Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk
31-261 Kraków, ul. Józefa Wybickiego 7 Telefon: 12 633 58 69, Fax: 12 632 35 24
PR P RO OG GN N OZ O ZA A O OD D DZ D ZI IA AŁ ŁY Y W W AN A N IA I A
N N A A Ś ŚR R OD O D OW O WI IS SK K O O S SK KU U TK T K ÓW Ó W R RE EA AL LI IZ ZA AC C JI J I P PR RO OJ JE EK K TU T U
„ „ AK A K TU T U AL A LI IZ Z AC A C JI J I P PR RO OG GR R AM A MU U O OC CH HR R ON O N Y Y Ś Ś R R OD O D OW O WI IS SK KA A D DL LA A GM G MI IN NY Y T TR RZ ZE E BI B IN NI IA A N NA A L LA AT TA A 2 20 01 1 4- 4 -2 20 0 17 1 7
Z Z U UW WZ ZG GL LĘ ĘD DN N IE I EN N IE I EM M P PE ER RS SP PE EK K TY T Y WY W Y N N A A L LA AT TA A 2 20 01 1 8- 8 -2 20 0 21 2 1 ” ”
Kierownik zespołu autorskiego dr inż. Beata Klojzy-Karczmarczyk
Trzebinia 2014 r.
Zleceniodawca:
Gmina Trzebinia reprezentowana przez:
Urząd Miasta w Trzebini ul. Piłsudskiego 14
32-540 Trzebinia
Zleceniodawca:
Pr P ro o g g no n o za z a o od d dz d z ia i ał ły yw w an a ni ia a n n a a ś śr ro o d d o o wi w is sk ko o sk s ku u tk t kó ów w r r ea e al li iz za ac cj ji i p pr r oj o je ek kt tu u „ „A Ak kt tu u al a li iz z ac a cj ji i
p p r r o o g g ra r am mu u o o ch c hr ro o n n y y ś śr ro o d d o o wi w is sk ka a d dl la a G G mi m in n y y T T rz r z eb e bi in ni ia a n n a a la l at ta a 2 20 01 14 4- -2 2 01 0 1 7 7
z z u u w w zg z g lę l ęd d ni n ie en ni ie em m p p er e rs sp p ek e kt ty yw w y y n n a a l la at ta a 2 20 01 1 8- 8 -2 20 0 21 2 1” ”
Wykonano zgodnie z umową nr: GK.KOS.272.6.2014, nr rej. 17(C-2)14 z dn. 07.03.2014 r.
Wykonawca:
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk
Pracownia Badań Środowiskowych i Gospodarki Odpadami ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków
Zespół autorski:
dr inż. Beata Klojzy-Karczmarczyk dr inż. Said Makoudi
mgr inż. Janusz Mazurek mgr inż. Jarosław Staszczak tech. Jan Żółtek
Trzebinia 2014 r.
Gmina Trzebinia reprezentowana przez:
Urząd Miasta w Trzebini ul. Piłsudskiego 14 32-540 Trzebinia
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie ... 4
1.1. Cele i zakres prognozy……….………... 4
1.2. Metodyka zastosowana przy opracowaniu prognozy ………... 6
2. Informacje o zawartości i głównych celach projektowanego dokumentu oraz ich powiązaniach z innymi dokumentami... 7
2.1. Zakres opracowania i główne cele projektowanej aktualizacji programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia...………... 7
2.2. Powiązania projektowanego programu z innymi dokumentami strategicznymi... 10
2.3. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby ich uwzględnienia podczas opracowywania programu... 19
3. Ocena istniejącego stanu środowiska oraz głównych zagrożeń istotnych z punktu widzenia opracowywanego projektowanego dokumentu... 22
3.1. Charakterystyka ogólna gminy Trzebinia...…………...………...…... 22
3.2. Powietrze atmosferyczne ... 29
3.3. Wody powierzchniowe i wody podziemne... ... 31
3.4. Powierzchnia ziemi i zanieczyszczenie gleb... 41
3.5. Rozpoznanie oraz ocena walorów przyrodniczych gminy...… 48
3.6. Klimat akustyczny ………... 62
3.7. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące ………...…………... 67
3.8. Gospodarka odpadami ………...………... 70
3.9. Zagrożenie poważnymi awariami i nadzwyczajne zagrożenia środowiska... 73
3.10. Identyfikacja głównych zagrożeń środowiska ………...………... 74
3.11. Ocena realizacji celów i zadań obowiązującego programu ochrony środowiska... 76
4. Potencjalne zmiany stanu środowiska, jakie mogą nastąpić w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu………... 79
5. Przewidywane znaczące oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000, oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, wynikające z realizacji projektowanego dokumentu ... 82
5.1. Oddziaływanie na klimat i jakość powietrza atmosferycznego ……...…... 83
5.2. Oddziaływanie na jakość wód powierzchniowych i podziemnych ………...………... 85
5.3. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi i jakość gleb….……...………...………... 87
5.4. Oddziaływanie na rośliny, zwierzęta, walory przyrodnicze oraz różnorodność biologiczną…...……... 89
5.5. Oddziaływanie na klimat akustyczny ……….. ………... 90
5.6. Przewidywane oddziaływanie na zdrowie i życie ludzi ………... 92
5.7. Oddziaływanie na zabytki i dobra materialne ………...…... 92
5.8. Oddziaływanie w zakresie gospodarki odpadami ………...………... 93
5.9. Oddziaływanie związane z możliwością wystąpienia poważnych awarii i nadzwyczajnych zagrożeń środowiska... 94
5.10. Oddziaływanie związane z polami elektromagnetycznymi... 96
5.11. Skutki realizacji działań systemowych - planowanie strategiczne i edukacja ekologiczna... 98
6. Główne istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punkty widzenia realizacji projektowanego dokumentu w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie przyrody ... 104
7. Ocena wymiernych pozytywnych skutków dla środowiska wynikających z przyjętych w projekcie celów i zadań... 105
8. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko... 107 9. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą niekorzystnych oddziaływań na środowisko skutków realizacji projektu aktualizacji programu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru ... 108
10. Analiza możliwości zastosowania rozwiązań alternatywnych do przedstawionych w projekcie aktualizacji programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia...…... 110
11. Wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, napotkanych w trakcie opracowania projektu aktualizacji programu... 111
12. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania... 112
13. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 115
14. Spis wykorzystanych materiałów ... 118
1. WPROWADZENIE
Projekt dokumentu „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” stanowi kontynuację dokumentu programowego „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2010-2013”
opracowanego w 2010 r., przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Oddział w Katowicach.
Opracowując projekt „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017”, organ wykonawczy Gminy Trzebinia zobowiązany jest do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tego dokumentu programowego. Powyższy obowiązek nałożony został w art. 46, Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.).
Prognoza oddziaływania na środowisko (w skrócie Prognoza) skutków realizacji projektu
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” (w skrócie aktualizacja POŚ), została opracowana zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013 r., poz.
1235 z późn. zm.).
Prognoza została sporządzona na podstawie szczegółowej analizy treści projektu aktualizowanego POŚ dla gminy Trzebinia i stanowi analizę prawdopodobnych skutków dla środowiska, jakie mogą zaistnieć w wyniku podjęcia realizacji powyższego dokumentu lub w przypadku jego zaniechania.
Prognoza jest dokumentem wspierającym proces decyzyjny i procedurę konsultacji społecznych.
Prognoza wskazuje również na możliwe negatywne skutki realizacji analizowanego dokumentu oraz przedstawia zalecenia dotyczące sposobów przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom oraz wskazuje sposoby ich minimalizacji. Wnioski i rekomendacje zawarte w Prognozie powinny być włączone do działań przewidywanych w związku z realizacją projektu dokumentu „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021”.
1.1. CEL I ZAKRES PROGNOZY
Prognoza została sporządzona w celu określenia możliwego oddziaływania na środowisko celów i zadań ekologicznych oraz innych ustaleń przyjętych w opracowanym projekcie aktualizacji POŚ dla Gminy Trzebinia.
Zasady i tryb postępowania w sprawach ocen oddziaływania na środowisko określa cytowana wyżej ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 1235 z
późn. zm.). Zgodnie z art. 51 w/w ustawy, prognoza oddziaływania na środowisko (stosownie do ocenianego przedsięwzięcia) powinna zawierać następujące elementy:
Organ opracowujący projekt dokumentu, o którym mowa w art. 46 lub 47, sporządza prognozę oddziaływania na środowisko. Prognoza oddziaływania na środowisko:
1) zawiera:
− informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami,
− informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
− propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania,
− informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
− streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym;
2) określa, analizuje i ocenia:
− istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu,
− stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem,
− istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego
dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
− cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,
− przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na:
– różnorodność biologiczną ludzi, – zwierzęta,
– rośliny, – wodę, – powietrze,
– powierzchnię ziemi, – krajobraz,
– klimat,
– zasoby naturalne, – zabytki,
– dobra materialne
– z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy;
3) przedstawia:
− rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
− biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru – rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.
1.2. METODYKA ZASTOSOWANA PRZY OPRACOWANIU PROGNOZY
Prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji projektu aktualizacji POŚ dla Gminy Trzebinia została sporządzona w ramach procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów. Zgodnie z wymogami ustawy z dnia 3 października
2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.) oraz zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej (Dyrektywa 2001/42/WE i 2003/4/WE), prognozę oddziaływania na środowisko projektów programów sporządza się w formie raportu zawierającego podstawowe elementy oceny strategicznej.
Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono stosując metody opisowe, polegające na analizie treści projektowanego dokumentu, obejmujące charakterystyki istniejącego stanu zasobów środowiska z uwzględnieniem przewidywanych znaczących oddziaływań oraz z uwzględnieniem obszarów prawnie chronionych. Przed przystąpieniem do opracowywania Prognozy i wyborem metody przyjęto następujące założenia, według których analizowano oddziaływanie realizacji zadań umieszczonych w projektowanej aktualizacji Programu ochrony środowiska:
− zasadniczym punktem odniesienia jest diagnoza stanu środowiska na podstawie dostępnych opracowań (m.in. raporty WIOŚ) oraz analiza istniejących funkcji terenów, ich zagospodarowania i aktualnego użytkowania,
− założono, że nastąpi całkowita realizacja działań określonych w aktualizowanym programie,
− realizacja poszczególnych zadań, które jednocześnie wynikają z założeń ochrony środowiska nastąpi w okresie od roku 2014 do 2021,
− dopuszcza się możliwość zmian w realizacji zadań, w możliwie krótkim przedziale czasowym, wynikającą np. z przyczyn finansowych lub zmian możliwości organizacyjnych. Zmiany te nie mogą jednak spowodować pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego.
Do sporządzenia Prognozy wykorzystano również metody analizy porównawczej i waloryzacji, które najpełniej pozwalają odnieść się do poszczególnych problemów i zagadnień. Wykorzystano również porównawcze dane literaturowe w zakresie oddziaływania zanieczyszczeń, wpływu na zdrowie ludzi i wpływu na poszczególne elementy środowiska.
2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU DOKUMENTU ORAZ ICH POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
2.1. ZAKRES OPRACOWANIA I GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEJ AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZEBINIA
Projekt „Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” został opracowany w trybie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie środowiska i obejmuje poszczególne komponenty środowiska na obszarze gminy. Celem podjęcia aktualizacji POŚ dla Gminy Trzebinia jest dokonanie na podstawie przeprowadzonej analizy aktualnego stanu środowiska na terenie gminy, szczegółowej weryfikacji i aktualizacji celów i kierunków działań ekologicznych zmierzających do zrównoważonego rozwoju gminy, w którym ochrona środowiska stanowi istotną część procesów rozwoju gospodarczego i społecznego. Ochrona środowiska powinna być zagadnieniem spójnym z całością działań realizowanych przez gminę. Naczelną zasadą, która powinna być przyjęta w działaniach zmierzających do zdrowego i przyjaznego środowiska jest zasada zrównoważonego rozwoju. Oznacza to, taki rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia, nie ograniczając możliwości realizacji potrzeb przyszłych pokoleń.
Zrównoważony rozwój oznacza prowadzenie szerokiej działalności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym ograniczaniu lub eliminowaniu dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz polega na podejmowaniu działań zmierzających do rewitalizacji zniszczonych elementów środowiska.
Długoterminowym celem „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” jest dążenie do zrównoważonego rozwoju gminy, gdzie ochrona środowiska stanowi nierozłączną część procesów rozwojowych i jest rozpatrywana razem z nimi.
Sformułowanie podstaw polityki ekologicznej samorządu gminnego wiąże się decydująco z określeniem celu tej polityki, który z jednej strony powinien uwzględniać krajowe, wojewódzkie i powiatowe zadania ochrony środowiska, zaś z drugiej strony tworzyć warunki do realizacji lokalnych celów społeczno-ekonomicznych. Na przyszły stan środowiska przyrodniczego na terenie gminy ma wpływ wiele czynników. Są to m.in.: tempo wzrostu poziomu życia mieszkańców, skala aktywności przemysłowo-usługowej, kierunki rozwoju rolnictwa i transportu, dostępność środków finansowych na inwestycje z zakresu ochrony środowiska itp.
Biorąc pod uwagę główne uwarunkowania i problemy ochrony środowiska, w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” jako główny kierunek przyjęto kontynuację dotychczasowej polityki ekologicznej Gminy Trzebinia skupionej wokół podstawowego celu:
„Kompleksowa poprawa jakości środowiska Gminy Trzebinia dla zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, realizowana
z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju ”
Cel ten jest zgodny z celem podstawowym umieszczonym w projekcie dokumentu „Program Strategiczny Ochrona Środowiska dla Województwa Małopolskiego”.
Projekt „Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” składa się z następujących rozdziałów tematycznych:
Rozdział 1. Wprowadzenie
W rozdziale tym przedstawiono podstawę prawną i formalną sporządzenia aktualizacji POŚ dla gminy Trzebinia, główne cele opracowania oraz cele polityki ekologicznej państwa oraz województwa małopolskiego i powiatu chrzanowskiego, istotne dla formy i treści opracowywanego dokumentu, a także określono kompetencje gminy w zakresie ochrony środowiska.
Rozdział 2. Ogólna charakterystyka Gminy Trzebinia
W rozdziale omówiono główne uwarunkowania lokalizacyjne (administracyjne i geograficzne), demograficzne oraz sytuację gospodarczą gminy w powiązaniu z warunkami naturalnymi środowiska (budowa geologiczna, hydrogeologiczna, środowisko przyrodnicze, hydrologia, użytkowanie terenu i charakterystyka gleb).
Rozdział 3. Stan zasobów i ocena zagrożeń środowiska na terenie Gminy Trzebinia
Rozdział ten jest jednym z dwóch najistotniejszych elementów aktualizowanego Programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia, zawiera aktualne informacje o stanie wszystkich istotnych komponentów środowiska naturalnego na terenie gminy oraz przedstawia najważniejsze zdiagnozowane zagrożenia dla środowiska, stwierdzone na podstawie przeprowadzonej analizy stanu aktualnego.
Dokonana ocena i diagnoza zagrożeń środowiska, stanowiła podstawę do określenia celów średnioterminowych i kierunków działań ekologicznych dla gminy do roku 2021.
Rozdział 4. Cele i zadania programu ochrony środowiska, kierunki i harmonogram działań ekologicznych
W rozdziale, w wyniku dokonanej oceny stanu aktualnego oraz przeprowadzonej analizy zagrożeń dla środowiska na terenie gminy Trzebinia, przedstawiono i omówiono najważniejsze priorytety polityki ekologicznej gminy. Określone zostały główne cele ekologiczne do osiągnięcia do roku 2021, oraz wynikające z nich kierunki działań i zadania krótkoterminowe na lata 2014-2017.
Zgodnie z aktualnie obowiązującą Polityką ekologiczną państwa, cele oraz kierunki działań ekologicznych w aktualizowanym programie, rozpatrywano w trzech głównych obszarach działań:
- działania o charakterze systemowym, - działania dla ochrony zasobów naturalnych,
- działania dla poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego gminy.
W rozdziale w sposób syntetyczny (w ujęciu tabelarycznym) przedstawiono harmonogram realizacji priorytetów ekologicznych gminy, określając jednocześnie do jakiej grupy zadań należą poszczególne działania planowane do realizacji (zadania własne gminy, zadania koordynowane przez gminę a realizowane przez inne jednostki oraz zadania będące całkowicie w zakresie kompetencji innych jednostek). Większość z proponowanych kierunków działań to zadania do wykonania przez gminę, o
charakterze ciągłym, których realizacja będzie prowadzona w okresie obowiązywania programu, a stopień ich zrealizowania będzie zależny od posiadanych środków finansowych. W bieżącej aktualizacji POŚ dla gminy Trzebinia zaproponowano następujące cele nadrzędne wokół których będą się skupiać działania szczegółowe:
1. Działania systemowe:
S - Stosowanie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych i planowaniu przestrzennym.
E - Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa.
2. Działania w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych:
B - Wzrost różnorodności biologicznej i ochrona terenów cennych przyrodniczo.
W - Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych i ochrona ich zasobów.
G - Ochrona gleb przed zanieczyszczeniem i degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych.
3. Działania w zakresie poprawy jakości środowiska i zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego P - Ochrona i poprawa jakości powietrza atmosferycznego poprzez ograniczenie emisji gazów i pyłów.
H - Minimalizacja uciążliwości hałasu przemysłowego i komunikacyjnego.
N - Kontrola i ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego.
A - Ograniczenie skutków awarii przemysłowych i nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, poprawa bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych.
O - Minimalizacja wytwarzania odpadów, rozwój systemów selektywnego zbierania i odzysku odpadów.
Rozdział 5. Plan działań i koszty realizacji zadań własnych gminy Trzebinia
W rozdziale w ujęciu tabelarycznym przedstawiono własne zadania ekologiczne gminy Trzebinia, wraz z przewidywanymi kosztami ich realizacji w latach 2014-2017. Większość proponowanych zadań posiada charakter ciągły. Stopień ich zrealizowania będzie zależny od posiadanych i pozyskanych przez gminę środków finansowych.
Rozdział 6. Narzędzia i instrumenty polityki ekologicznej gminy
W rozdziale przedstawiono najważniejsze instrumenty prawne, finansowe oraz społeczne za pomocą których można będzie dążyć do osiągnięcia celów i zadań ekologicznych nakreślonych w projekcie aktualizowanego programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia.
Rozdział 7. Zarządzanie i monitoring realizacji programu
W rozdziale określono kto i w jaki sposób powinien sprawować nadzór nad realizacją postanowień zawartych w aktualizowanym programie. Określono sposób w jaki powinien być prowadzony monitoring wdrażania programu (monitoring jakości środowiska oraz monitoring skuteczności realizacji polityki środowiskowej w gminie). Określono najważniejsze mierniki monitorowania stopnia realizacji aktualizacji Programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia z podziałem na poszczególne monitorowane komponenty środowiska lub główne źródła jego zagrożeń.
Rozdział 8. Streszczenie w języku niespecjalistycznym
Rozdział zawiera streszczenie najważniejszych treści, w tym głównych celów projektowanego programu ochrony środowiska, przedstawione w języku niespecjalistycznym.
Rozdział 9. Spis wykorzystanych materiałów
W rozdziale zamieszczono wykaz wszystkich dokumentów oraz innych źródeł stanowiących podstawę wykonania projektu aktualizacji programu ochrony środowiska dla gminy Trzebinia.
2.2. POWIĄZANIA PROJEKTOWANEGO PROGRAMU Z INNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI
Zarówno cele nadrzędne jak i główne kierunki działań projektu „Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021”
(w skrócie aktualizacji POŚ) zostały zdefiniowane z zachowaniem ścisłej relacji z celami i priorytetami przyjętymi w innych dokumentach i opracowaniach nadrzędnych odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do problemów ochrony środowiska w gminie Trzebinia:
− „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016”,
− „Program ochrony środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2007 - 2014” wraz z projektem jego aktualizacji,
− „Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego”,
− „Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 - 2020”,
− „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego”,
− „Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego”,
− „Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015”,
− „Strategia Rozwoju Gminy Trzebinia na lata 2014 - 2020”,
− „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Trzebinia”.
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016
Dokument Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016 oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju, dlatego zasada ta musi być uwzględniona we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach opracowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
Planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce są zgodne z priorytetami Unii Europejskiej (VI wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego). Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych zadań należy zaliczyć:
− działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju,
− przystosowanie do zmian klimatu,
− ochrona różnorodności biologicznej,
− racjonalne użytkowanie zasobów przyrody,
− zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii,
− poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Głównymi celami Polityki ekologicznej państwa są:
─ doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów,
─ uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko,
─ jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie,
─ podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,
─ zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska,
─ stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy,
─ przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji,
─ zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną,
─ racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem,
─ rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez
czynniki antropogenie, a także zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą,
─ racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją.
Cele Polityki Ekologicznej Państwa w powiązaniu ze specyfiką Gminy Trzebinia wyznaczają konkretne działania dla projektu aktualizacji POŚ dla Gminy Trzebinia w trzech głównych zakresach działań:
− zakres zagadnień systemowych,
− ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zasobów naturalnych,
− zakres działań dla poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
„Program ochrony środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2007-2014” oraz projekt jego aktualizacji „Program strategiczny ochrona środowiska dla województwa małopolskiego”
Program ochrony środowiska dla województwa małopolskiego jest dokumentem określającym cele i priorytety w obszarze poprawy stanu środowiska na obszarze województwa. Cele te nakreślają konkretne wyzwania dla projektowanej aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia.
W dokumencie tym określono długoterminową politykę ochrony środowiska dla województwa, przedstawiono cele do osiągnięcia, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu.
Realizacja postanowień programu wojewódzkiego pozwoli na osiągnięcie w dłuższym okresie czasu, zrównoważonego rozwoju całego województwa, gdzie ochrona środowiska jest integralną częścią procesów rozwojowych i rozpatrywana jest z nimi łącznie. Program ochrony środowiska dla województwa jest dokumentem określającym cele i priorytety w zakresie poprawy stanu środowiska również na obszarze gminy Trzebinia. Cele te określają także kierunki działań dla aktualizowanego Programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia. Są tonastępujące działania priorytetowe (priorytety ekologiczne) polityki ekologicznej województwa:
− Poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią i suszą,
− Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami.
Oprócz w/w priorytetów uznano za ważne dla poprawy stanu środowiska naturalnego uwzględnienie w programie przedsięwzięć dotyczących:
− Ochrony przed hałasem (w szczególności komunikacyjnym),
− Ochrony żywych zasobów przyrody,
− Ochrony powierzchni ziemi (gleb i złóż surowców mineralnych),
− Racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym także energii odnawialnej),
− Ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym,
− Ochrony przed skutkami poważnych awarii przemysłowych,
− Stabilizacji osuwisk na terenie Karpat fliszowych,
− Zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego Małopolski,
− Podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców – działania promocyjne, edukacyjne.
W Programie ochrony środowiska dla województwa małopolskiego określono również cele o charakterze systemowym, mające służyć realizacji celu nadrzędnego. Są to następujące cele systemowe:
− Poprawa skuteczności i dokładności działań organów administracji ds. ochrony środowiska,
− Zwiększenie aktywności rynku do działań na rzecz ochrony środowiska,
− Poprawa działania mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska,
− Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców województwa oraz poprawa dostępu do informacji o środowisku,
− Wzrost aktywności społecznych organizacji ekologicznych,
− Zagospodarowanie przestrzeni województwa zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
− Rozwój badań i postępu technicznego mających na celu poprawę stanu środowiska,
− Rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochrony środowiska.
Główne cele środowiskowe są osiągane poprzez realizację przyporządkowanych im zadań i działań mających na celu ochronę i poprawę jakości środowiska. Poniżej zestawiono cele długoterminowe określone w Programie ochrony środowiska dla województwa małopolskiego:
− Spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza,
− Podniesienie komfortu akustycznego mieszkańców województwa,
− Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego,
− Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jakości wód oraz ochronę zasobów wodnych,
− Ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych,
− Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio- i georóżnorodności oraz krajobrazu,
− Zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego Małopolski,
− Ochrona ekosystemów leśnych,
− Ochrona zasobów złóż przez oszczędne i zrównoważone gospodarowanie,
− Minimalizacja skutków występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i geodynamicznych,
− Zmniejszenie ryzyka wystąpienia i ograniczanie skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska.
Powyższe cele i priorytety stanowiły podstawę do sprecyzowania kierunków działań określonych w projekcie „Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021”.
Dokumentem wynikającym z Programu ochrony środowiska jest „Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego”. Celem dokumentu jest osiągnięcie w całej Małopolsce do 2023 r.
dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu: pyłu PM10, PM2,5, benzo(a)pirenu, dwutlenku azotu i dwutlenku siarki. Jak wynika ze zaktualizowanego w 2013 r. dokumentu, najważniejszymi kierunkami działań w zakresie ochrony powietrza na terenie gminy są:
− realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji – eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe,
− rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych,
− termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym oraz w obiektach użyteczności publicznej,
− ograniczenie emisji z transportu,
− ograniczenie emisji przemysłowej,
− edukacja ekologiczna mieszkańców.
Efektem realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego będzie zmniejszenie wielkości emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Przewiduje się m.in.
osiągnięcie redukcji emisji pyłu PM10 o 28,2% i pyłu PM2,5 o 28,1%.
„Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020”
Cele projektu aktualizacji POŚ dla Gminy Trzebinia pozostają w zgodności z celem głównym rozwoju Małopolski sformułowanym w „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 - 2020”:
„Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy
dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim”
Cel ten realizowany jest w poszczególnych obszarach działań poprzez określenie i realizację szczegółowych kierunków rozwoju województwa. Z punktu widzenia programu ochrony środowiska ważne są obszary działań dotyczące sfery przestrzennej, infrastruktury komunikacyjnej i środowiska. Są to następujące obszary działań:
− Obszar 2 - Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego,
− Obszar 3 - Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej,
− Obszar 5 - Rozwój miast i terenów wiejskich,
− Obszar 6 - Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne.
Dokumentem strategicznym o zasięgu wojewódzkim mającym powiązania planistyczne z polityką ekologiczną województwa jest „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego”. Podstawowym zadaniem planu zagospodarowania przestrzennego jest określenie celów, zasad oraz kierunków gospodarowania przestrzenią województwa, które stanowią rozwinięcie
długofalowej polityki regionalnej, określonej w strategii rozwoju województwa. Ważnym zadaniem jest także stworzenie optymalnych warunków przestrzennych do realizacji przyjętych w strategii priorytetów inwestycyjnych, jak również programów krajowych i wojewódzkich. Istotną funkcją tego dokumentu jest koordynacja zadań rządowych i samorządowych w celu osiągnięcia merytorycznej spójności i zgodności z wojewódzką polityką przestrzenną. Stanowiąc największą i usystematyzowaną bazę danych o gospodarowaniu przestrzenią regionu, plan może także służyć jako płaszczyzna wymiany informacji i podejmowania negocjacji pomiędzy samorządem województwa i gminą. Za cel generalny zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego przyjęto:
„Harmonijne gospodarowanie przestrzenią jako podstawa dynamicznego i zrównoważonego rozwoju województwa”
Cele strategiczne stawiane w planie poszczególnym komponentom polityki przestrzennej dotyczące ochrony środowiska to:
− oszczędne i zrównoważone gospodarowanie kopalinami,
− zintegrowana ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem,
− zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego,
− wykorzystanie zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej,
− zapewnienie trwałości ekosystemów leśnych,
− ochrona przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody,
− uporządkowanie gospodarki odpadami,
− likwidacja zagrożeń dla środowiska z tytułu zanieczyszczenia powietrza, hałasu, wibracji i promieniowania elektromagnetycznego,
− zapewnienie zaopatrzenia w wodę wysokiej jakości i odprowadzania ścieków.
Poszczególnym celom strategicznym przypisane zostały cele operacyjne. Kolejnym poziomem są kierunki działań, jakie należy podjąć dla osiągnięcia założonych celów operacyjnych. Inne zagadnienia pośrednio wpływające na poprawę stanu środowiska, które znalazły się w planie to:
− rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody,
− ekologizacja produkcji rolnej,
− dobrze rozwinięty system transportowy pod względem technicznym, przestrzennym, gospodarczym, społecznym i środowiskowym,
− rozwój sieci gazowych w obszarach niedoboru zaopatrzenia w gaz zwłaszcza w miejscowościach uzdrowiskowych w celu wyeliminowania palenisk węglowych,
− ograniczenie do minimum negatywnych skutków oddziaływania elektroenergetyki na środowisko przyrodnicze.
„Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018”
W „Projekcie Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego na lata 2011-2014”
jako cel nadrzędny polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego przyjęto:
„Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy powiatu chrzanowskiego zapewniający wysoką jakość środowiska”
Program ochrony środowiska dla powiatu jest dokumentem planowania strategicznego, stawiającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu powiatu i określającym wynikające z niej działania. Do głównych celów programu zaliczono następujące zadania:
− Zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz redukcja emisji pyłów i gazów,
− Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, rozbudowa systemu kanalizacji oraz racjonalne zużycie wody i ochrona przed powodzią,
− Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych
− Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi,
− Zmniejszenie uciążliwości hałasu w środowisku,
− Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych oraz wzrost poziomu lesistości powiatu,
− Utrzymanie wartości pól elektromagnetycznych na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego lub ich obniżenie do wartości dopuszczalnych,
− Minimalizacja ilości powstających odpadów i eliminacja zagrożeń wynikających z gospodarowania odpadami,
− Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015”
„Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015”, jest dokumentem w którym określono zbiór zadań przeznaczonych do realizacji nie tylko przez Starostwo Powiatowe, ale przez całą społeczność lokalną i wszystkie instytucje działające na terenie powiatu. Za główne kierunki rozwoju powiatu chrzanowskiego uznano:
− rozwój terenów inwestycyjnych i infrastruktury technicznej,
− rozwój gospodarki lokalnej,
− rozwój kultury, sportu i rekreacji,
− rozwój usług społecznych dla mieszkańców.
Z punktu widzenia ochrony środowiska za najważniejszy cel strategiczny uznano:
„Rozwój infrastruktury technicznej zwiększającej atrakcyjność inwestycyjną powiatu”
Dla realizacja tego celu określono jako najważniejsze następujące cele operacyjne:
− poprawa dostępności komunikacyjnej oraz przepustowości wewnętrznego układu drogowego na terenie powiatu,
− rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i gospodarki odpadami,
− rewitalizacja obszarów zdegradowanych,
− rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego.
Aktualnie dla spełnienie powyższych celów wymagana jest realizacja szeregu zadań, do których w odniesieniu do gminy Trzebinia zaliczyć należy:
− budowę południowej obwodnicy miasta Trzebinia w ciągu drogi krajowej nr 79,
− budowę wschodniej obwodnicy miasta Trzebinia,
− zakończenie realizację projektu kanalizacji na terenie powiatu chrzanowskiego,
− wdrażanie koncepcji rozwiązujących problemy kanalizacyjne na terenach wiejskich powiatu,
− propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich powiatu gdzie z przyczyn technicznych brak sieci kanalizacyjnej,
− rewitalizację terenów zdegradowanych w gminie Trzebinia,
− rekultywację składowisk odpadów pogórniczych i terenów zapadliskowych na terenie powiatu.
„Strategia Rozwoju Gminy Trzebinia na lata 2014-2020”
„Strategia Rozwoju Gminy Trzebinia na lata 2014-2020” jest dokumentem który zawiera zadania przeznaczone do realizacji głównie na terenie gminy przez całą społeczność lokalną i wszystkie instytucje działające na terenie gminy. Przeprowadzona w strategii analiza SWOT wykazała że w sferze przyrodniczo-rekreacyjnej i w sferze gospodarczej najistotniejsze problemy mogące mieć wpływ na ochronę środowiska to:
− Brak obwodnic wyprowadzających ruch z centrum miasta i obszarów wiejskich,
− Niezadowalający stan techniczny infrastruktury drogowej,
− Brak monitoringu działań w zakresie zagospodarowania przestrzennego,
− Niska klasa gleb, zanik rolnictwa, duża powierzchnia nieużytków rolnych,
− Niska rozpoznawalność turystyczna i przyrodnicza Gminy,
− Brak Programu Opieki nad Zabytkami,
− Negatywne skutki geologiczne przemysłu wydobywczego,
− Wymagające rekultywacji tereny przemysłowe,
− Niewystarczająca ochrona zasobów przyrodniczych, brak stref ochrony wokół Puszczy Dulowskiej,
− Wysoki poziom niskiej emisji (mentalność mieszkańców, czynnik ekonomiczny),
− Duża ilość odpadów azbestowych,
− Problem utylizacji odpadów, składowisko zlokalizowane w centrum miasta,
− Brak regulacji prawnych własności cieków wodnych.
Z przeprowadzonej w strategii analizy SWOT wynika również że w sferze przyrodniczo- rekreacyjnej i w sferze gospodarczej najważniejsze mocne strony gospodarki i warunki lokalizacyjne mogące mieć pozytywny wpływ na ochronę środowiska to:
− Potencjał ludzki – ludzie z inicjatywą, dobrze wykształceni, duża ilość działalności gospodarczych, duża liczba organizacji pozarządowych – aktywność społeczności gminy,
− Rozwinięta infrastruktura techniczna na przeważającym obszarze gminy – oczyszczalnie ścieków, wodociągi, kanalizacja, gaz sieciowy,
− Uchwalone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,
− Potencjał przyrodniczy Gminy Trzebinia (ścieżki geologiczne, Jurajski Park Krajobrazowy),
− Walory turystyczno-rekreacyjne (ścieżki rowerowe, akweny wodne, tereny zielone, wysoka lesistość,
− Rozwinięta infrastruktura techniczna na przeważającym obszarze gminy – oczyszczalnie ścieków, wodociągi, kanalizacja, gaz sieciowy.
Jak wynika z powyższych zestawień, na terenie gminy Trzebinia przeważają słabe strony związane głównie z oddziaływaniem na środowisko przemysłu i gospodarki komunalnej.
Na podstawie analizy SWOT wyszczególniono w strategii priorytety wynikające z przyjętej wizji rozwoju Gminy Trzebinia do 2020 roku i zdefiniowanych wyzwań rozwojowych. Ze względu na stwarzanie w perspektywie długookresowej największych możliwości wzrostu, uznane one zostały za najważniejsze. Wyodrębniono pięć obszarów priorytetowych, które są względem siebie równoważne i uzupełniające się:
− Obszar 1. Gospodarka i edukacja zawodowa.
− Obszar 2. Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej
− Obszar 3. Miasto Trzebinia i obszary wiejskie
− Obszar 4. Bezpieczeństwo publiczne, ekologiczne i społeczne.
− Obszar 5. Zarządzanie rozwojem gminy.
Dla ochrony środowiska na terenie gminy największe znaczenie posiadają cele operacyjne skupione wokół Obszaru 3. oraz Obszaru 4. strategii gminy. Są to odpowiednio następujące cele operacyjne:
− Cel operacyjny III.1 Rewitalizacja i rozwój obszarów silnie zurbanizowanych.
− Cel operacyjny III.2 Rozwój obszarów wiejskich.
− Cel operacyjny III.4 Ochrona przestrzeni kulturowej i przyrodniczej.
− Cel operacyjny IV.1 Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego dla rozwoju Trzebini.
− Cel operacyjny IV.3 Wspieranie systemów zarządzania bezpieczeństwem publicznym.
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Trzebinia”
„Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzebinia”
przyjęte zostało Uchwałą nr XII/114/V/2007 Rady Miasta Trzebini z dnia 28 września 2007 r. Dokument stanowi kompleksową diagnozę wszystkich podstawowych uwarunkowań rozwoju oraz kierunków przekształceń struktury przestrzennej gminy Trzebinia. Studium wskazuje ponadto tereny pod inwestycje z rozróżnieniem na sposoby użytkowania gruntów oraz wyznacza główną sieć dróg w gminnym systemie transportu. Jako cztery niezbędne programy operacyjne studium wymienia:
− Program realizacji przedsięwzięć publicznych samorządu terytorialnego,
− Program gospodarki gruntami,
− Program ochrony dziedzictwa kulturowego i kształtowania atrakcyjnego krajobrazu gminy,
− Program rozwoju nowoczesnej edukacji i nauki.
W dokumencie tym wyznaczono także obszary zdegradowane, wymagające rewitalizacji oraz zidentyfikowano szereg problemów infrastrukturalnych.
2.3. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ SPOSOBY ICH
UWZGLĘDNIENIA PODCZAS OPRACOWYWANIA PROGRAMU
Projekt aktualizacji POŚ dla gminy Trzebinia jest zgodny z dokumentami strategicznymi na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Podstawowym dokumentem określającym cele ochrony środowiska na szczeblu Unii Europejskiej jest VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego. Zostały w nim określone na ogólnym poziomie następujące priorytetowe pola aktywności:
─ zmiany klimatu,
─ przyroda i różnorodność biologiczna,
─ środowisko i zdrowie,
─ zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami.
Najważniejsze założenia dla ochrony środowiska i dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych, samorządów, administracji wynikają z dyrektyw, które dotyczą:
─ dopuszczalnych poziomów emisji SO2, NOX przez instalacje przemysłowe, energetyczne (w tym spalarnie odpadów) oraz transport,
─ zanieczyszczeń emitowanych przez samochody, pociągi, samoloty,
─ jakości wody przeznaczonej do spożycia,
─ redukcji zanieczyszczeń wód powierzchniowych przez nawozy i pestycydy,
─ instalacji do przetwarzania odpadów,
─ gospodarowania odpadami,
─ użytkowania i składowania odpadów niebezpiecznych,
─ opakowań i gospodarki odpadami opakowaniowymi,
─ zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń,
─ ochrony przyrody, w tym utworzenia europejskiej sieci obszarów Natura 2000.
Aby uzyskać istotny postęp, wymagany przez prawo Unii Europejskiej konieczne jest wdrożenie i stosowanie wszystkich wytycznych, które zostały ujęte w prawie unijnym. Cele i zadania dotyczące ochrony środowiska, wskazujące z reguły na konieczność zmniejszenia presji na środowisko, zawarte są w szeregu krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych, obejmujących szeroko rozumiane kwestie planowania gospodarczego, przestrzennego i społecznego.
Analizując cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, należy stwierdzić, że najistotniejsze z punktu widzenia projektowanego dokumentu cele ujęte zostały w Polityce ekologicznej państwa na lata 2009 - 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Cele nadrzędne polityki ekologicznej gminy Trzebinia do 2021 roku realizowane będą poprzez wyznaczone kierunki działań średniookresowych i zadania krótkoterminowe.
W projekcie aktualizacji POŚ dla gminy Trzebinia zdefiniowano listę kierunków działań, których wykonanie pozwoli na stopniowe osiąganie założonych celów ekologicznych.
Wybór celów nadrzędnych i wynikających z nich priorytetów ekologicznych oraz zadań krótkoterminowych dla gminy Trzebinia, wynika z priorytetów i zadań z zakresu ochrony środowiska wyszczególnionych w aktualnie obowiązujących dokumentach wyższego rzędu. Przy określaniu celów i zadań ekologicznych kierowano się również następującymi uwarunkowaniami określającymi charakter i specyfikę gminy:
− przemysłowy z niewielkim udziałem rolnictwa charakter gospodarki,
− szerokie perspektywy rozwoju rekreacyjno - turystycznego gminy,
− aktualny stan środowiska naturalnego i komfort życia mieszkańców gminy,
− aktualny stopień realizacji przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu środowiska.
Powyższe priorytety posłużyły do wyznaczenia celów ekologicznych i kierunków działań w poszczególnych dziedzinach odnoszących się do działań w sferze ochrony środowiska na terenie gminy.
Biorąc pod uwagę przeprowadzoną analizę stanu aktualnego środowiska w latach 2012 - 2013 i w latach poprzednich, oraz ocenę zagrożeń i możliwości rozwoju gospodarczego gminy, jako cel nadrzędny polityki ekologicznej gminy Trzebinia w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Trzebinia na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2018-2021” przyjęto:
„Kompleksowa poprawa jakości środowiska Gminy Trzebinia dla zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, realizowana
z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju ”
Program działań niezbędnych dla realizacji polityki ekologicznej gminy Trzebinia, w zakresie ochrony środowiska, powinien być osiągnięty poprzez realizację celów priorytetowych i zadań prowadzących do osiągnięcia poprawy stanu obecnego dla poszczególnych elementów środowiska:
− poprawa jakości powietrza atmosferycznego,
− poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
− racjonalne korzystanie z zasobów glebowych,
− racjonalne korzystanie z surowców mineralnych,
− ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych,
− zwiększenie lesistości gminy,
− zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska,
− prawidłowa gospodarka odpadami,
− zrównoważony rozwój turystyki i rekreacji,
− zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
Poprawa stanu środowiska uzależniona jest od poprawy stanu jego poszczególnych komponentów:
powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych i podziemnych, zasobów przyrodniczych. Natomiast na podniesienie komfortu życia mieszkańców gminy składa się kilka czynników, które wzajemnie się uzupełniają m.in.: poprawa warunków bytowych, poprawa stanu wyposażenia gminy w urządzenia obsługi turystyki, rekreacji i wypoczynku, wzrost atrakcyjności środowiska przyrodniczego i krajobrazowego, ale również poprawa stanu jakości wód, powietrza oraz terenów leśnych. Realizacja wyznaczonych celów, kierunków i zadań ekologicznych, w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska, będzie elementem wypełniania zadań określonych w polityce ekologicznej państwa i powinna prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy.
3. OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ GŁÓWNYCH ZAGROŻEŃ ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA OPRACOWANEGO PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
3.1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY TRZEBINIA
Położenie administracyjne i geograficzne
Miejsko-wiejska gmina Trzebinia położona jest w północno-wschodniej części powiatu chrzanowskiego, w zachodniej części województwa małopolskiego. Gmina Trzebinia graniczy od strony północnej z gminami Bukowno i Olkusz, od strony wschodniej z gminą Krzeszowice, od południa z gminą Alwernia, od strony południowej i zachodniej z gminą Chrzanów oraz od strony północno- zachodniej z gminą Jaworzno (województwo śląskie).
Gmina Trzebinia zajmuje obszar o powierzchni 105,2 km2, w tym 31,3 km2 przypada na powierzchnię miasta. W skład gminy wchodzi miasto Trzebinia – siedziba gminy oraz następujące miejscowości: Bolęcin, Czyżówka, Dulowa, Karniowice, Lgota, Młoszowa, Myślachowice, Piła Kościelecka, Płoki i Psary.
Powierzchnia terenu gminy zakwalifikowana jako użytki rolne wynosi 4 301 ha, z czego 2 996 ha przypada na grunty orne, 221 ha na sady, 455 ha łąki i 586 ha na pastwiska. Ogólny udział użytków rolnych w stosunku do całej powierzchni gminy wynosi 40,8%. W ostatnich latach obserwuje się wyraźny wzrost ilości nieużytków. Tereny te w sposób naturalny ulegają zadrzewieniu. Prowadzi to coraz częściej do zaniku dotychczasowych form krajobrazu gdzie na obszarach wiejskich dominowały tereny otwarte z pojedynczymi skupiskami drzew lub krzewów
Gmina Trzebinia położona jest na granicy dwóch ważnych regionów kulturowych i gospodarczych: śląskiego i krakowskiego. Gmina posiada dogodne warunki komunikacyjne. Przez jej teren przebiega linia kolejowa Kraków - Katowice, z odgałęzieniem do Chrzanowa oraz z bocznicami do miejscowych zakładów przemysłowych. Dobrą komunikację samochodową zapewnia rozbudowany układ dróg. Droga krajowa nr 79 oraz autostrada A4 stanowiącą jedne z głównych arterii komunikacyjnych Polski południowej, łącząc Górny Śląsk z Małopolską. Ponadto miejscowości położone w gminie połączone są siecią dróg lokalnych (gminnych i powiatowych) o nawierzchni asfaltowej. Trzebinia jest położona w stosunkowo niewielkiej odległości od dużych ośrodków gospodarczych: Krakowa – 37 km oraz Katowic – 36 km. Trzebinia posiada również korzystne położenie w stosunku do portów lotniczych w Balicach – 30 km oraz w Pyrzowicach – 62 km, co istotnie wpływa na jej atrakcyjność gospodarczą.
Obszar gminy Trzebinia położony jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej. Przez Trzebinię przechodzi granica Wyżyny Śląskiej i Krakowskiej. Śląska część jest mniejsza i obejmuje jedynie północno-zachodnią część miasta. W jej skład wchodzą dwa mniejsze subregiony. Południowa i wschodnia część gminy należą do Wyżyny Krakowskiej, która dzieli się na kilka mniejszych jednostek.
Warunki klimatyczne i hydrologiczne
Gmina Trzebinia położona jest na obszarze który wykazuje cechy klimatyczne charakterystyczne dla podregionu Wyżyny Śląskiej. Klimat na obszarze gminy jest umiarkowany ciepły i umiarkowany
wilgotny z charakterystycznym wpływem procesów zachodzących w obszarach miejsko–przemysłowych.
Na podstawie rocznej sumy opadów i średniej rocznej temperatury powietrza klimat omawianego obszaru sklasyfikowano w grupie klimatów wilgotnych o wyraźnej przewadze opadów nad parowaniem. Pogoda i klimat Trzebini kształtowany jest nie tylko przez czynniki lokalne, ale również przez napływające masy powietrza z regionów sąsiednich. Podstawowe średnie parametry klimatyczne na obszarze gminy są następujące:
− średnia roczna temperatura powietrza - 7,8oC; najcieplejszym miesiącem jest lipiec o średniej temperaturze ok. 17,4oC a najzimniejszym styczeń o średniej temperaturze ok. - 4,1oC,
− średnia roczna wielkość opadu atmosferycznego wynosi 770-811 mm,
− średnia długość sezonu wegetacji waha się w granicach 205-215 dni (okres wegetacji jest zróżnicowany od 205 dni na wierzchowinach do 215 w dolinach),
− czas zalegania trwałej pokrywy śnieżnej wynosi 70 dni.
Na terenie gminy Trzebinia w ciągu roku występuje ok. 42 dni bezwietrznych. Przez pozostałe dni wieją wiatry z różnych kierunków z wyraźną przewagą wiatrów z sektora zachodniego i wschodniego. Prędkość wiatrów oraz częstotliwość ich występowania z poszczególnych kierunków są ważnymi czynnikami pozwalającymi określić tereny najbardziej zagrożone zanieczyszczeniami atmosferycznymi. Stopień zanieczyszczenia na danym terenie jest wprost proporcjonalny do częstotliwości występowania wiatrów i odwrotnie proporcjonalny do ich prędkości.
Gmina Trzebinia posiada niezbyt bogatą sieć hydrograficzną. Obszar gminy Trzebinia położony jest na terenie zlewni rzek: Biała Przemsza, Chechło i Rudawa. Tereny gminy znajdują się w obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) w Krakowie oraz RZGW w Gliwicach, który zarządza wodami przynależnymi do Regionu Wodnego Małej Wisły. Najważniejsze cieki powierzchniowe na terenie gminy to: Kozi Bród, Chechło, Dulówka, Jaworznik.
Potok Kozi Bród, o długości ok. 10 km na terenie gminy Trzebinia, jest najdłuższym potokiem gminy. Odwadnia północno-zachodnią część powiatu chrzanowskiego. Potok ten stanowi lewobrzeżny dopływ Białej Przemszy. Potok Chechło przepływa przez południową część gminy Trzebinia na odcinku około 7 km. Potok Chechło wypływa z Puszczy Dulowskiej (teren gminy Krzeszowice). Ważniejszym dopływem potoku Chechło jest potok Młoszówka. Potok Dulówka o długości na obszarze gminy ok. 6 km, bierze początek w obfitych źródłach na terenie Psar i stanowi najdalej na zachód wysunięty dopływ Rudawy. Potok Jaworznik jest prawobrzeżnym dopływem Koziego Brodu. Ma on sztuczne koryto zmienione w związku z eksploatacją złoża piasku w „Siersza-Misiury”.
Na obszarze gminy znajduje się kilka małych i cztery większe zbiorniki wodne (Balaton, Zalew Chechło, Kozi Bród, Gliniak), które są być wykorzystywane jako ośrodki rekreacyjne, wędkarskie i sportowe.
Warunki geologiczne i hydrogeologiczne, surowce mineralne
Obszar gminy Trzebinia wyróżnia się urozmaiconą budową geologiczną. Wynika to z jej położenia we wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w pobliżu jego granicy z Monokliną Śląsko-Krakowską. Na niewielkim stosunkowo obszarze występują tu na powierzchni utwory od karbonu górnego aż po czwartorzęd. Współczesna rzeźba terenu gminy Trzebinia jest wynikiem wieloetapowych zmian sięgających górnej kredy. W rzeźbie tego obszaru wyraźnie zaznaczają się struktury młodej tektoniki uskokowej. Rozległe morfologicznie obniżenia rozwinięte są z reguły w miejscach zapadlisk, natomiast wzgórza w miejscach zrębów. W budowie geologicznej obszaru gminy wyróżnia się utwory karbonu, triasu, jury, trzeciorzędu i czwartorzędu, tworzące dwa piętra strukturalne.
Utwory karbonu na obszarze gminy Trzebinia znane są głównie z głębokich wierceń.
Najstarszymi osadami odsłaniającymi się na powierzchni są utwory węglonośne westfalu występujące w rejonie Sierszy. Pokłady węgla występujące wśród piaskowców, zlepieńców, mułowców i łupków, na terenie gminy Trzebinia eksploatowane były przez kopalnię „Siersza”.
Utwory permskie (m.in. zlepieńce myślachowickie i tufy filipowickie), występują na obszarze Myślachowic, Młoszowej, Karniowic i Dulowej, a zbudowane są z otoczaków dewońskich i karbońskich wapieni, oraz otoczaków porfirowych i iłowych.
Utwory triasu rozpoczynają się serią piaskowców z wkładkami mułowców. Nad nimi występują margle i margliste dolomity retu. Wapień muszlowy reprezentowany jest przez wapienie i dolomity z podrzędnymi wkładkami margli, a środkową część tej sekwencji tworzą dolomity kruszconośne, zawierające rudy cynku i ołowiu eksploatowane do niedawna w kopalni „Trzebionka”. Dolomity triasowe stanowią ważny poziom wodonośny, stanowiący do niedawna podstawę zaopatrzenia w wodę dla regionu chrzanowskiego.
Utwory jury można spotkać w Lgocie, Bolęcinie i Pile Kościeleckiej. Zbudowane są z piasków, piaskowców i zlepieńców jury środkowej. Górnojurajskie wapienie płytowe zalegają na obrzeżeniach Rowu Krzeszowickiego i Niecki Dulowskiej oraz spoczywają w jej dnie.
Utwory kredowe. Na terenie gminy brak jest utworów kredowych.
Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez osady mioceńskie - iły margliste z iłowcami z przewarstwieniami piasków, zalegające głównie w Niecce Dulowskiej.
Utwory czwartorzędowe wykształcone są głównie w postaci piasków różnoziarnistych z przekładkami żwirów, glin i iłów, genezy lodowcowej (plejstocen) oraz rzecznej (holocen).
Plejstoceńskie piaski rzecznolodowcowe wypełniają doliny i obniżenia terenu. W rejonach wzniesień triasowych, miąższość utworów czwartorzędowych jest niewielka lub też brak jest tam pokrywy czwartorzędowej.
Wody podziemne na obszarze gminy Trzebinia występują w obrębie kilku pięter wodonośnych:
karbońskiego, permskiego, triasowego, jurajskiego i czwartorzędowego. W granicach omawianego obszaru występują we fragmentach cztery główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP):
− GZWP Chrzanów (nr 452) związany z piętrem wodonośnym triasu,
