Onderzoek naar de veiligheid van de boezemkade van de polder Gelderingen

Gel deri ngen

.

A-77.021

2. Beschrijving van de polder, de boezem en de kade

2.1. De polder

2

2.1.1.

Ligging

2

2.1.2.

Oppervlakte en peilen

2

2.1.3. Inwoners en economi sche bel angen

2

2.1.4. Gevolgen van een doorbraak

2

2.2. De boezem

3

2.2.1. Oppervlakte en peilen

3

2.2.2. Mogelijkheden tot compartimentering

3

2.2.3.

Daling van

de boezem

bij

een doorbraak

3

ding

b i j

een doorbraak

4

2.3. De kade

4

De lengte

van

de kade

4

2.3.2. Beschrijving van de kade

4

2

2.2.4. Gevolgen voor de scheepvaart en waterhuishou-

2.3.1.

2.3.3. Aanwezigheid van vreemde objecten

6

2.3.4. Onderhoud

van

de kade

6

3. Geschiedenis

7

4. Beoordeling van de veiligheid

van

de gehele kade

8

Bijl.nr.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Omschrijving

Situatie, overzicht genomen

f o t o ' s .

Geologisch rapport LGM

Foto

1

en 2

Foto

3

en

4

Foto

5

en

6

Foto

7

en

8

Foto

9

en

10

Foto 11 en

1 2

Foto

13

en

1 4

Foto

1 5

en

1 6

Foto

17

en

1 8

Foto

19

en 20

Foto

2 1

Tek.nr.

A4/78.362 A4/ 78.586 A4/78.587 A4/78.588 A4/78.589 A4/78.590 A4/78.591 A4/78.592 A4/78.593 , A4/78.594 A4/78.595 A4/78.596

1. I n l e i d i n g

I n h e t kader van h e t s y s t e m a t i s c h kade-onderzoek i s een onderzoek i n g e s t e l d n a a r de v e i l i g h e i d van d e boezemkaden r o n d de p o l d e r Gel d e r i ngen.

Deze p o l d e r b e h o o r t t o t h e t waterschap V o l l e n h o v e en 1 de p r o v i n c i e O v e r i j s s e l .

De kade beschermt een t a m e l i j k g r o o t , n i e t d i e p l i g g e n d d a t hoofdzakel i j k u i t g r a s l a n d b e s t a a t .

g t i n

g e b i e d

H e t onderzoek i s b e p e r k t gebleven t o t een v e r k e n n i n g en h e t maken van een s e r i e f o t o ' s van de kaden l a n g s h e t kanaal Steenwijk-Ossen- z i j l en h e t S t e e n w i j k e r d i e p . Bovengenoemde werkzaamheden hebben plaatsgevonden i n m a a r t 1978.

Het L a b o r a t o r i u m v o o r Grondmechanica (LGM) h e e f t v o o r h e t b e t r o k k e n g e b i e d een g e o l o g i s c h r a p p o r t samengesteld, d a t a l s b i j l a g e 2 i s b i j g e v o e g d a

B i j de r a p p o r t e r i n g i s tevens g e b r u i k gemaakt van gegevens d i e h e t waterschap Vollenhove en h e t I n g e n i e u r s - en A r c h i t e k t e n - bureau van H a s s e l t en de Koning beschikbaar hebben g e s t e l d , waar- onder h e t "Algemeen p l a n v o o r de v e r b e t e r i n g van de uitgeveende gronden i n h e t l a n d van Vollenhove".

2. Beschri.ivina van de Polder. de boezem en de kade 2 . 1 . De polder

2.1.1. Ligging

De polder Gelderingen l i g t ten zuiden

van

Steenwijkerwold in de provincie Overijssel. Aan de noordzijde

wordt

de polder be- grensd door het kanaal Steenwijk-Ossenzijl en

aan

de zuid-oost- z i j d e

door

de Steenwijkerdiep. I n het westen grenst de polder aan de polder Wetering-Oost.

2 . 1 . 2 . Oppervlakte en peilen

De polder Gelderingen heeft een waterstaatkundige oppervlakte van 800 ha. Het polderpeil i s vastgesteld

op NAP

-

2,60

m.

Het maaiveld in de polder l i g t in het zuiden en westen

op NAP

-

1 , 3

m ,

in het noorden

op

NAP

-

1,l

m

en in het oosten op NAP

-

1

rn.

Het

gemaal s t a a t in het noord-westelijk deel

v a n

de polder en s l a a t u i t

op

een Slibkolk welke met het kanaal Steenwijk-Ossen- z i j l i n open verbinding s t a a t .

Het gemaal heeft twee pompen met een c a p a c i t e i t

van

50 en 80 m 3 /min b i j een opvaarhoogte van 2,15 m.

2.1.3. Inwoners en economische belangen

De polder bestaat grotendeels u i t grasland met

wat

bouwland en t e l t een 40-tal boezenbedri jven.

Het aantal inwoners i n de polder Gelderingen zal naar ruwe schatting in de

b u u r t

van

de 200 liggen.

2.1.4. Gevolgen

van

een doorbraak

Na een eventuele doorbraak

v a n

een der boezemkaden

van

de polder Gelderingen zal

ook

de polder Wetering-Oost inunderen. De Wold

Lakeweg d ie de scheiding tussen de beide

polders

vormt

kan

s l echt s water keren

t o t

NAP

-

1

m.

Beide polders zullen d a n

ook t o t

NAP

-

0 , 8

m

inunderen. Bij de berekening z i j n de volgende aannamen gedaan:

-

De oppervlakte

van

de boezem bedraagt 5000 h a ,

-

De stand van de boezem b i j doorbraak bedraagt NAP

-

0,60

m.

-

De boezem i s n i e t gecompartimenteerd.

-

Met s l o o t b e r g i n g van de p o l d e r i s geen r e k e n i n g gehouden.

-

Het l a a g s t e p u n t i n de Wold Lakeweg l i g t op NAP

-

1

m

waar- door de p o l d e r Wetering-Oost mee i n u n d e e r t .

Na een doorbraak van de kade z a l , wanneer met bovenstaande i n u n d a t i e - hoogte r e k e n i n g gehouden wordt, gevaar o n t s t a a n voor de i n beide p o l d e r s aanwezige b e v o l k i n g .

Bovendien z a l aan de v e e t e e l t , akkerbouw en bebouwing schade toe- gebracht worden.

2.2. De boezem

2.2.1. Oppervlakte en p e i l e n

De boezemwateren rond de p o l d e r Gelderingen behoren t o t h e t boezem- gebied van h e t waterschap Vollenhove en staan hiermee i n open

v e r b i n d i n g .

De t o t a l e o p p e r v l a k t e van de boezem bedraagt c i r c a 5000 ha. Het p e i l van de boezem w o r d t i n de zomermaanden zoveel m o g e l i j k gehouden op NAP

-

0,7

m

en i n de wintermaanden op NAP

-

0,8

m.

Bovendien o n t v a n g t h e t waterschap Vollenhove h e t water van

1.

de s t e e n w i j k e r A en haar bovenloop

2. h e t waterschap N i jeveen-Kolderveen.

Het Meppelerdiep w o r d t door h e t nieuwe gemaal Zedemuden t e Z w a r t s l u i s bemalen.

B i j b u i tengewone omstandig heden kan h e t tvleppel erd i ep v i a een a f l a a t w e r k t e Beukers l o z e n

op

de boezem van h e t waterschap Vol lenhove.

2.2.2. Mogelijkheden t o t compartimentering

De boezemwateren van h e t waterschap Vollenhove z i j n volgens de w a t e r s t a a t s k a a r t n i e t t e compartimenteren.

2.2.3. D a l i n g van de boezem b i j een doorbraak

B i j een doorbraak van de kade l a n g s de S t e e n w i j k e r d i e p en h e t kanaal S t e e n w i j k - O s s e n z i j l , z a l de boezem ongeveer 0,2

m

dalen,

2 . 2 . 4 . Gevolgen

voor

de scheepvaart en waterhuishouding b i j een doorbraa

k

De gevolgen

voor

de scheepvaart en waterhuishouding zullen

na

een eventuele doorbraak

van

een der boezemkaden zeer gering z i j n .

2.3. De kade

2.3.1. De lengte

van

de kade

De t o t a l e lengte boezemkade

van

de polder Gelderingen bedraagt ongeveer 1 0 km.

De kade langs de Steenwijkerdiep heeft een lengte

v a n

circa

4

km en langs het kanaal Steenwijk-Ossenzijl c i r c a 6 km.

2.3.2. Beschrijving

van

de kade

Voor

de p l a a t s en richting

van

de f o t o ' s

w o r d t

verwezen

naar

bijla g e

1.

De 100

m

lange tussenkade in het noord-westen, welke de scheiding

vormt

tussen de polder Gelderingen en het natuurreservaat

''Weerribben"s heeft over de gehele lengte een ongeveer 3

m

brede asfal tweg op de c irc a 5

m

brede kruin ( f o t o i ) .

Tussen de Wold Lakeweg en het kanaal Steenwijk-Ossenzijl l i g t een groene kade met kleine bomen in het binnentalud. Het achter- land l i g t hier op boezemhoogte ( f o t o 2 ) .

Het kadegedeelte langs het kanaal Steenwijk-Ossenzijl

t o t

aan

de lozingstocht

van

het gemaal, heeft een kruinbreedte

van

circa 5

m

en een bomenrij in de binnenkruinlijn. De oever heeft in d i t kadegedeelte geen verdediging, wel komt h ie r rietbegroeiing

voor

(f o to 3 ) .

Het kadegedeelte langs de lozingstocht naar het gemaal, heeft een kruin

van

cir c a 6

m

met een zandpad erop.

In

de binnen- en buitenberm, beide met een breedte van c ir c a 2

m ,

s t a a t een zware bomenrij. De oever i s

ook

h ie r onverdedigd, wel

komt

over d i t gedeelte een circa 2

m

brede rietbegroeiing

voor

( f o t o 4 , 5 en 6 ) . De groene kade langs het kanaal Steenwijk-Ossenzijl vanaf de

lozingstocht

t o t

300

m

v o o r de Hesselingendijk, heeft hier een kruinbreedte

v a n

c irc a 1 2

m.

P l a a t s e l i j k komen bomen in de

b i n n e n k r u i n l i j n voor. De oever i s , i n d i t kadegedeelte, eveneens onverdedigd. R i e t b e g r o e i i n g komt ook h i e r voor. P l a a t s e l i j k i s de r i e t b e g r o e i i n g onderbroken en i s de kade door a f k a l v i n g a a n g e t a s t ( f o t o 7 en 8).

H e t h i e r o p volgende kadegedeel t e t o t aan de Hessel i n g e n d i j

k

(300 m) h e e f t een ongeveer 3 m brede a s f a l t w e g op de k r u i n . De kade h e e f t een binnen- en buitenberm van r e s p e c t i e v e l i j k 2 en 3

m.

I n de binnenberm s t a a t een b o m e n r i j en op de b u i t e n - berm komen p l a a t s e l i j k s t r u i k e n voor. De oever i s h i e r onver- dedigd. H e t a c h t e r l a n d l i g t h i e r l a g e r dan de boezem ( f o t o 9 ) . H e t volgende kadegedeelte l a n g s h e t kanaal S t e e n w i j k - O s s e n z i j l t o t aan de T h i j e n d i j k h e e f t een c i r c a 5

m

brede k r u i n met p l a a t - s e l i j k bomen i n binnen- en b u i t e n t a l u d ( f o t o 10).

De o e v e r v e r d e d i g i n g b e s t a a t u i t een p a l e n r i j met d a a r a c h t e r een doek. Op p l a a t s e n waar de o e v e r v e r d e d i g i n g i s beschadigd, w o r d t de oever door a f k a l v i n g a a n g e t a s t ( f o t o 11).

De k r u i n h o o g t e van de kade l a n g s h e t kanaal S t e e n w i j k - O s s e n z i j l v a r i e e r t van NAP

-

0,2 m en NAP, t e r w i j l h e t a c h t e r l a n d

d i r e k t a c h t e r de kade tussen NAP

-

1,5

m

en NAP

-

0 , l

m

l i g t . Vanaf de T h i j e n d i j k l i g t , t o t aan de bebouwing een c i r c a 2,5

m

brede a s f a l t w e g op de k r u i n van de kade. De oever l a n g s d i t kadegedeel t e i s onverdedigd, wel komt p l a a t s e 1 i j k r i e t b e g r o e i i n g voor ( f o t o 1 2 ) .

Na de bebouwing g a a t de a s f a l t w e g o v e r i n een c i r c a 3 m breed zandpad. I n de buitenberm welke een b r e e d t e h e e f t van c i r c a

2

m

staan p l a a t s e l i j k zware bomen. H i e r n a g a a t t o t aan h e t Steen- w i j k e r d i e p de kade o v e r i n een groene kade, h e t a c h t e r l a n d l i g t h i e r op kadehoogte ( f o t o 1 3 ) .

H e t l a n d a c h t e r de kade l a n g s h e t S t e e n w i j k e r d i e p , t e n zuidwesten van h e t kanaal S t e e n w i j k - O s s e n z i j l l i g t op kadehoogte ( f o t o 1 4 ) . D i t o o s t e l i j k d e e l van de p o l d e r i s b e g r o e i d met bomen. Op h e t b u i t e n t a l u d i s p l a a t s e l i j k een b o m e n r i j aanwezig. De oever h e e f t geen v e r d e d i g i n g en i s

op

v e l e p l a a t s e n door a f k a l v i n g a a n g e t a s t

( f o t o 1 5 ) . R i e t b e g r o e i i n g komt, met u i t z o n d e r i n g van de bescha- d i g a e g e d e e l t e n , l a n g s de h e l e kade v o o r .

Na d i t kadegedeelte, met een l e n g t e van 500

m

i s e r tussen h e t Steenwi j k e r d i e p en h e t kanaal Steenwi jk-Ossenzi j l een tussenkade aanwezig. I n deze tussenkade staan op b e i d e k r u i n l i j n e n bomen

Het kadegedeelte na de tussenkade heeft een

3

m

breed zandpad

op

de kruin. Plaatselijk i s e r een greppel

aan

de teen

van het

binnentalud aanwezig.

De kade komt verder overeen met het voorgaande kadegedeelte

( f o t o

1 7 ) .

Ongeveer

500 m

voordat het

z a n d p a d

overgaat

i n

een asfaltweg,

l i g t e r

voor

de kade een strook riet-vlietland

waarop bomen

en bebouwing aanwezig z i j n . Plaatselijk komen hier diverse

soorten beschoei ingen

voor

( f o t o

18).

De

vorm

v a n

het kadegedeelte dat hierop

v o l g t

t o t aan

"De Twin

I "

komt

in grote lijnen overeen met het hiervoor beschreven kade-

gedeelte. Het zandpad i s alleen overgegaan

i n

een circa

2 , 5

m

brede asfal tweg ( f o t o

1 9 ) .

Ongeveer

200

m voor

"De

m i n I "

staan e r bomen

i n

zowel de binnen-

a l s buitenberm. Aan de teen

van de kade i s p l a a t s e l i j k een greppel

aanwezig ( f o t o

20).

I n

het kadegedeelte net

voor

"De

T w i n 11"

staan e r alleen nog bomen

in de buitenberm. Het achterland i s hier weer lager

d a n

de boezem

( f o t o

2 1 ) .

De kruinhoogte

van de kade langs het Steenwi

j

kerdiep varieert

tussen

NAP

-

0,2

m

en

NAP,

terwijl h e t achterland direkt

achter de kade tussen

NAP

-

1 , 3

m

en

NAP

-

0 , 4 m l i g t .

2.3.3. Aanwezigheid

van

vreemde objecten

Diverse kabels en leidingen kruisen de boezemkaden van de polder

Gel deri ngen.

Mogelijk liggen in lengterichting

van bepaalde kadegedeelten ook

kabels en leidingen.

Op

veel kadegedeel ten komen bomen, s t r u i ken, etc. voor.

2.3.4. Onderhoud

van

de kade

Het onderhoud

van

de kade bestaat voornamelijk

u i t

het j a a r l i j k s

aanbrengen

van herstellingen, met

i n

het bijzonder aan de buiten-

t a l u d s

die

door

de plezier c.q. scheepvaart ernstig aangetast

kunnen worden. Daarnaast nog het snoeien van bomen en struiken,

het snijden van het r i e t en het uitvoeren v a n kleine verbeteringen.

3 .

Geschiedenis

I n

1932

werd een begin gemaakt met het droogmaken van de uitge-

veende gronden

van de polder Gelderingen.

De kaden werden

op

dezelfde wijze aangelegd a l s

i n

de proefpolder

(polder Giethoorn).

De omkadingen werden voorzien

van een zandkist

van

1 m

breedte en

reikten in gedeelten

met

ongeroerd veen n i e t dieper

dan

de boven-

kant

van het veen. Onder de t e verharden wegen hebben deze zand-

kisten een breedte van

3

m

met een

minimum

diepte van

1

m

onder

de di jkkruin.

Het benodigde zand

voor

deze kaden ontleend

aan de aanliggende

of

i n

de nabijheid liggende boezemwateren en

aan

de reeds eerder ge-

maakte zanddepôts.

B i j

de aanleg van de polder werd rekening gehouden met de aanleg

van de weg Steenwi

j k-B1 okzi j 1

.

4.

Beoordeling

van de veiligheid van de gehele kade

Na

een visuele verkenning

en

op

grond

van

het

geologisch

rapport

van

het Laboratorium voor

Grondmechanica ( b i j l a g e

2 )

i s besloten

om

in de kaden

rond de polder Gelderingen geen s t a b i l i t e i t s o n d e r -

zoek t e verrichten.

Enkele redenen hiervoor

z i j n :

a ) Het ruime profiel van de kaden

b )

Het geringe verschi 1 tussen boezempei 1 en het maaivel dhoogte

i n

de polder.

Gezien het ruitiie profiel en de geringe kerende hoogte kan gesteld

worden

d a t

de kaden rond de polder Gelderingen

u i t

s t a b i l i t e i t s -

overwegingen al s vei 1 ig kunnen worden aangemerkt.

Tijdens de verkenning

i s

geconstateerd

d a t

de

oevers onder andere door de toenemende recreatievaart

aangetast worden.

Om

deze aantasting tegen t e

gaan

zullen de oevers

beschermd moeten worden.

Tevens dient rekening t e worden gehouden met ongelijke zettingen

van het kadelichaam;

d i t

a l s gevolg van de variërende dikte

v a n

de veenlaag.

De

hoogteligging

van de k a d e en de

aantasting

van de

oever, moeten

gezien worden

a l s

onderhouds-technische problemen

we1 ke

los staan

van

de s t a b i l i t e i t

v a n de kade.

De aanwezigheid van kabels, leidingen en vreemde objecten i s n i e t

in de beschouwing over de veiligheid van de kaden betrokken.

De aanwezige kabels, leidingen en vreemde objecten dienen t e worden

getoetst aan de volgende leidraden

van

de

Technische Adviescommissie

voor de Waterkeringen.

a. Leidraad voor constructie en beheer van gasleidingen i n ,

o p

en

n a b i j

waterkeringen.

b.

Leidraad voor constructie en beheer van vloeistofleidingen

i n ,

op

en

n a b i j

waterkeringen.

c. Leidraad

voor ontwerp, beheer en onderhoud van constructies en

vreemde objecten

i n , op

en

n a b i j

waterkeringen.

5.

Samenvatting

Polder Gelderingen

De kaden van de polder liggen langs het Steenwijkerdiep en het

kanaal Steenwijk-Ossenzijl en hebben een t o t a l e lengte van onge-

veer

10

km.

De waterstaatkundige oppervlakte

van

de polder, welke

i n

het westen

rechtstreeks aan de polder Wetering-Oost grenst, bedraagt

800

ha.

In

de polder

wordt

voornamelijk veeteelt en enige akkerbouw bedreven.

Het maaiveld in de polder l i g t gemiddeld op

NAP

-

1 , 2 m.

De gemiddelde kruinbreedte bedraagt

4 à 5

m

met een gemiddelde

kruinhoogte

van

NAP

-

0 , l

m.

Het Laboratorium

voor

Grondmechanica heeft van het gebied een geo-

logisch rapport samengesteld.

Hieruit b l i j k t

d a t i n

het kadelichaam,

d a t hoofdzakelijk

u i t

zand

i s opgebouwd, een laag veen

voorkomt, waarvan de dikte varieert

tussen

0 , l

en

0,6

m.

Ter plaatse v a n oude stroomgeulen

kan

deze laag dikker z i j n .

Ten gevolge

van

deze v a r i a t i e s

i n

de dikte v a n deze veenlaag moet

rekening gehouden worden met ongel i j ke zettingen

van het kade-

1

ichaam.

Op

grond

van

de geologie, de profielvorm en de geringe kerende

hoogte, kunnen de kaden

u i t

stabiliteitsoverwegingen

a l s veilig

worden aangemerkt,

Tijdens de verkenning i s geconstateerd

d a t

de oevers onder andere

door

de toenemende recreatievaart worden aangetast.

Om

deze a a n t a s t i n g tegen t e gaan zullen de oevers beschermd

moeten worden.

De hoogteligging

van

de kade en de aantasting

van

de oever, moeten

gezien worden a l s onderhouds-technische problemen, welke los

s t a a n

van

de s t a b i l i t e i t

van

de kade.

De aanwezigheid

van

kabels, leidingen en vreemde objecten i s n i e t

in de beschouwing over de veiligheid v a n de kaden betrokken.

De aanwezige kabels, leidingen en vreemde objecten dienen t e worden

getoetst aan de volgende leidraden van de Technische Adviescommissie

voor

de Waterkeringen.

a.

Leidraad voor constructie en beheer

v a n

gasleidingen

i n ,

op en nabij waterkeringen.

b.

Leidraad voor constructie en beheer

van vloeistofleidingen in,

op

en

n a b i j

waterkeringen.

c. Leidraad

voor ontwerp, beheer en

onderhoud

van

constructies

en vreemde objecten i n ,

op

en

n a b i j

waterkeringen.