"Litispendencja w procesie kanonicznym", Marta Greszata, Lublin 2003 : [recenzja]

Janusz Gręźlikowski

"Litispendencja w procesie

kanonicznym", Marta Greszata,

Lublin 2003 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 47/3-4, 284-289

S o b ó r W a ty k ań s k i II, k tó r e p o w in n i u w z g lę d n ia ć w ychow aw cy. I t a k m ię d z y s tu ­ d iu m te o lo g ii i ży ciem d u c h o w y m se m in a rz y s ty m u s i z a c h o d z ić zw iąz ek , p o d o b ­ n ie j a k m ię d z y s tu d iu m te o lo g ii i m o d litw ą , k tó re j n ie m o ż e z a b r a k n ą ć w c o ­ d z ie n n y m ży ciu z a ró w n o se m in a rz y s tó w , j a k i fo rm a to ró w . Z g o d n ie z w y ty czn y ­ m i S o b o r u W a ty k a ń s k ie g o II s e m in a rz y s tó w n a le ż y ró w n ie ż z a p o z n a w a ć z in n y ­ m i re lig ia m i, czyli p rzy g o to w y w ać ich d o e k u m e n iz m u .

O p u b lik o w a n a w ję z y k u sło w a c k im p o z y cja je s t n ie ty lk o w y ra z e m u z n a n ia k o m p e te n c ji K s ię d z a K a rd y n a ła Z . G ro c h o le w s k ie g o w sp ra w a c h d o ty cz ąc y c h u n iw e rs y te tu i K o ś c io ła , le c z ta k ż e d o w o d e m w ie lk ie g o s z a c u n k u n a u k o w c ó w s ło w a c k ic h d la P r e f e k ta K o n g re g a c ji W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o .

Ks. J u lia n K a to w ski, M I C

Marta Greszata, Litispendencja w procesie kanonicznym Wydawnictwo D iece­ zjalne w Sandomierzu, Lublin 2003, 223 s.

P ro b le m a ty k a z w ią z a n a z k o ścieln y m p ra w e m p ro c eso w y m , a zw łaszcza z jeg o ró ż n y m i n iu a n s a m i i sz c ze g ó ła m i o d n o sz ą cy m i się do k a n o n ic z n e g o p ro c e s u s p o r ­ n e g o , je s t ciąg le a k tu a ln a i w a żn a . W szyscy w ie rn i m a ją p ra w o do d o c h o d z e n ia i o b ro n y p rz y słu g u jący ch im w K o ście le u p ra w n ie ń , n a w łaściw ym fo ru m k o ś c ie l­ nym w e d łu g p rz e p isó w p ra w a (zob. k a n . 221 § 1 K P K ). J e s t to je d n o z p o d s ta w o ­ w ych u p ra w n ie ń , k tó re g o re a liz a cję K o ś ció ł m a o b o w ią z e k u m o żliw ić w iern y m . To d o c h o d z e n ie m o ż e o d b y w ać się d ro g ą a d m in istra c y jn ą lu b sąd o w ą . A b y m ożliw e było d o c h o d z e n ie sp raw ied liw o ści n a d ro d z e sąd o w e j, s p o łe c z n o ść k o śc ie ln a w in ­ n a z o rg a n iz o w a ć o d p o w ie d n i system sąd o w n ictw a, k tó ry byłby z n an y , d o stę p n y , d z iałający z g o d n ie z p ra w e m i sp raw ied liw ie. S tą d m o ż e m y p o w ie d zieć , że s ą d o w ­ n ictw o k o śc ie ln e p o w in n o sp e łn ia ć w K o ściele w ła sn e z a d a n ia , o k re ś lo n e p ra w e m k a n o n ic zn y m . Są o n e u k ie ru n k o w a n e w k o n k re tn y c h p rz y p a d k a c h n a sp ra w ie d li­ w e ro z strzy g a n ie p rz e d ło ż o n y c h s ę d z ie m u sp raw , n ie z a le ż n ie o d ich c h a ra k te ru . W k o n te k ś c ie ty ch z a d a ń niezw ykle w a ż n a i is to tn a sta je się o k re ś lo n a n o rm a m i p ra w a k a n o n ic z n e g o m e to d a , ja k ą d y sp o n u je s ę d z ia w ro z p o z n a w a n iu i ro z strz y ­ g a n iu p rz e d k ła d a n y c h m u sp raw . M e to d a ta je s t w o d n ie s ie n iu d o p o sz c ze g ó ln y c h sp ra w o k re ś la n a n o rm a m i p ra w a p ro c e so w e g o , k tó r e n ie ty lk o w sk a z u ją n a k o ­ n iec zn o ś ć d o k o n a n ia w y m ag an y ch p ra w e m czynności, ale ta k ż e w p ro w a d z a ją o k re ś lo n e sk u tk i p ra w n e p o szc z e g ó ln y c h aktów .

P re z e n to w a n e o p ra c o w a n ie , w y d a n e w se rii k o śc ie ln e g o p ra w a p ro c e so w e g o p rz e z W y d ział P raw a, P ra w a K a n o n ic z n e g o i A d m in is tra c ji K U L , a u to rs tw a M a rty

G re s z a ta , p o d e jm u je szczeg ó ło w ą a n alizę je d n e j z m a io d o ty ch c za s z au w a ż a n e j in ­ sty tu cji k o śc ie ln e g o p ra w a p ro c e so w e g o , a je d n o c z e ś n ie p rz y n ale ż ą ce j d o n a tu ry sąd o w e g o r o z p o z n a n ia i ro z strzy g n ięc ia spraw y, ja k ą je s t lis p e n d e n s , o k re ś la n a te ż ja k o litispendencja, czyli s ta n zaw isło ści sp o rn e j lu b s ta n sp raw y w to k u . In sty tu cja ta je s t z w ią z a n a z je d n ą z n o rm p ro c eso w y ch o k re ślając y c h sk u tk i p o w ia d o m ie n ia s tro n o d e k re c ie p rz y ję c ia sk a rg i p o w o d o w ej, w ś ró d k tó ry c h z n a jd u je się z ap is s ta ­ n ow iący, iż o d te g o m o m e n tu s p ó r z ac zy n a się to cz y ć (lisp e n d ere incipit) i n a ty c h ­ m ia s t zaczy n a ob o w ią zy w a ć z a s a d a , iż p o d c z a s s p o ru n ie n a le ży d o k o n y w ać ż ą d ­ nych z m ia n (litep e n d e n te n ih il in n o ve tu r). S k u te k te n jaw i się z je d n e j stro n y ja k o m a ło zn aczący , gdyż p o tw ie rd z a ją c y rzecz p o n ie k ą d oczyw istą, a je d n o c z e ś n ie ja k o b a rd z o isto tn y d la p r z e d m io tu s p o ru i d la u c z e stn ik ó w w k o n te k ś c ie d o k o n y w a n ia jak ic h k o lw ie k z m ia n : n ih il inn o vetu r. R o z p ra w a je s t an ality czn y m s tu d iu m in s ty tu ­ cji litispendencji w k a n o n ic z n y m sp o rn y m p ra w ie sąd o w y m i sta n o w i p e w n e g o r o ­ d z a ju n o v u m w p o lsk iej lite r a tu r z e k a n o n is ty c z n e j, gdyż w s p o m n ia n a n o rm a p ra w ­ n a n ie d o c z e k a ła się jeszcze o d r ę b n e g o o p ra c o w a n ia . Tym w ięk sze u z n a n ie dla A u to rk i p u b lik a c ji, b o w iem sw oją m o n o g ra fią w z b o g ac iła p o ls k ą lite r a tu r ę k a n o - n isty czn ą. K o n k lu z je i w n io sk i ja k ie z a p ro p o n o w a ła M . G r e s z a ta m o g ą z a p e w n e być p o d s ta w ą dalszych b a d a n z a ró w n o n a d is to tą i w e w n ę trz n ą s tr u k tu r ą k a n o ­ n icz n eg o p r o c e s u są d o w e g o , ja k te ż n a d szczegółow ym i re la c ja m i p o m ię d z y u c z e s tn ik a m i p o s tę p o w a n ia i p rz e d m io te m s p o ru .

O p ra c o w a n ie z aw ie ra: spis treści (s. 5-6), w y ka z skró tó w (s. 7-8), bibliografię (s. 9-20) p o d z ie lo n ą n a ź ró d ła (8 p ozycji), e n c y k lo p e d ie i słow niki (13 pozycji) o ra z lite r a tu r ę (116 p ozycji), w stęp (s. 21-22), trzy m ery to ry cz n e rozdziały (s. 23-218) o ra z za ko ń czen ie (s. 219-223). W tej czytelnej trzy ro zd ziało w ej k o n stru k c ji (L is p e n ­

dens w u ję c iu m a te ria ln y m , L is p e n d e n s w u ję c iu fo rm aln y m i s k u tk i fo rm a ln o -

p ra w n e s ta n u lis p e n d e n s ) z n a jd u je m y w szystko to co je s t n ie z b ę d n ie p rz y d a tn e do w y jaśn ien ia, o p isa n ia i z ro z u m ie n ia insty tu cji litispendencji. S p o ty k am y w nikliw e, a n a w e t odkryw cze analizy, w n o szą ce w iele n o w eg o d la o p isa n ia te j instytucji.

W e w stępie M . G r e s z a ta ja s n o , k o n k r e tn ie i p rz e k o n y w u ją c o w y k ła d a p ro b le m i cel sw ojej p ra cy . S ta n o w i o n d o b re w p ro w a d z e n ie do tre ś c i p ra c y o ra z d o b rz e z a ­ p o z n a je czy teln ik a z p ro b le m a m i i z a d a n ia m i, ja k ie m a ją być p rz e d m io te m re fle k ­ sji n a u k o w ej, a n a w e t w p ro w a d z a p e w ie n n a u k o w y n ie p o k ó j i z a in te re s o w a n ie czy­ te ln ik a p o d ję ty m i b a d a n ia m i. S zk o d a, że w e w s tę p ie A u to rk a n ie p o d a ła u z a s a d ­ n ie n ia p o d z ia łu tre ś c i ro z p ra w y i c e lu ja k i p r a g n ę ła p rz e z to o sią g n ąć .

P o d e jm u ją c szczegółow ą an alizę instytucji lis p e n d e n s w ro z d ziale p i e r w s z y m , z aty tu ło w an y m L is p e n d e n s w ujęciu m a teria ln ym , A u to rk a ro z p o c z y n a sw oje r o z ­ w a ż a n ia o d o m ó w ie n ia z n a c z e n ia sa m e g o te rm in u . P o w nikliw ych i p rz e k o n y w u ją ­ cych a n a liz a c h e ty m o lo g iczn y ch d o c h o d z i do w n io sk u , iż lis p e n d e n s o z n a c z a s p ó r p ro w a d z o n y p o m ię d z y s tro n a m i p ro c e su ją c y m i się w o b e c sęd z ie g o w sąd zie.

W czasie te g o s p o r u d o c h o d z i d o sz e re g u czy n n o ści p ro c e so w y ch ró ż n ej n a tu ry . Je g o z w ień c ze n iem je s t w y ro k lu b in n e ro z w iąz a n ie z g o d n e z p ra w e m . G łó w n ą , c h a ra k te ry sty c z n ą c e c h ą te g o s p o r u je s t „ trw a n ie ” i „w isz en ie ” , k tó r e p o d p ra w n ą i sęd zio w sk ą o c h ro n ą d a ją m o żliw o ść g ro m a d z e n ia a rg u m e n tó w , w y ja śn ian ia, a n a ­ liz o w a n ia i p o d e jm o w a n ia decyzji co d o ro z strzy g n ię c ia s p o ru . W m o m e n c ie w y ro ­ k u ow e ro z w a ż a n ia z o s ta ją sp re cy z o w a n e i je d n o z n a c z n ie o k re ś lo n e w p o s ta c i r o z ­ strz y g ającej s p ó r decyzji sę d z ie g o . D la u k a z a n ia c ało śc io w eg o o b ra z u a n a liz o w a ­ nej in sty tu cji, M . G r e s z a ta o d n io s ła się ró w n ie ż do litispendencji w p ro c e s ie cywil­ nym (s. 29-38) i ją o m ó w iła o d s tro n y te o r ii p r o c e s u cyw ilnego. P o u k a z a n iu p o ­ w yższych k w e stii A u to rk a p rz e s z ła do o m ó w ie n ia p o ję c ia in sty tu c ji lis p e n d e n s w p ra w ie k a n o n ic zn y m , n a jp ie rw w n o rm a c h k o d e k so w y c h , p o czym w u ję c iu k a - n o n istó w i w reszcie u k a z a ła is to tę a n alizo w a n e j in sty tu c ji o ra z p rz e d s ta w iła ja j a ­ k o isto tn y e le m e n t są d o w e g o p r o c e s u s p o rn e g o . Po zw o liło to A u to rc e d a ć o d p o ­ w ie d ź n a je d n o z w a żn ie jszy c h i isto tn y c h p y ta ń d o ty czący ch ro zp raw y , a m ia n o w i­ cie: ja k ie je s t m ie jsc e in sty tu c ji lis p e n d e n s w całej s tru k tu rz e sąd o w e g o p ro c e s u s p o rn e g o . W ty m m ie js c u M . G re s z a ta p rz e p ro w a d z a b a rd z o ciek aw e i tr u d n e an alizy o ra z in te re s u ją c e w ysuw a w n io sk i, co do te j in sty tu cji. U k a z u ją c i w y m ie­ n ia ją c is to tn e e le m e n ty fo rm a ln e p ro c e s u sp o rn e g o stw ie rd za , że instytucja lis p e n ­

d en s nie zo sta ła u k a za n a i je d n o z n a c z n ie w pisana ja k o jed e n z e lem en tó w procesu, gdyż je s t o n a ta k silnie sprzężona z istota p ro c e su oraz z k a żd y m z innych elem en tó w procesu, iż w yodrębnienie je j z p ro c e su nie w ydało się k o n ieczn e. Jed n o cześn ie w ydaje się b yć instytucją n a tyle „ d ro b n a ” w zestaw ieniu z p o z o s ta ły m i e le m e n ta m i p rocesu, iż je j za u w a żen ie i u k a za n ie w ym aga b ardzo szczegółow ych an a liz w ew nętrznych relacji procesow ych.

L itisp en d e n c ja ja k o in sty tu c ja p ra w a p ro c e so w e g o , m o ż e z a is tn ie ć i m ie ć sw oje

k o n k r e tn e sk u tk i p rz e d e w szystkim w fo rm a ln o -p ra w n y c h u w a ru n k o w a n ia c h p r o ­ c e s u s p o rn e g o . S tą d d r u g i ro z d z ia ł sw ojej ro z p ra w y A u to rk a p o św ię c iła o m ó ­ w ie n iu lis p e n d e n s w ujęciu fo r m a ln y m . Ta część o p ra c o w a n ia u k a z u je k w e stię s p o ­ s o b u p o w s ta w a n ia te j in sty tu cji, czyli ja k im i czy n n o śc iam i m u si być p o p rz e d z o n a , w k tó ry m m o m e n c ie z ac zy n a istn ieć, o d k ied y o b o w ią z u ją jej sk u tk i, o d k ied y p rz e s ta je istn ie ć . W te j sek w en cji a k tó w p ro c eso w y ch szczeg ó ln e m ie jsc e - ja k z a ­ u w a ża A u to rk a - z a jm u je c y tacja i n o ty fik a cja s tro n o m d e k r e tu p rz y ję cia spraw y. P o n ie w a ż litispendencja o z n a c z a sz e re g z ac h o d z ą c y c h p o m ię d z y u c z e s tn ik a m i p r o ­ c e s u re la cji z a ró w n o fo rm a ln o -p ra w n y c h ja k te ż faktycznych, p e łn y o b ra z ty ch r e ­ lacji, a szczeg ó ln ie a n a liz a p e łn e j c h ro n o lo g ii fak tó w , m u s i u w z g lęd n iać z aró w n o a s p e k t faktyczny, ja k i a s p e k t fo rm a ln o -p ra w n y . D la te g o te ż w p ierw szy m p o d r o z ­ dziale p r e z e n tu je fo rm a ln o -p ra w n e sk u tk i cytacji i n o ty fik acji. N a to m ia s t w p o d ­ ro z d z ia le d ru g im d a je M . G r e s z a ta p re cy z y jn ą o d p o w ie d ź n a k o le jn e w a żn e p y ta ­ n ie o d n o s z ą c e się d o ro z p raw y , a m ia n o w ic ie : w k tó ry m m o m e n c ie w czasie s ą d o ­

w e g o p ro c e s u s p o rn e g o d o c h o d z i d o fo rm a ln e g o z a is tn ie n ia in sty tu cji lis p e n d e n s l O tó ż stw ie rd za , iż instytucja lis p e n d e n s o b ejm u je cały czas, w któ rym w sadzie toczy

się n a stęp u ją ce p o sobie k o le jn o w łaściw e czyn n o ści procesow e, p ro w a d z o n e zgodnie z p r a w e m o d cytacji a ż d o za k o ń c zen ia sta n u zaw ieszenia sporu. W ko n te kście całego etapu trw ania lis p e n d e n s isto tn ym m o m e n te m fo rm a ln o -p ra w n y m je s t m o m e n t n o ty ­ fik a c ji stro n o m dekretu przyjęcia skargi p o w o d o w ej, cytacji i u sta n o w ien ia lis p e n ­ dens, która daje p o c z ą te k sk u tec zn o ści instytucji lis p e n d en s . D z ię k i n o tyfika cji uczestnicy p ro cesu d o w ia d u ją się o zaistn ien iu lis p e n d e n s i o trw aniu tego sta n u aż d o ostatecznego w yroku (s. 96). P o ty ch p re cy zy jn y ch w y ja śn ien iac h i u s ta le n ia c h

A u to rk a p rz e c h o d z i d o fa k ty c zn e g o z a is tn ie n ia lis p e n d e n s i z au w a ż a, że m a te ria l­ n e z a is tn ie n ie s ta n u lis p e n d e n s m a m ie jsc e w tym sam ym m o m e n c ie , w k tó ry m s ę ­ dzia sw oim a k te m w o li p o d e jm u je decyzję o p rz y ję c iu sk a rg i p o w o d o w ej, a tym s a ­ m ym d o k o n u je cytacji. F o rm a ln y m p o tw ie rd z e n ie m te g o a k tu je s t d e k r e t p rzy jęcia sk a rg i p o w o d o w ej. T rzeci p o d ro z d z ia ł p re z e n tu je w z a je m n ą re la c ję p o m ię d z y d w ie m a in sty tu c jam i p ro ceso w y m i: lis p e n d e n s o ra z litis co ntestatio. M ów i tu ta j i isto cie i p r z e b ie g u litis co n testa tio w p ro c e s ie k a n o n ic zn y m o ra z o w pływ ie litis

co n testa tio n a s k u te c z n o ść lis p e n d e n s i w y p ro w a d z a k o n k r e tn e w n io sk i. O tó ż a n a ­

liza n o rm p ra w n y ch p o z w a la jej n a u m ie sz c z e n ie in sty tu c ji litis cintestatio w e ­ w n ą trz szerszej z a k re so w o rzeczyw istości lis p e n d e n s . L itis co n testa tio - z d a n ie m A u to rk i - m ieści się w ra m a c h lis p e n d e n s , n ie istn ie je je d n a k je d n o b e z d ru g ieg o , b o w iem lis p e n d e n s je s t ź ró d łe m d la litis c o ntestatio. Są o d sie b ie z a le ż n e i w y m a g a ­ ją o d sie b ie w z aje m n e j o b e c n o ś c i d la ich o b u s tro n n e j w a żn o ści i sk u te cz n o śc i. U s ta n ie lis p e n d e n s to o s ta tn i p u n k t i je d n o c z e ś n ie z a p y ta n ie w ro z w a ż a n ia c h A u ­ to rk i m a ją cy c h m ie jsc e w tym ro z d z ia le . A u to rk a słu szn ie z a u w a ż a, że lis p e n d e n s je s t je d n o i to sa m o w całej sp ra w ie, ch o ćb y c ią g n ę ła się o n a p rz e z k ilk a in stan cji. O d stro n y fo rm a ln e j o m a w ia n a in sty tu c ja ro z p o c z y n a się w p ierw sze j in stan c ji a k o ń c zy się d o p ie ro jej o sta te c z n y m ro zstrzy g n ięc ie m , b ez w z g lęd u n a to w k tó re j in stan c ji b ę d z ie to m ia ło m ie jsc e . N a to m ia s t co d o u s ta n ia fa k ty czn eg o , to b ę d zie o n o z a le ż a ło o d te g o czy s tro n y p ro c e s o w e z a a k c e p tu ją ro z strzy g n ięc ie są d o w e czy te ż n ie. Je śli n ie to s p ó r b ę d z ie d łu g o w isiał, ale to w iszen ie b ę d z ie się d o k o n y w ało jed y n ie o d stro n y m a te ria ln e j, czyli w ciąż b ę d z ie fak ty czn ie istn ia ło .

K o le jn ą g ru p ą z a g a d n ie ń , k tó r e A u to rk a p o d d a w a ła szczeg ó ło w ej i w nikliw ej a n alizie w ro z d z ia le d r u g i m są p ro c e so w e sk u tk i te j in sty tu cji. Z a g a d n ie n ie to p o d ję ła c e le m u k a z a n ia p e łn e g o o b ra z u in sty tu c ji lis p e n d e n s w k o ścieln y m s ą d o ­ w ym p ro c e s ie sp o rn y m . J e s t to ro z d z ia ł b a rd z o d y n am iczn y ze w z g lę d u n a o d n o ­ sz e n ie ty ch sk u tk ó w n a jp ie rw do sę d z ie g o w k o n te k ś c ie o g ó ln ie z ary so w an y c h jeg o z a d a ń w p o s tę p o w a n iu sąd o w y m (p o d ro z d z ia ł I), p o te m do s tro n p ro c eso w y ch (p o d ro z d z ia ł II). W p o d ro z d z ia le trz e c im A u to rk a o m ó w iła sk u tk i tej insty tu cji w p ro c e s ie o n iew aż n o ść m a łż e ń stw a . P rz e p ro w a d z o n e w tej części o p ra c o w a n ia

an alizy są b a rd z o d o jrz a le i k o n k r e tn e , z a p o z n a ją c e czy teln ik a z is to tą k o śc ieln eg o p ro c e s u są d o w e g o . O m a w ia ją c p o sz c z e g ó ln e e le m e n ty te g o ro z d z ia łu A u to rk a k re śli o g ó ln ie z a d a n ia sę d z ie g o w p ro c e s ie , szc ze g ó ło w o - z g o d n ie z w ytyczonym te m a te m - o b o w ią zk i w y n ik ające z lis p e n d e n s . N ie o m ija ró w n ie ż s k u tk ó w fo rm a l­ n o -p ra w n y c h lis p e n d e n s o d n o sz ą cy c h się d o p ra w i o b o w ią zk ó w s tro n p r o c e s o ­ w ych. T utaj o m a w ia p ro b le m o k re ś le n ia s tr o n w p ro c e s ie sp o rn y m , sk u tk ó w o d n o ­ szących się w y łączn ie do s tro n y p o w o d o w ej i p o z w an e j, d o rz e c z n ik a sp ra w ie d li­ w o ści i o b ro ń c y w ę zła m a łż e ń sk ie g o , a d w o k a ta i p e łn o m o c n ik a o ra z in n y ch u c z e stn ik ó w p ro c e s u . D o b rz e też , iż M . G r e s z a ta d o k o n a ła bliższeg o s p o jrz e n ia i p rz e a n a liz o w a n ia s k u tk ó w litispendencji w k a n o n ic z n y m p o s tę p o w a n iu o n ie w a ż ­ n o ść m a łż e ń stw a . W sw ych ro z w a ż a n ia c h p e łn y c h p rz ek o n y w u ją c y c h stw ie rd ze ń , d o c h o d z i do w n io sk u , iż fo rm a ln o -p ra w n e s k u tk i lis p e n d e n s trw a ją w p ro c e sie o n iew a ż n o ść m a łż e ń s tw a o d m o m e n tu n o ty fik a cji s tro n o m d e k r e tu cy tacyjnego aż do m o m e n tu w y d a n ia p rz e z d ru g ą in sta n c ję d e k r e tu z a tw ie rd z a ją c e g o w y ro k p ierw szej in stan c ji lu b d ru g ie g o w y ro k u stw ie rd za ją c e g o n iew aż n o ść m a łż eń stw a . Je śli z aś k tó r a ś ze s tr o n sk ła d a k o le jn a a p e la c ję , fo rm a ln o -p ra w n e sk u tk i lis p e n ­

d en s trw a ją aż do w y d a n ia o s ta te c z n e g o w y ro k u p rz e z R o tę R zy m sk ą.

A u to rk a sw oje o p ra c o w a n ie d o ść g ru n to w n ie o p ie ra n a ź ró d ła c h , głów nie k o ­ deksow ych, k tó re d o k ła d n ie p rz y ta c z a w p e łn y m b rz m ie n iu w p rzy p isach , głów nie k ied y an alizu je tre ś ć n o rm y p ra w n ej. Jej analizy nie o g ra n ic z a ją się d o re fe ro w a n ia z a g a d n ie n ia czy k o m p ilacji, lecz w p ro w ad z a w n ie no w e a sp e k ty i p rz em y ślen ia , u w agi i w nioski. Są to analizy n a o g ó ł d o jrz a łe i p rz em y ślan e , aczk o lw iek z d a rz a ją się ta k ż e tw ie rd z e n ia nie d o k o ń c a p rz e m y ślan e , czasem k o n tra d y k to ry jn e czy b łę d ­ n e. W jak im ś s to p n iu je s t to u sp ra w ied liw io n e, gdyż o m a w ia n a p rz e z A u to rk ę in sty ­ tu c ja p ra w a p ro c e so w e g o nie d o c z e k a ła się jeszcze o d rę b n e g o o p ra co w a n ia, a ró żn i a u to rz y k o m e n tu ją c y a n a liz o w a n ą n o rm ę p ra w n ą z a trzy m u ją się n a d o ść o g ó ln ie p o w tó rz o n e j tre ś c i sam ej n o rm y . K o m e n ta rz e te , ch o ciaż w zarysie w yjaśn iają in sty ­ tu c je litispendencji i u k a z u ją jej p o d sta w o w e sk u tk i w z ak re sie n ih il innovetur, nie d a ją je d n a k p e łn e g o o b ra z u isto ty sam ej instytucji, a n i s p o s o b u jej p o w staw an ia, n ie o k re śla ją te ż bliżej szczeg ó ło w eg o m o m e n tu jej z ais tn ie n ia w p ro c e sie , nie w sk azu ją, o d k ied y ta in sty tu cja trw a, a n i też, jak ie m a k o n k re tn e sk u tk i czy to w o d n ie s ie n iu d o p rz e d m io tu s p o ru , czy te ż d o u c ze stn ik ó w p ro c e su . To s p o w o d o ­ w ało , że A u to rk a z d a n a była w dużym s to p n iu n a p rz e p ro w a d z a n ie sa m o d zieln y c h analiz. D la te g o są o n e c e n n e , m im o iż czasam i n ie d o k o ń c a w p e łn i tr a f n e i p r z e ­ m y ślan e, a ta k ż e św iadczą o w nikliw ości i k o m p e te n c ji n a u k o w ej i e ru d y cji A u to rk i. F o rm u łu ją c u w ag i k o ń c o w e n a le ży z u z n a n ie m o c e n ić p ra c ę M . G re s z u ta , k tó r a n iew ątp liw ie p o s ia d a cechy d o b re j m o n o g ra fii. U sy stem a ty z o w a n y i m ery to ry cz n ie p o p ra w n y w y k ła d sp ra w ia, że p r a c a sta n o w i c e n n e s tu d iu m z z a k re s u k a n o n ic z n e ­ go s p o rn e g o p ro c e s u są d o w e g o , u b o g a c a ją c e p o ls k ą k a n o n is ty k ę . P rzyczynia się

bo w iem do p rz y b liże n ia i p o g łę b ie n ia z a g a d n ie ń niezw ykle w ażn y ch , u k a zu jąc y c h w sp o s ó b b a rd z o szczegółow y i n o w a to rs k i in sty tu c ję litispendencji. S tą d k sią żk a m o ż e się s ta ć ciekaw ym p rz e d m io te m le k tu ry d la te o re ty k ó w i p ra k ty k ó w k a n o ­ n icz n eg o p ra w a p ro c e so w e g o , ja k i d la s tu d e n tó w p ra w a i p ra w a k a n o n ic z n e g o .

ks. J a n u sz G ręźliko w ski

Oddanie i wytrwałość. Recepcja II Polskiego Synodu Plenarnego. Redakcja ks. Wojciech Góralski, ks. Henryk Seweryniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardyna­ ła Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2004, ss. 359.

P re z e n to w a n a p u b lik a c ja p o w s ta ła z inicjatyw y dw óch p ro fe s o ró w U n iw e rsy te tu S te fa n a K a rd y n a ła W yszyńskiego w W arszaw ie - ks. p ro f. W o jc iec h a G ó ra lsk ieg o i ks. p ro f. H e n ry k a S e w e ry n iak a i sta n o w i k o n ty n u a c ję w ażn ej i p o trz e b n e j reflek sji n a d u c h w ała m i II P o lsk ieg o S y n o d u P le n a rn e g o ja k a z o s ta ła p o d ję ta 24 p a ź d z ie rn i­ k a 2001 r. n a sesji n a u k o w ej z o rg an iz o w a n e j p rz e z K a te d rę H is to rii Ź r ó d e ł K o ­ ścieln eg o P ra w a P o lsk ieg o n a W ydziale P ra w a, P ra w a K a n o n icz n eg o i A d m in is tra ­ cji K ato lic k ie g o U n iw e rs y te tu L u b e lsk ie g o , a zaty tu ło w a n e j D zieło I I Syn o d u P le­

narnego w Polsce o ra z n a sy m p o z ju m z o rg an izo w an y m 27 lu te g o 2002 r. n a U n iw e r­

sytecie K a rd y n a ła S te fa n a W yszyńskiego p t. R ecepcja IIP o ls k ie g o Syn o d u P lenarne­

go, czego e fe k te m były p u b lik a c je k siążk o w e p o d ta k im sa m u m ty tu łe m . M a o n a n a

c e lu u k a z a n ie s ta n u w d ra ż a n ia u c h w ał S y n o d u P le n a rn e g o w życie K o ścio ła w P o l­ sce, n a św ie tla m e to d y sto so w an e w p ra k ty c e insty tu cji k o ścieln y ch z m ierzający ch do re ce p cji ty ch u ch w ał, je s t zw ró ce n iem u w ag i p rz e z lu d zi n a u k i, b isk u p ó w i d u sz ­ p a ste rz y n a duchow y, d u sz p a ste rsk i i p ra w n y d o ro b e k K o ścio ła, jak im są uch w ały sy n o d a ln e, k tó re n a le ży przybliżyć p ra k ty c e , ja k te ż p ra g n ie w łączyć się i z ach ęc ić do ap lik acji w s k az ań i w ytycznych sy n o d aln y ch w życie K o ścio ła.

C a ło ś ć p u b lik a c ji, k tó re j re d a k to r a m i są w s p o m n ia n i k się ż a p ro fe s o ro w ie - W. G ó ra ls k i i H . S ew ery n iak , z o s ta ła p o p rz e d z o n a sło w em w stępnym P rym asa P ol­

s k i z aty tu ło w an y m U czm y się ko rzysta ć z S y n o d u P lenarnego (s. 13-14) o ra z w s tę p ­

nym ro z d z ia łe m a u to rs tw a re d a k to ró w p u b lik a c ji p t. H istoria i recepcja. W prow a­

dzenie (s. 17-38), k tó ry u k a z u je p rz e b ie g p r a c sy n o d aln y ch , p rz y jęcie, recognitio

i p ro m u lg a c ję o ra z sp ra w ę re ce p cji. D a lsz a tr e ś ć o p ra c o w a n ia z o s ta ła p o d z ie lo n a n a cztery z a ty tu ło w a n e w jęz y k u łac iń sk im części, z aw ie ra ją c e p o k ilk a s a m o d z ie l­ nych a rty k u łó w (s. 41-359).

C z ęść p ie rw sz ą k sią żk i, z a ty tu ło w a n ą E cclesia in P olonia, q u id dicis d e teipsa