Przebywanie zakonników poza domem zakonnym

Joachim Roman Bar

Przebywanie zakonników poza

domem zakonnym

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/1-2, 137-148

P r a w o K an on iczn e 24 (1961) nr 1—12

O JO AC H IM R OM A N BA R O FM C onv.

P R Z E B Y W A N IE ZA K O N N IK Ö W PO ZA DOMEM ZA K O N N Y M T r e ś ć : W stęp. I. N a p o d sta w ie zw y k łeg o p o zw o len ia , 1. Ze w z g lę ­ du na studia, 2. Z e w z g lę d u na p racę ap o sto lsk ą , 3. Ze w zg lęd u na zd row ie, 4. Z in n y ch p o w o d ó w , 5. U w a g i o g ó ln e. II. P o otrzym an iu ek sk la u stra cji, 1. E k sk la u stra cja zw y k ła , 2. E k sk la u stra cja w e d łu g u z­ n a n ia S to lic y A p ast., 3. E k sk la u stra cja k w a lifik o w a n a . III. Po w y ­ d a len iu z zakonu. IV. Z e w z g lę d ó w n ieza leżn y ch od zak on n ik a. V. B ez p o zw o len ia , 1. B ezp ra w n e p rzed łu żen ie p o zw o len ia , 2. U cieczk a i apo- stazja. A rgu m en tu m .

W stęp

N a p o d sta w ie ob ecn ego p raw a k o ścieln eg o (kan. 487) ż y c ie w sp ó l­ n e n a leży do isto ty stan u zak on n ego. P o leg a on o na: a) w c ie le n iu (in­ k orp oracji) do ja k iejś sp o łeczn o ści zak on n ej, m o cą k tórej p ra w n ie się d o n iej n ależy, z p ew n ą za leż n o ścią od p rzełożonego i b) na fa k ty c z ­ n y m u c z e stn ic tw ie z a k o n n ik a 1 w ży ciu k la szto rn y m p rzez te n sam ąposób życia z in n y m i czło n k a m i zakonu, cz y li n a p o d legan iu sta łem u i a k tu a ln em u p raw u p o słu szeń stw a i d y sc y p lin y zak on n ej. Isto tn y jest p ie r w sz y ele m e n t (w c ie le n ie do zakonu). Bardzo w a żn y jest ta k że dru­ gi e le m e n t (fa k ty czn e u c z e stn ic tw o w życiu k lasztorn ym ), a le z w a ż ­ n y ch przyczyn m ożna od n iego z w o ln ić w k o n k retn y ch w aru rakach, g d y teg o w y m a g a ch w a ła B oża, m iłość b liźn ieg o lub in n e o k o liczn o ści ży c io w e .

W d zisiejszy ch czasach ta k za k o n n icy jak i za k o n n ice m uszą często p rzeb y w a ć poza dom em zakonnym . P o w s ta je jed n ak p y ta n ie, k ied y ta k i pobyt, zw ła szcza d łu ższy, jest u sp r a w ie d liw io n y i jak ie n a leży za ch o w a ć p rzep isy p ra w n e, ta k ze str o n y p rzełożon ych jak i p o d w ła d ­ nych. Zdarzają się b o w iem o b ecn ie p rzyp ad k i n a su w a ją ce w ą tp liw o ść , .jak d łu g o pobyt osób za k o n n y ch poza dom em za k o n n y m jest le g a ln y i kto m oże d aw ać p o zw o len ie, ja k i jest stan p ra w n y zak on n ik a p rze­ b y w a ją ceg o poza dom em zak on n ym . Z agad n ien iem ty m za jm o w a łem s ię już w 1958 r o k u 2, w zn a czn ie szerszym za k resie, lecz po 20 la ­

1 U ży w a m w a rty k u le z w y k le rodzaju m ęsk iego, a le zgod n ie z kan. 4S0 n a leży o m a w ia n e p rzep isy sto so w a ć i do zak on n ic, ch yb a że in a czej zaznaczono lub w y n ik a z n a tu r y rzeczy.

ta c h p o w sta ły n o w e p ro b lem y i zm ien iło się n ieco p raw o k a n o n icz­ n e, stą d n a le ż y p od jąć tem a t w n o w y m a sp ek cie.

M oje u w a g i og ra n iczę ty lk o do p ro fesó w i p ro fesek zak on n ych . N ie u w z g lę d n ia m szczeg ó ło w o żeń sk ich k la szto ró w k la u zu ro w y ch , b y n ie w ch o d zić w sp e c y fic z n e przepisy o k lau zu rze p a p ie s k ie j3.

I. N a p o d sta w ie z w y k łeg o p o zw o len ia

Z akonnik m oże p rzeb y w a ć poza dom em za k o n n y m n a p o d sta w ie zw y k łe g o p o zw o len ia p rzełożonych ze w zg lęd u n a stu d ia , ze w z g lę ­ du na pracę ap o sto lsk ą , ze w zg lęd u na zd row ie oraz z in n y ch słu sz ­ n y c h i w a żn y ch pow od ów .

1. Ze względu na studia

O b ecn ie sta w ia się ooraz w ię k sz e w y m a g a n ia zak on n ik om , gd y ch o­ dzi o p rzy g o to w a n ie do p racy a p o sto lsk iej, w ła ś c iw e j danem u zak o­ now i. N a p rzełożon ych sp oczyw a w a żn y o b ow iązek , aby m ło d y ch pro­ fe s ó w urobić na lu d zi p ełn y ch św ięto ści, g o rliw y ch o za ch o w a n ie ślu b ó w i o z b a w ie n ie dusz. D o teg o służą o d p o w ied n io zo rg a n izo w a ­ n e stu d ia, w p ierw szy m rzędzie filo z o fic z n o -te o lo g ic z n e , a n a stęp n ie stu d ia sp e c ja ln e o d b y te na u n iw e r sy te ta c h i w in sty tu ta c h n a u k o ­ w y ch , jak też różn ego rodzaju k u rsy i p rzeszk o len ia .

O prócz stu d ió w w zn aczen iu p rzy g o to w a n ia do p racy m oże być p o ­ b y t poza k la szto rem dla stu d ió w w zn aczen iu pracy, np. u c zen ie w s e ­ m in a riu m d u ch o w n y m , n a u n iw e r sy te c ie , w ośrodku szk o len ia itp . M oże b o w iem zak on p osiad ać sp e c ja listę w ja k ie jś d zied zin ie a p o ­ trzeb a lu b dobro K o ścio ła w y m a g a , ab y u ży czy ć ow ego sp e c ja listy i p o zw o lić m u na p racę ta m gdzie jest on b ard ziej p otrzebny.

P o z w o le n ie na p rzeb y w a n ie poza d om em za k o n n y m ze w zg lęd u n a stu d ia dają w y ż s i ,p rzeło żen i zak on n i, zgodnie z p rzep isa m i K o n sty tu ­ cji. S tu d ia są jed y n ą p rzyczyn ą pod an ą w k o d ek sie p raw a k an on icz­ n eg o (kan. 606 § 2), d la której m ogą c zło n k o w ie za k o n ó w p rzeb yw ać poza k la szto rem d łu ż e j niż p ół roku, bez o d n o szen ia się do S to lic y A p o sto lsk iej. R o zu m ie się jednak sam o przez się, że po sk oń czon ych s tu d ia ch (kursach itp ) są zak on n icy o b o w ią za n i zaraz w ró cić do d o­ m u zak on n ego, gd yż u sta ła racja ich pobytu poza k la szto rem O ile b y n ie w ró cili, p o b y t ich b ęd zie n ie le g a ln y i zaciągn ą k ary p r z e w i­ d zia n e n a zb ieg ó w alb o a p o sta tó w z zakonu.

W cza sie istudiów zak on n ik p osiada w s z e lk ie p r a w a , ja k ie p rzy słu g u ­ ją in n y m p ro feso m d an ego zakonu. P o w in ie n te ż sp ełn ia ć w szelk ie ob ow iązk i, k tóre dadzą s ię pogodzić z jego w a ru n k a m i. P ra k ty czn ie

3 N o w e p raw o o k la u zu rze m n iszek zob. w in str. V e n it e s e o r s w n K ongr. Zak. z d nia 15 V III 1969, A A S 6il (19*69) 674— 690.

b ęd zie w o ln y od o b o w ią zk ó w w y n ik a ją c y c h z ż y d a w sp ó ln eg o , p o w i­ n ie n jed n a k od p raw iać p r y w a tn ie zw y cza jn e ć w iczen ia za k o n n e i u - trz y m y w a ć k o n ta k t z e s w y m i p rzełożonym i.

Z ak on n icy za ję c i w p ra cy n a u k o w o -d y d a k ty czn ej poza d o m a m i w ła ­ sn eg o zakonu powinini ta k u ło ży ć sw e życie, ab y za ch o w a ć zależn ość od sw y c h .przełożonych, w y p e łn ia ć ob ow iązk i zak on n e, k tó re dadzą s ię p ogod zić z ich p o b y tem p oza k lasztorem , p ry w a tn ie o d p raw iać ć w i­ czen ia za k o n n e i od czasu do cza su w łą cza ć s ię do ży cia w sp ó ln e g o , np. z ok azji św ią t, w a k a c ji, r e k o le k c ji itp. In aczej p o w o li w y o b cu ją się z ż y c ia sw e j rod zin y zak on n ej.

2. Ze w z g l ę d u na p r a c ę a p o s t o ls k ą

P ra ca a p o sto lsk a o b ejm u je te w s z y stk ie za jęcia , k tóre zm ierzają do o b u d zen ia lu b p od trzym an ia ży cia nad p rzyrod zon ego w d u szach lu d z­ k ic h . J e st to p rzed e w s z y s tk im praca m isy jn a i d u szp a stersk a w ró ż­ n e j fo rm ie i w sz e lk ie p race p o m o cn icze, u zu p ełn ia ją ce d u szp a ster­ st w o ścisłe.

W iele prac a p o sto lsk ic h m ogą zak on n icy u sk u teczn ić b ez op u szcza­ n ia dom u za k o n n eg o n a d łu ższy czas, np. prow ad ząc p la c ó w k i d u sz­ p a stersk ie, p om agając d u szp asterzom w m iejsco w o ścia ch , gd zie is tn ie ­ ją w ła sn e d om y zak on n e, w y k o n u ją c różn e d zieła a p o sto lsk ie przy w ła sn y m k la szto rze n a w e t w z a k resie d ie c e z ji c z y k raju (ośrod ek s zk o len ia , k u rsy , w y d a w n ic tw o it<p). W n iek tó ry ch jed n a k p rzyp ad ­ k a ch m uszą za k o n n icy d la p racy a p o sto lsk iej p rzeb y w a ć p rzez k rótszy lu b d łu ższy c za s poza d om em zak on n ym . P rzy czy n a jest w ażn a i słu ­ szn a , gd y rodzaj p racy a p o sto lsk iej jest w sk a z a n y w k o n sty tu cja ch zakonu.

W n iek tó ry ch zak on ach żeń sk ich do prac a p o sto lsk ic h w ła śc iw y c h zgrom ad zen iu n a leżą p race c h a ry ta ty w n e, zw ła szcza za jęcie się o b ło ż ­ n ie ch orym i lu b k a le k a m i w d om ach p ry w a tn y ch . W ty c h zak on ach te g o rodzaju praca jest słu szn ą p rzy czy n ą d la p rzeb y w a n ia poza d o ­ m em zakonnym , a le ta k p rzeło żo n e jak i p o d w ła d n e m u szą za ch o w a ć p rzep isy k o n sty tu c ji o d n o szą ce s ię do ta k ich p rzyp ad k ów .

P o z w o le n ie n a p obyt poza d om em zak on n ym d la c e ló w a p o sto lsk ich n a ok res do sześciu m ie s ię c y daje p rzełożon y (przełożona), sto so w n ie do k o n sty tu cji, n a jc z ę ś c ie j w y ż sz y .przełożony (kam. 606 § 2). N a okres do jed n ego roku m o że p o zw o lić ty lk o p rzełożon y g en e r a ln y (p rzełożo­ n a gen eraln a) za k o n ó w n a p ra w ie p a p ie s k im 4, za zgodą sw e j rady. U p ra w n ien ie teg o rodzaju zostało n a d a n e p rzełożon ym g en era ln y m na p ra w ie p a p iesk im p rzez S to lic ę A post. w o k r e sie so b o r o w y m 5 i p o­ J3] P r z e b y w a n ia za k o n n ik ó w poza d o m em 139

4 W zakonach na p ra w ie d iecez ja ln y m p o zw o len ie daje S to lic a A post. ! R esk ryp t p a p ie sk i C u m a d m o t a e z 6 X I 1964 r., A A S 59 (1967) 374— 378.

so b o r o w y m 6. P rz e ło ż e n i g en era ln i m ogą tę w ła d zę p rzek a zy w a ć p rze­ ło żo n y m w y ższy m , k tórzy będą z n iej k orzystać jed y n ie z a zgodą, sw e j rady. N a okres d łu ższy od roku m ogą d aw ać p o zw o len ie prze­ ło żen i g e n e r a ln i (jprzełożone gen eraln e) zak on ów na p ra w ie p a p ies­ kim , o ile p o d ejm o w a n e d zieła a p o sto lsk ie są zw ią za n e z cela m i za­ k on u , cz y li in n y m i sło w y jest o ty m m o w a w k o n sty tu cja ch . O czy­ w iś c ie n a leży jeszcze zach ow ać imne p rzep isy p ra w a p o w sz e c h n e g o , o ile ta k ie są i w ła sn y c h k on stytu cji.

P o z w o le n ia ma d łu ższy p ob yt poza w sp ó ln o tą zakonną p ow in n o w y ­ d aw ać się na p iś m ie , gdyż ła tw ie j u n ik n ą ć n iep o ro zu m ień . W p ozw o­ le n iu m oże p rzeło żo n y u m ie śc ić sw e w sk a za n ia , za strzeżen ia , w a r u n k i.

M ożna w y d a ć p o zw o len ie jednorazow o na c a ły okres, alb o je stop ­ n io w o przed łu żać, gd y istn ie je d a lsza p o w a żn a racja pobytu poza d om em zak on n ym , jed n ak w g ran icach k o m p eten cji przełożonego.

J e ż e li w d an ym za k o n ie będą częściej sto so w a n e p o zw o len ia na po­ b y t poza k la szto rem , n a leża ło b y u m ieścić w k o n sty tu cja ch potrzebne' w sk a z a n ia i do ta k ich prac a p o sto lsk ich o d p o w ied n io p rzygotow ać n ie ­ k tó re jed n ostk i. Z p ra k ty k i w iadom o, że o sła b ie n ie ż y c ia w sp ó ln e g o w p ły w a u je m n ie na c a łe ż y c ie zak on n e i n a w y tr w a n ie w p o w o ła n iu . D la teg o p rak tyk a d a w a n ia p ozw oleń na p ob yt poza d om em zak on ­ n y m p ow in n a b yć bardzo ograniczona i sto so w a n a raczej w fo r m ie w y ją tk u .

W cza sie teg o pobytu poza dom em zak on n ym w cela c h a p o sto l­ sk ich posiada zak on n ik w sz y stk ie p raw a w za k o n ie, pod lega sw ym . p rzeło żo n y m i m a sp ełn ia ć w sz y stk ie o b o w ią zk i zak on n e, a tylko- c h w ilo w o jest zw o ln io n y z ćw iczeń ży cia w sp ó ln eg o i e w en tu a ln ie z. in n y c h o b o w ią zk ó w , k tó r y c h n ie m oże w y p e łn ić poza k la sz to r e m . G dy chodzi o ćw ic z e n ia zakonne, zw ła szcza o m o d litw ę, p o w in ien w y ­ p e łn ia ć je p ry w a tn ie.

Z akonnik p o w in ien być w łą czo n y do ja k ieg o ś dom u sw eg o za­ kon u (p row in cji) lu b do dom u g łó w n eg o , aby m ógł od czasu do czasu sp ęd zić n ie k tó r e d n i w gron ie sw y ch w sp ółb raci, w łą c z y ć się w fa k ­ ty c z n e ży cie w sp ó ln e .

3 Z e w z g l ę d u na z d r o w e

W ysiłeik za k o n n ik ó w jest n iera z w ię k sz y od w y s iłk u osób św ie c k ic h p o sta w io n y ch w ty c h sam ych w a ru n k a ch (n a u czy cieli, p ielęg n ia rek , k u ch a rek itd), gd yż osob y zakonne, poza pracą zaw od ow ą, są obo­ w ią z a n e n ad to do w y k o n a n ia różnych p ra k ty k d u ch ow ych , k tóre ta k ż e w y czerp u ją . D la te g o dość często o sob y zak on n e są chore, w y czerp a ­ ne n erw o w o , tracą zd row ie w p ow ażn ym stop n iu . P otrzeb n e jest l e ­ c z e n ie lub od p o czy n ek w od p ow ied n ich w a ru n k ach .

* D ek ret R e li g io n u m la i c a li u m K ongr. Zak. z 31 V 1966 r., A A S 59 (1967) 362—364.

P r z e b y w a n ia za k o n n ik ó w poza dom em 141 Z asadniczo dom za k o n n y (na te r e n ie p ro w in cji czy zakonu) m a dać m ożność w y p o czy n k u i lecz en ia , ale często b rak o d p o w ied n ich w a r u n ­ k ó w , a m oże te ż jest w y m a g a n y p ob yt w szp italu lu b san atoriu m . N a .przełożonych sp o czy w a o b o w ią zek d bania o zd ro w ie p o d w ła d n y ch i on i o k r e ślą , po k o n su lta c ji z lek arzem , czy p otrzeb n y jest w d an ym p rzy­ p ad k u pobyt p o za d om em zakonnym .

Z pow odu ch orob y m ogą w sz y sc y p rzełożen i, zgod n ie z k o n sty tu cja m i, u d z ie lić p o zw o len ia na p ob yt poza d om em zak on n ym do sześciu m ie ­ się c y . Na ok res do roku a n a w e t dłu żej, o ile to jest p otrzebne, p o ­ z w o le n ia u d ziela ją ty lk o p rzeło żen i g en era ln i (p rzełożone g en era ln e) z a k o n ó w na p raw ie p a p ie s k im 7. P rzeło żen i g e n e r a ln i m ogą to u p o w a ż­

n ie n ie d eleg o w a ć in n y m w y ż sz y m przełożonym , podobnie jak w p rzy­ padku pracy a p o sto lsk ie j, o czym w y ż e j b yła m ow a.

S ta n p ra w n y chorego zak on n ik a w n iczym się n ie z m ie n ił przez po­ b y t poza dom em zak on n ym . J ed y n ie co do sp ełn ia n ia o b o w ią zk ó w z a ­ k o n n y ch k orzysta ze z w o ln ie ń i złagod zeń , ze w zg lęd u na stan zd row ia. P o w in ien też u trzy m y w a ć sta ły k on tak t ze sw y m p rzełożonym i s t o - .sow ae się do jego p o leceń i rad.

4. Z in n y c h p o w o d ó w

M ogą jeszcze istn ieć in n e w a żn e i słu sz n e pow od y, dla k tórych n a ­ le ż y u d zielić p o zw o len ia na p rzeb y w a n ie p oza dom em zakonnym , oprócz t y c h trze eh o m ó w io n y ch w y ż e j. N a jczęściej b ęd ą to o b o w ią zk i w y n ik a ­ j ą c e z m iło ści b liźn ieg o a ty p o w y m p rzyk ład em m oże b yć o b ecn ie k o ­ n ieczn o ść n ie s ie n ia p o m o cy ch orym rodzicom , n ie k ie d y o p u szczon ej siosrtrze lub bratu. O ty m , czy jest to w ażn a i słu szn a p rzyczyn a w y ­ d a ją sąd p rzeło ż en i ('por. kan. 606 § 2) a n ie za in te r e so w a n y zak on n ik . K od ek s p raw a k a n o n iczn eg o (kan. 62il—624) w sp o m in a jeszcze o z b ie ­ la n i u fu n d u sz ó w na u trzy m a n ie drogą k w e sty , a z te j r a cji o p rzeb y ­ w a n iu za k o n n ik ó w poza d o m em zak on n ym . S p raw a ta d zisiaj posiad a m n iejsze zn a czen ie p ra k ty czn e, a le gd yb y m ia ła z a sto so w a n ie, n a le ż y za ch o w a ć p rzep isy k od ek su i in stru k cje S to lic y A p o s to ls k ie j8.

O becnie n a to m ia st zdarzają się p rzyp ad k i p roszen ia o p o zw o len ie n a d łu ższy pobyt poza d om em zak on n ym w celu w y p ró b o w a n ia sw eg o p o­ w o ła n ia . C hodzi o p ro fesó w cza so w y ch albo o p ro fesó w m ających pro­ fe s ję w ie c z y stą , a le w ą tp ią c y c h w sw e p o w o ła n ie i za sta n a w ia ją cy ch się, cz y n ie prosić o in d u lt sek u la ry za cji. Jeżeli p rzeło żen iu osądzą, że tak a p rób a m oże w y ja śn ić sy tu a cję, m ogą dać o d p o w ied n ie p o zw o len ie.

P rzeło żen i w y ż si w sz y stk ic h zak on ów są tu ik om petentni w g ran icach 7 Z godnie z reskr. pap. C u m a d m o t a e i dekr. K ongr. Zak. R e li g io n u m la i c a li u m . P rzeło żen i gen . zak on ów na p ra w ie d iecez. m uszą p rosić o p o zw o len ie S to lic ę A p ost.

8 B liższe s z c z e g ó ł y zob. J. B a r , Z a k o n n ik po za k l a s z t o r e m s. 111— 313, 135— 136, 161, 163.

sześciu m iesięc y . P o z w o le n ia na okres do rok u m ogą u d z ie lić ty lk o p rzeło żen i g e n e r a ln i za k o n ó w n a p ra w ie p a p iesk im , n a m o cy resk ry p tu apost. Cum admotae i d ek retu Reliffionum laicalium K on g reg a cji Z a­ k o n ó w . G d yb y w ciągu roku sp ra w a n ie w y ja ś n iła się, trzeb a p ro sić S to lic ę A p ost. o p o zw o len ie n a d a lszy p ob yt poza dom em zak on n ym a lb o p ostarać się o in d u lt ek sk la u stra cji, gd y is tn ie ją słu szn e pow od y, a lb o w e z w a ć za k o n n ik a do pow rotu. G d yb y p ro fes w ie c z y s ty n ie c h cia ł w ró cić a p rzeło ż en i u w a ża ją , że in d u lt e k sk la u str a c ji n ie ro zw ią że sp ra w y , trzeb a p o sta ra ć się o in d u lt sek u la ry za cji.

P r o fe s cza so w y sam za d ecy d u je, czy w r ó c i do ży cia zakonnego, cz y p ozostan ie w św ie c ie , g d y się sk o ń czy ł okres jego ślu b ów . N a p o d sta ­ w ie in stru k cji Renovationis causam (n. 38) K o n g reg a cji Z ak on ów z 6 I 1969 r. jego p ó źn iejsze p on ow n e w łą c z e n ie s ię do ży c ia z a k o n n eg o jest zn aczn ie u ła tw io n e , gdyż n ie m u si p o w ta rza ć n o w ic j a t u e.

5. Uwagi ogólne

a) N a le ż y so b ie u św ia d o m ić, ż e n a stą p iła częścio w a zm ian a prawa^ k a n o n iczn eg o , gd y ch od zi o d a w a n ie p o z w o le ń na p ob yt z a k o n n ik ó w poza d o m em zak on n ym . N ie z m ien iły s ię p o d sta w y p ra w n e o ż y ciu w sp ó ln y m i zn aczen iu dom u zak on n ego d la ży cia zak on n ego i d zia­ ła ln o śc i a p o sto lsk iej. N a stą p iła jed y n ie p ew n a d ecen tra liza cja , gd y ch o ­ d zi o d a w a n ie p o zw o leń n a p ob yt poza k la szto rem . M ia n o w icie p rzeło ­ ż e n i g e n e r a ln i za k o n ó w n a p raw ie p a p iesk im o tr z y m a li w ła d z ę u d z ie ­ la n ia ty ch p o zw o leń n a okreis do jed n ego ro k u , a g d y ch od zi o p ra cę a p o sto lsk ą i o le c z e n ie , n a w et na okres d łu ższy od jed n ego roku.

b) P r z e ło ż e n i g e n e r a ln i n ie m uszą d a w a ć te g o p o zw o len ia , a le ty lk o m ogą, gd y zajdą słu sz n e p rzyczyn y. S tą d c z ło n k o w ie za k o n ó w n ie m a ją p raw a żąd ać i w y m u sza ć n a p rzeło żo n y ch u d ziela n ia p o zw o len ia .

c) Z ak on n icy, k tó r z y o trzy m a ją p o zw o len ie n a p ob yt poza d om em za k o n n y m ze słu szn y ch pow od ów , a w y k o n u ją s w e o b o w ią zk i za k o n ­ n e i u trzy m u ją łą czn o ść z p rzełożonym i, na og ó ł n ie sp ra w ia ją kłoipo- tó w , n ie są n a m a r g in e sie życia zak on n ego, w ja k iś sposób sp e łn ia ją c e l zakonu, a za k o n b ie r z e za niich o d p o w ied zia ln o ść.

d) In aczej sp ra w a p rzed sta w ia się, g d y zak on n ik n ie m a p e w n o śc i s w e g o p ow ołan ia, chce s ię z jed n ej stron y jeszcze w y p ró b o w a ć a z dru­ g ie j stron y tru d n o m u w y k o n y w a ć o b o w ią zk i za k o n n e. W ty m p rzy ­ padku próba n ie m o że przed łu żać się ponad rok , bo pod k o n ie c rocz­ n e g o pobytu poza k la szto rem p ro fes p o w in ien p o w ró cić do ży cia w s p ó l­ n ego, albo pop rosić o in d u lt sek u la ry za cji. N a to m ia st p o z o sta w a n ie p rzez d łu ższy czas poza w sp ó ln o tą na p ra w a ch e k sk la u stro w a n eg o za­ zw y c z a j n ie r o z w ią z u je sp raw y.

e) J e ż e li zak on n ik n ie w r a c a do dom u za k o n n eg o po u p ły w ie o k resu 9 In n e szczeg ó ły w ty m w z g lę d z ie zob. w pod ręczn ik u : J. B a r , Prawo zakonne po Soborze Watyk. II. W ?”-za w a 1977 s. 1631

P rz e b y w a n ia za k o n n ik ó w poza dom em 143 czasu na ja k i o trzym ał p o z w o le n ie , jest zb ieg iem a m oże n a w et ap o­ sta tą od zakonu, za leż n ie od o k oliczn ości. P r zeło żen i p o w in n i go w e ­ zw ać do pow rotu i zagrozić, że p rzystąp ią do w y d a le n ia , je ż e li n ie p o ­ w r ó c i w te r m in ie ozn aczon ym . N ie m ożna b o w ie m p rzed łu żać czasu p ob ytu poza w tspólnotą ponad ok res p rzew id zia n y w p raw ie.

f) S p raw a u trzy m a n ia się zak on n ik a p rzeb y w a ją ceg o poza dom em zak on n ym p o w in n a być jasn o p o sta w io n a od początk u . C zło n k o w ie za­ k o n ó w zdrow i i od d a ją cy się p racy a p o sto lsk iej p o w in n i sam i się u trzy m a ć i n ad to p on osić w s p ó ln e ciężary, jak ie ponoszą p o szczeg ó ln e doimy zakonne. C horzy p o w in n i d ostać w sp a r c ie za p o śred n ictw em s w y c h b ezp o śred n ich p rzełożon ych . Z ak on n icy n ie p e w n i sw eg o p o w o ­ łan ia, p rób u jący się, ró w n ież sam i p o w in n i się u trzym ać. R ó w n ież ci, k tó rzy źle s ię c z u ją w ży ciu w sp ó ln y m , cier p ią cy na n e r w y , a le n ie w ta k im sto p n iu , żeb y n ie m o g li zarobić na w ła s n e u trzym an ie.

g) J e ż e li za k o n n ik z a słu g u je na w y d a le n ie to n a le ż y g o w y d a lić a n ie d aw ać p o zw o len ia na p o b y t poza k la szto rem , b o to o d su w a ty lk o roz­ str z y g n ię c ie sp r a w y , a le jej n ie ro zw ią zu je. T a k że n a le ż y p am iętać, ż e p ra w o n ie p r z e w id u je „u rlop u ” od o b o w ią zk ó w ż y c ia zak on n ego, jak to n iek tó rzy m y ln ie są d zą , gdy proszą o p o zw o len i§ n a p ob yt poza w sp ó ln o tą .

h) Ł ączność z p rzeło ż o n y m i i ja k im ś dom em za k o n n y m p o w in n i u ła ­ tw ia ć p rzeło ż en i, a le sam zak on n ik p rzeb y w a ją cy poza k la szto rem m a s ię o to starać, np. p isa ć listy do p rzełożonych, p rzyjech ać, dać sp ra­ w o z d a n ie itp . In aczej jeg o p ozycja p rak tyczn ie n ie ró żn iła b y się od p o zy cji ek sk la u stro w a n eg o .

i) J e ż e li p rzeło ż en i już n ie m ają w ła d z y n a p rzed łu żen ie p o zw o len ia a za k o n n ik n ie m o że lu b n ie ch ce w ró cić do dom u zak on n ego, n a leży prosić S to licę A p o sto lsk ą o p rzed łu żen ie p o zw o len ia , a lb o p orad zić zak o n n ik o w i, b y s ta r a ł się o in d u lt ek sk la u str a c ji lu b sek u la ry za cji, e w e n tu a ln ie p rzy stą p ić do w y d a le n ia . O czy w iście p r z e d te m trzeb a p rze­ p row ad zić ro zm o w ę z d an ą osobą i w sk azać m o ż liw o śc i z a ła tw ie n ia sp r a w y oraz k o n se k w e n c je , jak ie w y n ik n ą z ew e n tu a ln e g o n ie p o s łu ­ sz e ń stw a .

II. P o o trzy m a n iu in d u ltu ek sk la u stra cji

W olno p rzeb y w a ć p r o fe s o w i poza dom em za k o n n y m po otrzym an iu in d u ltu ek sk la u stra cji, zg o d n ie z k an on em 639. JeSt to p ob yt le g a ln y ,, w n ieza leżn o ści od p rzeło żo n y ch , z za ch o w a n iem w a r u n k ó w n a ło żo n y ch p rzez d a w cę in d u ltu i p raw o pow iszechne (kan. 639).

1. Eksklaustracja zwykła

In d u lt e k sk la u str a c ji d a je S to lic a A post. dla p ro fesó w n a leżą cy c h do za k o n ó w na p r a w ie p a p iesk im , a ord yn ariu sz m ie jsc o w y do zak on ów n a p ra w ie d iecez ja ln y m .

P rzy czy n y p r o szen ia o in d u lt m u szą być p o w a żn e, p rzed sta w io n e p rzez zak on n ik a i p o tw ierd zo n e przez p rzełożon ego. D la teg o do prośby p rofesa, sk iero w a n ej do W ładzy k o śc ie ln e j, d ołącza w y ż sz y p rzeło żo n y s w ą opinię.

D o p rzy czy n słu sz n y c h n a leża ła za w sze k o n ieczn o ść p rzy jścia z po­ m ocą rod zicom , op u szczon ym i p otrzeb u jącym o p ie k i, g d y n ie m ają

in n y ch d zieci. G d yb y m ożn a w in n y sposób zaradzić, np. przez oddanie do zakładu, przez u m ie sz c z e n ie ich u d a lszy ch k r e w n y c h itp., w te d y u sta je słu szn a p rzyczyn a d la u d zielen ia in d u ltu .

C zy jeszcze in n e p rzyczyn y, p o d a w a n e p rzez p rofesa, będą słu szn e i w y sta rcza ją ce, za d ecy d u je d aw ca in d u ltu . O b ecn ie S to lic a A post. ra­ c z e j n ie jest sk łon n a ła tw o u d ziela ć in d u ltu ekisklaustracji, gd yż p rak ­ ty k a w y k a za ła , że to o sła b ia ducha zak on n ego i p rz y g o to w u je d e fin i­ ty w n e op u szczen ie ż y c ia zakonnego.

C zasem n a leży u d z ie lić in d u ltu eksklausitracji, gd y p rofes sp raw ia w ie lk ie tru d n o ści w ż y c iu w sp ó ln y m , sam n ie p op rosi o in d u lt, a le go p rzyjm ie, g d y o ta k i w y sta r a się p rzełożony. J e st to przyczyn a słu szn a , ze w zg lęd u na dobro w sp ó ln o ty , aby jej u ła tw ić s p o k ó j i zgodę. W ty m p rzyp ad k u in d u lt jest d a w a n y na czas n ieo k reślo n y .

Z n a tu ry rzeczy in d u lt ek sk la u stra cji jest cza so w y . P o u k oń czen iu -okresu, n a k tó r y b y ł w y d a n y , zak on n ik p o w in ie n w ró cić pod w ła d zę przełożonych i do ż y c ia W spólnego. N ie k ie d y in d u lt jest n a czas n ie ­ o k reślon y. W ted y tr w a ta k długo, jak długo is tn ie je przyczyn a jego w y d a n ia — i do czasu od w o ła n ia p ro fesa p rzez p rzełożonego.

Z akonnik ek sk la u str o w a n y jest d alej czło n k iem zak on u , a le w sp o ­ sób m n iej d osk on ały. P o z o sta je zw ią za n y ślu b a m i za k o n n y m i i in n y m i o b o w ią zk a m i p ły n ą cy m i z p r o fe sji o i l e d ad zą się p ogod zić z jego p oło­ żen iem . N ie m oże u ż y w a ć stroju zak on n ego, n ie m a głosu czy n n eg o i biern ego, tra ci p raw a i p r z y w ile je sw eg o zakonu, za ch o w u ją c jed y n ie p r z y w ile je d u o h o w e 10. N a m ocy ślubu p o słu sz e ń stw a p o d leg a ord yn a­ r iu sz o w i m iejsco w em u .

P rofes e k s k la u str o w a n y p o w in ien u trzym ać się z w ła sn e j pracy. W y­ ją tk o w o ty lk o m oże m ieć pom oc od zakonu, m ia n o w ic ie g d y e k sk la u - stra cja jest m o ra ln ie k o n ie c z n a a sa m p ro fes n ie m oże zarobić na s w e u trzym an ie.

K a p ła n i e k sk la u str o w a n i otrzym u ją p o zw o len ie na o d p ra w ia n ie M szy św . (celeb reł) od ord yn ariu sza m iejsca p o b y tu 11. T en że ord yn ariu sz m o że p o z w o lić n a w ylk on yw an ie in n y c h czy n n o ści k a p ła ń sk ich (d u sz­ p a stersk ich ), ale n ie d a je to żad n ej n a d ziei na in k a rd y n a cję do d iecezji. J e ż e li zak on n ik n ie z a ch o w u je n ałożon ych m u w in d u lc ie w a ru n k ó w , to po sk oń czen iu .indultu zakon m oże go n ie p rzyjąć — i p rzy stą p ić do

10 P or. kan. 63® i J. B a r , P r a w o za k. s. 3№li—302.

11 D la teg o o b e c n ie S to lic a A p ost. n ie daje k ap łan om in d u ltu e k sk la u ­ stra cji, o ile ja k iś o rd y n a riu sz m ie jsc o w y n ie za p ew n i, że zatru d n i d a­ n e g o zak on n ik a.

[9] P r z e b y w a n ia za k o n n ik ó w poza dom em 145 w y d a le n ia , w e d łu g zasad ogóln ych . T akże gd y b y po czasie w y zn a czo ­ n ym mu w in d u lcie n ie w r ó c ił do dom u zak on n ego, n a le ż y dać m u u p o m n ien ie, b y w ra ca ł, ozn aczając d om i te r m in p ow rotu , oraz zagrozić w y d a len iem . J e ż e li to niie p o sk u tk u je, n a leży p on ow ić w e z w a n ie z u p o­ m n ien iem , a p o tem przep rp w ad zić w y d a le n ie , zg o d n ie z p raw em po­ w szech n y m .

2. E k s k l a u s t r a c j a w e d ł u g u z n a n i a S t o l i c y A p o s t o l s k i e j

E k sk la u stra cja w e d łu g u zn an ia S to lic y Apoist. (ad n u t u m S a n c ta e S e d i s ) co do is to ty n ie różn i się od z w y k łe j ek sk la u stra ćji. J e d y n ie czas tr w a n ia in d u ltu n ie jest o k reślo n y i za leży od u zn a n ia S to lic y A p ost. A le in d u lt m oże b yć c o fn ię ty , gdy zakon i za in te r e so w a n y pr-ofes są

2godni co do tego.

T aka ek sk la u str a c ja m oże być czaisem łask ą, gd y o to p ro fes p rosi dla. sp e c ja ln y c h p o w o d ó w , np. jest za ło ż y c ie le m n o w ej k o n g reg a cji z a ­ k o n n ej i chce się zająć n ią w y łą czn ie, p ra g n ie p rzep row ad zić ja k ieś d łu ższe b a d a n ia n a u k o w e w sp e c ja ln y c h w a ru n k a ch itp.

C zęściej jednatk posiad a ta k i in d u lt złagod zon ą fo rm ę k a ry alb o śro d k a zarad czego, d la dobra p rofesa a g łó w n ie sp o łeczn o ści za k o n ­

n ej. C h od zi o p ro fesó w u tru d n ia ją cy ch życie w sp ó ln e i p r a c e ze w z g lę ­ d u na sw ój tru d n y ch arak ter, b ra k i ró w n o w a g i p sy ch iczn ej itp. N iera z n ie m ożna ta k ic h p ro fesó w w y d a lić, ibo albo isą już w p o d eszły m w ie k u , a lb o in n e ra c je p rzem a w ia ją za p o zo sta w ien iem ich w za k o n ie, a' z dru­ g ie j stron y ic h pobyt w e w sp ó ln o cie jest na dłu ższą m e tę n ie m o ż liw y do u trzym an ia. W ted y n a k azan a e k sk la u str a c ja ra tu je spokój w dom u zak on n ym , a d an ej o sob ie stw arza m o żliw o ści dalszego tr w a n ia w ślu ­ b a ch i e w e n tu a ln e j r e fle k sji nad sp osob em ży c ia p row ad zon ego w e

w sp ó ln o cie.

P rzed w y d a n ie m in d u ltu p rzeło ż en i zak on n i u sta lą , jaką pom oc du­ ch o w ą i m a teria ln ą d ad zą p ro feso w i. Przed p o w zięcie m d ecy zji w ty m w z g lę d z ie p orozm aw iają z p rofesem , aby p óźn iej u n ik n ąć n iep o ro zu ­ m ień i n ieu za sa d n io n y ch p reten sji.

In d u lt ek sk la u str a c ji w e d łu g u zn an ia S to lic y A p ost. pociąga za sobą o b o w ią z e k op u szczen ia dom u zak on n ego i życia poza zakonem . W obec te g o p rofes n ie m oże go n ie p rzyjąć, jak to m a m iejsce przy z w y k łe j e k sk la u str a c ji. T a k ieg o sp osob u e k sk la u str a c ji n ie zna k od ek s p ra w a k a n o n iczn eg o , z a sta ł w p ro w a d zo n y p rzez p ra k ty k ę, jako k om p rom isow e ro zw ią za n ie tru d n o ści i jest rzadko sto so w a n y .przez S to lic ę A p ost.

M ożna zarzucić, że n ie n a leży szukać n o w ej fo r m y e k sk la u str a c ji, le c z stosow ać w y d a le n ie z zakonu, gdy profes n ie n a d a je s ię do ż y c ia w sp ó ln eg o . C zasem jednak p raw o n a tu ra ln e i w y m o g i ży c ia n ak azu ją sz u k a ć form p o śred n ich za n im p rzystąp i się do rozw iązań o sta teczn y ch .

3. E k s k l a u s t r a c j a k w a l i f i k o w a n a

+

O dnosi się ty lk o do k a p ła n ó w zak on n ych i sto su je się w dw u p rzy ­ padkach:

1) P ragn ie k ap łan zak on n y p rzejść do stan u św ie c k ie g o , ale ch ce jeszcze m ieć czas do n a m y słu . W ięc jest to cza so w a red u k cja do sta n u św ieck ieg o , są z a w ieszo n e w sz e lk ie o b o w ią zk i i p r z y w ile je sta n u za k o n ­ n ego i k a p ła ń sk ieg o , p o z o sta je n ad al o b o w ią zek celib atu .

D aje ta k i in d u lt S to lic a A p ost. gd y jest n a d zieja , że p ro szą cy m oże jeszcze p ow rócić do zakonu i k a p ła ń stw a , rpo ja k im ś czasie.

Z akon n ie m a ob ow iązk u d a w a n ia p o m o cy na u trzy m a n ie.

J e ż e li p ro fes chce w ró cić do zakonu, m a dać znać S to lic y A post. J e ­ ż e li po n a m y śle nie ch c e w ra ca ć, a le p rosi o red u k c ję do sta n u ś w ie c ­ kiego, trzeb a sp raw ę p rzed sta w ić S to licy A post.

2) D rugi p rzyp ad ek zachodzi w ó w cza s, gd y k ap łan zak on n y prosi o in d u lt sek u la ry za cji, a le b isk u p p rzy jm u je go rna p r ó b ę 12. W c za sie te j próby tr a k tu je się go jako ek sk la u stro w a n eg o . G dy po próbie b i­

skup go p rzy jm ie do d iecez ji p rzez inkairdynację, od te g o m om en tu jest sek u la ry za cja . J e ż e li b isk u p n ie p rzyjm ie, in d u lt tra ci m oc i zak on n ik m u si w rócić do zakonu.

/

III. Po w y d a le n iu z zakonu

P ro fes cza so w y , p ra w n ie w y d a lo n y z zakonu, jest z w o ln io n y ze ślu ­ b ów i in n y ch o b o w ią zk ó w zak on n ych (kan. 648). P rzech o d zi do stanu św ieok iego.

In aczej w yglątja sta n p raw n y p rofes a w ie c z y ste g o . J est on n ad al zw ią za n y ś l u b a m i13 zak on n ym i (kan. 669), n ie p r z y słu g u ją m u ża d n e p raw a w zak on ie, n ie m oże n iczego dom agać się od zakonu 14, n ie m o że n osić stroju zak on n ego. P raw o n ie rozstrzyga czy w y d a lo n y k o rzy sta z p r z y w ile jó w zak on n ych . J est jed n a k d a lej zak on n ik iem , w ię c p r z y ­ n a jm n iej k orzysta z p r z y w ile jó w d u ch ow ych . M a się p op raw ić i p o stw ierd zen iu p op raw y w ró cić do zakonu (kan. 672).

O becnie w p ra k ty ce an i p ro fesi w ie c z y śc i w y d a le n i z zak on u n ie m y ślą o p ow rocie, zw ła szcza gdy n ie są k a p ła n a m i, a n i zak on n ie w i­ dzi ro zw ią za n ia sp r a w y przez p on ow n e p r z y ję c ie w y d a lo n eg o , p oza w y ją tk o w y m i przyp ad k am i.

D la teg o w p r a k ty c e sto su je się inną drogę. C zasem już w k o n sty tu ­ cja ch jest k la u zu la , ż e w y d a le n i ,są ró w n o cześn ie z w o ln ie n i ze ślu b ó w

12 Zob. kan. 641.

13 N ie jest rzeczą p ew n ą, czy ta k ż e m a zach ow ać in n e o b o w ią zk i zakonne; ra czej p rzyjm u ją p ow ażn i k a n o n iśc i, że n ie, por. J. B a r , P r a w o zak. s. 318.

14 Z ak on n icy n a le ż y zw ró cić p osag (kan. 551 § 1) i e w en tu a ln ie dać p ew n ą pom oc m a teria ln ą w g ran icach k anonu 643 § 2. Z ak o n n ik o w i p o ś w ięcen ia ch w y ż sz y c h n a le ż y się p e w ie n z a siłe k w e d łu g k a n . 671.

[11] P r z e b y w a n ia za k o n n ik ó w poza dom em 147 i in n y ch ob ow iązk ów , c z y li otrzym u ją in d u lt sek u la ry za cji. C zasem S to lic a A p ost. p o tw ierd za ją ca d ek ret w y d a le n ia (lub w y d a ją c a ta k i d e ­ kret), dod aje k la u zu lę, że w y d a le n ie pociąga z w o ln ie n ie ze ślu b ó w i in n y ch o b o w ią zk ó w zak on n ych . W (pozostałych p rzyp ad k ach sa m za­ in tereso w a n y p o w in ien pop rosić o in d u lt s e k u la r y z a c ji15.

IV. Ze w z g lę d ó w n ieza leżn y ch od zak on n ik a

M oże zajść p rzy p a d ek , że p ro fes n ie z a le ż n ie od sw ej w o li zn ajd zie s ię p rzez (dłuższy czas poza dom em zak on n ym , np. z p o w o d u w o jn y (o d - •cięcie przez fron t), k lę s k i ż y w io ło w e j itp.

N ie jest an i zb ieg iem a n i a p o sta tą , a le fa k ty czn ie n ie p o d leg a p rzeło ­ żon ym i n ie m oże w y p e łn ia ć o b o w ią z k ó w p ły n ą cy ch z ż y c ia w sp ó ln eg o . P o sia d a w s z y s tk ie p raw a za k on n e, m a zach ow ać ślu b y i in n e o b o w ią z k i w y n ik a ją c e z ży c ia zak on n ego, o ile dadzą s ię za ch o w a ć w jeg o p oło­ żen iu p rzym u sow ym . C ieszy się ta k ż e w sz y stk im i p r z y w ile ja m i sw eg o zakonu.

J est o b ow iąząn y przy n a jb liższej ok azji p o in fo rm o w a ć sw eg o p rze­ łożon ego o sw e j sy tu a c ji i p op rosić o w sk a z a n ie n a n a jb liż sz ą p rzy ­ szłość. R ów n ież jest o b o w ią z a n y zaraz p ow rócić do dom u za k o n n eg o , gd y m in ie stan k o n ieczn o ści.

G d yb y nie w y k o n a ł w sp o m n ia n y ch o b o w ią z k ó w i n ie p o w ró cił do zakonu, jego d a lszy p ob yt b ęd zie n iep ra w n y i n a le ż y za sto so w a ć do n iego p rzep isy p ra w n e o zb ieg a ch lu b a p o sta ta ch z aakonu.

V . B ez p o zw o len ia

1. B e z p r a w n e p r z e d ł u ż e n i e p o z w o l e n i a

P o b y t poza k la szto rem bez p o zw o len ia m a m ie jsc e n a jp ierw w te d y , gd y zak on n ik n ie w ra ca do k la szto ru , gdy m u się sk o czy ł o k res czasu , n a k tó ry otrzy m a ł p o z w o le n ie na p ob yt poza d om em zakonnym .

J e ż e li m a zam iar w rócić, n a leży go tra k to w a ć jako zb iega (fu g itiv u s). J e ż e li n ie m a zam iaru p ow rotu , jest ap ostatą. W p r a k ty c e c z a se m tru d n o rozróżnić — trzeb a p rzeczek ać i w e z w a ć p ro fesa do p o w ro tu ,

J e ż e li p ro fes n ie r e a g u je n a w e z w a n ie p rzeło żo n eg o a lb o szu k a b e z ­ p o d sta w n y ch u sp r a w ie d liw ie ń dla otrzym an ia p o z w o le n ia na d a lszy p ob yt poza d om em za k o n n y m , n a le ż y go u p om n ieć, ozn aczyć term in p ow rotu i zagrozić w y d a le n ie m , o ile n ie p osłu ch a. G dy n ie p o słu sz e ń ­ stw o trw a d alej, trzeb a p o sła ć d ru gie u p o m n ien ie k a n o n iczn e, z za zn a ­ czen ie m n o w eg o term in u p ow rotu . S k o ro i to n ie p o sk u tk u je, p r z y stę ­ p u je s ię do w y d a le n ia , w e d łu g o g óln ych zasad praw a.

15 P ra w n e p o ło żen ie zak on n ik a p o siad ającego w y ż sz e św ię c e n ia r eg u ­ lu ją k an on y 670— 672. T u taj te j sp ra w y n ie o m a w ia m , zob. k o m en ta rz w pod ręczn ik u : J. B a r , P raw o zak. s. 313—320.

O pisana procedura p o z w o li u su n ąć sy tu a cje n ie ja sn e , cią g n ą ce się n iera z m iesią ca m i lu b la ta m i, co do k tórych n ie m ożn a sob ie w y ro b ić zd an ia, c z y za k o n n ik jeszcze n a leży dp zak on u , czy już z rezy g n o w a ł z ży cia zakonnego,' a tk w i ty lk o w pozorach.

2. Ucieczka i apostazja

F ak t u c ie c z k i i a p o sta zji .z zakonu (kan. 644 i 645) od sam ego p o czą t­ ku sta w ia za k o n n ik a w sy tu a c ji n ie p r a w id ło w e j, gd y chodzi o jego p r z e b y w a n ie ipoza d om em zak on n ym oraz p ocią g a za sobą kary.

S p r a w y te są jasn o u ję t e w p o w szech n y m p ra w ie k a n o n iczn y m i u z u ­ p ełn ia n e w k o n sty tu cja ch p o szczeg ó ln y ch zak on ów , d latego n ie ma p o­ trzeb y b liż sz e g o ich ro zp atryw an ia. N a to m ia st n a le ż y ty lk o u zu p ełn ić jak m ają p ostąp ić p rzeło ż en i w ty c h p rzypadkach.

(N ajpierw p rzeło ż en i m u szą się u p ew n ić, czy zak on n ik chce jeszcze w róoić d o doimu zak on n ego. Dlaitego p o w in n i sta r a ć się n aw iązać z nim łączn ość. J e ż e li zak on n ik n ie od p ow iad a, albo ozn ajm i, że zry w a z za- k o n iem , trzeb a mu p osłać w e zw a n ie do p o w ro tu , ozn a czy ć term in i z a ­ grozić (w ydaleniem . G dy to nie p o sk u tk u je, n a le ż y p osłać d ru g ie w e ­ zw a n ie z u p o m n ien iem kan on iczn ym . S koro i tera z n ie b ęd zie sk u tk u, p rzy stęp u je się do w y d a le n ia . N ie m ożna b o w iem d op uścić, ab y pozo­ sta w ić sp ra w y p erso n a ln e n iew y ja śn io n e, gd yż sp ołeczn ość zakonna m u si w ied zieć , kto do n iej n a leży a k to już zr e z y g n o w a ł z p rzy n a leż­ n o śc i do n iej.

D e r e lig io s is e x tra cla u stra d e g en tib u s

O bligatio m a n en d i in dam o relig io sa cum v ita com m u n i con iu n gitu r. M u ltae ta m en sunt c a u s a e ab hac o b lig a tio n e ad te m p u s e x c u sa n te s. In p ra esen ti a rticu lo au ctor de legitim iis ca u sis, de c o n cessio n e lic e n tia e , d e v ariis cir c u m sta n tiis tractat. In su per de e ffe c tib u s iu rid icis e x p lic a - tio n e s dat, quia a lia est p ositio iu rid ica r e lig ia si, q u i lég itim a lic e n tia m u n itu s e x tr a claulstra d e g it e x iu s ta e t g ra v i ca u sa , a lia r elig io si e x - c la u s tr a ti e l ille g itim e e x e u n tis e dom o relig io sa .