WPŁYW ŚCIÓŁKOWANIA NA DYNAMIKĘ ROZRASTANIA SIĘ WYBRANYCH BYLIN OKRYWOWYCH

(1)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 29-34

REGINA DĘBICZ

WPŁYW ŚCIÓŁKOWANIA NA DYNAMIKĘ ROZRASTANIA SIĘ WYBRANYCH BYLIN OKRYWOWYCH

Z Katedry Ogrodnictwa

Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

ABSTRACT. Compact cover after the first season of cultivating Chamaemelum nobile ‘Plenum’

created, and Arenaria balearica after the second season. It means that the deployment of plants taken in the experiment was proper for a quick effect of a covered surface. The mulching with pine bark inhibited the dynamics of plant growth in the first two years of cultivation.

Key words: covering perennial plants, dynamics of plant growth, mulching

Wstęp

Rośliny okrywowe mają w terenach zieleni duże znaczenie estetyczne i użytkowe.

Dobrze rosną i tworzą zwartą okrywę w miejscach, gdzie warunki siedliskowe dla większości roślin są bardzo niekorzystne, na stanowiskach zacienionych, suchych i nasłonecznionych, np. na stromych zboczach (Grabowska i Kubala 2006). Na du- żych powierzchniach wprowadzają ład i harmonię oraz stanowią doskonałe tło do eks- ponowania innych roślin. Efektownie prezentują się także w postaci małych plam, np.

w patio, na dziedzińcach, wzdłuż ścieżek czy między płytami chodnikowymi. Gęsta okrywa roślin między innymi zabezpiecza glebę przed nadmierną utratą wody, ograni- cza erozję gleby, utrudnia lub całkowicie hamuje rozwój chwastów.

Celem pracy było poznanie dynamiki rozrastania się wybranych taksonów bylin okrywowych oraz zbadanie wpływu ściółkowania korą sosnową na wzrost roślin.

Materiał i metoda

Dwuczynnikowe doświadczenie przeprowadzono w latach 2004-2005 w Stacji Ba- dawczo Dydaktycznej Roślin Warzywnych i Ozdobnych w Piastowie. Badaniem objęto:

(2)

bodziszek kantabryjski (Geranium × cantabrigiense Yeo) ‘Biokovo’ i ‘Karmina’, rumian szlachetny (Chamaemelum nobile (L.) All.) ‘Plenum’, fiołek rogaty (Viola cornuta L.)

‘Alba Minor’, pięciornik kalabryjski (Potentilla calabra Ten) i piaskowiec balearski (Arenaria balearica L.). Rośliny, wyprodukowane w szkółce bylin w pojemnikach, posadzono 16 kwietnia 2004 roku w glebę piaszczysto-gliniastą o pH (H2O) 6,2, na stanowisku słonecznym. Co roku w kwietniu rośliny nawożono jednorazowo Azofoską w dawce 30 g·m^-2, rozgarniając ściółkę. Warstwę ściółki o grubości 6-7 cm z przekom- postowanej kory sosnowej rozłożono po tygodniu od posadzenia roślin i uzupełniano w drugim roku, w maju. Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w trzech powtórzeniach. Powtórzeniem było poletko o wymiarach 1,5 × 1,5 m, na którym posadzono dziewięć roślin (cztery rośliny na 1 m²) w rozstawie 50 × 50 cm. Pierwszym czynnikiem był system utrzymania gleby (gleba nieściółkowana i ściółkowana korą), a drugim – terminy obserwacji. Przeprowadzano je co miesiąc, od maja do września (zawsze w pierwszej dekadzie miesiąca) 2004 i 2005 roku.

Dynamikę rozrastania się bylin okrywowych oparto na pomiarach i obliczeniach:

średnicy roślin i powierzchni zajmowanej przez jedną roślinę (uważanej w przybliżeniu za pole koła, zakładając, że roślina rozrasta się, tworząc kolisty kształt). Uzyskane wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji na poziomie istotności α = 0,05.

Wyniki i dyskusja

Średnica testowanych roślin, niezależnie od taksonu i systemu utrzymania gleby oraz roku uprawy, zwiększała się w miarę upływu czasu (tab. 1). Największą średnicę po czterech miesiącach wzrostu miał rumian szlachetny ‘Plenum’ – 59,3 cm i 54,8 cm (odpowiednio na glebie bez kory i z korą), a najmniejszą piaskowiec balearski – 28,2 cm i 26,0 cm.

W pierwszym roku uprawy badane byliny rozrastały się stopniowo, w miarę rów- nomiernie, ale powoli (ryc. 1, 2). Wyjątkiem był rumian szlachetny ‘Plenum’, który od czerwca do sierpnia rozrastał się bardzo dynamicznie, zarówno na glebie bez ściółki, jak i ze ściółką. We wrześniu jedna roślina tego taksonu zajmowała powierzchnię 0,28 m² na glebie bez kory i 0,24 m² na glebie z korą (ryc. 1, 2). Można więc przyjąć, że zasto- sowana rozstawa roślin jest odpowiednia do wytworzenia zwartego runa (100% okrycia powierzchni podłoża) już po pierwszym sezonie uprawy. Podobną dynamiką wzrostu, stwierdzoną przez autorkę we wcześniejszych badaniach (Dębicz 2004), charakteryzo- wała się bylica Schmidta (Artemisia schmidtiana) ‘Nana’. Również piaskowiec balear- ski szybko okrywał glebę. Każda roślina tego gatunku już w maju w drugim roku uprawy zajmowała średnio powierzchnię 0,19 m² gleby ze ściółką i 0,22 m² gleby bez niej, podczas gdy pozostałe byliny powierzchnię 4-10-krotnie mniejszą (ryc. 3, 4). Tak inten- sywny wzrost na początku wiosny wynikał z fenologii wzrostu i kwitnienia tego gatunku. Najwolniej rozrastały się rośliny obu odmian bodziszka kantabryjskiego (‘Biokovo’

i ‘Karmina’). Dla uzyskania całkowitego okrycia gleby po dwóch latach uprawy należa- łoby go sadzić w większym zagęszczeniu, podobnie jak fiołka rogatego i pięciornika kalabryjskiego.

Ściółkowanie gleby w pierwszym roku uprawy nie miało istotnego wpływu na śred- nicę roślin bodziszka kantabryjskiego ‘Biokovo’, rumianu szlachetnego ‘Plenum’

i pięciornika kalabryjskiego, co potwierdziła analiza statystyczna wyników. Natomiast wpływ ściółkowania korą okazał się niekorzystny dla pozostałych bylin w pierwszym

(3)

Tabela 1 Średnica sześciu taksonów bylin okrywowych (cm)

Diameter of six taxa of covering perennial plants (cm)

Terminy pomiaru w 2004 roku (I rok uprawy) Time of measurement in 2004

(1st year of cultivation) (B)

Terminy pomiaru w 2005 roku (II rok uprawy) Time of measurement in 2005

(2nd year of cultivation) (B) Takson

Taxon

Gleba nieściół-

kowana i ściół- kowana Soil not mulched

and mulched

(A)

V VI VII VIII IX

śred- nia mean

(A)

V VI VII VIII IX

śred- nia mean

(A)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

bez kory without bark

21,2 27,0 27,6 28,4 28,4 26,5 27,8 29,5 32,0 31,2 37,4 31,2

kora bark

20,6 27,3 29,4 30,2 29,6 27,4 20,5 25,3 27,7 30,0 34,1 27,5

średnia mean (B)

20,9 27,2 28,5 29,3 29,0 24,2 27,4 29,0 30,6 35,8 Bodziszek

kantabryjski Geranium cantabri- giense

‘Biokovo’

NIR0,05 LSD0.05

A – r.n; n.s.

B – 0,91 B×A – r.n; n.s.

A – 1,57 B – 0,99 B×A – 2,21 bez kory

without bark

18,4 26,2 27,3 31,5 31,8 27,0 27,8 31,0 33,8 36,0 38,2 33,4

kora bark

17,6 24,7 25,5 29,4 30,0 25,4 18,6 25,0 29,2 31,6 33,4 27,6

średnia mean (B)

18,0 25,5 26,4 30,5 30,9 23,2 28,0 31,5 33,8 35,8 Bodziszek

kantabryjski Geranium cantabri- giense

‘Karmina”

NIR0,05 LSD0.05

A– 1,15 B – 0,73 B×A – r.n; n.s.

A – 1,06 B– 0,67 B×A – 1,50 bez kory

without bark

11,2 15,9 41,1 57,2 59,3 36,9 23,1 36,7 44,3 49,1 51,8 41,0

kora bark

16,5 21,2 37,4 52,9 54,8 36,6 15,0 27,3 40,0 51,6 54,3 37,4

średnia mean (B)

13,9 18,6 39,3 55,0 57,0 19,1 32,0 42,2 50,4 53,1 Rumian

szlachetny Chamaeme- lum nobile

‘Plenum’

NIR0,05 LSD0.05

A – r.n; n.s.

B – 1,03 B×A – 2,31

A – 1,37 B – 0,87 B×A – 1,94 bez kory

without bark

12,0 14,3 18,4 24,0 26,8 19,1 30,0 36,7 41,6 45,8 49,6 40,7 Fiołek

rogaty Viola cornuta

‘Alba Minor’

kora bark

10,1 11,8 16,6 24,6 25,6 17,7 28,0 32,5 37,5 43,6 46,5 37,6

(4)

Tabela 1 – cd.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

średnia mean (B)

11,1 13,1 17,5 24,3 26,2 29,0 34,6 39,6 44,7 48,1

NIR0,05 LSD0.05

A – 1,07 B – 0,67 B×A – r.n; n.s.

A – 3,47 B – 2,2 B×A – r.n; n.s.

bez kory without bark

14,5 17,6 23,8 28,7 30,1 22,9 25,7 35,7 39,4 42,3 45,3 37,7

kora bark

10,4 16,4 22,3 29,6 33,2 22,4 26,1 34,8 43,0 47,1 49,9 40,2

średnia mean (B)

12,5 17,0 23,1 29,2 31,6 25,9 35,3 41,2 44,7 47,6 Pięciornik

kalabryjski Potentilla calabra

NIR0,05 LSD0.05

A – r.n; n.s.

B – 0,87 B×A – 1,94

A – 1,83 B – 1,16 B×A – 2,59 bez kory

without bark

13,2 15,2 19,2 22,0 28,2 20,0 53,0 54,8 56,6 58,1 60,6 56,6

kora bark

10,7 14,2 18,7 23,1 26,0 18,5 49,6 50,5 53,5 56,5 60,9 54,2

średnia mean (B)

12,0 14,7 18,9 23,6 27,1 51,3 52,7 55,1 57,3 60,7 Piaskowiec

balearski Arenaria balearica

NIR0,05 LSD0.05

A – 1,00 B – 0,63 B×A – r.n; n.s

A – 1,47 B – 0,93 B×A – 2,08

Ryc. 1. Powierzchnia gleby nieściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę Fig. 1. The surface of not mulched soil covered by tested perennial plants

0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3

V VI VII VIII IX Miesiące – Months m²

Geranium cantabrigiense ‘Biokovo’

Geranium cantabrigiense ‘Karmina’

Chamaemelum nobile ‘Plenum’

Viola cornuta ‘Alba Minor’

Potentilla calabra Arenaria balearica 2004

(5)

Ryc. 2. Powierzchnia gleby ściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę Fig. 2. The surface of mulched soil covered by tested perennial plants

Ryc. 3. Powierzchnia gleby nieściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę Fig. 3. The surface of not mulched soil covered by tested perennial plants

Ryc. 4. Powierzchnia gleby ściółkowanej zajmowana przez jedną roślinę Fig. 4. The surface of mulched soil covered by tested perennial plants 0

0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3

0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3

(6)

roku uprawy i wszystkich w drugim roku po posadzeniu (średnica tych roślin była istot- nie mniejsza). Także w badaniach Henschke i Jerzego (2006) kilka odmian róż okry- wowych, w pierwszym roku ich uprawy, słabiej osłaniało powierzchnię gleby ściółko- wanej korą. W badaniach własnych wyjątkiem był jednak pięciornik kalabryjski, po- nieważ w drugim roku uprawy lepiej rozrastał się na glebie ściółkowanej, osiągając we wrześniu średnicę prawie 50 cm. Taką prawidłowość obserwowano u wielu innych taksonów roślin (Czekalski i Gierula 2003, Krzymińska i Lisiecka 2004).

Wnioski

1. Ściółkowanie gleby przekompostowaną korą sosnową miało niekorzystny wpływ na dynamikę rozrastania się badanych bylin, z wyjątkiem pięciornika kalabryjskiego, w pierwszym i drugim roku uprawy.

2. Najszybciej rozrastały się rumian szlachetny (Chamaemelum nobile) ‘Plenum’

i piaskowiec balearski (Arenaria balearica), natomiast najwolniej obie odmiany bo- dziszka kantabryjskigo (Geranium cantabrigiense) ‘Biokovo’ i ‘Karmina’.

Literatura

Czekalski M., Gierula A. (2003): Wzrost i jakość krzewów mahonii pospolitej (Mahonia aquifo- lium (Pursh) Nutt.) w zależności od systemu utrzymania gleby. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.

491: 29-36.

Dębicz R. (2004): Dynamika rozrastania się wybranych bylin okrywowych. Folia Univ. Agric.

Stetin. 236, Agric. 94: 21-25.

Grabowska B., Kubala T. (2006): Byliny okrywowe i runa leśnego. Officina Botanica, Kraków.

Hensche M., Jerzy M. (2006): Wpływ ściółkowania korą sosnową na wzrost i kwitnienie okry- wowych odmian róż. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 510: 185-194.

Krzymińska A., Lisiecka A. (2004): Wpływ ściółkowania gleby na wzrost i kwitnienie wybra- nych gatunków bylin. Folia Univ. Agric. Stetin. 236, Agric. 94: 93-96.

THE DYNAMICS OF GROWTH OF SOME COVERING PERENNIAL PLANTS

S u m m a r y

The aim of the experiment was to evaluate growth of some taxa of covering perennials and in- fluence of mulching with pine bark on their growth. To fulfill the purpose the following taxa were taken into account: Geranium × cantabrigiense ‘Biokovo’ and ‘Karmina’, Chamaemelum nobile

‘Plenum’, Viola cornuta ‘Alba Minor’, Potentilla calabra and Arenaria balearica. To assess the dynamics of plant growth the diameter of plants and the surface of covered ground by one plant were measured. Compact cover after the first season of cultivating Chamaemelum nobile ‘Ple- num’ created and Arenaria balearica after the second season. It means, that the deployment of plants taken in the experiment was proper for a quick effect of a covered surface. The mulching with pine bark inhibited the dynamics of plant growth in first two years of cultivation except Potentilla calabra.