WPàYW SSE NA SYTUACJĉ NA POWIATOWYCH RYNKACH PRACY

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 292 · 2016

Jarosáaw Michaá Nazarczuk Marlena Cicha-Nazarczuk

Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie Wydziaá Nauk Ekonomicznych Wydziaá Nauk Ekonomicznych

Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej Katedra Polityki Spoáecznej i UbezpieczeĔ jaroslaw.nazarczuk@uwm.edu.pl marlenacicha@wp.pl

WPàYW SSE NA SYTUACJĉ NA POWIATOWYCH RYNKACH PRACY

– WNIOSKI Z MODELI PANELOWYCH

Streszczenie: Celem artykuáu jest okreĞlenie skali wpáywu funkcjonowania SSE na lokal- ne rynki pracy. Z wykorzystaniem ekonometrycznych modeli panelowych wskazano kierunek i skalĊ oddziaáywania SSE na wzrost zatrudnienia w gospodarkach powiatów oraz obniĪenie stopy bezrobocia rejestrowanego. Uzyskane wyniki potwierdziáy pozytywny wpáyw SSE na poprawĊ obu tych wskaĨników. Utworzone i utrzymane zatrudnienie od- znaczaáo siĊ statystycznie istotnym i pozytywnym wpáywem na ogólny poziom zatrudnienia, niezaleĪnie od wielkoĞci badanej grupy powiatów czy podejĞcia do modelowania.

Z kolei wzrost udziaáu SSE o 1 pkt. proc. w lokalnym rynku pracy powodowaá ograniczenie stopy bezrobocia rejestrowanego w powiatach od ok. 0,1 do 0,2 pkt. proc.

Sáowa kluczowe: specjalne strefy ekonomiczne, rynek pracy, zatrudnienie, stopa bezrobocia.

Wprowadzenie

Pierwotnym priorytetem powstających od poáowy lat 90. obszarów uprzywilejowanych w Polsce, tzw. specjalnych stref ekonomicznych (SSE), byáo przede wszystkim inicjowanie rozwoju regionów sáabiej rozwiniĊtych gospodarczo i infrastrukturalnie. DziĊki preferencyjnym warunkom inwestorzy zachĊcani byli do podejmowania dziaáalnoĞci gospodarczej na wskazanych obszarach.

W ujĊciu ekonomicznym SSE stanowiáy zatem instrument polityki gospodarczej paĔstwa, dziĊki któremu stymulowano zagospodarowanie okreĞlonych regionów i tym samym wspierano rozwój caáej gospodarki [Bazydáo i SmĊtkowski, 2000, s. 17-55]. Obecnie jednak SSE czĊsto dziaáają w miejscach najbardziej atrakcyj-

(2)

Wpáyw SSE na sytuacjĊ na powiatowych rynkach pracy… 117

nych z punktu widzenia inwestorów, powodując, Īe dysproporcje pomiĊdzy obszarami peryferyjnymi i centrami rozwoju gospodarczego stają siĊ jeszcze wiĊksze [Stawicka, 2012, s. 442].

Kraje tworzące specjalne strefy ekonomiczne na swoich obszarach dokona- áy regulacji ich powstawania i funkcjonowania w aktach prawnych, w których okreĞliáy równieĪ zachĊty mające stanowiü silny bodziec do lokowania nowych inwestycji w obrĊbie stref. W Polsce powstawanie i dziaáalnoĞü stref reguluje Ustawa z dnia 20 paĨdziernika 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych [Ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych] oraz jej póĨniejsze nowelizacje [Ambroziak, 2008, s. 112-113; Czempas, 2013, s. 59-60]. Tym, co w pierwszej kolejnoĞci zachĊca inwestorów do lokowania inwestycji na danym obszarze, jest moĪliwoĞü korzystania z pomocy publicznej m.in. w postaci ulg, a nawet zwol- nieĔ z podatku dochodowego, zmniejszeĔ podatków lokalnych, uproszczonej procedury prowadzenia ksiąg rachunkowych czy zmniejszenia obciąĪeĔ pra- cowniczych [Kulikowska, 2010, s. 152]. Warunkiem nabycia prawa do tych preferencji jest poniesienie odpowiednich nakáadów inwestycyjnych i kreowanie na obszarze SSE nowych miejsc pracy.

Istnienie uprzywilejowanych obszarów od ponad 50 lat na Ğwiecie, a w Pol- sce od poáowy lat 90., wywoáuje staáe zainteresowanie wielu ekonomistów tema- tyką m.in. efektów i wpáywu funkcjonowania SSE nie tylko na dziaáalnoĞü sa- mych podmiotów gospodarczych, rozwój krajów czy poszczególnych regionów, ale równieĪ na róĪne dziedziny gospodarki. W literaturze Ğwiatowej spotykamy siĊ z zagadnieniami dotyczącymi roli, jaką SSE odgrywają we wspieraniu przedsiĊ- biorczoĞci, wpáywu ich funkcjonowania na wzrost gospodarczy [Zeng, 2010], przyspieszanie procesów transformacyjnych [Zeng, 2011], promocjĊ uprzemysáo- wienia w krajach rozwijających siĊ [Chaudhuri i Yabuuchi, 2010], rozwój dziaáal- noĞci skierowanej na eksport [Farole, 2011], wspieranie otwartoĞci gospodarki [Baissac, 2011], oddziaáywanie na gospodarkĊ lokalną [Wang, 2013, s. 133-147], czy wreszcie napáyw inwestycji i wzrost zatrudnienia [Madani, 1999].

W Polsce z kolei dominują opracowania odnoszące siĊ do funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych, celów ich utworzenia, a takĪe wybranych skut- ków ich funkcjonowania [Kozaczka, 2008; Mazur, 2004; Pilarska, 2009]. Wybra- ne pozycje poĞwiĊcone są poszczególnym strefom ekonomicznym [np. LiziĔska i Kisiel, 2008], a takĪe ich ogóáowi, z uwagi na niektóre aspekty oddziaáywania stref na gospodarkĊ lokalną [Przybyáa, 2010], rozwój gospodarczy [Pastusiak, 2011], czy na moĪliwoĞci przenoszenia szoków ekonomicznych pochodzących z zewnątrz [Nazaczuk, 2013]. Analizą objĊta zostaáa równieĪ krajowa pomoc pu- bliczna w strefach [Ambroziak, 2009], a takĪe efektywnoĞü pomocy publicznej

(3)

Jarosáaw Michaá Nazarczuk, Marlena Cicha-Nazarczuk 118

[Nazarczuk, 2012], jak i rola SSE w niwelowaniu róĪnic w poziomie rozwoju poszczególnych obszarów kraju [Godlewska-Majkowska, 2009].

Polska literatura przedmiotu podejmująca tematykĊ oddziaáywania tego instrumentu na poszczególne obszary funkcjonowania regionalnych gospodarek udowadnia,Īe zgodnie z przewidywaniami strefy miaáy róĪny wpáyw na rozwój gospodarczy poszczególnych regionów, na terenie których zostaáy ustanowione.

Biorąc pod uwagĊ, iĪ wymiernym efektem ich funkcjonowania jest wartoĞü po- niesionych nakáadów inwestycyjnych i liczba utworzonych miejsc pracy (waru- nek korzystania z pomocy publiczne), wymiaru przestrzennego zróĪnicowania wpáywu SSE naleĪy upatrywaü równieĪ na regionalnych rynkach pracy. Dysku- sji nie podlega tyle sam fakt pozytywnego znaczenia funkcjonowania stref z punktu widzenia lokalnego rynku pracy, ile siáa i stopieĔ przestrzennego od- dziaáywania na ten rynek, czyli odpowiedĨ na pytanie: w jakim stopniu SSE wpáywają na ograniczenie poziomu bezrobocia w zaleĪnoĞci od obszaru lokalizacji inwestycji, czy teĪ w jakim stopniu generują zatrudnienie w samej strefie i poza nią?

Celem autorów niniejszego opracowania jest okreĞlenie skali wpáywu funkcjonowania SSE na lokalne rynki pracy (powiatowe). Jego realizacja nastąpiáa poprzez wskazanie kierunku i skali oddziaáywania SSE na wzrost zatrudnienia w gospodarkach powiatów oraz obniĪenie stopy bezrobocia rejestrowanego.

Bazując na danych zagregowanych do regionów, moĪna uznaü kierunek oddziaáywania SSE na stopĊ bezrobocia czy wskaĨnik zatrudnienia za pozytywny. JednakĪe wymiar regionalny analiz wydaje siĊ zbyt ogólny z uwagi na duĪe wewnĊtrzne zróĪnicowania gospodarek województw. Stąd teĪ dopiero badanie skutków dziaáalnoĞci SSE na niĪszym poziomie agregacji danych pozwoli na uchwycenie niejednorodnej skali oddziaáywania SSE w wymiarze przestrzennym i poznanie uwarunkowaĔ przesądzających o zakresie tego oddziaáywania.

Do weryfikacji wpáywu obszarów specjalnego uprzywilejowania na sytu- acjĊ na rynku pracy wykorzystano ekonometryczne modele panelowe, a analizą objĊto dane na temat gospodarek powiatów Polski w latach 2004-2014. Informa- cje niezbĊdne do zbudowania zbilansowanego panelu danych pozyskano z Mini- sterstwa Gospodarki oraz Banku Danych Lokalnych GUS.

1. Dotychczasowe rezultaty dziaáalnoĞci SSE w Polsce

W chwili obecnej na terenie Polski funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych, których rozmieszczenie w ocenie m.in. KrzemiĔskiego [2009, s. 219]

(4)

jest nierównomierne i niekoniecznie zgodne z pierwotnymi zaáoĪeniami ich powstawania. Strefy miaáy przyciągaü inwestorów na obszary znajdujące siĊ poza terenami opáacalnoĞci prowadzenia dziaáalnoĞci [Trojak i Wiedermann, 2009, s. 134], miaáy powstawaü na obszarach o wysokim poziomie bezrobocia struktu- ralnego, na terenach po zlikwidowanych lub restrukturyzowanych przedsiĊbior- stwach, z uwagi na kluczowe dla rozwoju kraju kontrakty inwestycyjne czy zagospodarowanie istniejącego zaplecza naukowo-badawczego [Czempas, 2013, s. 61-62]. Tymczasem najwiĊcej podstref powstaáo w województwach zachodniej Polski, w których sytuacja ekonomiczna nie byáa wcale najgorsza. Z kolei najsáa- biej rozwiniĊte gospodarczo województwa podlaskie czy lubelskie mają tych ob- szarów stosunkowo niewiele i mimo obniĪenia wymagaĔ co do wielkoĞci nakáa- dów inwestycyjnych czy utworzonych miejsc pracy borykają siĊ z problemem pozyskania znaczących inwestorów. W efekcie gáówny cel tworzenia SSE, jakim byáo wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów Polski, straciá na znaczeniu.

SkutecznoĞü czy efekty funkcjonowania SSE moĪna oceniü, dokonując analizy parametrów odzwierciedlających liczbĊ udzielanych i waĪnych zezwoleĔ, nakáady inwestycyjne oraz liczbĊ miejsc pracy, zarówno utworzonych, jak i utrzymanych. W przypadku dwóch ostatnich obie te cechy odznaczaáy siĊ nie- malejącym trendem w latach 1998-2014, co wskazywaáo na wzrost znaczenia SSE dla gospodarki kraju (tabela 1).

Dynamika rozwoju specjalnych stref ekonomicznych do 2007 r. byáa impo- nująca. W latach 2000-2007 przeciĊtny roczny wzrost nakáadów inwestycyjnych wynosiá ok. 30%, a liczba miejsc pracy co roku zwiĊkszaáa siĊ o ponad 20%.

NajwiĊkszą dynamikĊ omawianych wskaĨników osiągniĊto w 2005 i 2006 r., czyli bezpoĞrednio w latach po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. To z kolei wiązaáo siĊ z rozwojem dziaáalnoĞci SSE w Polsce po wyeliminowaniu groĨby niezgodnoĞci funkcjonowania tych obszarów z prawem wspólnotowym.

Tabela 1. Zatrudnienie i nakáady inwestycyjne w SSE w Polsce w latach1998-2014 (narastająco)

Rok Nakáady inwestycyjne (w mld zá) Liczba miejsc pracy (w tys.)

1 2 3 4 5

1998 2,1 dynamika (%) 6 dynamika (%) 1999 4,6 +119,0 17 +183,3 2000 6,5 +41,3 32 +88,2 2001 9,3 +43,1 42 +31,3 2002 13,1 +40,9 51 +21,4 2003 15,3 +16,8 62 +21,6 2004 19,9 +30,1 78 +25,8

(5)

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

2005 25,7 +29,1 112 +43,6 2006 35,4 +37,7 146 +30,4 2007 46,1 +30,2 182 +24,7 2008 56,7 +22,9 211 +15,9 2009 66,6 +17,5 209 -0,9 2010 73,2 +9,9 225 +7,7 2011 79,7 +8,9 241 +7,1 2012 85,8 +7,6 247 +2,5 2013 93,1 +8,5 267 +8,1 2014 101.9 +9,4 296 +10,9 ObjaĞnienia: wartoĞci nakáadów inwestycyjnych w cenach bieĪących.

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki.

Relatywnie sáaba koniunktura gospodarcza na rynkach miĊdzynarodowych, skutkiĞwiatowego kryzysu finansowego i nastĊpującego po nim kryzysu zadáuĪe- niowego, a takĪe początkowo relatywnie krótki okres do wykorzystania zwolnie- nia podatkowego w SSE¹ mogáy determinowaü osáabienie dynamiki wzrostu za- równo inwestycji, jak i liczby miejsc pracy w ostatnich latach. Ponadto w ujĊciu przestrzennym taka sytuacja mogáa byü wynikiem wielu innych czynników, takich jak np. kryzys w wiodącej na danym terytorium branĪy, cofniĊcie zezwoleĔ czĊĞci przedsiĊbiorców, czy koniecznoĞü obniĪenia kosztów dziaáalnoĞci firm.

Generalnie jednak, od początku funkcjonowania tego instrumentu, a szcze- gólnie po przystąpieniu do UE, obserwowaliĞmy szybki rozwój SSE w Polsce, które przyciągaáy coraz wiĊcej inwestorów zarówno krajowych, jak i zagranicz- nych. Z roku na rok rosáa liczba udzielanych zezwoleĔ na prowadzenie dziaáal- noĞci gospodarczej i tylko od momentu rozszerzenia granic UE w 2004 r. sku- mulowana wartoĞü inwestycji na obszarze stref zlokalizowanych w Polsce zwiĊkszyáa siĊ piĊciokrotnie, z poziomu 19,9 mld zá do prawie 102 mld zá w 2014 r. W tym samym okresie liczba miejsc pracy wzrosáa ponad trzykrotnie.

W 2004 r. przedsiĊbiorcy prowadzący dziaáalnoĞü na obszarach uprzywilejowanych zatrudniali ok. 78 tys. pracowników, pod koniec 2014 r. juĪ przeszáo 296 tys., z czego dla prawie 214 tys. stworzyli nowe miejsca pracy. Pozostaáe ok. 81 tys.

stanowiáy miejsca pracy utrzymane, tzn. takie, które istniaáy przed wáączeniem przedsiĊbiorstwa do strefy, a przedsiĊbiorstwa deklarowaáy ich utrzymanie w przy- száoĞci, w trakcie ubiegania siĊ o pozwolenia na dziaáalnoĞü w SSE.

1 SSE w Polsce miaáy funkcjonowaü do 2020 r., jednakĪe obecnie ich dziaáalnoĞü zostaáa wydáu- Īona do 2026 r.

(6)

Przec rodowej w analizy za podstrefy, rozprosze rynek pra W ci zlokalizow z punktu zatrudnien poziom 1 24% (pow lizacją na zagraniczn Poland II czynnikie funkcjono bĊdące w niem dla r

Rys. 1. Ud ħródáo: Op

Ostat zwala zau w wojewó

Wpáyw SS

ciĊtny ogóln w 2014 r. z awĊzimy wy , udziaá ten enie lokalizac cy jest silnie iągu 10 lat n wanymi stref widzenia lo nia generow 8,2% (powia wiat mielecki a tych obsza nego, jak w Sp. z o.o., P em decydują owania SSE.

w zainteresow rynku pracy

dziaá zatrudnie racowanie wáas

tecznie ukszt uwaĪyü duĪą

ództwie doln

SE na sytuacj

ny wkáad stre ostaá oszaco yáącznie do p wzrasta do cji SSE na te e zróĪnicowa nastąpiá nie fami, ale zwi okalnych ryn

anego przez at gorzowski i). Tak duĪy arach duĪych

przypadku p Polskie Zakáa ącym o kont NajczĊĞciej waniu przeds danego pow

enia w SSE w sne na podstawi

taátowany ob koncentracjĊ noĞląskim, a

jĊ na powiato

ef w tworzen owany na po powiatów, kt poziomu 3, erenie kraju w any terytorial

tylko dynam iĊkszyáa siĊ r nków pracy przedsiĊbio i), 19,1% (po

udziaá tego h przedsiĊbio powiatu miel ady Lotnicze trybucji SSE j powiaty, w siĊbiorstw, o wiatu.

2004 r. (lewa ie danych Mini

braz wpáywu Ċ zatrudnieni takĪe w inny

owych rynkac

nie zatrudnie oziomie 2,3%

tóre posiadaá ,8%. Z uwag wpáyw tego i lnie (rys. 1).

miczny wzro równieĪ istot

. W niektór orstwa dziaáa owiat oáawsk wskaĨnika p orstw, czĊsto leckiego – m e Sp. z o.o., B E w lokalnej w których SS

odznaczają s

a strona) i 201 isterstwa Gospo

u SSE na lok ia na obszara ych czĊĞciach

ch pracy…

enia w gospo

%. JeĞli jedn áy w swoich gi na relatyw instrumentu

st liczby pow tnoĞü tego in rych powiata ające w strefa ki), a nawet p podyktowany o z udziaáem m.in.: Lear C

BRW Sp. z o gospodarce SE funkcjonu

siĊ wiĊkszym

4 r. (prawa str odarki.

kalny rynek ach uprzywile h kraju, m.in

121

odarce na- nak obszar

granicach wnie duĪe na lokalny

wiatów ze nstrumentu

ach udziaá fach osiąga przekracza y jest loka- m kapitaáu orporation o.o. Innym e jest czas

ują dáuĪej, m znacze-

rona)

pracy po- ejowanych n. w woje-

(7)

122

wództwac Pozwala t preferency strukturaln infrastrukt wiecie mi

Dane zowanych nych), a duĪe prze elektronic wokóá prz w tzw. m tomiast u mi. Te z k westorów najczĊĞcie [Gryczka,

Rys. 2. Udz ħródáo: Op

NaleĪ doĞü atrak

Jarosáaw

ch: lubuskim to przypuszc yjnymi waru nego bezrob tury przemys eleckim).

e Ministerstw h dotychczas

tym samym edsiĊbiorstwa cznego, meta zemysáu Ğred macierzystych

dziaá projekt kolei, jeĞli p w tworzących ej w pobliĪ , 2011, s. 24]

ziaá 10 najwaĪ racowanie wáas

Īy zauwaĪy kcyjne zarów

w Michaá Naz

m, pomorskim czaü, iĪ w tyc unkami dziaáa bocia i zago

sáowej po pr

wa Gospoda s w strefach m najwiĊkszy

a, i to gáówn alowego) (ry dniej technik h specjalnyc

tów związan powstają, to n h podstrefy sp

Īu duĪych ].

Īniejszych bran sne na podstawi

ü równieĪ, i wno dla kraj

zarczuk, Marl

m, warmiĔsk ch powiatach alnoĞci przyc spodarowani rzeprowadzon

arki wskazuj (w 2014 r.

y udziaá w z nie z sektorów

ys. 2). WiĊk ki. Do tego h strefach e nych z wyso najczĊĞciej w pecjalnych st

aglomeracji

nĪ w zatrudnien ie danych Mini

iĪ polskie o ajowych, jak

29 22 25 27 26 23 28 31 17 10

ena Cicha-Na

ko-mazurskim h napáyw inw

czyniá siĊ do ia przynajmn nych restruk

ą, iĪ wiĊksz ok. 88,9%

zatrudnieniu w tradycyjny kszoĞü inwe

zlokalizowa konomiczny oko zaawans w miejscach

tref ekonomi (Warszawa

niu oraz nakáad isterstwa Gospo

obszary uprz k i zagranicz

pojazdy samoc wyroby z gum wyroby metalo i urządzeĔ urządzenia ele komputery, wy wyroby z pozo licznych (gá. sz maszyny i urzą syfikowane meble papier i wyrob artykuáy spoĪy

azarczuk

m czy podk westycji przy o záagodzeni niej w jakim kturyzacjach (

zoĞü inwesty nakáadów in (ok. 86,5%) ych (motoryz estycji konce ane są one n ych. Niewielk owanymi tec wskazanych icznych zlok a, Wrocáaw,

dach inwestycy odarki.

zywilejowane znych inwest

chodowe, przycze my i tworzyw sztu

owe gotowe, z wy

ktryczne yroby elektronicz ostaáych surowców

zkáa)

ądzenia, gdzie ind

by z papieru ywcze

karpackim.

yciąganych ia skutków mĞ stopniu (np. w po-

ycji zreali- nwestycyj- ) generują zacyjnego, entruje siĊ najczĊĞciej

ki jest na- chnologia- h przez in- kalizowane Kraków)

yjnych SSE

e staáy siĊ torów. Od

epy i naczepy cznych yá. maszyn

zne i optyczne w niemeta- dziej nieskla-

(8)

kilku lat p ulokowan kapitaá to Ich udziaá którzy w pracy (rys

Rys. 3. Ud na ħródáo: Op

Relat miejscach skim, hole nych kraj dziwnego obszarach rami byli Toyota M

NaleĪ znacznie powierzch czy teleko nowe mie

Wpáyw SS

polscy przeds nego w specj

19,4 mld zá á w zatrudni

wiĊkszoĞci s. 3).

dziaá zatrudnie nowe i utrzym racowanie wáas

tywnie duĪy h pracy, mia enderskim, f ów przypadá o, skoro 74%

h przypadaáo przedstawic Motors (Japon Īy pamiĊtaü

zróĪnicowan hni, warunk omunikacyjn ejsca pracy,

SE na sytuacj

siĊbiorcy zaj alnych strefa á). Tym sam eniu w SSE

podejmują

enia wg kraju mane miejsca sne na podstawi

y udziaá w za aáy przedsiĊb francuskim c

áo blisko 47

% wartoĞci k o wáaĞnie na

ciele branĪy nia) czy Volk

jednak, iĪ s ne przestrze ami zagospo nej. Wszystk

czy teĪ wiel

jĊ na powiato

jmują pierws ach ekonomi mym generują to przeszáo zatrudnienie

pochodzenia k pracy w 2014 ie danych Mini

atrudnieniu, biorstwa z k czy wáoskim.

% zatrudnie kapitaáu zain

te kraje wra motoryzacy kswagen Mot trefy nie nal ennie. RóĪni odarowania, ko to wpáyw lkoĞü ponies

owych rynkac

sze miejsce p icznych (w 2 ą oni znaczn 1/4 pracując e w nowo ut

kapitaáu w SS 4 r. (11 najwaĪ isterstwa Gospo

a zwáaszcza kapitaáem ni àącznie na nia generow nwestowaneg az z Polską, yjnej, jak: G

tors (Holand leĪą do kateg ią siĊ one l

jakoĞcią in wa na liczbĊ

sionych naká

ch pracy…

pod wzglĊdem 2014 r. zainw ną liczbĊ mie

cych (w 201 tworzonych

SE zdekompon Īniejszych kra odarki.

w nowo utw iemieckim, a piĊü wyĪej w wanego w str

go w 2014 r a czoáowym General Moto dia) [www 1]

gorii jednoro okalizacją, w nfrastruktury

inwestorów áadów inwes

123

m kapitaáu westowany ejsc pracy.

4 r. 27%), miejscach

nowany ajów)

worzonych amerykaĔ- wymienio- efach. Nic r. na tych mi inwesto-

ors (USA), ].

odnych. Są wielkoĞcią drogowej , powstaáe tycyjnych.

(9)

Te elementy z kolei decydują o skali zagospodarowania poszczególnych stref, jak i stopniu realizacji celów powstawania tego instrumentu, zwáaszcza w kon- tekĞcie poprawy sytuacji na obszarach cechujących siĊ nagromadzeniem pro- blemów strukturalnych, zapóĨnionych ekonomicznie, z wysokim poziomem stopy bezrobocia rejestrowanego.

2. Dane i metody badawcze

Dane wykorzystane do analizy opracowano na podstawie informacji za- czerpniĊtych z Ministerstwa Gospodarki oraz Banku Danych Lokalnych GUS, dla których przygotowano panel dla 379 powiatów w Polsce w latach 2004- 2013(4). Z uwagi na potrzebĊ utrzymania peánego zbilansowania panelu zdecydowano siĊ ponownie wáączyü powiat m. Waábrzych do powiatu waábrzyskiego, który od 2013 r. wystĊpowaá jako samodzielny powiat. JednakĪe dostĊpnoĞü danych w ukáadzie powiatów poszczególnych zmiennych byáa zróĪnicowana (z uwagi na opóĨnienie w publikacji czĊĞci informacji o powiatach), co ograni- czyáo zakres czasowy analizy do 10 lat (tabela 2).

Tabela 2. Wybrane statystyki opisowe zmiennych

Zmienna Obs. ĝrednia Min. Maks. Nazwa zmiennej zatr 4169 36 024,2 5218,0 1 095 587,0 WielkoĞü zatrudnienia

sse_zatr 4548 496,6 0,0 14 332,0 Zatrudnienie w SSE (etaty) lud_prod 4927 64 449,7 12 411,8 1 113 623,0 LudnoĞü wieku produkcyjnym

wyksz_w 4927 12 832,9 1032,0 638 982,7 Liczba osób z wyksztaáceniem wyĪszym (szac. na podstawie NSP)

wyksz_sz 4927 15 628,8 1917,3 645 237,7 Liczba osób z wyksztaáceniem Ğrednim zawodowym (szac. na podstawie NSP)

podm_reg_10k 4927 856,4 344,0 2305,0 Podmioty zarejestrowane w REGON na 10 tys.

mieszkaĔców

ni_pkdpc 4548 2,0 0,1 30,1 Nakáady inwestycyjne na mieszkaĔca (tys. PLN) st_bezr 4169 16,4 1,7 42,7 Stopa bezrobocia rejestrowanego (%) u_sse_zatr 4169 1,4 0,0 25,2 Udziaá zatrudnienia w SSE w powiecie (%) u_wyksz_w2 4927 10,1 2,7 36,8 Udziaá osób z wyksztaáceniem wyĪszym

(szacunek na podstawie NSP) (%) u_lud_18_24 4548 17,1 9,9 24,0 Udziaá ludnoĞci w wieku 18-24 w populacji

w wieku produkcyjnym (%) u_lud_55-

59/64 4927 14,3 3,2 22,0 Udziaá ludnoĞci w wieku 55-59/64 (m/k) w populacji w wieku produkcyjnym (%) u_prac_p 4169 29,1 0,0 75,4 Udziaá pracujących w przemyĞle (%) ObjaĞnienia: obs. – liczba obserwacji.

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i Banku Danych Lokalnych.

(10)

W celu okreĞlenia wpáywu funkcjonowania SSE na lokalne rynki pracy wykorzystano modele panelowe o ogólnej postaci:

ݕ_௜௧ ൌ ߙ_௜൅ ߚ^ᇱܺ_௜௧ ൅ ݒ_௧൅ ߝ_௜௧, (1)

gdzie:

i – indeks powiatu, i = 1, 2, …, 379, t – indeks roku, t = 1, 2, …, 10,

݅ݐ – wartoĞü zmiennej objaĞnianej dla i-tego powiatu w okresie t, ߚǯ – wektor parametrów,

ܺ݅ݐ – macierz obserwacji zmiennych objaĞniających, ߙ݅ – wyraz wolny dla i-tego powiatu,

v_t – ustalony efekt okresowy,

ߝ݅ݐ – skáadnik losowy dla i-tego powiatu w okresie t.

KaĪdorazowo szacowano modele panelowe z efektami ustalonymi² dla dwóch zmiennych zaleĪnych, tj.: 1) wielkoĞci zatrudnienia w powiatach oraz 2) stopy bezrobocia rejestrowanego. WĞród zmiennych objaĞniających znalazáa siĊ zmienna sse_zatr, obrazująca wielkoĞü zatrudnienia w SSE, której parametr strukturalny oraz poziom istotnoĞci wskazywaá na skalĊ i kierunek oddziaáywa- nia SSE na lokalny rynek pracy przy pozostaáych zmiennych oddziaáujących na zmianĊ wielkoĞci zatrudnienia lub stopy bezrobocia.

Z uwagi na pojawiający siĊ problem heteroskedastycznoĞci, korelacji przekrojowej oraz autokorelacji skáadnika losowego, zdecydowano siĊ dobraü tech- nikĊ estymacji posiadającą korektĊ na ww. zjawiska. Stąd teĪ wybrano modele regresji z efektami staáymi z báĊdami standardowymi obliczonymi metodą Dri- scolla-Kraaya³. Analizie poddano zarówno modele jednokierunkowe (efekty staáe dla poszczególnych powiatów), jak i dwukierunkowe (uwzglĊdniające efekty staáe oraz okresowe, obrazujące dodatkowo wspólne dla wszystkich po-

2 Wyniki testu mnoĪnika Lagrange’a wskazaáy (p < 0,001), Īe model z dekompozycją skáadnika losowego jest lepszy niĪ model, w którym nie uwzglĊdnia siĊ efektów grupowych. Z kolei war- toĞü p-value testu Hausmana (p < 0,001) oznaczaáa, Īe model z efektami staáymi (FE) cechowaá siĊ lepszą specyfikacją, niĪ model z efektami losowymi (RE) dla obu zestawów zmiennych za- leĪnych.

3 Autorzy są Ğwiadomi pewnych ograniczeĔ, jakie niesie ze sobą wykorzystanie tej metody estymacji dla danych, gdy liczba paneli jest mniejsza od liczby okresów. JednakĪe symulacje Monte Carlo tej metody wykazaáy, Īe w przypadku wystąpienia korelacji przekrojowej miĊdzy pane- lami dla liczby paneli mniejszej od liczby okresów jest ona bardziej odporna, niĪ wykorzystanie samego estymatora efektów ustalonych [Hoechle, 2007].

(11)

wiatów efekty w poszczególnych latach – np. zmiany krajowej koniunktury gospodarczej)⁴ (równanie 1).

Dodatkowo, z uwagi na fakt, Īe SSE mogáy byü czĊĞciej lokowane na obszarach o specyficznych cechach strukturalnych (np. wysokie bezrobocie), co mogáoby zaburzyü wartoĞci statystyk strukturalnych uzyskiwanych w modelach, analizie poddano takĪe potencjalny problem endogenicznoĞci doboru powiatów.

Stąd teĪ oszacowano regresje w dwóch grupach: 1) dla caáej zbiorowoĞci powia- tów, 2) tylko dla powiatów z SSE. Analiza poziomów istotnoĞci parametrów strukturalnych modeli przy zmiennych dotyczących wpáywu SSE (sse_zatr) pozwoliáa oceniü wystĊpowanie tego zjawiska i wpáyw na uzyskane wyniki.

W przypadku braku istotnych róĪnic odnoĞnie do poziomów istotnoĞci przy ww.

zmiennej (w dwóch grupach powiatów) moĪna przyjąü, Īe problem endogenicz- noĞci jest nieistotny i nie zaburza uzyskanych oszacowaĔ.

3. Wpáyw SSE na sytuacjĊ na lokalnym rynku pracy

Analiza determinant wielkoĞci zatrudnienia w powiatach wskazuje na dwie grupy zmiennych posiadających statystycznie istotny wpáyw na jego wielkoĞü, tj. czynników podaĪowych oraz popytowych. Potencjalna wielkoĞü zasobów pracy, tj. osób w wieku produkcyjnym, a takĪe liczba osób z wyksztaáceniem wyĪszym oraz Ğrednim zawodowym, wyznaczaáa ramy pierwszej grupy czynni- ków. WiĊksze zasoby pracy, szczególnie kwalifikowanej, determinowaáy wiĊk- sze potencjalnie zatrudnienie w powiatach w kraju (tabela 2). Ich statystycznie istotny wpáyw utrzymywaá siĊ w róĪnych specyfikacjach modeli.

Z kolei liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON rela- tywizowana liczbą mieszkaĔców, oddająca ogólny poziom przedsiĊbiorczoĞci, a takĪe nakáady inwestycyjne relatywizowane liczbą mieszkaĔców, zaliczono do grupy drugiej. Zarówno wzrost nakáadów inwestycyjnych, jak i ww. liczby pod- miotów przekáadaá siĊ na ogólny wzrost zatrudnienia. KaĪdy dodatkowy 1 tys. zá nakáadów inwestycyjnych per capita determinowaá przeciĊtnie wzrost zatrudnienia o 121-181 osób, z kolei wzrost poziomu przedsiĊbiorczoĞci o jednostkĊ powo- dowaá wzrost zatrudnienia o ok. 5 do 9 osób.

Na tym tle oddziaáywanie zatrudnienia utworzonego i utrzymanego na terenie SSE w Polsce odznaczaáo siĊ statystycznie istotnym i pozytywnym wpáy-

4 Oszacowane specyfikacje modeli z efektami okresowymi oraz bez nich. JednakĪe wyniki testu weryfikującego áączny wpáyw zmiennych zero-jedynkowych przypisanych do kolejnych lat analizy pokazaáy, Īe róĪniáy siĊ one statystycznie istotnie od zera, co wskazywaáo na sáusznoĞü wáą- czenia efektów okresowych do modeli.

(12)

wem na ogólny poziom zatrudnienia, niezaleĪnie od wielkoĞci badanej grupy powiatów czy podejĞcia do modelowania (modele jedno- i dwukierunkowe).

WartoĞü wspóáczynników kierunkowych przy zmiennej odpowiadającej za zatrudnienie w SSE wskazywaáa na istnienie równieĪ pewnych efektów poĞrednich istnienia stref. Na kaĪde 10 miejsc pracy utworzonych lub utrzymanych w SSE w zaleĪnoĞci od sposobu oszacowania modelu przypadaáo od 14 do 20 miejsc pracy utworzonych w powiecie (tabela 3). Oznaczaáo to, Īe od 4 do 10 miejsc pracy byáo utworzonych poza SSE w powiatach, w których istnieją obszary uprzywilejowane (w grupie powiatów z SSE w modelu dwukierunkowym byáo to 7 miejsc). Mogáy to byü m.in. miejsca pracy utworzone w branĪach komplemen- tarnych, u kooperantów firm zlokalizowanych w SSE lub jako wynik pozytywnego impulsu rozwojowego danego obszaru w wyniku zrealizowanych inwestycji.

Tabela 3. Wyniki oszacowania modelu – zatrudnienie w powiatach

Wszystkie powiaty Powiaty z SSE

(1) (2) (3) (4)

DK DK DK DK

sse_zatr 1.616^*** 1.438^*** 2.009^*** 1.713^***

(0.115) (0.0734) (0.288) (0.269) lud_prod 0.334^*** 0.350^*** 0.249^*** 0.322^***

(0.0403) (0.0435) (0.0362) (0.0397) wyksz_w 0.356^*** 0.537^*** 0.281^** 0.573^***

(0.0978) (0.0843) (0.0923) (0.107) wyksz_sz 0.279^*** 0.117^*** 0.221^*** -0.0146

(0.0299) (0.0146) (0.0252) (0.0383) podm_reg_10k 3.651 6.035^*** 4.781^* 9.062^***

(1.920) (1.658) (2.389) (2.040) ni_pkdpc 127.7^** 121.5^*** 187.1^* 144.3^***

(46.13) (19.82) (72.82) (27.12) Staáa 1054.6 0 10081.9^*** 0

(2948.4) (.) (2739.2) (.)

N 3790 3790 1457 1457 R² 0.706 0.742 0.615 0.659 Efekty staáe TAK TAK TAK TAK Efekty okresowe NIE TAK NIE TAK

ObjaĞnienia: W nawiasach podano odporne báĊdy standardowe; *** p < 0,01, ** p < 0,05, * p < 0,1.

W tabeli pominiĊto prezentacjĊ indywidualnych efektów okresowych dla poszczegól- nych lat z uwagi na duĪą liczbĊ okresów (10). DK – modele regresji z efektami staáymi z báĊdami standardowymi obliczonymi metodą Driscolla-Kraaya.

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i GUS.

(13)

Pozytywny wpáyw SSE na zatrudnienie znalazá takĪe odzwierciedlenie w redukcji stopy bezrobocia. Oszacowane modele przy innych czynnikach de- terminujących przestrzenny rozkáad poziomu bezrobocia, tj.: udziaá ludnoĞci w wieku 18-24 w populacji w wieku produkcyjnym, udziaá ludnoĞci w wieku 55-59/64 (kobiety/mĊĪczyĨni) w populacji w wieku produkcyjnym, udziaá osób zatrudnionych w II sektorze gospodarki, udziaá osób z wyksztaáceniem wyĪ- szym, a takĪe liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców, nakáa- dy inwestycyjne w przedsiĊbiorstwach per capita, pozwoliáy zidentyfikowaü dodatni i statystycznie istotny wpáyw lokalizacji SSE w powiatach kraju na sytu- acjĊ na rynku pracy (tabela 4). Skala tego wpáywu byáa uwarunkowana udziaáem zatrudnienia w SSE w gospodarce powiatu (zaleĪnoĞü odwrotnie proporcjonal- na). PrzeciĊtnie wzrost udziaáu SSE o 1 pkt. proc. w lokalnym rynku pracy po- wodowaá ograniczenie stopy bezrobocia rejestrowanego w powiatach od ok. 0,1 do 0,2 pkt. proc.

Tabela 4. Wyniki oszacowania modelu – stopa bezrobocia w powiatach

Wszystkie powiaty Powiaty z SSE

(1) (2) (3) (4)

DK DK DK DK

u_sse_zatr -0.228^*** -0.182^*** -0.179^*** -0.110^***

(0.0189) (0.00975) (0.0423) (0.0193) u_lud_18_24_prod -1.907^** 0.382^*** -1.362^* 0.416^***

(0.667) (0.0408) (0.570) (0.0929) u_lud_55_59/64_prod -2.600^*** -0.527^* -2.122^*** -0.00578

(0.612) (0.206) (0.605) (0.128) u_prac_p -0.327^*** -0.134^** -0.398^*** -0.175^***

(0.0726) (0.0411) (0.0930) (0.0488) u_wyksz_w -0.0470 0.278^*** -0.0230 0.270^***

(0.133) (0.0676) (0.132) (0.0755) podm_reg_10k -0.00765^* -0.00613^*** -0.00132 -0.00386^***

(0.00330) (0.00148) (0.00228) (0.000880) ni_pkdpc -0.212^* -0.0438^* -0.260^* -0.0120

(0.0865) (0.0203) (0.130) (0.0329) staáa 105.1^*** 0 86.99^*** 0

(24.92) (.) (23.34) (.)

N 3790 3790 1457 1457 R² 0.454 0.798 0.396 0.813 Efekty staáe TAK TAK TAK TAK Efekty okresowe NIE TAK NIE TAK

ObjaĞnienia: W nawiasach podano odporne báĊdy standardowe; *** p < 0,01, ** p < 0,05, * p < 0,1.

W tabeli pominiĊto prezentacjĊ indywidualnych efektów okresowych dla poszczegól- nych lat z uwagi na duĪą liczbĊ okresów (10).

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i GUS.

(14)

NaleĪy jednak zauwaĪyü, Īe istnieje duĪe przestrzenne zróĪnicowanie udziaáu zatrudnienia w SSE, gdzie dla wiĊkszoĞci powiatów wkáad SSE byá ze- rowy lub marginalny (poniĪej 0,5%) (por. rys. 1), a w przypadku dwudziestu trzech powiatów w 2014 r. udziaá ten byá znaczny i wynosiá ponad 10%. Stąd teĪ uzyskane powyĪej wyniki, bĊdące uĞrednieniem wystĊpowania tego zjawiska, naleĪy odczytywaü z pewną rezerwą, bĊdąc Ğwiadomym faktu duĪego zróĪnico- wania kontrybucji SSE w lokalnym rynku pracy oraz samej sytuacji na rynku pracy (np. mierzonej stopą bezrobocia rejestrowanego), która w latach 2004- 2014 przeszáa znaczną ewolucjĊ.

Na początku tego okresu przeciĊtna stopa bezrobocia rejestrowanego byáa wyĪsza w powiatach z SSE (m.in. jako wynik celowej lokalizacji SSE na obszarach o trudnej sytuacji na rynku pracy). JednakĪe od 2010 r. to obszary z SSE do 2014 r. cechowaáy siĊ niĪszą stopą bezrobocia rejestrowanego w porównaniu z powiatami bez SSE. Poniekąd byá to wynik pozytywnego oddziaáywania SSE i kreowanego w nich zatrudnienia, a takĪe pozytywnych efektów wzrostu zwią- zanych z lokowanymi na ich terenie inwestycjami. JednakĪe równie istotnym elementem w tym wzglĊdzie byá wzrost liczby obszarów posiadających na swo- im terenie SSE (trzykrotny wzrost liczby powiatów z firmami funkcjonującymi w SSE), a takĪe coraz czĊĞciej bardziej rynkowe podejĞcie do lokowania nowych podstref SSE. W mniejszym stopniu uwzglĊdniaáo ono początkowe zaáo- Īenia odnoĞnie do speániania przez obszary okreĞlonych obiektywnych kryte- riów (m.in. poziom stopy bezrobocia, którego minimalny poziom umoĪliwiający lokalizacjĊ SSE ulegá obniĪeniu) na rzecz doboru miejsc lokalizacji SSE na podstawie decyzji inwestorów speániających wymogi co do minimalnej wartoĞci zainwestowanego kapitaáu.

Podsumowanie

Funkcjonowanie SSE budzi wiele kontrowersji. Ich powstanie, a takĪe ofe- rowane na ich terenie przywileje podlegają czĊstym dyskusjom naukowym na arenie miĊdzynarodowej, szczególnie z punktu widzenia efektywnoĞci ich zasto- sowania w dáugim okresie. Przeprowadzona w tym artykule analiza funkcjonowania SSE w Polsce w latach 2004-2014 pozwoliáa zidentyfikowaü pozytywny wpáyw SSE zarówno na wielkoĞü zatrudnienia w powiatach, jak i na poprawĊ sytuacji na lokalnym rynku pracy poprzez ograniczanie stopy bezrobocia w tych powiatach.

(15)

-DURVáDZ0LFKDá1D]DUFzuk, Marlena Cicha-Nazarczuk 130

-HGQą] QDMZLĊNV]\FK]DOHWMDNDZLąĪHVLĊ]XWZRU]HQLHPQD danym terenie VSHFMDOQHM VWUHI\ HNRQRPLF]QHM MHVW EH] ZąWSLHQLD NUHRZDQLH QRZ\FK PLHMVF

SUDF\NWyUHVWDQRZLąZLĊNV]RĞü]XWZRU]RQ\FKPLHMVFSUDF\Z 66(Z Polsce.

Dodatkowo utworzRQH ]DWUXGQLHQLH ]JRGQLH ] RERZLą]XMąF\PL Z badanym RNUHVLHSU]HSLVDPLFHFKRZDáRVLĊGXĪąVWDáRĞFLą]XZDJLQDNRQLHF]QRĞüXWU]y- PDQLDRGSRZLHGQLHMZLHONRĞFL]DWUXGQLHQLD]JRGQLH] przyznanym zezwoleniem na funkcjonowanie na terenie SSE.

Po ponad dwudziestu latach funkcjonowania SSE w Polsce ich rola dla wy- EUDQ\FKORNDOQ\FKU\QNyZSUDF\MHVW]QDF]ąFDSU]\GXĪ\PMHJRSU]HVWU]HQQ\P

]UyĪQLFRZDQLXFR]QDMGXMHRG]ZLHUFLHGOHQLHZNRQWU\EXFML]DWUXGQLHQLDZ66(

ZJRVSRGDUNDFKSRZLDWyZNWyUDZSU]\SDGNXNLONX SRZLDWyZSU]HNUDF]D

DGODSRQDGGZXG]LHVWXMHVWZLĊNV]DQLĪ

:\QLNL X]\VNDQH SRGF]DV PRGHORZDQLD HNRQRPHWU\F]QHJR ZVND]XMą QD

ZDĪQąUROĊ66(ZWZRU]HQLX]DWUXGQLHQLDFRMHGQRF]HĞQLHLPSOLNXMHLVWRWQąUROĊ

tego instrumentu w poprawie sytuacji na lokalnym rynku pracy (kreacja zatrud- QLHQLDRUD]UHGXNFMDVWRS\EH]URERFLD-HGQDNĪH] XZDJLQDREMĊFLHZ\EUDQ\FK

SRGPLRWyZJRVSRGDUF]\FKSRPRFąSXEOLF]QąNWyUDRGG]LDáXMHQDNRQNXUHQF\j- QRĞü SURZDG]RQHM G]LDáDOQRĞFL JRVSRGDUF]HM PRJą VLĊ SRMDZLü SHZQH efekty WUXGQHGRXFKZ\FHQLDSROHJDMąFHQDZ\S\FKDQLXOXESU]HQRV]HQLXG]LDáDOQRĞFL

JRVSRGDUF]HM]WHUHQXVSR]D66(GR66(DWDNĪHPRĪOLZRĞFLREMĊFLDSRGVWUHIą

66( WHUHQyZ QD NWyU\FK IXQNFMRQXMH SRGPLRW GHNODUXMąF\ RGSRZLHGQLR Z\Vo- NLH QDNáDG\ LQZHVW\F\MQH EąGĨ ]DWUXGQLHQLH 6WąG WHĪ RFHQD NRPSOHNVRZHJR

ZSá\ZX 66( Z\PDJD QDGDO SRJáĊELRQHM DQDOL]\ ] XZ]JOĊGQLHQLHP SRWHQFMDl- Q\FKHIHNWyZSU]HVWU]HQQ\FKLFKG]LDáDOQRĞFL

Literatura

Ambroziak A.A. (2008), Efekty funkcjonowania Specjalnych Stref Ekonomicznych w Pol- sceÄInternational Journal of Management and Economics´W

Ambroziak A.A. (2009), Krajowa pomoc regionalna w specjalnych strefach ekonomicz- nych, SGH w Warszawie, Warszawa.

Baissac C. (2011), Brief History of SEZs and Overview of Policy Debates, Washington.

%D]\GáR$6PĊWNRZVNL0Specjalne strefy ekonomiczne ± ĞZLDWRZH]UyĪQLFo- wanie instrumentu >Z@(.U\ĔVNDUHG, Polskie strefy ekonomiczne ± zamierze- nia i efekty, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

Chaudhuri S., Yabuuchi S. (2010), Formation of Special Economic Zone, Liberalized FDI Policy and Agricultural Productivity, ÄInternational Review of Economics

& )LQDQFH´9RO,VV

(16)

:Sá\Z66(QDV\WXDFMĊQDSRZLDWRZ\FKU\QNDFKSUDF\« 131

Czempas J. (2013), ']LDáDOQRĞü VSHFMDOQ\FK VWUHI HNRQRPLF]Q\FK Ä:LDGRPRĞFL 6WDWy- VW\F]QH´QU

Farole T. (2011), Special Economic Zones in Africa. Comparing Performance and Learning from Global Experience, Washington.

Godlewska-Majkowska H. (2009), 6NXWHF]QRĞü specjalnych stref ekonomicznych jako instrumentu polityki regionalnej w Polsce, PAIiZ, Warszawa.

Gryczka M. (2011), 3U]HNV]WDáFHQLH VSHFMDOQ\FK VWUHI HNRQRPLF]Q\FK Z NODVWU\ Ä(No- QRPLNDL2UJDQL]DFMD3U]HGVLĊELRUVWZ´QU8.

Hoechle D. (2007), Robust Standard Errors for Panel Regressions with Cross-sectional DependenceÄ7KH6WDWD-RXUQDO´QU

Kozaczka M. (2008), Specjalne Strefy Ekonomiczne w Polsce 1995-2007, Fundacja Uniwersytecka w Stalowej Woli, Lublin.

.U]HPLĔVNL36SHFMDOQHVWUHI\HNRQRPLF]QHMDNRVW\PXODWRUSU]HGVLĊELRUF]RĞFL, Ä3U]HGVLĊELRUF]RĞü± (GXNDFMD´QU

Kulikowska A. (2010), Specjalne strefy ekonomiczne impulsem do rozwoju regionalne- goÄ6WXGLDL0DWHULDá\0LVFHOODQHD2HFRQRPLFDH´ r. 14, nr specj.

/L]LĔVND : .LVLHO 5 , Specjalne strefy ekonomiczne jako instrument polityki UHJLRQDOQHMQDSU]\NáDG]LH:DUPLĔVNR-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, :\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX:DUPLĔVNR-Mazurskiego, Olsztyn.

Madani D. (1999), A Review of the Role and Impact of Export Processing Zones, The World Bank, Washington.

Mazur K. (2004), 6SHFMDOQH VWUHI\ HNRQRPLF]QH MDNR QRZH REV]DU\ SU]HP\VáRZH, Poli- WHFKQLNDĝOąVND*OLZLFH

Nazarczuk J.M. (2013), Specjalne strefy ekonomiczne motorem wzrostu w czasach kryzysu?

Ä3UDFH1DXNRZH8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJRZH:URFáDZLX´QU:URFáDZ

Nazarczuk J.M. (2012), (IHNW\ZQRĞü pomocy publicznej udzielonej w specjalnych stre- fach ekonomicznych w Polsce [w:] R. .LVLHO: /L]LĔVNDUHG, (IHNW\ZQRĞüSo- mocy publicznej w specjalnych strefach ekonomicznych w Polsce, UWM w Olszty- nie, Olsztyn.

Pastusiak R. (2011), Specjalne strefy ekonomiczne jako stymulator rozwoju gospo- darczego8QLZHUV\WHWàyG]NLàyGĨ

Pilarska Cz. (2009), Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny Z.UDNRZLH.UDNyZ

3U]\E\áD. :Sá\ZVSHFMDOQ\FK VWUHIHNRQRPLF]Q\FK QDNV]WDáWRZDQLHVLĊED]\

ekonomicznej miast 0RQRJUDILH &,,, 8QLZHUV\WHW 3U]\URGQLF]\ ZH :URFáDZLX

:URFáDZ

Stawicka M. (2012), Specjalne strefy ekonomiczne w Unii EuropejskiejÄ3UDFH1DXNo- ZH8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJRZH:URFáDZLX´QU:URFáDZ

Trojak A., Wiederman K. (2009), 6SHFMDOQH VWUHI\ HNRQRPLF]QH L VWUHI\ SU]HP\VáRZH

ZNV]WDáWRZDQLXUR]ZRMXJRVSRGDUF]HJRUHJLRQyZQDSU]\NáDG]LH3ROVNLL&]HFKÄ3Ua- FH.RPLVML*HRJUDILL3U]HP\VáX3ROVNLHJR7RZDU]\VWZD*HRJUDILF]QHJR´QU

(17)

-DURVáDZ0LFKDá1D]DUFzuk, Marlena Cicha-Nazarczuk 132

Ustawa z dnia SDĨG]LHUQLNDUR specjalnych strefach ekonomicznych. Dz.U. 2007, nr 42, poz. 274; Dz.U. 2008, nr 118, poz. 746.

Wang Z. (2013), The Economic Impact of Special Economic Zones: Evidence from Chi- nese Municipalities, Ä-RXUQDORI'HYHORSPHQW(FRQRPLFV´1R

Zeng D.Z. (2010), Building Engines for Growth and Competitiveness in China: Experience with Special Economic Zones and Industrial Clusters, The World Bank, Washington.

Zeng D.Z. (2011), How Do Special Economic Zones and Industrial Clusters Drive

&KLQD¶V 5DSLG 'HYHORSPHQW" Policy Research Working Paper No. 5583, The World Bank, Washington.

[www 1] Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych. Stan na 31 grudnia 2014 rZZZPJJRYSOGRVWĊS

SEZs¶,1)/8(1&(21329,$76¶/$%2850$5.(76,TUATION:

IMPLICATIONS FROM PANEL MODELLING PERSPECTIVE

Summary: The aim of the article ZDVWRHVWLPDWHWKHLQIOXHQFHRI6(=V¶RSHUDWLRQRQORFDO

labour markets. With the use of panel models we present the direction and strength of 6(=V¶ LQIOXHQFH RQ HPSOR\PHQW FUHDWLRQ RU GHFUHDVH LQ XQHPSOR\PHQW UDWH 7KH UHVXOWV

has affirmed the positive S(=V¶LQIOXHQFHRQERWKRIWKHDERYHPHQWLRQHGLQGLFDWRUV7KH

employment located within SEZs in Poland had positive and statistically significant influ- ence on the number of workplaces in poviats, independently of the sample size or way of estimating resultV,QWXUQLQFUHDVHLQ6(=V¶HPSOR\PHQWVKDUHRISRYLDWV¶ODERXUPDUNHW

determined the decrease in unemployment rate from 0.1 to 0.2 pp.

Keywords: special economic zones, labour market, employment, unemployment rate.