Andrzej Wiśniewski
"Dopuszczalność drogi sądowej w
sprawach cywilnych", Z. Resich,
Warszawa 1962 : [recenzja]
Palestra 6/12(60), 82-83
PMCOLjP WKP/i
W W I C T W
PH/IWiyłC/rCWZ. R e s i c h : Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cyw ilnych. W yd. Prawn. W arszawa 1962, s. 148.
P u n k te m w y jśc ia ro zw aż ań a u to ra , a za raze m p o d sta w ą k o n s tru k c ji k siążk i je s t a rt. 2 k.p.c., o k reśla ją cy dopuszczalność d ro g i sądow ej w sp ra w a c h cyw ilnych. A rty k u ł te n sta n o w i, że „sądy pow szechne ro z strz y g a ją sp ra w y cyw ilne, ch y b a że sp ra w y te z m ocy u s ta w szczególnych są p rz e k a z a n e in n y m sądom lu b w ład zo m ” . P ra c a pośw ięcona je s t w ła śn ie o m ów ieniu g ran icy , k tó ra o k re śla sfe rę d ziałan ia, czyli k o m p e te n c ję sądów pow szechnych.
W a ch larz za g ad n ień p o ru sza n y ch w książce je s t b ardzo b o g aty i w p e łn i o d p o w ia d a w ad z e zag ad n ien ia. D opuszczalność d rogi sądow ej je s t przecież je d n ą z n a j w ażn iejszy ch b ezw zględnych p rz e sła n e k procesow ych.
C h a ra k te ry z u ją c są d y p o w szechne o raz in n e sądy i o rg an y o rze k ają ce w s p r a w ach cyw iln y ch , a u to r o m aw ia p o d sta w o w e cechy, k tó re o d ró ż n ia ją są d y od in n y ch o rg an ó w w y k o n u ją c y c h podobne fu n k c je , i w sk az u je , że poza g ra n ic ą właścir- w ości są d ó w -.istnieje d alsza s fe ra p o rz ą d k u p raw n eg o , nie b ę d ą cą w y m ia re m s p r a w iedliw ości, w k tó re j p a ń stw o re a liz u je p ra w o za p o śred n ic tw em różn y ch o rg a n ów , je d n a k ż e fu n k c je ty c h o sta tn ic h , aczkolw iek zbliżone do w y m ia ru s p ra w ie d li w ości, n ie są w y m ia re m sp raw ied liw o ści. Do o rg an ó w ty c h n ależ ą: p ań stw o w y a r b itra ż gospodarczy, o rg a n y a d m in is tra c y jn e (np. k o m isje lokalow e), o rg a n y spo łeczne (np. zak ła d o w e k o m isje rozjem cze) itp .
W iele “m ie jsc a pośw ięca a u to r o m ów ieniu p o ję cia sp ra w y cyw ilnej i p r z e d s ta w ia ró żn e u ję c ia „ sp ra w y c y w iln e j”. N a g ru n cie naszego p ra w a a u to r u w aż a za sp ra w ę c y w iln ą ta k ą sp ra w ę , w k tó re j och ro n a p ra w n a m a polegać n a w y w o łan iu s k u tk u p raw n eg o w za k resie sto su n k u p raw n o cy w iln eg o sensu largo, a w ięc s to su n k u osobistego, ro dzinnego lu b m a jątk o w e g o , k tó reg o u cz estn icy m u szą n a w y p a d e k sp o ru w y stę p o w a ć w c h a ra k te rz e ró w n o u p ra w n io n y c h podm iotów .
W dalszych w yw odach (w ro zd ziale o „N iedopuszczalności drogi sąd o w ej z m o cy u s ta w szczególnych”) a u to r w sk a z u je , że stw ie rd z en ie, iż s p ra w a m a c h a r a k te r cyw iln y — czy to czysto fo rm a ln ie , czy też rzeczyw iście — n ie w y sta rc z a je s z cze do oceny je j przy n ależn o ści do drogi sądow ej, albow iem p rze p is szczególny m oże sta n o w ić inaczej. Do p rze p isó w zaś szczególnych w y łąc za ją cy ch p ew n e r o d z a je s p ra w z d ro g i sądow ej n ależ y stosow ać w y k ła d n ię ścieśn iającą, gdyż w p ro w a d z a ją one w y ją te k od zasady. P rz e k a z a n ie przez u sta w ę sp ra w y z n a tu ry c y w iln e j do k o m p e te n c ji in n y c h o rg an ó w n ie p o zbaw ia je j c h a ra k te ru sp ra w y c y w ilnej.
P oszczególne ro d z a je w n io sk ó w o u d zielen ie ochrony p ra w n e j, p odm ioty p ro cesu, p rze d m io t procesu, k u m u la c ja roszczeń i m nogość p o d sta w pow ództw a, zm ian a pow ó d ztw a i o b ro n a pozw anego om aw ia a u to r w rozdziale pt. S p ra w a cy w iln a p rzez p ry z m a t k ry te rió w p ro ce su cyw ilnego, po czym dochodzi do n a stę p u ją c y c h w niosków :
1) P rz y ocenie c h a ra k te ru sp raw y , ocenie d ecy d u jącej o dopuszczalności drogi »ądow ej, ro zstrz y g a ją c e zn aczenie w p rocesie m a jego p rze d m io t, k tó reg o ram y o k reśla roszczenie procesow e.
Nr 12 (60) Przegląd, w ydaw nictw prawniczych 83
Ź) P rz y te jż e ocenie c h a r a k te ru sp ra w y są d je s t zw iązan y g ra n ic a m i p o d an e j przez pow oda p o d sta w y fa k ty c z n e j pow ództw a.
3) O c h a ra k te rz e sp ra w y d e c y d u je s ta n fak ty c zn y rzeczy w isty , a n ie fik c y jn y ; sta n fa k ty c z n y sp raw y , o p a rty n a sam y ch tw ie rd z e n ia c h pozw u, d ec y d u je ty lk o w ów czas, gdy n ie b u d zą one żad n y ch w ątp liw o ści co do ich zgodności ze sta n e m istn ie ją c y m o b iektyw nie.
4) D la oceny c h a r a k te ru sp ra w y d ec y d u ją ce znaczenie m a c a ło k sz ta łt m a te r ia łu procesow ego, a w ięc ró w n ież m a te ria ł d o starczo n y p rze z pozw anego lu b z e b ran y z urzędu.
5) D opuszczalność drogi sądow ej m oże dotyczyć całego p o w ó d ztw a lu b jego części.
6) D opuszczalność d ro g i sądow ej sensu stricto ogranicza się do ty c h zagadnień p re ju d y c ja ln y c h w procesie, k tó ry c h ro zstrzy g n ięcie m oże n a s tą p ić bezpośrednio w se n te n c ji orzeczenia.
7) K w estia dopuszczalności drogi sądow ej sensu stricto co do sam ych zarzu tó w pozw anego p o w sta je ty lk o w ów czas, gdy p rz y b io rą o n e p o sta ć p ow ództw a w z a jem nego; w ty c h w y p a d k a c h p o w sta je je d y n ie pro b lem dopuszczalności sa m o d ziel n e j oceny p rze z są d ty c h za rz u tó w albo zw iązan ia są d u o ceną in n y c h organów .
D alsze ro zdziały dotyczą c h a r a k te ru dopuszczalności d rogi sądow ej ja k o p r z e sła n k i procesow ej oraz dopuszczalności d ro g i sądow ej w sp ra w a c h cy w iln y ch w poszczególnych try b a c h p o stęp o w an ia.
W reszcie końcow e ro zdziały k sią ż k i pośw ięcone są c h a ra k te ry s ty c e sporów k o m p e ten c y jn y ch , zag ad n ien io m sądów szczególnych i o rg an ó w o rze k ają cy c h w s p r a w a c h cyw ilnych, ró żn y m in n y m k w estio m szczególnym (np. sporom lo k alo w y m , ro ln y m , n a c jo n a liz a c y jn y m itp.), w reszcie uw agom de lege ferenda.
VI, W a r k a 11 o: Odpowiedzialność odszkodowawcza. F unkcje, rodzaje, granice. In sty tu t N auk P raw nych Polskiej A kadem ii Nauk. PWN. W arszawa 1862, s. 236.
P ra c a sta n o w i stu d iu m z z a k re su p ra w a odszkodow aw czego. Z a p ra w o odszkodo w aw cze a u to r u w aż a ca ło k sz ta łt p rzepisów cy w iln o p ra w n y ch re g u lu ją c y c h s to su n k i odszkodow aw cze. S ą to sto su n k i ty p u zobow iązaniow ego, w k tó ry c h w ie rz y cielem je s t poszkodow any, a d łu ż n ik ie m osoba obow iązan a do św iadczenia odszko dow aw czego. D łużnikiem m oże być albo sp ra w c a szkody, albo in n a osoba. Ś w ia d czenie d łu ż n ik a polega n a p rzy w ró c en iu m a ją tk u poszkodow anego do s ta n u p o p rzedniego (n ap raw ie n ie szkody w n a tu rz e ) albo n a z a p ła ce n iu ty tu łe m odszko d o w an ia ok reślo n ej k w o ty p ie n ięż n ej, za p ew n ia ją cej c a łk o w ite lu b częściowe w y ró w n a n ie szkody dozn an ej p rze z poszkodow anego (w ynagrodzenie lu b p o k ry cie szkody).
O dpow iedzialność odszkodow aw czą uw aż a a u to r za w p e w n y m sensie fu n k c jo n a ln ie w y o d rę b n io n ą in s ty tu c ję o b lig a cy jn o p ra w n ą , k tó ra m oże, a n a w e t p o w in n a stan o w ić p rze d m io t oddzielnych b ad ań . J e j za k res p o jęciow y je s t w ęższy od ogól nego p ojęcia odpow iedzialności cyw ilnej.
N ie m ieszczą się w ięc w odpow iedzialności odszkodow aw czej ta k ie san k cje, ja k np. sa n k c ja niew ażności czynności p ra w n e j czy p ra w o o d stą p ie n ia od um ow y zo b ow iązaniow ej. J e s t ona n a to m ia st szersza od odpow iedzialności k o n tra k to w e j i d elik to w ej. O b ejm u je bow iem — obok odpow iedzialności sp raw cz ej — ró w n ie ż
