Coccolithophoridae z górnego mastrychtu Polski środkowej

A C T A P A L A E O N T O L O G I C A r O L O N I C A

Vol. II I9 5 7

HANNA GO R KA

COCCOLITHOPHORIDAE Z GORNEGO MASTRYCHTU POLSK I

ŚRODKOWEJ

Nos. 2-3

Streszcze nie. - Opisano 66 gatu n ków kok ko li tów z górneg o mast r ychtu Pols ki

środ ko wej, w tym 60 now y ch. Na 11 rodzaj ów występ uj ących w zbada nyc h prób- ka ch, ustalon o 2 nowe : Dict yo lith us n. gen. i Neph rolithus n. gen. Podano _również

metod ykę pracy.

WSTĘ P

W pracy nini ejs zej

op isa ła m

elem en ty szkieletowe Coc colithophoridae.

czy li tzw. kokkolity z górnego m astry chtu Po lski

środko wej. Materiał

do

pracy

zebrałam

pod ki erunkiem Prof. dra W.

Pożaryskiego

w 1954

r.

Zba- dane próby

pocho dzą

z górnego mastrychtu trz ech

miej scowości: Męć­

mierza (lo kalny poziom " w "), Kazimierza nad

Wisłą

(lokalny poziom "x" )

i

Góry

Puławsk iej -

próba wi ertnicza z przerostu wapiennego

głębokości

73,5 m (lokaln y po ziom "y " ).

Podział

mastrychtu na lokalne po ziomy wpro-

wadził

W.

Poża rysk i

(1938).

Większość

kokkolitów,

występujących

w

wyżej

w ymienionych miej-

scowościach, opisałam

w niedrukowa nej pracy magisterski ej w 1955

r.

W

następnym

roku

ulepszyłam

metody pracy

stosując urządzenie

kon- trastowo-fazowe oraz

uzupełniłam

opisy i oznaczenia.

P race lab ora t or yj ne

wykonałam

w

Zakładzie

Mikropaleontologii UW po d kie r unkiem P r of. dra R.

Ko z ł o wsk i ego,

któr emu na ty m mi ejsc u

skła­

da m serdeczne

podziękowanie

zarówno za wytyczenie kieru nku

badań,

jak i za wskazówki metody czne oraz za krytyczne pr zej r zen ie

ręko pisu

mej pracy.

WARUNKI STRATYGRAFICZNE POBRANYCH PROB

Męćmierz

Pochodzące

z

Męćmierza skały są

marglami,

wyodrębnionymi

w po - ziom loka ln y " w" przez

Pożaryskiego

(1938, p . 16).

Są

to

skały miękkie,

siln ie w ap n is t e, p eli to we,

łatwo wietrzejące,

które

zawie raj ą dużo

sub-

236 HANN A GÓRKA

stancji ilaste j or az pir y t.

Skała

t r awiona w kwasie so lnym rozpa d a

si ę całkowi c ie.

Zi arna kwa r cu i gla u ko nit u

występują

w min imalnej

ilości

i

są

'ba r dzo drobn e. W poziomie "w"

Poża ryski

(1938, p. 18-24) stw ie r -

dził następuj ące skamien iałości:

B elem n it ella mucron at a, B . lan ceo lata, l n oceram u s tegulatus i Discoscaph it es cons tr ictus var . vul garis.

K azimierz

n/Wisłą

-

kamien iołom

mi ej ski

Ska ły

tu

występujące

na podstawi e zawartej w nic h m akrofauny

zostały

zaliczone przez

Poża ryskiego

(1938 , p. 16) do gó rnego mastry ch tu i w jego

obrębie

- do lokalnego poziom u " x". W st ropie

kamieniołomu, tuż

pod

glebą

i rumoszem wietrzel inowym.

występ uj ą

dwie

miękki e

warstwy m a rgli s te .

Każda

z n ic h ma

około

1,5 m

miąższości ;

od dzielone

są

one od sie b ie

3-metrową warstwą

opoki, w której mi ejscami

tkwią

drobne szare czerty. W wa rst w ie ma rglist ej doln ej

wykopałam

szurf

głębo kości

1,4 m i

pob rałam

co 10 cm pr ób ki o wa dze

około

1 kg

każda.

Do pracy n ini ejszej

użyłam

jedy n ie próbki z warstewki naj

niższej

i za - razem n ajba rd ziej

mi ękki ej , grubości

10 cm. Natom iast z wars t wy od 1,3 do 1,4 m, tj.

najwy ższ ej i

naj twardszej,

wykonałam

szlify. W poz iomie

"Xli ilość ma łżów

i

ślimaków

wzrasta znacznie w stosun ku do wars t w

sta rszy ch .

Występuj ą

tu li cznie: In oceram u s tegulatus, Discoscaphit es constrictus va r. vulgaris Now., Bacul ites s p., B el em n it ell a mucronat a i B elem n itell a lanceolata. Ze

szczątków

m ik ros kop ijnych

znalazłam

tu , oprócz Coccoli t hopho ridae, skl eryt y holot urii , frag menty li liowców oraz

śp ikule gąbek

(megasklery 'i m ik rosk ler y). Najliczniej reprezento- wane

są

t et r a ks on y . Ws zys t k ie spikule tu

występujące należą

do S ili- cis pongiae, lecz

są

wtórnie

zwapniałe.

Góra

Puławska

Coccolithophorida e z tej

mi ej scowości pochodzą

z w ie r cenia badaw- czeg o, wykon anego w 1949 r . przez Insty tu t Geolog iczn y w

kamienioło­

m ie

pańs twowym.

P r óbk a ,

którą badałam, pochodziła

z

głębokości

73,5 m (poziom lokaln y "y" ).

Był

to

miękki wapień, białawy.

Oprócz Coccoli tho- phor idae ,

występują

w nim liczn e Hyst richospha eridae, s t wier dzon e naj- pier w przez

R. Kozło wski ego ,

a oznaczon e

później

przeze mni e.

Są

t o : Hy st ri ch osphaera fu rcata Ehr., Hystrichosphaeridium salp in gophorum Def !. oraz Micr hy str id ium. inconspicuum D ef!.

METODYKA

P r ób ki p r zezn ac zon e do

badań

kokkolit ów

poddawała m następuj ącym

za bieg om : po

rozmiaż dżeniu go towałam

je w wodzie

około

20 minut , na-

COCCOLITHO PHORIDAE Z GóRNEGO MASTR Y CHTU 237

stępn i e szlamowałam

przez sito o

średni cy

oczek 0,075 mm;

zawiesinę spływającą

z

pierwszą wodą zebrałam

i

wysuszyłam,

z niej przygoto-

wałam

pr epar a t y,

umieszczając

je na

szkiełku

podstawowym w glicery- nie, lub w balsamie kanadyjskim pod

szkiełkiem

nakrywkow ym. Przy obserwowaniu preparatów

posługiwałam się

mikroskopem Zeissa " L u- mipan",

stosując imersję

i

powiększenie około

1350 razy oraz

urządzenie

kontrastowo-fazowe. Rysunki

wykonałam

przy pomocy aparatu Abbego .

Zmieniałam

przy tym warunki

naświetlania

w mikroskopie, co

okazało się

bardzo korzystne,

ponieważ

w

oświetleniach

kontrastowych

pomię­

dzy ciemnym

tłem

i normalnym

oświetleniem

pewne

szcz egół y są

lepi ej widoczne. Przy obserwacjach tych tak drobnych elemen t ów s zk ielet o- wych

duże

znaczenie

mają

badania, p rz ep rowa dzane w

skośnym

zmien- nym

oświetleniu,

które doskonale uwidacznia drobn e cech y. W przypad- ku obserwacji bardzo

małych

kokkolitów

stosowałam również światło

s pola r yzow ane ,

dające

o wiele

lepszą widoczność,

a naw et

pozwalające

dostrzec

kryształki

kalcytu , z których utworzony j est kokkolit. P od du-

żym powiększeniem

i przy

skrzyżowanych

nikolach ,

dz ięki

w ysok iej

dwójłomności

kalcytu,

możn a odróżnić

spos ób

ułożenia kryształków

w kokkolicie. Szc zególnie dobre rezultaty d aj e

światło

spola ryzowane przy obserwacjach dyskoastrów.

P r zy preparowaniu

materiału stosowałam również

pewne m etody chemiczne, wprowadzon e przez E. K amptnera (1954, p . 10).

Polegały

on e n a zanurzeniu kokkolitów w kwasie octowy m silnie

rozcieńczonym.

Za- chodzi wówczas zjawisko powolnego

nadżerania

ich powierzchni (koro- zja), które

może trwać

kilka tygodni , a nawet

miesięcy.

Wskutek te go

ze wnętrzne

elementy strukturalne

staj ą się

o wiele lepi ej uwidocznione.

Dobre rezultaty daje

też

pozostawienie kokkolitów w wodzie z dodat- kie m chlorku wapnia. Cechy strukturalne takie, jak otworki i

prążki, staj ą się

wtedy

również wyraźniejsze. Jeżeli

jednak ro ztwór jest zbyt skon cent r owa ny, refleksj a j est mniejsza i elementy s t ru k tu ralne

znikają.

Przy silnej koncentracji wodnego roztworu chlorku wapnia ,

dzięki

h y- gr os kopijny m

właściwościom

tej substancji ,

następuje

wysuszenie pre- paratu i

rozjaśnienie

samego obiektu. Tego rodzaju zabieg i

okazały się

szczególn ie

pożyteczne

przy badaniach bardzo skomplikowanej budowy tremalitów.

SYSTEMATYKA KOKKOLITOW

Głównym

i prawie jedynym kryterium dla sys te mat yki Coccoli- t hophor idae kopalnych jest morfologia kokkolitów oraz ich mikrostruk- tura . W osadach spotyka

się

niemal

wyłącznie

kokkolity izolowane,

bę­

dące

tylko oddzielnymi

składnikami powłoki całego

organizmu , zwanego

238 ^{HANNA GOR K A}

kokkosferą.

U niek tó r ych pr zed s t awi cieli te j gru py na jednej kokkosf e- rze

występują

kokkolity dwojakiego ro dzaj u. W ob ec te go oznacza nie r o- dzajowe i gatun kowe Coccolithophori dae na po dsta wie oddz ielnych ko kkolitów jest n iep ewn e lub

wręcz niemożliwe. Biorąc

to po d

uwagę.

a utor zy francuscy G . Defl an d r e i M. Defl an dr e - Rigau d (1948) za p ropo- now ali stosowanie sztucznej nomenklatury dla izolow any ch

części

szkie- letowych ,

wprowa dzając

takie jednostki t a ks onom iczn e, jak koh or ty ,

manipuły

i ce n turie. Te katego rie systematyczne

są

w

rzeczywistości

r ów nozna czne z termin ami: rodzina , rodza j i gatunek ; wprowa dzenie ich wy da je

się by ć zbędne, jeżeli

z góry

założymy, że

sy stematyka Cocc olith o- phorida e ko palny ch nie pokrywa

się

z

systematyką

dzisiejszych przed- st a w icieli tych pi erwotniaków.

G. Def1 a nd r e, n a podstawie mikrostruktury

części

szkiel etowych, w y-

różnił

w gru pi e Coccolitho phori dae d w a

rzędy,

a m ian ow icie : l ) H eli o- l itha e Def1and r e, 1948,

obej m ujące większość

ko k ko lit ów i

cechujące się

ele men ta rni szkiele towy mi o budow ie

włóknisto-promienistej;

2) Or th olit ha e De f1 and r e , 1949, u których elementy szkieletowe albo ich

większe części maj ą

cech y poj ed ynczych

kryształków.

H elioli th a e

mogą być

kokkolitami pojedynczymi lu b po d wójnym i:

bywają

on e

okrągłe

lub elip tyczn e, n iekie dy orna mentowane .

Wyróż­

niarn y

wśród

nich

następują ce

rodzaj e :

Discolit hus K a m p tner , 1949 . - Dys kolit y

są

to eli p ty czn e lu b

okrą­

głe

cza r ki- m iseczk i o obwódc e p rostej lu b z liczny mi

wcięciami

i pro- mien ia mi .

Są

one naj bardziej rozp owsz echnione.

Cal yptTolith u s Lohm ann, 1902 . - Kali ptrolity

mają

zary s eli p ty czn y.

z boku

przypominają

wysoki dzwon. U góry w

środku

znaj duje

się

mniejszy lub

większy

gu ziczek al bo sztab ka , a niekiedy kolec.

Lopadolithus Lo hm ann, 1902. - Lopadolit y

mają kształt

czary o wy-

win iętym

brzegu

ze w nę t rz nym.

Zygol ithus K amptn er , 1949. - Z ygolity

są

t o eliptyczne,

zw ężające się pierścienie,

których

dłuższe śc iany połączone są bel eczk ą poprzeczną .

tzw . jugu m. J ugum

uważan e

j es t za t wór

szczątkowy, powstały

z form y

mającej

pi er w otnie dw a

krzyżujące się

ra mio na, z kt óry ch jedno , r ów- nole gle do

dłuższej

osi eli psy ,

zanikło ; pozostała

tyl ko bel eczk a , odpo-

wiadająca

kr ótszem u ramieniu.

Tremalit hus Kam pt ner , 1949. - Tremality

wyróżniają się okrągłą postacią,

co

uważan e

jest za

cechę prymitywną. Zł ożone są

one z dwóch

płyteczek połączonych rurką.

Niekiedy jedna z

pły tek przedłuża się

w kolec. Obwódka ich jest falista , z licznymi

prążkami ułożonymi

pro-

mieniście.

K amptn er (1955)

wyróżnia

dw a szeregi ty pów, któ re p ro w a-

dzą

od typ owy ch dyskolitów do tremalitów.

COCCO L I T H O P H O R I D AE Z GORNEGO MASTRYCH T U 239

Rhabdolithus Kamptner, 1949 . - Rabdolity

są

to

okrągłe płytki

albo nieregularn e

ciałka

o zarysie poligonalnym. W

środku

znajduje

się

trzo- nek , u niektórych gatunków ma on

kanał

osiowy .

Cyclolithus Kamptner, 1954. - Cyklolity

charakteryzują się

elip- tycznym lub

okrągłym

zarysem i

niewypełnionym

polem

środkowym.

Stephanolithion Defl an dr e, 1939. - Stef anolity

mają postać

jak gd y- by korony z 6 promienistymi r oga m i,

Cribosphaerella Defl an d r e, 1952 - jest

elip tyczną płytką,

perforo-

waną

w

części

centralnej , z

falistą obwódką.

Peritrach elina Defland r e, 1952 - w

kształ ci e

r oga lika .

Wśród

okazów przeze mnie zbadan ych ,

należących

do Heliolitha e

występują

ponadto dw a typy rodzajowe, dotychczas ni e opisywane.

Są

t o:

Dictyolithus n. gen . - Diktyolity

są

to romboid alne

płytki

o

gładki e j

ob w ód ce. Pole

śro dkowe

jest w postaci delikatn ej siateczki, mni ej lub

więc ej

regularnej . Genotyp : Dictyol ithu s elegans n . sp.

Nephrolithus n. gen . - Nefrolit y

charakteryzują się

nerkowatym

kształtem

i

gładką

zazwyczaj

obwódk ą .

Pole

śro d ko we wypełnia łuko­

wato

wygięta

przegródka,

przeci ęta

przez kilka krótszych,

prostopadłych

do ni ej . Niekiedy przegródki te

ulegają

modyfikacji . Genotyp: N ephro- lithu s frequen s n . sp.

Do

rzędu

O rtholitha e

nal eżą

kok ko lity

przeważni e

o st ru k t urze poj e- dy nczy ch

kryształków

kal cytu .

Są

to :

Micrantholithus Defl and r e , 1950. - J est to pentalit , utworzon y z

pię­

ciu

krys zt ałków

kalcytu .

Discoaster Tan Sin Hok , 1927 . - Elementy sz kielet owe tego rodza- ju , gwiazdkowate i dlat ego zw ane as te ro li ta m i,

są

s poty ka ne

najczęści ej . Są

to kokkolity w

kształcie

roz ety lub gwiazdy

pięcio-

lub

sześc i o ­

prom ie n ne j, o ramion ach ustawionych bardzo r egularnie. Inter- pr e tow a ne one

były

rozm aicie: T an Sin Hok (fid e Braml ette

&

Ri edel , 1954)

uważał

j e za aragon it owe

części

szkie le t owe nieznan ych pierwot- nia ków, które, podobni e j ak kokkolity ,

pokryw ają naokoło komórkę.

Tego rodzaju utwory

op isał już

w 1840 r . Ch. G .Ehrenberg

(fid~

Bram- Iette

&

Ri edel, 1954) pod

nazwą

Actiniscu s;

uważan e

one

były

przez nie- go za utwory

powstałe

na drodze nieorganiczn ej. G. Deflandre w sw y ch os t at nich pracach przyjmuj e j ednak

pogląd

Tan Sin Hoka ; idzie on na- wet dal ej

uważając, że

Discoasteridae

stanowią grupę wyjściową

dl a Coccolithophoridae w ogól e. K amptner (1955) jest natom iast zdan ia ,

,że

za licza nie dysko astrów do kokkolitów, jak to

uczynił

Deflandre,

należy uważać

racz ej za prowizoryczne.

240 HANN A GORK A

Tan Sin Hak w 1927 r.

(l.

c.)

wyróżnił

trzy rod za je w

obrębie

rodziny Discoasteridae, a mianowicie:

Heliodiscoa ster - w pos tac i ro ze ty, z promieniami

zbliżonymi

do siebie,

całkowicie wypełniającymi

dy sk ;

Euidiscoast er - w postaci gwiazdy, której promi eni e

są wyraźnie

oddzielon e od s ie bie , liczb a

zaś

promien i jest zmienna;

Hemidiscoa ster - w postaci gw iaz dy , której promienie

są

ze

so bą złączone

zw ykl e pod

kątem

120

⁰

i

ułożone

w dwie g ru py po trzy .

Gatunki w

obrębi e

ty ch rodzajó w

wyróżn i a się

na podstawie liczby promieni i

obecności

lub braku ce n t ra lnego zgr u bie n ia. Przy

określaniu

od m ia n bierze

się

natomi ast pod

uwa g ę szero kość

p romien i i ch arakter ich

zakoń czen ia .

T an Sin H ok

wyróżn ił

gat un ki na po ds ta wie liczby promi eni, pomi- m o

że wi ększość

ga tu n ków wy kazu j e znaczny

zasięg zm ienności

pod ty m

wzgl ędem.

Struktura pol a

śro dko wego

dyskoastra j est

często

trud- na do u chwyc enia ,

gdyź

pewn e cec h y

są

zbyt drobn e . Pole to

może

ule c modyfikacji

przybierając posta ć

guz ka lub

słupka. Często

obie po- w ie r zch n ie

są

z lekka

wklęsłe. Dużą pomocą

przy badaniach as t er olit ów

było

zastosowanie

światła

sp ola ryzowa nego. N ie

doprowadziło

to j edn ak do definitywn ego

wyjaśn ieni a

spr awy ich organicznego lub ni eorgani- cznego pochod zenia . W os ta tnic h lat ach zas tosow ano do

badań

kokkoli- tów mikroskop elektronowy; otrzymane

tą drogą

r ezultat y

są

bard zo

ob iecuj ące.

WNI O S K I

Zb adane p r zeze mnie kokk oli ty , wydobyte z próbek

pochodzących

z

Męćmierza,

Kazimierz a

n/Wisłą

i Góry

Puławskiej, wykazują

tak da- l eko

idące zróżnicowanie, że

trudno j es t

ustalić

stosunki, którymi

zwi ą­

za ne

są

poszczególne ich typy , i na tej podstawie

ustalić

ich odpowied-

ni ą systematykę. Należy pamiętać, że

cho dzi tu o

materiał

z jednego t y l- ko

piętra

geologicznego, a

więc

tylko w bardzo

małym

zakresi e

możemy wnioskować

o tym , które formy

należałoby uważać

za pierwotne, a któ- re za pochodn e.

Gdybyśmy

mi eli do czynienia z

materiałem pochodzą­

cy m z

różnych pięter

czy

też

okresów geologicznych,

uporządkowanym

pod

względem

chronologiczn ym,

można

by zapewne

prześledzić

zmi an y , jak im

podlegały

poszczególn e typ y kokkolitów w ich histor ii.

Opis an e tu kokkolity

sta rał a m się zaklasyfiko wa ć

do po szczególnych

dotychczas

wyróżnionych

rodzajów, a mianowicie: zygolitów, rabdoli-

t ó w, cyklolitów, tremalitów, dyskoli tów , kribrosferel i perytrachelin oraz

dysko astrów

i

mikrantolitów. Prócz t ego

wprowadziłam

dwa nowe

1'0-

COCCOLITHOPHORIDAE Z GóRNEGO MASTRYCHT U 241

dzaje: Dict y olit hus n . gen . i N ephrol ith u s n. gen., k tó r y ch do tychczas nie opi s ywano .

Bardzo wiele z op isanych tu gatunków, a mi anowicie 60 na

ogóln ą liczbę

66, odb iega ta k dal ece od znanych do t ychczas,

że uznałam

za

słusz­

ne

wyróżnić

j e jako no w e. Poza tym , dla n iek tórych gatu nków trze ba

było usta nowić

dw a no w e,

wyżej

wz mian kowane r odzaje .

Wsz y stk ie gatu nki, z

wyjątkiem

dyskoas tró w i m ik ran toli tó w ,

występują

ba rdzo lic Znie w zba danych prób kach z

Męćmierza,

K az imie- rza

n/Wisłą

i Góry

Puławski ej , pochodzących

z trzech

różnych

poz iomów górnego m as trychtu.

o

P l S Y

Rząd

Hel iolit hae Deflandre, 1948 Rodzaj Zygolithus Kamptner, 1949

Zygolith u s tenansa Defl .

(p l. l, fig. 2)

1954. Zy go li t h u s ten,ansa Def l. ; G. Deflandre, Observations sur le s Coccol ithopho- rides..., p. 35, pl. 11, fig. 18-1 9; texte-fig. 58.

Elipt yc zn y , obwódka

gład ka.

P ole

środkowe

s ze rokie.

Środkiem wzdłuż

osi b iegn ie bel ec zka, nieco

węższa niż

ob wódka .

Długość

5,5

!-L, szerokość

4

!-L.

Forma ta , op isana pr zez D ef'lan dr e'a z dia tomit ów

oligo ceńskich

No- wej Z el andii, przypomin a zygo li t, op isany w 1949 r . z

nadbrzeża

Raba t przez

J.

L ecal-Sch laudera (1951, fig . 40) pod

nazwą

Corispha era amp Lior, z

tym że

beleczka u te go zygolita przecina

obwódkę

i gra ni czy z brze- g iem

zewnętrznym.

K azimie r z

n/Wisłą

- 3 ok azy.

Z ygolith u s dub iu s Defl.

(pl. l, fig. 6)

1952. Neococcolith es(?) Def l.; G. Defl andre in: ,p. Grasse , Tra ite de Zoolog ie, fig.·362 F-G.

1954. Zy gotith u s du bius Def l. ; G. Defl a nd r e, Observa t ion s sur des Co ccol ith ophori- des..., p. 35, texte-Iig. 43, 44, 68.

E lipt y czn y, obwódka

gładka.

P ole

środkowe

z

poprzeczną przegródką

w formie li t er y X , mniej

więcej

tej sa m ej

szerokości,

co

zewnętrzna

obwódka . Boki

łagodnie wygięte. Długość

7,5

!-L, _szerokość

5,2 u.

Acta Palaeo n t ol oglca Pol onica - vol. II/2-3 16

242 ^HANN A GORKA

W

1952

r. op isan y p r zez

Def lan d r e'a

z eoc enu jako Neococcolithes(?) sec.

Następnie

t en sam autor

(1954) opisał

go pod

nazwą

Z y golith us tiu-

·bi1 l.S z lu teku. Przypomin a on Coccolith u s grandis Br amlette

&

Ried el

(1954 ,

pl . 38, fig . l a-b) , którego obwódka jest podwójna:

_wewnętrzna

jest

węższa

i

gła dka, zewnęt rzn a zaś

sz eroka, zaopatrzona w liczne rów-

noległe prążki.

Kazimie rz

n/Wisłą

-

częsty.

Zygolithus polonicus n. sp.

(p l. I, fig. 5)

Elipt yczny, obwódka

gładka.

P ole

środkowe wypełnione krzyżem

o szerok ich ramionach , opatrzonyc h

podwójną obwódką . Końce

ra mi on

sięgaj ą

do obwódki.

Długość 8 /-t, szerokość 7 ~~.

Forma ta nie przypomina

żadnego

z do tychczas opi san ych zyg olitów .

Mięćmierz

-

dość

liczn y.

Z ygolithu s fi bu lus (Lec al-Sch l.)

(pl. I, fig. 4)

J951. Cori spha er a fibula Lecal-Schl.; J. Lecal-Schlauder, Recherches mor p holo - giques..., p. 304, fig. 41.

1954. Corisph aera ponticulifer a Kpt.; E. Kamp tn er, Untersuchun gen..., p. 18.

fig. 12-13.

Elip ty czn y , ob w ódk a

gładka.

Bele czka tej samej

szerokości,

l ub nie - co

węższa niż

ob wódka, pr zech odzi przez pol e

środkowe wzdłuż

krótszej osi eli psy. Przyp omin a jak gdy by koszyczek z

pałąkiem .

Długo ś ć 5 u, szerokość 3 /-t.

Podob ny do Z y golit hus erect u s D efl.

(1954,

fig.

60- 62)

z oksfordu Vill ers , u którego w

środku

beleczk i znaj du je

się

niew ielk i trzonek .

J

a- ko zygo li t ga tu nku Cori spha era fi bul a

(1951,

fig.

41) został

opisany z oko- lic Saf i prz ez Lecal-Sch la u dera,

zaś

jako zygolit g atunku Cori sphaera ponticu lifera - przez K amp tn er a z Atlanty ku

(1954 ,

fig .

13).

Męćmierz ,

K azimie rz

n/Wisłą,

Góra

Puławska

-

dość

liczny .

Z y golit hu s vistu lae n. sp.

(p l. I, fig. 1)

Okrągły,

obwódka

gładka.

W ba r dz o

małym

polu

środkowym

- be- leczka, trzykrotnie

węższa'niż

obwódka .

Srednica

4,5 J..l.

COCCOLITHOPHORIDAE Z GÓRNEGO MASTRYCHTU 243

Podobny do zygolita gatunku Zygosphaera reqalu: Lecal-Schl.

(1951,

fig. 31), u którego pole

środkowe

jest jeszcze mniejsze, a beleczka o wie- le szersza i przechodzi w

obwódkę

bez

wyraźnej

granicy.

Męćmierz

-

5

okazów.

Zygolithus maestrichtiensis n . sp .

(pl. I, fig. 3)

Eliptyczny,

wydłużony,

obwódka

gładka.

Beleczka

wzdłuż dłuższej

os i elips y dochodzi do obwodu. Prostopadle do niej biegnie przegródka w postaci elipsy,

dochodząca

do

spłaszczonych ścian płytki,

przebita w

środku

elip t y czn y m otworkiem.

Szerokość

beleczki i przegródki nieco mniejsza

niż

obwódki.

Długość7,6 /lo, _szerokość 5 /l.

Forma ta nie przypomina

żadnego

z dotychczas opisanych zygolitów.

Góra

Puławska

- 6 okazów.

Rodzaj Rhabdolithus Kamptner,

1949

Rhabdolithus mencmierzi n. sp .

(pl. I, fig. 8)

Płytka

podstawowa eliptyczna,

wydłużona,

z

wypukłą obwódką brzeżną, opatrzoną 7-11 promieniście ułożonymi prążkami .

Od

części 'Środkowej płytki

. odchodzi

długi,

gruby trzonek, zwykle maczugowato

zakończony (najczęściej

uszkodzony) .

Wewnątrz

widoczny niekiedy ka-

nał

osiowy. .

Szerokość płytki

podstawowej

2 !-L, długość 4,5 u, długość

trzonka

:5,5 /l, grubość

max.

2 !-L.

Przypomina nieco Rhabdolithus intercisus Defl.

(1954,

fig .

91-92),

u którego obwódka

brzeżna

pozbawiona jest

prążków ułożonych

promie-

.niście,

po siada natomiast delikatne

wcięcia.

Trzonek j est

dłuższy

i nie- z n aczn ie rozszerzony na

końcu.

Męćmierz

- bardzo liczny.

Rhabdolithus casimiroviensis n . sp.

(pl. I, fig. 7)

Wachlarzowata

płytka

podstawowa z 8

wcięciami,

które

tworzą

fali-

stą linię brzeżną,

przechodzi

łagodnie

w trzonek ,

rozszerzający się

nieco ku

końcowi

i

zakończony

krótkim

sęczkiem.

Srednica

płytki

7,5

^[1, szerokość

3

/lo, długość

trzonka 5

/lo.

Nie przypomina

żadnego

z dotychczas opisanych rabdolitów.

Męćmierz

- niezby t liczny.

244

2

HANNA GORK A

PL. I

3 ₄

5

7

8

9

1 0

11

12 ¹³

14

1 Zygolithus vi st u l ae n.sp., 2 Z. tenansa Defl., 3 Z.maest ri ch tiensi s n.sp., 4 Z. fibulus Lecal-Schl., 5 Z.polonicus n. sp., 6 Z. dubiu s De fl., 7 Rhabdolithus casimirovien;;i s

n.sp., 8 R. mencmierzi n.sp, 9 R. simplex n. sp., 10 Cyc!oiithu s cin gu l u m Kpt., 11

Tremalith u s ellipti cu s n. sp., 12 T. mel aniae n. sp., 13 T. di! u cid us n. sp., 14 T. qua- dripunctatus n.sp.; X 1350.

COCCOLITHOPHORIDAE Z GóRNEGO MASTRYCHTU

Rhabdolithus simplex n .

Sp.

(pl. l, fig. 9)

245

Gładka pałeczka,

jednakowo szeroka na

całej

swej

długości, końce zaokrąglone.

Długość

od 5 do 11

!-t, szerokość

obwódki od 0,5 do 1

~L.

Nie przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas rabdolitów.

Męćmierz,

Kazimierz

n/Wisłą,

Góra

Puławska

- bardzo liczny.

Rodzaj Cyclolithus Kamp tner, 1948 Cyclolithus cingulum Kpt.

(p l.l,fig.10)

1955. CyC!olithu s cingulum Kp t.;E. Ka mptn er, Foss il e Cocc ol iohin een.., p. 27,fig. 50.

Eliptyczn y ,

wydłużony,

obwódka

gładka.

Pole

śro dko we niewypeł-

n ion e. Profil obwódki paraboliczny .

Długość

6

!-t, szerokość

3,8

u.,

Identyczną formę opisał

Kamptner z

trzecio rzędu

Indonezj i.

Męćmierz,

Góra

Puławska

- bardzo liczny.

Rodza j Tremali thus Kamptner, 1949 Tremalithus elli pt icus n. sp.

(pl,l,fig.11)

Eliptyczn y , obwódka

gładka,

be z

wcięć,

z

10 łukowa to wygiętymi prążkami.

Pole

środkowe

eli pt y czne, b ez ornamentacji.

Długość 8 ~, szerokość 7 ~, szerokość

obwódki

2,5 ~.

Ni e przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas tremalitów.

Męćmierz

- 3 okazy.

Tremalithus melaniae n. sp .

(pl.l,fig.12)

Eliptyczny, obwódka

gładka.

El iptyczne pole

środkowe

z eli p ty cz- nym otworem, podzielonym

przegródką wzdłuż dłuższej

osi. Obwódka z 14

łukowato wygiętymi prążkami

jednakowej

szero kości

i w równych

odstępach. Prążki

te

występują

na

całej szerokości

obwódki.

Długość 10,5 !-t, szerokość

8,8 u,

szerokość

obwódki

zewnętrznej 2,5 u.,

Bardzo przypomina Tr emalithus eopelagicus Bramlette & Riedel

(1954,

pl. 38, fig. 2 a-b), który ma jednak liczniejsze

prążki

na obwódce,

a w

środku

eliptyczny otwór , znacznie

wydłużony,

bez przegródki.

Kazimierz

n/Wisłą

- 5 okazów.

246 ^{HANNA GÓRKA}

Tremalithus dilucidus

n.

Sp .

(pl.I,fig.13)

Zaokrąglony,

o brzegu drobno

ząbkowanym .

Od

środka rozchodzą się promieniście

cienkie

prążki,

których

końce tworz ą ząbki brzeżne . Ilość

ich odpowiada

ilości wcięć.

Średni ca około

10

!-t.

Nie po dobny do

żadnego

z dot ychczas opisanych t re malitów.

Kazimie rz

n/Wisłą

- 5 okazów.

Tremalithu s quadripun cta tu s

n.

sp .

(pl.I, fig.14)

Eliptyczny , obwódka

gładka.

Prawie

całe

pol e

śro dkowe

zaj muje

wielokąt,

którego

kąty przechodzą

w promienie

dochodzące

do obwó dki , a niekiedy do

zewnętrznego

brzegu.

Wewnątrz wielokątu znaj dują się dość

symetrycznie rozmieszczone

4 małe

ot wo rki w

kształcie prostoką­

tów . Ob wódka

składa się

z dwóch

pierścieni,

z kt óry ch

wewnętrzny

jes t dwukrotnie

węższy , aniżeli zewnętrzny.

Podwójn a obwódka ma

19

prążków ułożonych promieniście,

jedna kowej

szerokości

i w równych

odstępach.

Długość

6

!-l, szerokość

4,5

~L, szerokość

podwójnej obwódki 1,5

~L.

Nie przypomina

żadnego

z op isan ych dot ychczas tremalit ów .

Męćmierz

-

dość

liczny.

T remalithus regularis n. s p.

(pl, III, fig. 4)

R egula rn ie eliptyczny. Ob wódka

złożona

z dwóch

pierścieni,

z których wewnętrzny jest czterok rotn ie sze rs zy niż zewnętrzny i ozdobion y

8

pr o- mieniami tej samej

szerokości,

co

obrzeżenie

pola

środkowego.

Ob wódka

zewnętrzna gładka.

Pole

środkowe małe, gładkie,

z

obwódk ą .

Długość

6

!-l, szerokość

4,5

!-l, szerokość

podwójnej obwódki 1,5

!-l.

Nie przypomina

_żadnego

z opi sanych dotychczas tremalitów.

Męćmierz

- bardzo liczn y.

Tremalithu s romani n. sp.

(pl. II, fig. 5)

Eliptyczny , o brzegu wybitn ie fa listym. Pole

środkowe małe,

eliptyczne .

Obwódka

składa się

z dwóch

pierści eni,

z których

wewnętrzny

ozdobiony

CO CC O LI T H O PHO R I D AE Z GóR NE G O MASTRYCHTU 247

12prążka mi ułożo nymi pro mieniście, zewnętrzny zaś

nieco

węższy, gładki,

o f ali stym brz eg u .

Długość 7,5 ~L, szerokoś ć

podw ójn ej obwód ki

4,5 ~L.

Nie przyp om in a

żadnego

z opisanych doty chczas t remalitów.

Męćmierz

- 3 okazy.

Tr em alithu s pulaviensis n. sp .

(pl. II, fig. 2)

Koli s ty , ob w ódk a

gładka.

Pole

środkowe gładkie.

Sredn ica

4,3 ~, szero kość

ob wód ki

1 u,

N ie pr zyp om in a

żadnego

z opisanych do ty chczas tremali tó w . Góra

Pu ławsk a

- bardzo li czn y.

Tr emalithu s similis n . sp .

(pl. H, fig. 1)

Kolis ty , obwódka

gła dka .

W cen t rum pola

śro dkowego

-

mały okrągły

otw ór.

S redn ica

4~L, szerokość

obwódki

1,5 _{~l .}

Przypomin a dyskoli t S yracosphaera clypeat a L ec al-Schl.

(1951,

fig .

19),

który jest

też

ko listy, lecz

większy,

i posiada

duży

ot wór,

przechodzący

z jed nej strony w

znaczną wypustkę.

Gór a

Pu ławsk a

-

dość

liczny.

Tr emalith us rhomboidalis n. sp.

(pl. H, fig. 3)

El ip tyc zny , obwódka

gładka.

W polu

środkowym

- otworek rombow y .

Długość 3 ~, szerokość 2 ~, szerokość

obwódki

0,5 u,

Nie podobny do

żadnego

z opisanych dotychczas tremalitów.

Góra

Pu ławska ,

K azimierz

n/Wisłą

-

7

okazów.

Trem alit hus eno dis n. sp .

(pl. II, fig . 8)

Eliptyc zn y ,

wydłużony,

ob w ódka

gładka.

P ole

środkowe

z owalnym otworem, sil n ie

wydłużonym

w k ierunku

dłuższej

os i eli psy .

Długość

6

~, szerokość

4

/-L, szerokość

obwódki

0,5 ~L.

P r zy pom ina zy goli t Zy gosphaera amoena K p t.

(1937,

pl.

16,

fig.

24),

k tóry jest m nie j

wydłużony

i po s iad a bardzo

małe

pole

środkowe.

Góra

Puławsk a

-

dość

liczny.

248 HANNA OORKA

Tremalithus injrequens n .

Sp.

(p l. II, fig. 6)

środkowe

otoczonym

gładka. Obszerne pole kierunku dłuższej osi Eliptyczny, wydłużony; obwódka

z owalnym otworem, wydłużonymw

gładką obwódką.

Długość 7 Jlo, szerokość 5,5 ~t, szerokość obwódki 0,5 u,

Forma podobna do wyżej opisanej, ale większa i z nieco większym

otworem, otoczonym obwódką. U T.

enodis

n. sp. otwór jest silniej wy-

dłużonyw kierunku dłuższejosi elipsy. Przypomina kształtemkalyptrclit, opisany przez Kamptnera (1955, fig. 39) pod nazwą

Coccolithites concame- ratus,

który jest znacznie mniejszy i nie ma w

.polu

środkowym owalnego otworka.

Góra Puławska- niezbyt liczny.

Tr emalithus jluctuans

n.sp.

(p l. II, fig. 7)

Kolisty, obwódka falista z 32 wcięciami na całej szerokości. W cen- trum pola środkowegobardzo mały okrągłyotwór.

Średnica

7,5

Jlo, szerokość obwódki

0,8

~t.

Przypomina tremalit opisany przez Kamptnera pod nazwą

Coccolithus humilis

(1955, fig. 59), który ma taki sam kształt i identyczną obwódkę,

natomiast pozbawiony jest otworu w centrum pola środkowego. Męćmierz- dość liczny.

Tremali thus ignotus

n. sp.

(pl. II, fig. 9)

Kolisty, obwódka z 14 skośnymi promieniami na całej szerokości.

W centrum pola środkowego okrągły otworek.

Średnica5 Jlo,szerokość obwódki l ~t.

Nie przypomina żadnego z opisanych dotychczas tr emalitów.

Kazimierzn/Wisłą - 7 okazów.

Tremalithus postremus n.

sp. (pl. 'I!I, fig. 10)

Kolisty, na obwódce 10 prostych prążków ułożonych promieniście,

w równych odstępach, na całej szerokości. Wszystkie prążki jednakowej

szerokości . Pole środkowe gładkie, bez otworku.

Średnica 4,8 Jlo, szerokość obwódki Iu,

Nie przypomina żadnego z dotychczas opisanych tremalitów.

Kazimierz _n/Wisłą- _dość liczny.

COCCOL I T H O P H O R I D AE Z GóRNEGO MAS T R Y CH T U

PL. II

249

1TremaHt h u s similis n.sp.,2

r.

puraviensisn.sp. ,3 T.rhombo idari s n.sp.,4 T.regurari s n.sp., 5 T. romani n.sp ., 6 T. infrequens n.sp., 7 T. fructuans n.sp., 8 T. enodis n.sp ., 9 T. ign ot u s n. sp., 10 T. postremu s n.sp., 11 Di scorithus cre t aceus Arch ., 12 D. bu sk en sis n.sp., 13 D. propinquus n.sp., 14 D. mi ern i cen si s n.sp.. 15 D. bochotni-

cae n.sp. ;X 1350.

HANNA GORKA

Rodzaj DiscoLit hu s K amptner, 1948 Discoli t hu s mielnicensis n. s p .

(pl. [1, fig . 14)

Elip t yczn y,

wydłużony,

obwódka

wąska

i p ros ta .

W

po lu

środkowym

-

krzyż,

którego ramiona

stykają się

z

elipsą. W

m iejscu

przecięcia

ramion niezn aczne wyniesienie .

Szerokość

r amion równa

się szerokości'

obwódki.

Długość 6 ~L, szerokość 4 ~, szerokość

obwódki

0,5 ~L.

Obecność

identycznej formy

stwierdziłam

w kredzie

piszącej

w M iel- . nik u n/ Bugiem.

P r zyp om in a

kształtem

i

obecnością krzyża

Discolithus crux Defl. &

Fert z l ute k u (Defl andr e, 1954, fig. 55), u którego obwódk a ma liczne drob- ne

wcięcia,

a

środek krzyża

pozbawiony j est wyniesieni a .

G ór a

Pu ławska -

bardzo liczny.

Discoli t hus bo cho tnica e n. Sp.1

(pl, II, fig. 15)

Eliptyczny ,

wydłużony,

ob wódka

gładka. W

polu

środkowym

-

krzyż,

którego ramiona

stykają się

ze

ścianami

elip sy .

Szerokość

ramion

krzyża

równa

się szerokości

obwódk i. Br ak centralnego w yniesienia .

Długość 6~, szerokość 4~, szerokość

obwódki

0,5~L.

F or m a podobna do

wyżej

op isane j, z tym,

że

ni e posi ad a centr alnego wyniesienia.

Męćmierz ,

Góra

Puławska

- bardzo liczn y.

Discolit hus buskensis n. sp .

(pl. II, fig. 12)

Eliptyczny i prawie kolis t y , obwódka

gładka.

Pole

środkowe przecięte

2 beleczk am i w

kształcie

litery X .

Sredni ca 4

~, szerokość

ob wódk i 1

~,szerokość

beleczek 0,3

u,

Obecność

identycznej formy

stwierdziłam

w

tortońskich

marglach heterosteginowy ch w B usk u Zd r oj u .

F or m a ta nie przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas dyskolitów.

Gór a

Puła wska

- bardzo liczny .

Discolit hu s pr opinquus

n.

sp .

(pl.

u ,

fig. 13)

El ip tyczny, mniej lub

więcej wydłużony.

Obwódka na

całej szerokości

oz dobiona jest

prążk ami ułożonymi promien iśc ie,

w równych

odstępach,

COCCOLITHOPHORIDAE Z GÓRNEGO MASTRYC HTU 251

j ed nakowe j

szerokości,

w lic zb ie od 9 d o 12. Pole

środkowe wypełnione krzyżem,

któreg o r amion a

do chodzą

do obwód ki. Ramiona

krzyża węższe niż

odwódka.

Długość

7,5

1-1, szerokość

6,5

~t, szerokość

obwódki 1,4

fI.

Forma ta podobna j es t

kształtem

do Discol ithus bochotnicae n. sp.

z tym,

że

po s iada

węższy krzyż

i

ozdobioną obwódkę. Męćmierz,

K azimierz

n/Wisłą

- ba r dzo li czny.

Discolit hu s cre taceus (A rc hang el sky)

(pl. II. fig. 11)

1912. Coccot i t hophora cretacea Arch .; A. Achang elsky, Die oberen Kr eid e-Ablage- rungen.... p. 410, pl. 6. fig . 12-14.

Okrągły, zewnę trzna

lin ia brzeg ow a fa lista, z lic znym i

wcięci am i,

prze-

chodzącymi

w promien ie w

ilości

od 18 do 48. P ol e

środkowe wypełnione krzyżem

równoramiennym, k tóreg o rami ona

graniczą

z

obwódką.

Ram io- na

krzyża

'dw a r azy

węższe niż

obwódka .

. S r ed n ica od 2 do 4,5

1-1, szerokość

obwódki 1

~t.

Opi san y pr zez Archangelsky 'ego w 1912 r . z kr ed y Rosji pod

nazwą

Coccolithop hora cr etacea. Arch an gelsk y

obserwował również

okazy ma-

jące

od

wewnątrz falis tą obwódkę,

nie

wyodrębniał

ich jedna k w osobny gatu nek.

Gór a

Puławska,

K az imi erz

n/Wisłą

- bardzo li czny .

Discolithu s litterarius n. sp .

(pl. IIJ. fig. 3)

Elip tyczny , lekko

wydłużony.

Ob wódk a

wąska i gładka .

W centrum po- l a

środkowego

-

prostokąt. Każdy

z

kątów prostokąta

przechodzi w pro-

mień dochodzący

do obwódki. Promienie te

są

w

kształcie

litery X . Ob- wódka jest niekiedy szersza

niż

ram iona

krzyża.

Czasem obserwuje

się

w polu

środkowym

liczne, drobne otworki.

Długość

. 5,5

1-1, szerokość

4,6

~t, szerokość

obwódk i 0,5

1-1.

Kształtem

przypomina Tr emalithu s oamaruensis D efl, (1954, fig. 72-74) , który ma

podwójnąobwódkę,

a cen t rum pola

środkowego

pozbawione jest

prostokąta.

Kazimierz

n/Wisłą,

Góra

Puławska

-

dość

licz n y.

252 ^{HAN NA GORK A}

Di scolit hu s trabalis

n. Sp.

(pl , III, fig. 2)

El iptyczny , lekko

wydłużony.

Obwódka o br zegu

zewnętrznym gład­

kim,

wewnętrznym zaś

drobno

ząbkowanym.

W centrum pola

środkowe­

go -

prostokąt

o p odwójnych

ściank ach. Każdy

z jego

kątów

p r zec ho dzi w

promień dochodzący

do obwód ki . Ob wód ka szersza

niż

promienie.

Długość

6,5

\-l, szerokość

3,8

~t, szerokość

obwódki 0,5

u.,

Forma podobna do

wyżej

opisanej, z

tą różnicą , że wewnętrzna

linia obwódki ma liczne drobn e

wcięci a .

Kazimierz

n/Wisłą

-

dość

liczny.

Discolithus anc eps n . sp .

(pl. III, fig. 4)

Eliptyczny , obwódka

gładka,

podwójna. W centrum pola

środkowego prostokąt; każdy

z jego

kątów

przechodzi w

promień węższy niż

ob- wódka.

Długość 8 !-l,szerokość 5,8 !-l, szerokość

obwódki

1 !-l.

Przypomina Discolit hus litterariu s n. sp ., który j edn ak ma

pojedynczą obwódkę.

K az im ierz

n/Wisłą

- mni ej lic zn y .

Di scolithu s initi alis n. sp .

(pl. III, fig. 1)

Eliptyczny ,

dość wydłu żon y.

Pole

środkowe

z dwiema

łukowato

wy-

gi ę tymi

przegródkami, umieszczon ymi poprzecznie. Przegródki te

są

po-

łączone

z

sobą beleczką, leżącą

na

dłuższej

osi elipsy. Ob w ódk a

gładka,

prawi e tej samej

szerokości

co przegródki.

Długość 5,2 !-l,_szerokość 3 u, _szerokość

obwódki 0,5

u.

Forma ta nie przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas

dyskolitów.

K azimierz

n/Wisłą

-

dość

liczny.

Discolit hu s duplusn . sp.

(pl. III, fig. 6)

Eliptyczny ,

wydłużony:

W polu

śro dkowym

umieszczone

są

dw ie

łu­

ko w a te przegródki , równol egl e do

dłuższej

osi elipsy, których

końce

do-

tykają

obwódk i. Obw ódk a

gładka,

tej sam ej

szerokości

co p rzegródki.

COCCOLITHOPHORIDAE Z GóRNEGO MASTRYCHTU 253

W

środku

pol a przeg ródk i t e

łączą się

dwiema beleczkami,

równoległymi

do kr ótszej osi elipsy.

Dług o ść

5,2

~l, szerokość

5

~l, sz ero k oś ć

obwódki 0,25

u.,

Nie przypom in a

żadnego

z op isa n ych dotychczas dyskolitów.

Kazim ierz

n/Wisłą

- 4 ok azy .

Discolit hus tran sformis n. sp .

(pl. lU, fig. 8)

E li p tyczn y,

wydłużony ;

obwódka

gładka.

P ole

środkowe

z

przegródką

w

kształcie

litery X , której ramiona

są

ni eco

węższe niż

obwódka.

Długość

3

~l, szerokość

2

~, szerokość

obwódki 0,25

~l.

P r zypomina N eococcolith es

łososnensis Sujk.

(1930), opisany z k redy oko lic G r od na, któ ry jest jednak si lniej

wydłużony

i ma

przegródkę

tej samej

szerokości

co ob wódk a .

Gór a

Pu ławska ,

K azim ie r z

n/Wisłą

-

dość

liczny.

Discolithus in cons tans n . sp .

(p l,

n r,

fig. 5)

El iptyczny , obwó dka na

całej szerokości

ozdobiona licznymi , ba rdzo d elikatnym i

prążkami

poprzecznymi . P ole

środkowe wypełnia

sze roko przegródk a w

kształcie

litery X , której

końce dochodzą

do obwódki. Sze-

rokość

przegródk i i obwódk i j ednakowa.

Długość

13,5

u ,_szerokość 10_{~l, sze rokość}

obwódk i 1

~l.

P r zy pomina Coccolithu s gra ndis Bramlette& Riedel (1954 , pl. 38, fig.

1

a-b), który ma

podwójnąobwódkę: zewnętrzną

- z poprzecznymi

prąż­

kami, i

wewnętrzną

-

węższą i gładką.

K azim i er z

n/Wisłą

-

dość

liczny .

Discolith u s st abilis n . sp .

(pl. III, fig. 7)

Okrągły ,

ob w ódk a z 28

wcięciami ,

które

przechod z ą

w

prążki ułożone promi eniście.

P ole

środkowe

z

poprzeczną skośną beleczką, grani czącą

z

obwódką

w dwu punktac h.

Srednica 4,2 u,

szerokość

ob wódk i 0,5 u,

Kształtem

i rodzajem ob wódki

zbliżony

do tremalita , zwane go Cocco- .lit hu s humil is K pt. (1955 , fig. 59), który jednak 'bele czk i

skośnej

ni e m a.

K azim ier z

n/Wisł ą

-

dość

li czny .

254

:2

HANNA GÓRKA

PL. III

3

5 6

7

8

9 10

11

12 13

1 Disc ol i thus initialis n.s p., 2 D. trabalis n.sp ., 3 D. litterari u s n.sp., 4 D. anceps

n.sp., 5 D. incostans n.sp ., 6 D. duplus n.sp., 7 D. stabilis n.sp., 8 D. transformi s

n.sp ., 9 D. trabeculatus n.sp., 10 D. ma l t ane ns is n.sp., 11 D. dissimilis n.sp., 12 D. nativus n.sp., 13 D. ingens n.sp.; X 1350.

COCCOLITHOPHORI DAE Z GÓRN EG O MASTRYCHTU

Discolit hus malt anensis

n. Sp.

(pl. III, fig. 10)

Kolis ty, obwódka gładka. W centrum pola środkowego znajd uje się

figura krzyża maltańskiego, którego ramion a nie _dochodzą do obwódki.

Ramiona krzyża są węższe niż obwódka.

Średnica 4 1-1-,szerokość ramion krzyża0,3 1-1-, szerokość obwód ki 1u.,

Nie przypomina żadnego z opisanych dotychczas dy sk oli tów. Ka zim ie r z n/Wisłą - dość liczny.

Discolit hu s n ativus n.

sp.

(pl. HI, fig. 12)

Eli pt yc zn y , obwódka z 28 _wcięciami, które przechodzą w prążki uło­

żone równoleg le. W cen t r um pola _środkowego - dwie _krzyżujące się be- '.eczk i w kształc ie lite ry X,nie dochodzące do obwódki.

Długość

5,5

1-1-,szerokość

5

^1-1, szerokość obwódki

0,7

1-1-.

Form a ta nie przy p o m ina żadnego z op is an y ch dotychc za s dy skolitów.

Gór a Puławska - niezbyt liczny.

Discolithus dissimilis

n. sp.

(pl. III, fig. 11)

Zaok rąglony, obwódka od strony wewn ę t rznej i zewnętrznej twor zy

delikatną linię falistą. W polu środkowym znajduje się figura krzyża mal-

tańskiego, którego ramiona nie dochodządo obwódki i są od niej węższe.

Średnica 5,8 1-1-, szerokość obwódki 2,7 1-1-.

Pr zy p om in a D.

maltanensis

n. sp., od którego jest znacznie większy

i różni się obecnością ząbkowan ej obw ódk i po stronie wewnętrznej i ze-

wnętrznej .

Męćmierz - mniej liczny.

Discolithus tra bec u lat us n.

sp.

(pl. III, fig. 9)

Eliptyczn y, obwódka _gładka. Pole _środkowe wypełnio ne dwiema be- leczkami,skrzyżowanymi w _kształcie litery X,nieco _{węższymi niż} obwód- ka. Br ak linii granicznych pomiędzy końcami bel e czek a obwódką.

Długość 4,8 1-1-, szerokość 3,7 u.,

Przypomina nieco

N eococcolithes lososnensis

Sujk. (1930) , który jest jed n ak o wiele _większy, szerszy i posiada szerokie, łukowa t o wygięte be- leczki.

Męćmierz- dość liczny.

HANNA GÓRKA

Di scol ithus ingens n.

Sp.

(pl. III, fig. 13)

Eliptyczny , obwódka

złożona

z

części zewnętrznej węższej ^l

z we-

wnętrznej

sze rs ze j. Linia

brzeżna

falis ta z 30

wcięciami, przechodzącymi

w

prążki ułożone prom ieniście,

które

dochodzą

do po la

środkowego.

Pole

środkowe

przebite licznymi owalny m i o tworkami, z któ rych

12

tworzy wien iec peryfe ryczny , 6 - dr ug i wieniec , a 1 zn a jdu j e

się

w

śro dku .

Długość 7,5 ~, szerokość 6 ~, szerokość

obwód ki

2 Jl.

Ni e przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas

dy skoli t ów .

Kazimierz

n/Wisłą

- mnie j lic zny .

Discolithus multica vus n. s p.

(p l. IV, fig. 2)

,

El iptyczn y ,

wydłużon y ,

obwódka

gładka.

Pole

środkowe

z licznymi, nieregularnie rozmies zczonym i, bardzo drobnym i por am i.

Długość 8 ~l, szerokość 5 u, szerokość

obwódki

0,5 ~.

Kształtem

i charakte r em obwódki przypomina nieco dyskolit, zwany Co ccolithite s tr em at otes Kp t.

(1955,

fig .

24),

który j es t jed n ak

większy

i szerszy, m a

szerszą obwód kę,

a w polu

śro dkowym

o wi ele

większe

por y .

Męćmi erz

-

dość

liczn y.

Discolith u s jirmus n. sp.

(pl. IV, fig. 4)

E lip tyczny , obwód ka

gładka.

P ole

środkowe

z li cznymi ow a lnym i otworkami , rozmieszczonymi n ie r egul arn ie.

Długość 14 ~, szerokość 10 Jl, sze ro kość

obwódki

2,5 u.,

Przypom in a

równi eż

dysk oli t , zwany Coccolithu s humilis Kp t.

(1955,

fig.

59),

którego otwork i

są

j edn ak

okrągłe.

Góra

Puławska,

Kazimierz

n/Wisłą

- 5 okazów.

Di scolithus calcareus n. sp .

(pl. IV, fig. 1)

Elip ty czny , nieco

zaokrąglony;

obwódka

gładka.

P ol e

śro dko we

z 9

·doŚć dużymi

otworkami , n ieregul arnymi , mniej

więcej prostokątnymi.

Długość

6,5

~, szerokość

5

~l, szerokość

obw ód ki 0,8

u,

Nie p rzypo m ina

żadnego

ze zn anyc h dy sk oli t ów .

G ór a

Puł a wsk a

- 2 ok azy .

COCCOLITHOPHORIDAE Z GÓRNEGO MAS TR Y CHT U

Di scoLithu s m ediocri s

n. Sp . (pl, IV, fig. 3)

25'1

Eliptyczny, obwódk a z 30

wcięc i ami, przechodzącymi

w

prążk i ułożone promieniście.

W centrum pola

środkowego

- ni eregularne

ziarnis tości.

Długość 10 !-l, szerokość 8 !-l, szerokość

obwódki

1 !-l.

Ni e przypomina

żadnego

z opi sanych dotychczas dy skolitów.

Kazimierz

n/Wisłą

-

3

ok azy .

Discolithus rudis n. sp .

(pl. IV, fig. 6)

Eliptyczny,

wydłużony,

ob w ódka ozd obiona

18-1 9_{prążkam i, ułożonymi} promieniście,

w

różnych odległościach

i na

całej szerokości .

Pole

środkowe wypełniają

'liczne ow alne otworki, z który ch

15

tw orzy wieniec p eryfe- r yczny,

9-11 -

wi eniec

wewnętrzny,

a

3 leżą

w

dłuższej

osi elipsy.

Długość 8,5 !-l, szerokość 6,2 !-l,szerokość

obwódki

1,5 u.,

Przypomin a n ieco dy skolit, zw an y CoccoLithites multiforatus Kp t.

(1955,

fig .

52),

u którego

obwódka

ma jednak liczn e

wcięcia

i

wąskie prąż­

k i,

ułożone promieniści e.

Góra

Puławska,

Kazimierz

n/Wisłą

- bardzo liczny.

Discolithus numerosus

n.

sp .

(pl, IV, fig. 5)

Eliptyczny,

wydłużony;

obwódka z

25-45 prążkami, ułożonymi

pro-

mieniście,

w r ówn ych

ods t ęp ach .

Pole

śro d ko we

z b ardzo

liczn ymi,

drob - nymi poram i.

Długość 9 !-l,szerokość 6 !-l, szerokość

ob w ódki

1 !Jo.

Nie prz ypomin a

żadnego

z op isanych dotychczas dy skolitów.

Męćmierz,

K azimi erz

n/Wisłą,

Gór a

Puławska

- b ardzo liczn y.

Discolithus con stans

n.

sp .

(p l. IV, fig. 7)

Eliptyczny,

wydłużony ;

obwódka ozdobiona

15-20 prążkami ułożonymi promieniście.

Pole

środkowe gładki e.

Długość

od

5

do

9!-l,szerokość

od

4,5

do

6 !-l, szerokość

obwódki

1

u.

Przypomina Discolithus rudis n. sp ., który j ednak w polu

środkowym

posiada regularnie

ułożone, okrągłe

otworki.

Męćmierz

- bardzo lic zn y.

Acta Palaeont ologica Polon ica - vol. Ilj2- 3 17

2:}8

2

HANNA GORKA

PL. IV

3

4

5

7 8

9

10 11 12

1 Disco Ht h u s calcareus n.sp., 2 D. multicavus n.sp., 3 D. rnediocrts n.sp. , 4 D. jirmus n.sp. , 5 D. numerosus n.sp., 6 D. rudis n.sp., 7 D. constans n.sp., 8 D. geometricus

n.sp ., 9 D. quadri reticulatus n.sp. 10 D. octoradiatus n.sp., 11 D. deformis n.sp., 12

Cribrosphae re lla ehrenbergi CArch.) ; X 1350.

COCCOLITHOPHORIDAE Z GóRNEGO MASTRYCHTU

Discolithus geometricus n .

Sp.

(pl, 'IiV, fig. 8)

Eliptyczny, obwódka

gładka.

Pole

środkowe

z

małym sześciobokiem, wydłużonym

w kierunku

dłuższej

osi elipsy. Z

każdego kąta sześcioboku wychodzą

promienie,

dochodzące

do obwódki. Promienie

są węższe niż

obw ódk a.

Długość 5 ~L, szerokość 4 ~, szerokość

obwódki

0,8 ~.

Nie przypomina

żadnego

z dotychczas opisanych dyskolit ów.

Góra

Puławska

-

3

okazy.

Discolithus octoradiatus

n.

sp.

(pl. IV, fig. 10)

Eliptyczny, nieco

wydłużony;

obwódka

gładka.

W polu

środkowym

znajduje

się maleńki

romb,

wydłużony

w kierunku

dłuższej

osi elipsy, którego

każdy kąt

daje

początek

dwu promieniom jednakowej

długości

i

sz erokości .

Promienie te

rozszerzają się

na

końcach dochodząc

do ob- wódki.

Długość 8,8 ~, szerokość 7 ~, szerokość

obwódki

0,8 ~.

Ni e przypomina

żadnego

z dotychczas opisanych dyskolitów.

Góra

Puławska

-

2

okazy.

Discolithus quadrireticulatus n. sp.

(pl. IV, fig. 9)

Eliptyczny, prawie kolisty, obwódka

gładka.

Pole

środkowe

ma dwie pr zeg r ódk i,

równoległe

do

dłuższej

osi, oraz trzy poprzeczne. Wszystkie one

graniczą

z

obwódką

i

są

tej samej co ona

szerokości.

Daje to obraz siatk i o

dość dużych

kwadratowych oczkach.

Średnica 5,5~, szerokość

obwódki

1~.

Nie przypomina

żadnego

z opisanych dotychczas dyskolitów.

Góra

Puławska

- nieliczny.

Discolithus deformis n. sp.

(pl. lIV, fig. 11)

Eliptyczny,

wydłużony;

obwódka z 16

prążkami ułożonymi

promie-

niście

i w równych

odstępach.

Pole

środkowe wypełnione krzyżującymi się

przegródkami:

jedną

- lekko

załamaną, biegnącą wzdłuż

osi

dłuższej

elipsy, i dwiema krótszymi ,

przecinającymi ją skośnie.

Wszystkie prze-

gród ki

graniczą

z

obwódką.