Władysław Bugajski
Prawne sposoby zapobiegania
hałasom i szkodliwym drganiom w
mieszkaniach i w zakładach pracy
Palestra 14/11(155), 18-50
18 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 (155)
Do podjęcia in ic ja ty w y w celu szukania now ych rozw iązań pow inno się poczuw ać przed e w szy stk im Zrzeszenie P raw n ik ó w Polskich. Życzliw a pomoc ze stro n y o rg a nów państw ow ego a rb itra ż u gospodarczego oraz w spółdziałanie a d w o k a tu ry — z w ła szcza w z a k resie szkolenia zawodowego — mogą przynieść dużą k orzyść zarów no radcom p ra w n y m , ja k i przede w szystkim gospodarce narodow ej k tó re j potrzebom w zak resie obsługi p ra w n e j m a ją oni sprostać.
P rz ed ośm iom a la ty dużo się mówiło i pisało o potrzebie rea liza cji szeroko z a krojonego p ro g ra m u podniesienia rangi zaw odu radcy praw nego. Je śli — z tych czy innych w zględów — nie powiodło się to w pełni w ów czas, to obecnie n ad a rza się sposobność do sp łacen ia k re d y tu zaufania, jakim społeczność p ra w n ik ó w -ra d c ó w p raw n y ch o bdarzyła i chce n ad a l obdarzać tych, w k tó ry ch rę k u w a ż ą się losy te j ich — n ie w ą tp liw ie w aż n ej dla dalszego harm onijnego rozw oju naszej ekonom iki — g ru p y zaw odow ej.
WŁADYSŁAW BUGAJSKI
Prawne sposoby zapobiegania hałasom
i szkodliwym drganiom w mieszkaniach
i w zakładach pracy
I. H A Ł A SY U CIĄ ŻLIW E I SZK O D LIW E O RA Z SPO SO B Y ICH PO M IA R Ó W I O ZN A CZEŃ (PO JĘ C IA O G 0 L N E )
1. P ro b le m a ty k ę p raw n y ch sposobów zw alczania hałasów m ożna system atyzo w ać w różny sposób. M ożna np. przedstaw ić najp ierw te przepisy, n a k tó re może się pow oływ ać każdy zagrożony lub poszkodow any o ddziaływ aniam i hałaśliw ym i w tedy, gdy:
I. p rzeb y w a on w ja k im ś w łasnym m ieszkaniu (hałasy m ieszkaniow e);
II. p rzeb y w a w ja k im ś m iejscu swojej p racy (hałasy przem ysłow e se n su largo); III. z n a jd u je się n a ulicy, na placu publicznym albo gdy k o rzy sta z publicznych gm achów i z publicznych środków kom unikacji (hałasy k o m u n ik a cy jn e i in n e niż w ym ienione w yżej pod I i I I ) . 1
Do w ielu m ieszkań (I) m ogą jed n ak dochodzić hałasy:
1) od w spólnych u rząd zeń znajdujących się w tych dom ach, w k tó ry c h zn a j d u je się ta k ie m ieszk an ie (dźwigi, urządzenia w odociągowe itp.),
2) z m ieszkań sąsiednich, * i
i W o p ra c o w a n ia c h d o ty c z ą c y c h te c h n ic z n y c h sp o so b ó w z w a lc z a n ia h a ła s ó w s p o ty k a się n a jc z ę ś c ie j p o d z ia ły n a tr z y k a te g o r ie : 1) h a ła s y m ie s z k a n io w e , 2) h a ła s y k o m u n ik a c y jn e i 3) h a ła s y p rz e m y s ło w e .
TJr 11 (155) Z a p o b i e j a n i e hałasom w m i e s z K u n i a c h i \o z a k ł a d a c h p r a c y 191
3) z są sied n ich lokali przem ysłow ych, handlow ych i in n y ch usługow ych, 4) z ulic i z placów publicznych i w ogóle z z e w n ątrz b u d y n k ó w (hałasy sąsiedz kie m ieszkaniow e, sąsiedzkie przem ysłow e i k o m unikacyjne).
P rz ed sta w io n y w yżej u k ła d te j p ro b le m a ty k i m ożna w ięc b a rd z ie j jeszcze roz- członkow yw ać i uściślać. Nie będziem y je d n ak tego tu ta j czynić, pon iew aż w a r ty k u le niniejszym i ta k nie zdołam y om ów ić całej tej p ro b lem aty k i. W p ra c y zaś n in ie j szej będzie o m a w ian a tylko część zagadnienia p ra w n e j ochrony ludzi w m ieszka niach przed h ałasa m i dochodzącym i do m ieszkań od w ew n ętrz n y ch urządzeń b u d y n ków (część p ro b le m a ty k i ad I) oraz zag ad n ien ie zapobiegania szkodliw ym i u ciąż liw ym hałasom w zakładach p ra c y (p ro b le m a ty k a ad II). Sposoby k o n stru o w a n ia zasadniczych dla obecnych rozw ażań ta k ich pojęć, ja k h a ła s szkodliw y i h ałas uciążliw y, zostały om ów ione w osobnym a rty k u le . P rzy p o m n im y tu tylko, że w n a szym system ie p ra w n y m b r a k je st d efin icji szkodliw ości i uciążliw ości h ałasó w i drgań.
2. P ojęcie h ałasu zostało n ato m ia st zdefiniow ane w P olskiej N orm ie PN-61/B-02153r zam ieszczonej w gru p ie V II.25 w K atalogu P olskich N orm pod ty tu łe m „A k u sty k a B u d o w la n a”. 2 N orm a ta uch y liła w stę p n ą część o b o w iązującej d aw n ie j w ty m sam ym za k resie norm y PN-54/B-02150. H ałas zdefiniow any je st w PN-61 B-02153 (zw anej d alej k rótko: „N orm ą”) jako „dźw ięk zakłócający — dźw ięk n ie p rz y jem n y lub n ie p o żą d an y ” (pkt 2.7 N orm y). B ra k u ją c e nam tu pojęcia: „h a ła s szkodliw y’' i „hałas u ciąż liw y ” trzeb a w ięc k o n stru o w ać nie tylko n a p o d sta w ie ogólnych d efi nicji pojęć akusty czn y ch za w arty ch w om aw ianej tu PN-61/B-02153, ale ta k ż e na podstaw ie osiągnięć fizyki (akustyki), psychologii i m edycyny oraz n a p o d sta w ie ustaleń, z a w a rty c h w opraco w an iach S ekcji P ro je k to w a n ia S ta łe j K om isji do- S p ra w B udow nictw a RW PG (w n o rm ie RW PG). S ekcja zaś P ro je k to w a n ia S tałe j K om isji RW PG w zięła za p o d staw ę sw ych o pracow ań zalecenia M iędzynarodow ej K om isji S ta n d a rd ó w z ro k u 1961, zw anej w skrócie ISO (Inte rnational Organization
for Sta ndarization — sk ró t ISO — zalecenie n r 226).3
S k ala stopni hałaśliw ości d rgań, odbieran y ch przy pom ocy n a rz ą d u słuchu jako dźw ięki, głosy, trz a sk i itp. (a w ięc d rg ań w paśm ie od 16 do 20 000 okresów d rg ań n a je d n ą sek.), p rz y ję ta przez ISO, p rze d staw io n a jest graficzn ie i m atem aty czn ie n a w y k re sie p rzy pom ocy lin ii k rzyw ych, z k tó ry ch n ajniższa p rz e d sta w ia hałasy o różnych częstotliw ościach i różnych poziom ach n atężenia, ale w szy stk ie ledw ie słyszalne (krzyw a N0), n a to m ia st k rzy w a najw yższa (NJ3o) p rze d sta w ia w identyczny sposób h ałasy w y w o łu jąc e już ból w uszach zam iast w ra ż e n ia dźw ięku (krzyw a g ó rn ej gran icy słyszalności, oznaczona jako k rzy w a N 130). C ały z a k res pom iędzy ty m i k rzyw ym i dolnej i gó rn ej g ran ic y słyszalności hałasów podzielony jest w ięc
2 P o ls k ie N o rm y (PN ) u s ta n a w ia d la c a łe g o k r a j u P o ls k i K o m ite t N o r m a liz a c y jn y (PK N ) n a p o d s ta w ie p rz e p isó w a r t . 9 u s t. 4 u s ta w y z d n ia 27.X I.1961 r o n o r m a liz a c ji (Dz. U. N r 53, poz. 298). N o rm y t e u z y s k u ją m o c p r a w a z c h w ilą o g ło sz e n ia o ich u s ta n o w ie n iu p rz e z P K N w M o n ito rz e P o ls k im lu b te ż od d a t y w s k a z a n e j w ta k im o g ło sz e n iu . W M o n ito rz e n ie p o d a je się je d n a k tr e ś c i ty c h n o rm . W o z n a c z e n iu sy m b o lic z n y m k a ż d e j ta k ie j n o r m y w s k a z a n y j e s t ro k j e j u s ta n o w ie n ia . T a k w ię c z o z n a c z e n ia : „PN-61/B-02153” d o w ia d u je m y się , że u s ta n o w ie n ie te j n o rm y n a s tą p iło w 1961 r. (o g ło szo n o j ą w 1962 r. — M .P. N r 50, poz. 248 — z m o c ą o b o w ią z u ją c ą od 1.1.1962 r.). L ite r a ,,B ” w ty m o z n a c z e n iu w s k a z u je , że n o r m a ta z a m ie sz c z o n a j e s t w K a ta lo g u P o ls k ic h N o rm w d z ia le n o r m b u d o w la n y c h . P e łn e t e k s ty ty c h n o rm m o ż n a n a b y w a ć w k s ię g a rn ia c h p o d n a z w ą : „ N o r m a liz a c ja ” . O p ró c z P o ls k ic h N o rm u s ta n a w ia się n o r m y b ra n ż o w e (BN ) i n o r m y z a k ła d o w e (ZN ). P o r. b liż e j n a te n te m a t: A. M i c h a l s k a : P r a w o a n o r m y te c h n ic z n e w p a ń s tw ie s o c ja lis ty c z n y m , P o z n a ń s k ie T o w . P rz y ja c ió ł N a u k , P r a c e K o m isji N a u k S p o łe c z n y c h , P o z n a ń 1968 r ., to m X IV , zesz. 1, s. 17, 21—24.
3 P o r . R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : W a lk a z h a ła s e m w p rz e m y ś le i w k o m u n ik a c ji,
20 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i (991) II J
na 130 jed n o stek poziom ów natężen ia hałasów , oznaczonych lite ra m i N (ang.
noise — hałas) i o b ejm u je 130 k rzyw ych N 0 — N j ... N i30.
S ek c ja P ro je k to w a n ia S tałe j K om isji do S p ra w B udow nictw a p rzy RW PG u z n a ła, że m ak sy m aln ie dopuszczalny poziom hałasów , n a ja k i może być n arażony człow iek przez cały okres jego n o rm a ln e j p ra c y (tzw. sta ła ek spozycja p rac o w n ik a na hałasy ), nie pow inien p rzek raczać 85 N . 4 W te n sposób za szkodliw e zostały u zn a n e h ałasy (jako dźw ięki złożone) rów nogłośne z dźw iękam i p ro sty m i o poziom ie n atę ż e n ia 85 dB i o częstotliw ości 1000 herców (1 herc — sym bol Hz — oznacza jeden całkow ity o kres d rg ań , p rzy czym 1000 Hz = 1 k iloherc — sym bol 1 kHz), gdyż p rzy tym sam ym poziom ie (stopniu) głośności i hałaśliw ości fizyczne n a tę ż e n ia d rg a ń słyszalnych w y k az u je różne poziom y w zależności od częstotliw ości d rg ań . W edług te j no rm y (jako no rm y RW PG) poziom n atężen ia h ałasu w zw ykłych b iu rac h nie pow inien p rzek raczać 45 N, w m iejscach w y m ag ający ch k o n c e n tra c ji u m y słów — 40 N, a w m ieszkaniach — w zasadzie 25 N. N a te re n a c h przyległych do b u d y n k ó w m ieszkalnych poziom zakłóceń dźw iękow ych nie pow inien prze k ra cza ć 45 N w dzień i 35 N w nocy, ale n a te re n a c h zabudow anych dom am i m ieszkalnym i i p rzem ysłow ym i n o rm a ta dopuszcza poziom n atęż en ia do 55 N w dzień i do 45 N w nocy 5.
3. N orm a PN-61/B-02153 n a k a z u je obliczać poziom y fizycznej mocy (tzw. mocy ak u sty cz n ej) dźw ięków złożonych — a w ięc i hałasów — w sp ecjaln y ch technicznych je d n o stk a ch m iar, zw anych m ia ram i p o z i o m u d ź w i ę k u . Poziom dźw ięku je st to poziom ciśnienia akustycznego, k tó re oblicza się w e w zględnych (stosunkow ych) jego m ia ra c h zw anych decybelam i (sym bol dB), p rzy czym p om iarów tych doko n u je się p rzy użyciu trzech specjaln y ch a p a ra tó w (korektorów ), k tó re m ają p rz y bliżać procesy, a w ięc i w y n ik i pom iarów do sposobów odczuw ania dźw ięków przez człow ieka, poniew aż sp e cja ln a k o n stru k c ja k o rek to ró w pozw ala uw zględniać do pew nego stopnia w pływ trzech zasadniczych typów częstotliw ości, w y stę p u jąc y ch w dźw iękach złożonych, na ludzkie n a rz ą d y słuchu. ,a Te ta k zw an e „ c h a ra k te ry
4 J w ., s. 56 o ra z ta b lic a k r z y w y c h r ó w n e j h a ła ś liw o ś c i ISO , s. 53. s J w ., s. 58.
5a S k a la p o z io m ó w c iś n ie n ia a k u s ty c z n e g o j e s t s k a lą w z g lę d n y c h (sto su n k o w y c h ) m ia r m o c y a k u s ty c z n e j d la te g o , że u s ta lo n o ją w a k u s ty c e w te n sp o só b , iż za je d n o s tk ę p o d s ta w o w ą i z a ra z e m p o ró w n a w c z ą u z n a n o c iś n ie n ie a k u s ty c z n e p o w ie tr z a a tm o s fe ry c z n e g o bez z a k łó c e ń d ź w ię k o w y c h . C iś n ie n ie zaś to w y n o s i w m ia r a c h b e z w z g lę d n y c h w u k ła d z ie cgs (o b e c n ie Si) 2 • 1 0 '4 d y n n a 1 c m2, cz y li 2 • 10'5 N m "2 (1 N m = 1 n iu to n o m e tr) . P rz y ta k im c iś n ie n iu a k u s ty c z n y m p o z io m je g o w y n o s i 0 d e c y b e li (0 dB ). P o z io m c iś n ie n ia a k u s ty c z n e g o w y ż s z y lu b n iż sz y od te g o ż c iś n ie n ia p o r ó w n a w c z e g o m ie rz y się s to s u n k ie m lic z b o w y m : k o n k r e t n i e s tw ie rd z o n e g o w d a n y m ś ro d o w is k u m a te r ia ln y m c iś n ie n ia a k u s ty c z n e g o z m ie rz o n e g o w je d n o s tk a c h b e z w z g lę d n y c h (w d y n a c h n a cm2 lu b w N m n a cm2) do te g o w ła ś n ie p o ró w n a w c z e g o c iś n ie n ia p o d sta w o w e g o (2 • 1A'4 d y n n a 1 cm2), p rz y czy m je s t to d w u d z ie s to k ro tn y lo g a r y tm d z ie s ię tn y te g o s to s u n k u . P rz y p o m o c y ta k ie g o sa m e g o w z o ru o b lic z a się ta k ż e p o z io m y n a tę ż e n ia d ź w ię k u , k tó r e g o tu b liż e j n ie b ę d z ie m y o p isy w a ć . G d y c iś n ie n ie a k u s ty c z n e w y n o s i 0 d e c y b e li cz y li 2 • 10-4 d y n n a 1 cm 2, to w te d y ta k i p o zio m n a tę ż e n ia d ź w ię k u u z n a je s ię ta k ż e za po zio m w y k a z u ją c y n a tę ż e n ie 0 d e c y b e li (0 dB ), a le w m ia r a c h b e z w z g lę d n y c h w y n o s i o n o w te d y 10-16 W a tó w n a 1 cm2 (1 W a t — sy m b o l W ). I z n ó w t a k sa m o o b li c z o n y w W a ta c h s to s u n e k k o n k r e tn ie s tw ie rd z o n e g o w d a n y m m ie js c u n a tę ż e n ia d ź w ię k u do p o w y ż s z e g o n a tę ż e n ia p o ró w n a w c z e g o (10-lb W .cm 2) w s k a z u je n a w z g lę d n y p o zio m n a tę ż e n ia d ź w ię k u w ty m ż e m ie js c u , o b lic z o n y w ła ś n ie w d e c y b e la c h . O b y d w ie p o r ó w n a w c z e w ie lk o ś c i ( c iś n ie n ia a k u s ty c z n e g o i n a tę ż e n ia d ź w ię k u ) o b o w ią z u ją ty lk o d la d ź w ię k u p r o s te g o o c z ę s to tliw o ś c i 1000 Hz, g d y ż d la d ź w ię k ó w o in n y c h c z ę s to tliw o ś c ia c h są o n e in n e (z w y k le w yższe). P r z y c iś n ie n iu a k u s ty c z n y m 0 dB i n a tę ż e n iu d ź w ię k u 0 dB d ź w ię k j e s t le d w ie sły s z a ln y , c z y li ż e i p o zio m c iś n ie n ia a k u s ty c z n e g o , i p o z io m n a tę ż e n ia d ź w ię k u o b lic z a się w ła ś c iw ie , p o c z y n a ją c od p ro g u (g ra n ic y ) s ły s z a ln o ś c i. P o r. R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : op. c it.,
N r 11 (1551 Z a p o b i e g a n i e h a ł a s o m w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 21
styki częstotliw ościow e” trzech k o rektorów , zaleconych zresztą przez ISO, oznaczo no w a k u sty ce lite ra m i: A, B, C i dlatego je d n o stk ą m ia ry poziomu dźw ięku je st bądź decybel A (sym bol dB/A), bądź decybel B (symb. dB/B), bądź też decybel C (symb. dB/C) w zależności od użytego k o rek to ra. W N orm ie używ a się m ałych lite r w tych oznaczeniach, a w ięc sym boli: dB(a), dB(b) i dB(c). P rzy poziom ach ciś n ien ia akustycznego od 0 do 55 dB poziom y dźw ięku określa się w dB(a); są to po ziomy dźw ięków „w zasadzie” nieszkodliw ych dla ludzi. P rz y poziom ie ciśn ie n ia akustycznego od 55 do 85 dB poziom y dźw ięków określa się w dB(b); dźw ięki o tych poziom ach b y w ają „w zasadzie” szkodliw e. N ato m iast przy poziom ach ciśn ie n ia akustycznego pow yżej 85 dB poziom y dźw ięków o k reśla się w dB(c); te dźw ięki są „w zasadzie zaw sze” szkodliw e. H ałas o poziom ie 120 dB(c) w yw ołuje już u cz u cie bólu w uszach, a przy poziom ie p onad 130 dB(c) p o w sta ją już uszkodzenia a n a tom iczne w organizm ach ludzkich.
T ablica poziom ów dźw ięków p rzed staw io n a w decybelach A, B, C jest zbieżna z ta b lic ą noise’6w, ale się z nią całkow icie nie pokryw a. Do przeliczeń konieczni są specjaliści ak u sty cy . Poza ty m w e w szelkich obliczeniach akustycznych N orm a n ak a zu je posługiw ać się jed n o stk am i m iar poziomów ciśnienia akustycznego i n a tężenia akustycznego, zw anych decybelam i (dB), jako tzw. m ia ram i o b iek ty w n y ch w łasności dźw ięków . N ato m iast przy o k reśla n iu poziomów (stopni) n atężenia p sy ch o logicznego w ra ż e n ia dźw ięku (i hałasu) pow inno się stosow ać skalę fonów i sonów , ustalo n ą przez n a u k ę ak u sty k i. S k ala fonów (sym bol ph) oraz sonów (sn) je st sk a lą m iar tzw. su b ie k ty w n ej głośności dźw ięków i do tych m ia r subiek ty w n y ch n ależy także sk a la noise’ów (skala N i ... N 130).
Sposobów p rzeliczania w szystkich tych m iar nie podobna tu p rzedstaw ić. Z a z n a czym y tylko, że moc norm y p ra w n e j p o sia d ają w łaśn ie przede w szystkim sposoby pom iarów poziom ów fizycznych (decybele) 1 psychologicznych (fony, sony) p rz y ję te w N orm ie. Jeżeli je d n a k sposobów b ad a n ia i obliczania poziom ów szkodliw ości h a łasów N orm a nie u sta la , to trzeb a w ów czas zaliczać skalę krzyw ych h ałaśliw ości Nj —N 130, p rz y ję tą przez RW PG i przez ISO, tak że do źródeł naszego p ra w a technicznego p rzede w szystkim w budow nictw ie, gdyż norm y te zostały w y p ra c o w an e przez n a u k ę ak u sty k i. P rzepis zaś a rt. 4 ust. 2 p ra w a budow lanego z 31 sty cz nia 1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 47) stanow i w y raźn ie, że w działalności b u d o w la n e j
„należy stosow ać obow iązujące n o r m y p a ń s t w o w e , norm aty w y tech n ic zn e p ro jek to w a n ia (...) oraz p rzestrzegać zasad w spółczesnej w i e d z y te c h n ic z n e j” (podkreślenia autora), poniew aż w szelkie obiekty budo w lan e pow inny być b u d o w a ne tak, „aby zapew nione było bezpieczeństw o dla ludzi i m ie n ia” (art. 4 ust. 1 te go praw a).
4. P ojęcie „szkodliw ości”, a ty m bard ziej jeszcze pojęcie „uciążliwości h a ła s u ” są pojęciam i m ak sy m aln ie w zględnym i. Ta ich w zględność (relatyw ność) w y n ik a głów nie z w łaściw ości s tru k tu ry psychofizycznej poszczególnych osób, gdyż ściśle to sam o zjaw isko d rg ań akustycznych, o tym sam ym poziom ie fizycznego n a tę ż e nia, byw a n azy w an e w języku potocznym bądź to hałasem , bądź to dźw iękiem , bądź też głosem przez tego sam ego człow ieka w różnych m om entach jego życia — w zależności od sta n u jego sam opoczucia, od sta n u zdrow ia, od psychicznego n a-, staw ien ia tegoż człow ieka do sam ego źródła dźw ięku albo do d y sponenta tego źródła.
K ró tk o trw a ły dźw ięk (hałas), n aw et bardzo silny (tzw. fale udarow e), nie zaw sze m usi w yw oływ ać trw a łe uszkodzenie w organizm ie każdego człow ieka, a h a ła sy o poziom ie p rzew yższającym k ry ty cz n ą granicę 85 N (85 dB — dźw ięku prostego o częstotliw ości 1000 Hz na sek, jako dźw ięku porów naw czego) też nie p o w o d u ją
22 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N i 11 (155)
trw a ły c h szkód w organizm ie w ielu osób, jeżeli w oddziaływ aniach tych n a s tę p u ją d o sta te czn ie duże przerw y. N astępnie, n a w e t przy sta ły m o ddziaływ aniu h ałasó w o n atę ż e n ia c h p rze k ra cza ją cy c h 35 N p o ja w ią się u jednych ludzi uszkodzenia, k tó re je d n a k u innych osób nie w y stą p ią, zw łaszcza jeśli poziom natężen ia h a ła su n ie w iele przekroczy tę k ry ty cz n ą w ielkość n atężenia.
S zkodliw e sk u tk i o ddziaływ ania h a ła su n a organizm y ludzi n a ra s ta ją pow oli, u ja w n ia ją się w p ełn i często po w ielu la ta c h i n ie jed n o k ro tn ie bardzo tru d n o je w y o d rę b n ić od sk u tk ó w innych ta k ich oddziaływ ań, ja k prom ien io w an ie, w yso k ie te m p e r a tu ry itp. T ru d n ie j jeszcze znaleźć g ran ic e pom iędzy dźw iękam i i h ałasa m i uciążliw y m i (dokuczliw ym i) z jed n ej stro n y a obojętnym i z d ru g iej strony. Ta w ła ś n ie relatyw m ość pojęć szkodliw ości i uciążliw ości h ałasu u tru d n ia opero w an ie n im i w n a u c e i p ra k ty c e p r a w a . 6
P o n iew aż ogrom na w iększość stan o w isk p rac y mieści się w różnych o b iektach b u d o w lan y c h (w b udynkach) lub o biektach in żynierskich, czyli w tak ich in s ta la cjach przem ysłow ych, k tó re nie są b u d y n k am i sensu largo (w ro zum ieniu a rt. 1, ust. 4 p k t 1, 2, 5 cyt. wyż. p ra w a budow lanego), to oczywiście sposoby „ a n ty h a ła so - w e j” budow y i p rzebudow y ta k ich w szystkich obiektów , n ak a z a n e przepisam i, k tó r e będziem y om aw iać, m ają pierw szorzędne znaczenie dla naszego te m atu i d la te go m usim y w spom nieć o pozostałych n o rm ac h akustycznych z g rupy katalo g o w ej P o lsk ich N orm pt. „A k u sty k a B u d o w la n a”.
I I. SZC ZE G Ó Ł O W E N ORM Y A K U S T Y C Z N O -B U D O W LA N E O RA Z K O N T R O L A IC H R E A L IZ A C JI JA K O N O R M SA N ITA R N O -B U D O W L A N Y C H W PR A W IE
B U D O W LA N Y M O R A Z P R Z E C IW D Ż W IĘ K O W A O CH RO N A M IE SZ K A Ń I PO M IE SZ C Z E Ń N IE PR Z E M Y SŁ O W Y C H
5. O k re śle n ia pojęć z zak resu a k u sty k i b u dow lanej z a w a rte w w yżej w sk a z a n y ch n o rm ac h o bow iązują p rzy stosow aniu trzech szczegółowych norm te ch n ic z n y ch . N ależy do nich przed e w szystkim część szczegółowa norm y PN-54 B-02150, k tó r e j część ogólna u chylona została w ro k u 1961 przez om ów ioną w yżej no rm ę d e fin ic y jn ą PN-61/B-02153. Owa pozostaw iona w mocy część PN-54/B-02150 z a w ie ra p o stan o w ien ia techniczne, k tó re m a ją zapew nić dużą w yrazistość m ow y i d o b re b rzm ien ie m uzyki w pom ieszczeniach n a to przeznaczonych (aud y to ria, sale szkolne, te a tr a ln e itp.). P o stan o w ie n ia jej bow iem obow iązują przy budow ie ta k ic h w łaśn ie pom ieszczeń. Nie m a ona znaczenia dla rozw ażanego tu pro b lem u
6 J . G r z e s i k : P o ró w n a n ie m e to d o c e n y h a ła s ó w pod w z g lę d e m ic h p rz y d a tn o ś c i w m e d y c y n ie p r z e m y s ło w e j ( r e f e r a t w y g ło sz o n y n a I K o n f e re n c ji P rz e c iw h a ła s o w e j P A N — N O T w g r u d n i u 1962), „ B iu le ty n N a u k o w y I n s t y t u t u M e d y c y n y P r a c y w P rz e m y ś le W ę g lo w y m i H u tn ic z y m ” n r 12/13, Z a b rz e 1965, s. 78—89. P o r. te ż R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : op. c it. s. 60—65.
S z k o d liw e d la lu d z k ic h o rg a n iz m ó w są ta k ż e d r g a n ia n ie s ły s z a ln e , a w ięc z a ró w n o d r g a n ia o c z ę s to tliw o ś c i od 8 o k re s ó w (c y k li) d o 16 o k re s ó w n a s e k u n d ę (c y k li n a 1 se k . — H z), c z y li tz w . in f r a d ź w ię k i, ja k te ż i d r g a n ia p o n a d 20 000 c y k li n a se k . (p o n a d 20 000 H z = 20 k H z), c zy li tz w . u ltr a d ź w ię k i. U ltr a d ź w ię k i są g ro ź n e z w ła s z c z a d la w e w n ę tr z n y c h o r g a n ó w c ia ła i d l a te g o p o d ic h o d d z ia ły w a n ie m n ie m o g ą p o z o s ta w a ć lu d z ie c h o rz y n a g ru ź lic ę i n o w o tw o r y , a p o n a d to k o b i e t y c ię ż a rn e . S z k o d liw e są o c z y w iś c ie d r g a n ia o c z ę s to tliw o śc i p o n iż e j 8 c y k li n a 1 s e k . (ró ż n e w ib r y ); d r g a n ia te o d c z u w a s ię j a k o w s trz ą s y . P ro b le m d r g a ń n ie s ły s z a ln y c h ( p o m ija ją c w s tr z ą s y ) w y m a g a sz c z e g ó ln e j u w a g i p ra c o w n ik ó w słu ż b y b h p w z a k ła d a c h p r a c y , g d y ż n ie są o n e u c h w y tn e w z w y k ły m p o z n a n iu z m y s ło w y m i b a rd z o cz ę sto d o p ie ro n i e o d w r a c a ln e z m ia n y w o r g a n iz m a c h p r a c o w n ik ó w n a r a ż o n y c h n a u ltra d ź w ię k i lu b in f ra d ź w ię k i z d r a d z a ją ic h is tn ie n ie .
N r 11 (155) Z a p o b i e g a n i e h a ł a s o m w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 23
„w alki z h a ła se m ” w m ieszkaniach i w zakładach pracy. N ato m iast dla naszych rozw ażań m ają znaczenie dw ie dalsze norm y akustyczn o -b u d o w lan e.
A. P ierw sza z nich to PN-63/B-02151 w now ym b rzm ieniu, n ad a n y m przez P o l ski K om itet N orm alizacy jn y w d n iu 6.IV .1963 r. (zam iast d aw n ie j obow iązującego b rzm ienia z ro k u 1954). N orm a ta głosi, że „przedm iotem norm y jest przeciw d źw ię- kow a ochrona pom ieszczeń w b u d y n k a c h ” oraz że postanow ienia jej obow iązują p rzy p ro jek to w a n iu b udynków od dnia 1.1.1964 r., a przy w znoszeniu b u d y n k ó w od 1.1.1966 r. (Mon. Pol. z 1963 r. N r 45, poz. 225). N orm a ta też m a sw oją część ogólną (definicyjną) oraz część szczegółową. P o stan o w ie n ia tej n o rm y sto su je się p rzy p ro je k to w a n iu i w znoszeniu budynków m ieszkalnych, hotelow ych, b iu ro w y ch , szkolnych, obiektów socjalnych i służby zdrow ia — z w yłączeniem b u d y n k ó w m ieszkalnych je d norodzinnych w olno stojących oraz z w yłączeniem ta k ic h sp e cjalnych pom ieszczeń w b u d y n k a c h użyteczności publicznej, ja k stu d ia radiow e, la b o ra to ria do b a d a ń ak u sty czn y ch , sale szp italn e dla nerw ow o chorych, itp . 7
D la poszczególnych rodzajów pom ieszczeń w sześciu w yróżnionych k ateg o riac h budow lanych obiektów u stanow iono w PN-63/B-02151 n a stę p u ją c e g ra n ic e poziom ów dźw ięków zakłócających (hałasów ) a pochodzących od in sta la c ji i u rzą d zeń w b u d y n k u (przy h ałasie ciągłym ) — w zależności od c h a ra k te ru przezn aczen ia b u d y n k u — w decybelach dB(A):
I. B u dynki m ieszkalne — m ieszkania: 25, k la tk i schodowe: 40
II. B u d y n k i hotelow e — p okoje hotelow e, pokoje w in te rn a ta c h : 25, pokoje a d m in istrac y jn e: 30
III. S zpitale i s a n a to ria — pok o je chorych: 25, a gabin ety le k arsk ie , p okoje za b ie gowe i sale operacy jn e: 30, poczekalnie zaś: 40
IV. B udy n k i szkolne — k la sy lekcyjne, pokoje nauczycielskie, a d m in istra c y jn e i pracow nie: 30
V. B udy n k i a d m in istra c y jn e — pokoje biurow e: 30
VI. B udy n k i „ in n e” — czytelnie w b ib liotekach: 25, a pokoje w dom ach k u ltu r y (w zależności od przeznaczenia): od 30—40 [w szystkie m iary poziom ów h a ła sów w dB(A)].
W no rm ie te j p o d aje się szczegółowo ta k ie techniczne sposoby re a liz a c ji budow y, k tó re m ają zapew nić zachow anie p o daw anych w yżej ograniczeń hałasów . P N -63/B - -07151 pod aje więc, ja k należy rozm ieszczać te b u d y n k i w sto su n k u do ze w n ętrzn y ch źródeł hałasów (np. w sto su n k u do istn iejący ch lub p lan o w an y ch w pobliżu lo tn isk , fabiryk itp. „źródeł”) oraz ja k n ależy lokalizow ać o ch ra n ian e pom ieszczenia w sto su n k u do pom ieszczeń h ałaśliw y ch istn iejący ch w ew n ątrz budy n k ó w (np. kotłow ni, dźw igów itp.), a tak że ja k n ależy tłu m ić te hałasy, k tó ry ch przez sam o rozm ieszcze nie h ałasu jący c h urządzeń w b u d y n k u nie m ożna u niknąć. W norm ie te j zaznaczono także, że w szelkie now e ro d zaje p rzeg ró d b u dow lanych (ściany, sufity, drzw i itp.) po w in n y m ieć określone w łasności ak ustyczne (zdolność p o ch łan ian ia dźw ięków ), stw ierd zo n e odpow iednim i p o m ia ram i, ale sposobów b ad a n ia tych w łasności tu nie podano. 7 O p isy te c h n ic z n y c h d y r e k ty w b u d o w y u r z ą d z e ń w ta k ic h p o m ie s z c z e n ia c h , j a k r ó w n ie ż u w a g i o a k u s ty c e w n ę tr z — p o r. S. M i s z c z a k : U r z ą d z e n ia e le k tr o -e n e rg e ty c z n e , W y d a w n ic tw o K o m u n ik a c ji i Ł ą c z n o śc i, W a rs z a w a 1964, s. 45—68 i p a ssim . T e c h n ic z n e o p isy ś c ia n , s u f itó w itp . p rz e g ró d b u d o w la n y c h w ta k ic h b u d y n k a c h — p o r. R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : op. c it., s. 136, 176.
24 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 (155>
B. Sposoby b a d a n ia w łasności akustycznych (stopnia izolacyjności) ta k ich p rz e
gród b u d o w lan y c h podano natom iast w norm ie P N -68/B-02154. Z aw ie ra ona obo w iąz u ją c y w y k az m etod b ad a n ia w łasności ak u stycznych przegród b u dow lanych i o k reśla tech n iczn e sposoby b adań tych przegród budow lanych, z n a jd u je zaś za sto so w an ie zarów no w to k u w ykonaw stw a robót budow lanych, ja k i p rzy ich k o n tro li technicznej. N orm a ta obow iązuje od 1.1.1970 r. (Mon. Pol. z 1969 r. N r 7, poz. 71). U żyw ane obecnie w budow nictw ie „przegrody b u d o w lan e” (np. ściany działow e, su fity itp.) n ie zawsze skutecznie izolują różne pom ieszczenia p rzed roz p rze strz e n ia n ie m się dźw ięków , w norm ie w ięc te j określono sposoby b a d a n ia tych p rzegród, ja k ie się sto su je w budow nictw ie i o ja k ich m ow a tak że w e w sp o m n ia n ej w yżej n o rm ie PN-63/B-02151, dotyczącej ok reślen ia p raw n y ch i te chnicznych spo sobów p rzeciw dźw iękow ej ochrony pomieszczeń w b u d y n k a c h .8
6. P rz ep is a rt. 64 p ra w a budow lanego z 31.1.1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 47; zm.: Dz. U. z 1965 r. N r 13, poz. 91) stanow i, że w łaściw e organy p aństw ow ego nadzoru budow lanego n ie pow inny udzielić pozw olenia na użytkow anie takiego o b ie k tu b u dow lanego, k tó ry nie odpow iada w ym aganiom przepisów sa n ita rn y c h i przepisów bhp, a w ięc ta k ż e w ym aganiom antyhałasow ych n orm ak u stycznych w yżej om ów io nych. Je d n a k ż e n a w e t po udzieleniu pozw olenia na u żytkow anie o b ie k tu b u d o w n i ctw a przem ysłow ego (zwanego obecnie w p ra w ie budow lanym ob iek tem b u d o w n i ctw a specjalnego) o rgany te m ogą na zasadzie a rt. 66 ust. 2 tego p ra w a nie udzielió zgody n a jego u żytkow anie, jeżeli stw ierdzą, że obiekt ta k i w p ro w a d za niebezpie czeństw o dla ludzi lu b m ienia (w stosunku do obiektów b u d o w n ictw a w ojskow ego ob o w iązu ją szczególne przepisy).
A rty k u ł zaś 11 u sta w y z 30 m arca 1965 r. o bh p (Dz. U. N r 13, poz. 91) stanow i, że założenia i p ro je k ty nowo budow anych bądź przebudow anych zakładów p ra c y p o w in n y uw zględniać w pełni w ym agania bhp. In sp e k to r p rac y , d z iała ją cy n a pod sta w ie przepisów d e k re tu z 10.XI.1954 r. o przejęciu przez zw iązki zaw odow e zadań w dziedzinie b h p i insp ek cji p racy (tekst jednol.: Dz. U. z 1968 r. N r 8, poz. 47), może nie dopuścić do za tw ie rd z en ia każdego w ybudow anego lub przeb u d o w an eg o zakładu p ra c y albo jego części, jeżeli stw ierdzi, że ru ch takiego zak ład u może spow odow ać bezp o śred n ie zagrożenie dla życia lub zdrow ia pracow ników , p ow inien je d n a k w tedy p rze d staw ić tę sp raw ę do rozstrzygnięcia w łaściw em u m in istro w i reso rto w em u (art. 12 cyt. w yżej u sta w y o bhp z 30 m arca 1965 r. — Dz. U. N r 13, poz 91).
7. O m aw iane tu przez nas (por. wyż. u stę p 5) norm y a n ty h ała so w e n ależą do przep isó w sa n ita rn y c h w budow nictw ie i stanow ią zarazem część sk ład o w ą przepisów b h p w ted y , gdy w b u d y n k ac h w ym ienionych w tej norm ie u rzą d za się „zakłady p r a c y ” w ro zum ieniu a rt. 2 ust. 2 i 3 u staw y z 30.III.1965 r. o b h p (Dz. U. N r 13, poz. 91). W skazane ta m ograniczenia hałasów m uszą być oczyw iście zachow ane w ted y , gdy ro d zaj działalności zakładu p racy „odpow iada” rodzajow i technicznego prze zn ac ze n ia danego bud y n k u , np. gdy w b u d y n k u sa n a to ry jn y m je st urządzone rzeczyw iście sa n ato riu m , a nie w ytw ó rn ia odzieży itp. T aka „odpow iedniość” nie m usi je d n a k zachodzić zaw sze, gdyż oczywiście zaw sze m ożna zm ienić sposób w y k o rz y sta n ia każdego o biektu budow lanego, p rzebudow ując go odpow iednio albo też d o k o n u ją c zm iany sposobu korzystania z budynków bez przebudow y, np. przezn acza ją c sa n a to riu m n a hotel, a lokale m ieszkalne n a b iu ra czy inne cele usługow e lub p ro d u k cy jn e , odm ienne od tych, dla k tó ry ch b u dynek wznoszono.
8 O p isy m a te r ia łó w d ź w ię k o c h ło n n y c h — p o r. R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : c p . c it., s. 204—234.
N r 11 (155) Z a p o b i e g a n i e h a ł a s o m w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 25
W tym o sta tn im w y p ad k u z n a jd ą najczęściej zastosow anie p rzepisy rozp. R a d y M in. z 21.VIII.1959 r. w sp raw ie ogólnych w aru n k ó w h ig ie n ic zn o -san itarn y ch w now o budow anych lu b przeb u d o w y w an y ch zakładach p rzem ysłow ych (Dz. U. N r 53, poz. 316; zm.: Dz. U. z 1963 r. N r 18, poz. 97) w ra z z in stru k c ją , sta n o w iąc ą załącznik do tegoż rozporządzenia. P rz ep isy te będą o m aw iane niżej (por. n iżej ustępy 13— 15), poniew aż zn ajdziem y w nich rów nież ok reślen ia m a k sy m a ln ie dopuszczalnych h a łasów dla w szy stk ich pom ieszczeń w ta k ich b u d y n k ac h , k tó re nie są w y m ie n io n e w om aw ianej w yżej no rm ie PN-63/B-02151, dotyczącej p rzeciw dźw iękow ej o ch ro n y pom ieszczeń w w ym ienionych tam że 6 k ateg o riac h b udynków . P o stan o w ie n ia bow iem obu n o rm ak u sty cz n o -b u d o w la n y ch (PN-63/B-02151 i PN-68'B-02154) oraz rozp. R ady Min. z 21.VIII.1959 r. i in s tru k c ja (Dz. U. N r 53, poz. 316) w chodzą w skład n o rm p raw n y ch , o k reślający ch w a ru n k i „techniczne” i zarazem w a ru n k i sa n ita rn e (higieniczne), ja k im pow inny odpow iadać w szelkie o b i e k t y b u d o w l a n e — zarów no b u d o w n ictw a pow szechnego jak i specjalnego — aby o rg an y p aństw ow ego nad zo ru budow lanego m ogły w ydać pozw olenie na ich u ży tk o w an ie (art. 64—69 p ra w a budow l. z 31.1.1961 r.). P rzep isy a rt. 5 p ra w a budow lanego sta n o w ią p o n ad to w yraźnie, że w a ru n k i techniczne, k tó ry m pow inny odpow iadać w szelkie o biekty b u dow lane w rozu m ien iu a rt. 1 ust. 4 p k t 1 tegoż p ra w a , tj. te, k tó re dla b u d o w n i ctw a pow szechnego o k reśla obecnie M inister B ud o w n ictw a i M ateriałó w B u dow la- n 37ch (od chw ili w ejścia w życie u sta w y z 25.11.1964 r. — Dz. U. N r 8, poz. 49), s t o s u j e s i ę t a k ż e d o b u d y n k ó w zaliczonych w try b ie a rt. 2 ust. 5 i 6 p ra w a budow l. z 31.1.1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 46) do b u d o w n ictw a s p e c j a l n e g o .
B udynkiem w edług definicji z a w a rte j w art. 1 ust. 4 p k t 2 tego p ra w a je st „każda bud o w la p o sia d ająca ściany lub fila ry bądź słupy i p o k ry c ie ”. Do obiektów b u d o w la n ych b u d o w n ictw a pow szechnego zaliczono w a rt. 2 ust. 1—3 p ra w a budow l. p rze d e w szystkim w łaśn ie b u d y n k i stałe i tym czasow e oraz u rzą d zen ia b u d o w lan e zw iązan e z b u d y n k am i a n a s tę p n ie inne obiekty zw ane o b ie k tam i in ż y n iersk im i (d efinicja z a w a r ta w a rt. 1 ust. 4 p k t 5 p ra w a budow l.), służące dla celów szkolnictw a, n au k i, k u ltu ry , zdrow ia, w ypoczynku, rozry w k i i sp o rtu , a n ad to w szelkie in n e obiek ty b u d ow lane oraz u rzą d zen ia nie zaliczone w y ra źn ie do b u d o w n ictw a specjalnego. N a to m ia st ob iek tam i b u dow lanym i b udow nictw a specjalnego są w edług a rt. 2 ust. 4 i 5 p ra w a budow l. oraz rozp. R ady Min. z 13.VII.1961 r. w sp raw ie b u d o w n ictw a s p e cjalnego (Dz. U. N r 35, poz. 176 i N r 40, poz. 208) ob iek ty b u d o w lan e w za k resie : 1) g órnictw a, 2) e n e rg ety k i, 3) k o m u n ik a cji, 4) łączności, 5) żeglugi, 6) g o sp o d ark i w odnej, 7) g ospodarki k o m u n a ln ej, 8) ro ln ictw a, 9) p r z e m y s ł u i 10) o b rony k r a ju (§ 1— 10 tegoż rozp. RM).
W tym że rozporz. z 13.VII.1961 r. ustalono ta k że szczegółowo za k resy k o m p e ten c ji tych naczelnych organów państw ow ych, k tó re „są m in istra m i” dla poszczególnych dziesięciu k ateg o rii budo w n ictw a specjalnego. T ak w ięc np. do sp ra w b u d o w n ictw a specjalnego z z a k resu gospodarki w odnej fu n k c je M in istra pełni P re ze s C e n tra ln e g o U rzędu G ospodarki W odnej (§ 11 ust. 1 p k t 7 tegoż rozp.), a fu n k c je o rganów p a ń stw ow ego n ad zo ru budow lanego n ad b udow nictw em sp e cja ln y m z z a k resu g o sp o d a r ki w odnej p ełn ią urzędy do sp ra w w odnych prezydiów w ojew ódzkich ra d n a ro d o w ych. N ato m iast do sp raw budo w n ictw a specjalnego z pozostałych dziew ięciu k a tegorii w yznaczono w przepisach tegoż rozporządzenia o k reślonych innych m in istró w bądź k ie ro w n ik ó w urzędów c e n traln y c h oraz w skazano zasady k o o rd y n o w a n ia ich
26 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r U (155)
czynności. W innych zaś przepisach (tu pom iniętych) w skazano je d n o stk i o rg a n iz a cyjne, k tó re p ełn ią fu n k c je organów państw ow ego nad zo ru budow lanego n ad dzie w ięciom a pozostałym i d ziałam i budow nictw a specjalnego, oraz ustalono p ro ced u ry
(bardzo skom plikow ane) za tw ie rd z an ia pro jek tó w budow y ta k ich o b iek tó w .9
M inistrow ie (w pow yższym rozum ieniu § 11 tegoż rozporządzenia R ady M inistrów z 13.VII.1961 r. oraz a rt. 5 p ra w a budow lanego z 31.1.1961 r.) o k re śla ją w poro zu m ie n iu z M inistrem Bud. i M at. Bud., a także w porozum ieniu z P rezesem Wyższego U rzęd u G órniczego (w o dniesieniu do górnictw a) — w drodze zarządzenia — w a r u n ki techniczne dla b u d o w n ictw a specjalnego (art. 5 ust. 1 p ra w a budow lanego). W za k re s zaś b u d o w n i c t w a s p e c j a l n e g o w o j s k o w e g o i zw iązanego
z o b ro n ą k r a ju a n adto budow nictw a g ó r n i c z e g o i k o m u n i k a c y j n e g o w chodzą także b u d y n k i . Dla takich budynków mogą w łaściw i „ m in istro w ie” o k reślić dodatkow e w a ru n k i techniczne bądź też m ogą w skazyw ać, k tó re z przepisów dotyczący ch b u d o w n ictw a pow szechnego nie będą stosow ane w ta k ic h b u d y n k ac h ze w zględu na ich przeznaczenie (art. 5 ust. 2 p raw a budowl.). Może to np. dotyczyć odm iennego niż dla innych budynków poziom u m ak sy m aln ie dopuszczalnych h a ła sów w b u d y n k ac h p o rtów lotniczych, w b u d y n k ach kolejow ych.
Z godnie rów nież z w yżej p rzedstaw ionym i zasadam i przepisy § 85 in stru k c ji s ta n o w iąc ej załącznik do rozporządzenia Min. Bud. i Mat. Bud. z 11.VI.1966 r. w s p r a w ie w aru n k ó w technicznych, jakim pow inny odpow iadać obiekty budo w lan e b u dow n ic tw a pow szechnego (Dz. U. N r 26, poz. 157), o k reśla ją „w a ru n k i te ch n ic zn e” w za k resie zw alczania hałasów dla budynków i dla innych obiektów b udow lanych, w cho d zących w skład b u d o w n ictw a zarów no pow szechnego jak i specjalnego, jeżeli
z przepisów szczegółowych w ydanych w try b ie art. 5 ust. 2 p ra w a budow lanego nic
odm iennego nie w ynika. P rzep is § 85 ust. 5 tej in stru k c ji odsyła już w y ra źn ie do p o stan o w ień o m aw ianych tu norm państw ow ych z działu: ak u sty k a b udow lana.
P rz ep isy rozporządzenia z 11.VI.1966 r. (Dz. U. N r 26, poz. 157) będą jeszcze o m a w ia n e w in n y m m iejscu. Tu trzeb a było je d n ak w spom nieć o tych przepisach, jak rów n ież o innych postan o w ien iach p raw a budow lanego z dw óch zasadniczych p o w odów . N ajp ierw w ięc m usieliśm y w ykazać, że p ostanow ienia rozp. R ady Min.
z 21.V III.1959 r. w ra z z in stru k c ją w spraw ie ogólnych w aru n k ó w h ig ien iczn o -sa n ita rn y c h w nowo b udow anych lub przebudow yw anych zakładach p r z e m y s ł o w y c h (Dz. U. N r 53, poz. 316 ze zm.) odnoszą się do w s z y s t k i c h „budynków i o biektów p r z e m y s ł o w y c h ” jako „zakładów p ra c y ” (§ 1 rozp. RM i § l p k t 1 in stru k c ji), mim o że w obecnej term inologii p raw a budow lanego „budow nictw o p rz e m y sło w e” jest tylko je d n ą z dziesięciu k ategorii b udow nictw a specjalnego, gdyż po p rze d n io obow iązujące p raw o budow lane (z 16.11.1928 r. — § 39; te k st jedn.: Dz. U. N r 34, poz. 216 ze zm ianam i) operow ało w zasadzie tylko o k reślen iam i „b udow ni ctw o ogólne, przem ysłow e i in n e ”. N astępnie trzeb a było w y jaśn ić różne k w estie k o m p e ten c y jn e i term inologiczne również dlatego, że m usim y pośw ięcić k ilk a uw ag p rzepisom p ra w a przem ysłow ego z 7.V I.1927 r., k tó re określa jeszcze n a d a l podstaw y o rg an iz a c y jn o -p ra w n e dla p ry w a tn e j działalności przem ysłow ej, a przede w szystkim rzem ieślniczej, i w k tó ry m zn a jd u je m y rów nież bardzo w ażne p o stan o w ien ia o zw al czaniu szkodliw ych i uciążliw ych dla ludzi hałasów .
» Z b ió r ty c h p rz e p is ó w (n ie p e łn y ) p o d a je Ł. B a r : K o d e k s b u d o w la n y , W a rs z a w a 1967, s. 393—435. P o r. też d o ść la k o n ic z n e n a te n te m a t u w a g i A. M i r o ń c z u k a : P r a w n e p o d s ta w y b h p , W a rsz a w a 1969, s. 24—27.
N r 11 (155) Z a p o b i e g a n i e h a ł a s o m w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 27
III. Z A G A D N IE N IA O CH RO N Y P R Z E C IW H A Ł A S O W E J W P R A W IE PRZ EM Y SŁO W Y M Z 7.VI.1927 R.
(Dz. U. N r 53, poz. 468 ze z m ia n a m i)
8. P rzepisy p ra w a przem ysłow ego sto su je się — ja k w iadom o — nadal do r e g u la cji działalności p rzem ysłow ej i rzem ieślniczej, p rzede w szy stk im w szystkich je d n o ste k gospodarki nie uspołecznionej (art. 1, 141 i in n e tegoż p raw a), n a to m ia st stoso w an ie p ostanow ień tego p ra w a do re g u la cji działalności ró żn y ch jednostek gospo d a rk i p ań stw o w e j trz e b a osobno u zasadnić p rzep isam i in n y ch u staw . N ie u chylony bow iem dotychczas expressis verbis p rzep is art. 2 tegoż p ra w a stan o w i w y ra źn ie, że „nie są p rze m y słe m ” m iędzy in n y m i an i p rze d sięb io rstw a reg u lo w a n e p rze p isam i górniczym i, a n i „p rzed sięb io rstw a zastrzeżone w y ł ą c z n i e p a ń s t w u ”, a n i też p rze d sięb io rstw a kolejow e, żeglugow e, zak ład y energetyczne i in n e różne ta k ie p rz e d siębiorstw a, k tó re obecnie prow adzi w yłącznie (lub p ra w ie w yłącznie) P ań stw o . P o w s ta je w zw iązku z ty m zagadnienie k o m p e ten c y jn o -p ro c ed u raln e , m ianow icie czy i w ja k im za k resie o rg an y w ładzy p rzem ysłow ej s p ra w u ją n adzór n a d b u d o w ą i p rzebudow ą u rządzeń przem ysłow ych, k tó re m ogą przez w y tw a rz a n ie p yłu, dym ów , w ybuchy gazów i w strząsó w pow odow ać niebezpieczeństw o d la życia i zdro w ia lu dzi, zarów no zatru d n io n y ch w tych zakładach ja k i m ieszk ający ch w sąsiedztw ie, a n astęp n ie jeszcze w ażniejsze zagadnienie m a te ria ln o p ra w n e : czy na p o d sta w ie przepisów p ra w a przem ysłow ego (niekoniecznie je d n a k a rt. 20 tego p raw a) m oż n a p ra w n ie zm usić w łaścicieli p rzed sięb io rstw w y tw a rz a ją c y c h dym y, pyły, gazy, d rg an ia , w strzą sy i h ałasy szkodliw e lu b groźne dla życia i zdrow ia do za p rz e sta n ia ta k ie j działalności? 9
9. Z przepisów a rt. 14 i 18 ust. 2 p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r. (Dz. U. N r 53, poz. 468) w y n ik a m ianow icie, że organy w ładzy p rzem ysłow ej w I in sta n c ji prezydiów ra d narodow ych pow inny odm ów ić z a tw ie rd z en ia p ro je k tu każdego za k ła d u przem ysłow ego (zdefiniow anego w art. 13 w zw iązku z a rt. 7 tegoż p ra w a ), je żeli zakład ta k i m a używ ać „napędu m echanicznego” albo też jeżeli zakład z pow odu sw ego położenia lu b „w ykonyw anego w nim p r z e m y s ł u ” : 1) może w znacznej m ierze z a g r a ż a ć b e z p i e c z e ń s t w u p u b l i c z n e m u , a p rzede w szy stk im ż y c i u i z d r o w i u p r a c o w n i k ó w i s ą s i a d ó w lu b też 2) może n ara zić s ą s i a d ó w n a s z k o d y i s p e c j a l n e u c i ą ż l i w o ś c i z p o w o d u , h a
ł a s ó w , w y z i e w ó w itp. (art. 14 ust. 1 p ra w a przem ysłow ego). P rz ed u zy sk an ie m tak ieg o zatw ie rd z en ia nie w olno było — nie w olno zresztą i obecnie — u ru c h a m ia ć takiego za k ła d u przem ysłow ego (art. 7 p ra w a przem .). P o stan o w ie n ia te oraz cała p ro c e d u ra sk ła d an ia p ro jek tó w zakładów przem ysłow ych do zatw ie rd z en ia o b o w ią zu je przede w szystkim osoby p ry w a tn e i inne nie uspołecznione je d n o stk i za m ie rz a jące rozw ijać działalność przem ysłow ą, do k tó re j zalicza się tu też i działalność rz e m ieślniczą (art. 141 i in. p ra w a przem ysłow ego).
O bow iązek uzy sk an ia za tw ie rd z en ia p ro je k tu za k ła d u przem ysłow ego i rze m ieśl niczego je st niezależny od obow iązku u zy sk an ia przez p ro w a d zą cą zakład osobę f i zyczną lub p ra w n ą zezw oleń na w y k o n y w an ie działalności p rzem ysłow ej, w y m a g an y ch poprzednio p rzep isam i a rt. 8— 14 p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r. d la tzw . przem y słu koncesjonow anego n a podstaw ie przepisów tegoż p raw a, a obecnie p rze p isam i a rt. 1 ust. 2, a rt. 2, 4, 7 i in. u staw y z 1 lipca 1958 r. o zezw oleniach n a w y k o n y w an ie p rzem ysłu, rzem iosła, h a n d lu i n ie k tó ry ch usłu g przez je d n o stk i gospo d a r k i nie uspołecznionej (Dz. U. N r 45, poz. 224; zm.: Dz. U. z 1963 r. N r 22, poz. 113). Z m ocy tej u sta w y n a każdą działalność przem ysłow ą i rzem ieślniczą p o trze b n e je st
28 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N i 11 0 5 5 )
osobne zezw olenie w ydziału p rzem ysłu pow iatow ej (miejskiej) ra d y n arodow ej i ty l ko nieliczne rodzaje d ro b n ej działalności usługow ej zwolnione są gen eraln ie od obo w iązk u uzysk iw an ia koncesji.
P rz ep isy art. 14 ust. 1 i 2 u sta w y z 1.VII.1958 r. uchyliły ogólnie, ale w y ra ź n ie
(explicite) postan o w ien ia art. 3 cyt. wyżej p raw a przem. z 7.V I.1927 r. (Dz. U. N r 53,
poz. 468). Ten o sta tn i przepis w zw. z art. 7 i 8 praw a przem ysłow ego u sta n a w ia ł zasadniczą w olność w yko n y w an ia przem ysłu i w ym agał tylko zgłoszenia w ładzy p rzem ysłow ej I in sta n c ji o rozpoczęciu w ykonyw ania przem ysłu, jeżeli rozpoczynana działalność p rzem ysłow a nie podlegała koncesjonow aniu z mocy a rt. 8—12 tegoż p ra w a oraz z mocy szczególnych w yjątkow ych przepisów (np. przem y sł zbrojeniow y). N ato m iast p ro jek ty budow y i urządzenia zakładów przem ysłow ych ze sta łą siedzibą należało sk ład ać do zatw ie rd z an ia w ładzy przem ysłow ej, niezależnie od obow iązku uzysk an ia koncesji w try b ie om aw ianych już wyżej przepisów a rt. 13—19 p raw a przem . (w p rak ty c e — już po uzyskaniu koncesji). W zw iązku z ty m a rt. 2 ust. 2 i 3 p ra w a przem . stanow ił, że R ada M inistrów określi, w jakich g ran ic ac h praw o prze m ysłow e m a być stosow ane do przedsiębiorstw państw ow ych. T ak ie rozporządzenia R ady M inistrów n ie zostały w y d an e do roku 1949. Z tego w zględu w uchw ale K o m ite tu Ekonom icznego R ady Min. z 27.V.1949 r. (ze zm ianam i; o sta tn ia zm iana z 1951 r* — Mon. Pol. N r 55, poz. 724) postanow iono, że do czasu w y d an ia w spom nianego w yżej rozporządzenia R ady Min. przedsiębiorstw a p ań stw o w e i inne człony p ań stw o w e j o rg anizacji gospodarczej pow inny tylko przesyłać do w iad o m o śti o rg a nom w ładzy przem ysłow ej p ro jek ty noWÿch lüb nowo p rzebudow yw anych zakładów pracy. P ro je k ty ta k ie pow inny być sporządzane przez państw ow e b iu ra p rojektów , n a to m ia st p ro je k ty nie pochodzące z tych b iu r pow inny być za tw ie rd z an e przez p a ń stw ow e b iu ra p ro jek tó w i n astęp n ie przedstaw iane do za tw ie rd z an ia naczelnym or ganom w ładzy sp raw u ją cy m nadzór n ad budow anym i lub przeb u d o w y w an y m i za k ła d am i pracy.
P ro je k to w an ie, budow a, przebudow a oraz rozbudow a p rze d sięb io rstw p ań stw o w ych i innych p aństw ow ych zakładów pracy poddane są obecnie przepisom o p la n o w an iu gospodarczym , u sta w ie o planow aniu przestrzennym z 31.1.1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 47) i oczyw iście przepisom om awianego już w yżej p ra w a budow lanego z 31.1.1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 46). P rzepisy art. 27—35 tego p ra w a , dotyczące spo rzą d zan ia i za tw ie rd z an ia p ro jek tó w budow lanych zaw ierają — łącznie z przepisam i w ykonaw czym i, k tó re om ów iliśm y w yżej — takie same ogólne zasady bezpieczeń stw a w odniesieniu do zatw ierd zan ia projektów , jakie zaw iera cyt. w yżej uchw ała K om itetu Ekonom icznego R ady Min. z 27.V.1949 r. (M.P. z 1951 r. N r 55, poz. 724). Co do k w estii organizacy jn o -k o m p eten cy jn y ch i p roceduralnych — nie m a w ięc w ątpliw ości.
W skazane przez n as w yżej przepisy o projektow aniu i za tw ie rd z an iu p rojektów w szelkich urządzeń przem ysłow ych reg u lu ją te spraw y obecnie inaczej dla jed nostek gospodarki p ań stw o w ej (i dla innych jednostek gospodarki uspołecznionej) i dla in sty tu cji państw ow ych, niż to p rzew idują przepisy p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r. 10
10. Inaczej je d n ak p rze d staw ia się zagadnienie m a teria ln o p raw n y ch norm p raw a przem ysłow ego, do k tó ry ch n ależą cytow ane wyżej przepisy a rt. 14, 18 i 20 tegoż p ra w a . Jed n ak ż e udow odnienie tezy, że norm y te stosują się do działalności za k ła dów przem ysłow ych i usługow ych państw ow ych, nie jest ta k ie tru d n e . T rzeba tylko zdać sobie sp raw ę z tego, że z chw ilą zm iany u stro ju społeczno-gospodarczego po p rze jęc iu przez P R L podstaw ow ych gałęzi gospodarki narodow ej n a w łasność P a ń
-N r 11 (155) Z a p o b i e g a n i e hałasom, w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 29
stw a z mocy przepisów u staw y z 3.1.1946 r. (Dz. U. N r 3, poz. 17; zm.: Dz. TJ. z 1958 r. N r 54, poz. 224 — a rt. 14 ust. 2 p k t 1, 6, 7 i in.) oraz z chw ilą rozciągnięcia obow iąz k u u zy sk iw an ia koncesji na działalność przem ysłow ą n a w szystkie jed n o stk i gospo d a rk i nie uspołecznionej przepisam i cyt. w yżej u sta w y z 1.V II.1958 r. (Dz. U. N r 45, poz. 224; zm. Dz. U. z 1963 r. N r 22, poz. 113) przepisy p ra w a przem ysłow ego z 7.VI. 1927 r. (Dz. U. N r 53, poz. 468) sta ły się częścią sk ład o w ą zupełnie nowego system u p raw nego, bo system u socjalistycznego, i o b ow iązują w praw n o -lo g iczn ej więzi z w szystkim i n o rm am i u sta w o d aw stw a PR L. M ożna w ięc n a te j zasadzie tw ierdzić, że uchylony został n a pew no z mocy cyt. w yżej przepisów a rty k u łu 14 u staw y z 1.VII.1958 r. o k o ncesjonow aniu p rzem y słu p ry w a tn e g o zasadniczy dla naszej tu k w estii p rzep is a rt. 2 p k t 4 p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r., k tó ry głosi, że „nie są p rze m y słe m ” w rozum ieniu tegoż p ra w a „przedsiębiorstw a zastrzeżone w yłącznie P a ń s tw u ”, gdyż obecnie w łaśn ie P ań stw o zastrzegło sobie — jeszcze w u sta w ie o n a cjo n aliza cji p rzem y słu z 3.1.1946 r. (Dz. U. N r 3, poz. 17 — a rt. 3-B), a potem w p rzep isach u strojow ych, czyli obecnie w a rt. 3 p k t 2, 3, a rt. 7 i in. K o n sty tu c ji — w y ł ą c z n o ś ć (monopol) w p ro w a d ze n iu i ro zw ija n iu działalności przem ysłow ej. P ry w a tn e zaś osoby i w szelkie ich zrzeszenia, je d n o stk i g ospodarki nie uspołecznio nej, m ogą się zajm ow ać d ziałalnością p rzem ysłow ą ty lk o n a po d staw ie zezw olenia P a ń stw a , p ro w a d ze n ie w ięc działalności p rzem ysłow ej przez te jed n o stk i bez takiego zezw olenia podlega karze, jak to w y n ik a z a rt. 11 te jże u sta w y z 1 lipca 1958 r. (Dz. U. N r 45, poz. 224). Po u ch y len iu bow iem w sposób w yżej w sk azan y przepisów a rt. 2 ust. 4 p ra w a przem ysłow ego (który — ja k już w yżej zaznaczono — głosił, że „nie są p rze m y słe m ” w rozum ieniu tegoż p ra w a i „przepisom jego nie p o dlegają (...) p rze d się b io rstw a zastrzeżone w y łączn ie P a ń s tw u ”) m usi się uznać, że „są p rze m y
słem w rozum ieniu tegoż p ra w a i przepisom jego p o d le g a ją ” w szystkie ro d zaje dzia łalności w ytw órczej, p rzetw órczej, h an d lo w ej i usługow ej ta k jed n o stek gospodarki p ań stw o w e j ja k i w szystkich in n y ch je d n o ste k (art. 1 in fine), k tó re nie zostały w y łączone spod działan ia tegoż p ra w a przem ysłow ego n a zasadzie jego a rt. 2 ust. 1—3 oraz ust. 5—23, o ile oczyw iście z pozostałych przepisów obecnego system u p r a w nego P R L nic innego nie w y n ik a. T ak ie stanow isko z a jm u je zre sztą Sąd N ajw yższy, a o sta tn io rów nież J. Szachułow icz w o m aw ian ej tu k w e stii.10
W zw iązku z ty m trze b a też stw ierdzić, że an ty h ała so w e postan o w ien ia a rt. 14 ust. 1 i art. 18 ust. 2 oraz a rt. 20 p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r. (Dz. U. N r 53, poz. 568 ze zm ianam i) m a ją zastosow anie tak że do p rze d sięb io rstw państw ow ych p o słu g u jąc y ch się u rząd zen iam i w y tw a rz a ją c y m i dym i, pyły, gazy, hałasy, d rg an ia i w strzą sy , chociaż zatw ie rd z an ie p ro jek tó w urząd zeń tych zakładów odbyw a się w innym try b ie niż ten, k tó ry obow iązuje dla zakładów przem ysłow ych jednostek g o sp o d ark i n ie uspołecznionej (w ty m rów nież rzem ieślników ). A dzieje się ta k d la tego, że postan o w ien ia te (art. 14 ust. 1 i a rt. 18 ust. 2 oraz a rt. 20) są n o rm am i p ra w a m aterialn eg o , k tó re re g u lu ją stosunki m iędzy je d n o stk a m i gospodarki p a ń stw o w ej a pozostałym i w szystkim i podm iotam i p ra w n y m i w ym ienionym i w tych p rze p isac h (pracow nicy, sąsiedzi), niekoniecznie p rzy ty m w t o k u czynności za tw ie rd z a n ia urządzeń tych zakładów , lecz niezależnie od tych czynności p r o c e d u
io j . S z a c h u ł o w i c z : O d p o w ie d z ia ln o ś ć d e lik to w a p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o w y c h w p r a w ia n y c h w r u c h s iła m i p r z y ro d y , W a rs z a w a 1968, s. 91; B . W a 1 a s z e k: P r a w o s ą s ie d z k ie a n a je m lo k a lu m ie sz k a ln e g o , R P E iS 1965, z. 1—8, 38—39.
S ąd N a jw y ż s z y w o rz e c z e n iu z d n ia 25.1.1961 r. (O S P iK A 1962, s. 337; ta m ż e g lo sa N o w a k o w s k i e g o , s. 340) p r z y jm u je i m p lic ite o d p o w ie d z ia ln o ś ć p r z e d s ię b io r s tw a p a ń s tw o w e g o za s z k o d y p r z e m y sło w e sp o w o d o w a n e w y tw a r z a n ie m d y m ó w i g a z ó w . W s a m y m b o w ie m o r z e c z e n iu i w g lo sie p rz e p is a r t. 20 p r a w a p rz e m . z 7.V I.1927 r. n ie j e s t w y m ie n io n y .
30 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 (155)
r a l n y c h , a w ięc ta k ż e po ich zakończeniu. P o n ad to w p rzepisach p ra w a s a n ita r- no-bu d o w lan eg o i w przep isach o bhp, a n ad to w p ra w ie k a rn y m i cyw ilnym z n a j du jem y n o rm y o te j sam ej treści. Te sam e rów nież głów ne zasady obow iązują w szelkie je d n o stk i pro w ad zące jakiekolw iek za k ła d y pracy, jeśli chodzi o zakaz w y tw a rz a n ia szkodliw ych hałasów , w strząsów i drgań.
IV. P R Z E C IW D Ż W IĘ K O W A O CH RO N A S T A N O W IS K P R A C Y W PO M IE SZ C Z E N IA C H O C H A R A K T E R Z E PR Z EM Y SŁO W Y M JA K O O C H RO N A B E Z P IE C Z E Ń S T W A
I H IG IE N Y P R A C Y
11. W spom niane już w yżej (ustęp 7) p rzepisy § 85 ust. 1, 5, 6 zarządzenia Min. Bud. i P rzem . M at. Bud. z 29.VI.1966 r. w sp raw ie w aru n k ó w technicznych, ja k im pow inny odpow iadać o biekty budo w lan e b u d o w n ictw a pow szechnego (Dz. Bud. N r 10, poz. 44), w yd an eg o n a po d staw ie przepisów a rt. 5 ust. 1 i a rt. 87 ust. 1 p ra w a b u dow lanego z 31.1.1961 r. (Dz. U. N r 7, poz. 46; zm.: Dz. U. z 1965 r. N r 13, poz. 91) sta n o w ią ogólnie, że „ w n ę trza pom ieszczeń przeznaczonych n a p obyt ludzi pow inny być zabezpieczone w obiektach budo w n ictw a pow szechnego p rzed u c i ą ż l i w y m i dźw iękam i i d rg a n ia m i” przez odpow iednie u sy tu o w a n ie tych pom ieszczeń oraz przez zastosow anie środków tłu m iący ch (np. dźw iękochłonnych przegród budow lanych) i odpow iednich rozw iązań w zakresie urząd zeń w yw ołu jący ch „uciążliw e dźw ięki i d rg a n ia ” (§ 35 ust. 1). P rz ep isy te nie dotyczą je dnorodzinnych b udynków m iesz k aln y ch w olno stojących, w znoszonych w m iejscow ościach lu b dzielnicach nie n a rażonych n a uciążliw e dźw ięki (ust. 2). D alsze p o stan o w ien ia tego p a ra g ra fu , d oty czące b u d y n k ó w m ieszkalnych i użyteczności pub liczn ej, n a k a z u ją zao p atry w ać ścia ny m ieszkań w odpow iednią izolację przeciw dźw iękow ą, jeżeli m a te ria ły b u d o w lan e nie m a ją dostatecznej odporności p rzeciw dźw iękow ej. Zaznacza się p rzy ty m w y raźnie, że ro d za j i grubość w arstw y izolacyjnej p o w inny odpow iadać „w ym aganiom n o rm y p a ń s tw o w e j”. Ś ciany, podłogi i stro p y pom ieszczeń, u żytkow anych do celów w y tw a rz a ją c y c h uciążliw e dźw ięki i drg an ia, ja k re sta u ra c ji, sal tanecznych, sal ope rac y jn y ch itp., pow inno się osłan iać izolacją p rzeciw dźw iękow ą o przep isan ej w n o r m ach „w a rto ści iz o lac y jn e j” (§ 85 ust. 6 wyż. cyt. zarządzenia M in. Bud. z 29.VI. 1966 r.). T a „n o rm a p a ń stw o w a ” o k tó re j m ow a w ty m przepisie, to przed e w szy st kim PN-63/B-02151 w zw iązku z PN-68/B-02153 oraz z ogólnodefinicyjną no rm ą PN-61/B-02153, k tó re om aw ialiśm y w yżej (por. w y żej u stę p y 2, 3, 5 — a—b).
T ablica N r 1 zam ieszczona w PN-63/B-02151 o k reśla — ja k w iem y — m ak sy m aln ie dopuszczalne poziom y hałasów dla pom ieszczeń w b u d y n k ac h m ieszkalnych (I), a n ad to w e w szy stk ich b u d y n k ac h tak ich , w k tó ry c h p row adzi się działalność z za k resu h o te la rstw a (także in te rn a ty — II), służby zdrow ia (III), szkolnictw a (IV), a d m in istra c ji (b iu ra — V) i działalności k u ltu ra ln o -o św ia to w e j. W norm ie te j po w iedziano ta k ż e (ust. 3 in fine), że w w y p a d k u pom ieszczeń nie objęty ch tab licą 1 należy p rzy jm o w ć w arto śc i dopuszczalnych poziom ów dźw ięków zakłócających dla pom ieszczeń o n a jb a rd z ie j zbliżonym przeznaczeniu. 12
12. P o stan o w ie n ia pow yższe sto su je się dc ochrony przed h ałasa m i ludzi z a tru d nionych w pom ieszczeniach b u d y n k ó w zarów no b u d o w n ictw a pow szechnego ja k i b u d y n k ó w b u d o w n ictw a specjalnego, z m ożliw ością zastosow ania zm ian, ja k ie dla n ie k tó ry ch ro d zajó w budy n k ó w budo w n ictw a sp ecjaln eg o (np. budy n k ó w w portach lotniczych, k o lejow ych itp.) mogą w prow adzać „ m in istro w ie”, k tórzy o k re śla ją w a ru n k i te ch n iczn e dla tych działów b u d o w n ictw a n a zasadzie delegacji u sta w o w e j
N r 11 (155) Z a p o b i e g a n i e h a ł a s o m w m i e s z k a n i a c h i w z a k ł a d a c h p r a c y 31
z a w a rte j w a rt. 5 ust. 2 p ra w a budow lanego (por. w yż ustęp 7). P ozostaje w ięc do om ów ienia k w e stia p ra w n e j przeciw h ałaso w ej o chrony osób za tru d n io n y ch n a s ta now iskach p ra c y n ie zaliczonych do żad n ej z pięciu kateg o rii działalności w y m ie nionych w PN-63/B-02151.
O chronę ta k ą p rze w id u je się p rze d e w szystkim w dalszej treści s 85 om aw ianego tu za rząd zen ia M in. Bud. i M at. B ud. z 29.VI.1966 r. w sp raw ie w aru n k ó w technicz nych, ja k im p o w inny odpow iadać w szelkie obiekty b u d o w lan e (a w ięc n ie ty lk o b u dynki) b u d o w n ictw a pow szechnego (Dz. Bud. N r 10, poz. 44). P rzep isy tego § 85 ust. 3 i 4 sta n o w ią m ianow icie, że „ z a k ł a d y p r z e m y s ł o w e i i n n e o b i e k t y b u d o w l a n e”, w k tó ry ch sposób u ży tk o w a n ia pow oduje u c i ą ż l i w e dla użytkow ników i d la otoczenia d ź w i ę k i , p o w inny być zaopatrzone w odpow iednie u rząd zen ia dźw iękow e oraz po w in n y być ta k budow ane, żeby m ak sy m a ln a in te n syw ność dźw ięku w pom ieszczeniach „odpow iadała w y m a g a n i o m n o r m y p a ń s t w o w e j lu b przepisów szczególnych”. N ato m iast silniki, pom py, w e n ty la to ry i in n e bardzo h ałaśliw e u rząd zen ia m echaniczne należy u sta w iać n a fu n d a m e n tac h i ra m a c h nie zw iązanych z k o n stru k c ją bud y n k u , jeżeli nie m ożna uzys kać w y głuszenia ich w pom ieszczeniu do g ó rnej gran icy h ałasu przew id zian ej w n o r m ie p ań stw o w ej. P rz ep isy om aw ianego tu § 85 za rządzenia z 29.VI.1966 r. obow ią zu ją od 19.VII.1966 r. (Dz. Bud. N r 10, poz. 44). Je d n a k ż e te k st § 85 jest pow tó rze niem te k s tu § 83 ro zporządzenia P rzew . Kom. Bud. z 21.VII.1961 r. (Dz. U. N r 38, poz. 196), k tó re nosiło te n sam ty tu ł i regulow ało te sam e spraw y, obow iązyw ało zaś ono od 13.VIII.1961 r. (§ 150) do czasu w ejścia w życie, obecnie obow iązującego za rząd zen ia z 29.VI.1966 r., czyli że o statecznie om ów ione w yżej an ty h ała so w e p o sta now ien ia § 85 zarząd zen ia z 29.VI.1966 r. o b ow iązują ju ż od 13.VII.1961 r.
W n o rm ac h P olskiego K om itetu N orm alizacyjnego (PKN) nie zn a jd u je m y p o sta n o w ień o k reśla ją cy c h m a k sy m a ln ie dopuszczalne poziom y hałasó w w pom ieszczeniach „zakładów przem ysłow ych i innych obiektów b u d o w lan y c h ” w ro zum ieniu przepisów § 85 ust. 3 i 4 oraz § 2 ust. 8 om aw ianego tu zarząd zen ia (Dz. Bud. N r 10, poz. 44), w zw iązku z p rze p isam i a rt. 13, 1 i 2 p ra w a przem ysłow ego z 7.VI.1927 r. (Dz. U. N r 53, poz. 468 ze zm ianam i — por. wyż u stę p y 8—10).
13. G ran ice dopuszczalnych n atężeń dźw ięków w tak ich b u d y n k ac h podane są n ato m ia st w p rzep isach § 36 in stru k c ji (zw anej d alej „ in s tru k c ją ”) stanow iącej za łącznik do rozp. R ady M in. z 21.VIII.1959 r. w sp raw ie ogólnych w aru n k ó w h igie n ic z n o -sa n ita rn y c h w nowo b u dow anych lub p rzebudow yw anych zakładach p rz e m ysłow ych (Dz. U. N r 53, poz. 316; zm.: Dz. U. z 1963 r. N r 18, poz. 97). R ozporzą dzenie to oraz „ in s tru k c ja ” w y d an e zostały jeszcze na p o dstaw ie a rt. 3 ust. 1 d e k re tu z 10.XI.1954 r. o p rzejęciu przez zw iązki zaw odow e zadań z dziedziny b h p (tek st jednol.: Dz. U. z 1968 r. N r 8, poz. 47) oraz a rt. 327 p ra w a budow lanego z 16.11.1928 r. O dnoszą się one do w szystkich budy n k ó w b u d o w n ictw a pow szechnego zbudow anych przed 1.1.1966 r. (data w ejścia w życie PN-63/B-02151 — por. wyż. u stę p 7), a n a stę p n ie do w szystkich obiektów b u d o w n ictw a specjalnego (bez ograniczenia pow yż szą d a tą ).11
P rz ep is § 36 „ in s tru k c ji” głosi, że „dopuszczalna inten sy w n o ść hałasów w po m ieszczeniach p ra c y ”, w now o w znoszonych o b iek tach przem ysłow ych (i w now o p rzebudow yw anych) „nie p ow inna prze k ra cza ć w ielkości określonego w o b o w iązu ją- 11
11 O te c h n ic z n y c h sp o s o b a c h b u d o w y z a k ła d ó w p r z e m y s ło w y c h z g o d n ie z z a s a d a m i w ie d z y te c h n ic z n e j i p o w o ła n y m i w y ż e j p r z e p is a m i — p o r. R. R o g i ń s k i i J. S a d o w s k i : o p . Cit., s. 67, 70 , 79 , 435—480 i in .
