oraz studium R estle’a o wczesnobizantyńskiej architekturze tej prow incji (1979). Wszystkie w/w prace ukazały się jako kolejne tomy serii zatytułow anej „Veröffentlichungen der Kom mission für die TIB”.
800 Z A P IS K I
Dotychczas opublikowane tomy TIB charakteryzują się identyczną stru k tu rą m ateriału, na którą składają się kolejno: dokładne zdefiniowanie i wyznaczenie granic om awianych terytoriów , omówienie regionu pod względem geograficznym, z uwzględnieniem stosunków wodnych i w arunków klim atycznych, jak również za rys jego historii i rozwoju pod względem adm inistracyjnym . Powyższe ustalenia uzupełniają dane o organizacji kościoła, systemie dróg i sieci fortyfikacji. Oczy wiście od tego schem atu dopuszczalne są pewne odchylenia uw arunkow ane indyw i dualnym i cechami geograficznymi bądź historycznym i danego regionu, jak np. uwzględnienie w przypadku K efalenii i Hellady szlaków morskich, czy też osad nictw a i m onastycyzmu w Helladzie i Tessalii. Tak skonstruow ana część inform a cyjna pracy stanowi jedynie wprowadzenie do zasadniczych ustaleń, tj. zestawienia w porządku alfabetycznym wszystkich znanych miejscowości i obiektów topograficz nych danej jednostki organizacyjnej, z dokładnym określeniem ich położenia geogra ficznego i ważniejszych ośrodków (wraz z podaniem długości i szerokości geogra ficznej) względnie innych miejscowości, zarysem ich historii, wykazem związanych z nim i zabytków oraz zestawieniem źródeł pisanych i literatu ry o nich tra k tu ją cej. S tarannie zarejestrow ano również wszelkie funkcjonujące od epoki cesarstw a wschodniego w arianty ich nazw. W ykonane dotychczas badania nad m ałoazjatycki- má tomami: Kappadocji, Charsianon, Sebastei i Lykandos oraz europejskim i: Niko- polis, Kefalenii, Tessalii i Hellady pozwalają w ystaw ić w ydaw nictw u jak najlepszą ocenę i z nadzieją oczekiwać na dalsze, będące w przygotowaniu pozycje z powyż szej serii. Przydatności zgromadzonego m ateriału nie sposób nie doceniać. Im po nujące wyczerpującą i aktualną inform acją, dokładnością i obfitością danych, sk ru pulatnością kw erendy i precyzją w ykonania map wydawnictwo bez w ątpienia zaj mie w warsztacie bizantynisty zupełnie w yjątkow e miejsce. Dokładne indeksy, w y soki poziom technicznego wykonania przedsięwzięcia przez poligrafię AAN, ele gancka jednolita form a zew ntęrzna stanowi dodatkowy a tu t om awianych prac. Po całkowitym zrealizowaniu owego monumentalnego przedsięwzięcia nauka dyspono wać będzie pomocą o w ielkiej wartości, przydatną nie tylko dla mediewisty, ale i dla przedstaw icieli innych specjalności, w orbicie zainteresow ań których znalazły się terytoria kiedykolwiek związane ze stru k tu rą tem ow ą Wschodniego Cesarstw a
H. G.
Notitiae episcopatuum ecclesiae Constantinopolitanae, Texte c riti
que, introduction et notes par Jean D a r r o u z é s , In stitu t Français d.Etudes Byzantines, Geographie ecclésiastique de l’Empire byzantin, t. I, Paris 1981, s. XVI + 521.
Opublikowanie pełnego zestawu bizantyjskich „Notiitiae episcopatuum ”, tj. urzę dowych list regulujących porządek zasiadania hierarchów Kościoła greckiego na soborach (Ordo thronorum), cennego źródła prow eniencji kościelnej, przez J. D a r r o u z é s , renomowanego wydawcę i badacza dziejów kościoła wschodniego, z pew nością uznać można za wydarzenie naukowe o doniosłym znaczeniu. Niebagatelne osiągnięcia tego uczonego, a m. in. w ydanie korespondencji Jerzego i D ym itra T or- ników (1970) i korespondencji Teodora Dafnopatesa (1978, wespół z L. G. W e s t e - r i n k i e m ) , studia nad offikiam i kościoła bizantyjskiego (1970), oraz kontynuacja rozpoczętego przez V. G r u m m e l f dzieła regestrow ania dokum entów p atriarch a tu konstantynopolitańskiego (fasc. 5 — 1977; fasc. 6 — 1979) rekom endacji nie po trzebują i stanow ią dostateczną gw arancję wysokiego poziomu edycji, zarówno w zakresie publikacji źródła (s. 199—421), ja k również towarzyszącego m u a p aratu krytycznego (s. 1—198).
