27 CKT. 1982
23 c4.cprEC5
(98,
A CHEF
Diesel
bij
!
Lab. v. Scheepsbouwkondv;
Technische Hogeschool
Delft
Prof. dr. Ir. E. van den Pol
Koninklijk instituut voor de marine
Den Helder
Na de-;order ,Tierie1:bia",vcaz de brug aan de mackine_1=tarier'
. _
-
ioordt:l'atan
oo
moi'orechepen van de Koninkligle 1:famine
.teif_behoeVe_."Varn, de: vobrtatuwing een di.eaelmotor gear t en
-,-DIESEL BIJ
Rede
14:468P;10,1cei; btj d0',1a0x.vizarding.
Van het ianbt van -goon hvogZeraar
.de Scheepswerkt-uigkzinde
a* het
KoninkZijk"iristitziut yogr de marine
tO Df-n
OP ifriid;29:24 aprz.l 198;
Alijne heren,.'ledmi..dan het ,,CoZZege van' Curcitoren...
.van,het:Kaninic4,04 1..natity24 .1./ciar,,"de, marine,:
de irlasaaffi_eier'14tast met de ofjci.erevorrra.ng
, .
en de .aiifclere ,heren 4eden pan ,de.::Paiir.4 van..
V.ZagofPleier 'en, Aeeetioren,
dameeen:heren,*rtegenwividigere
Reder:tandie:induitrie,'
daniaren heren inedeocenten,..
en voorte:'.0 alien dye door Trier:,a-antoeti.:gj te.:aian
ijc &eft 'van. Ut47,rbe1an4Eite;14iii,':
.In 1011n nieuwehhedanigheid,-.Staaride in deie rui.mte en daarbij'
.;
reeds enigSziiii,:op ideftild, zult U-het mij niet euvel 'dtiiden
wanneer ik rerug denk aiii 04 andere, gin van- de eerste-keren
St1tTJzich Mijimoor.met het hoofdien de voeten in metalin
,;
lenbakken, de amen in twee'. grate 15- cm hulzen en daarbij
..-.
"blikken" gelniden prodUcerend. Als kersVer.se, jongstejaars
adelborsi moeit ik'- al.s-robot Vermoind - mij hier een aVOnd
Lang - en die,hleek hggl /Mau-7, een weg: schtiiven door het ont
grOeniiigsCUMUlt, de. "baartijd" werd toth nog met " VervebedreVen.
Than-a zijn srij bijna'dertig jaar Verder., veittliatsen doe
.7t
-geiOkiig nog iteeaai zij bet in vat minder extravagante
"
tell:rill/ de door MU- -iiittestote gelizidefi .door:deakundigen. meestal
eerder Met "nasail" .dan "biikkerig" wordenomsahreVen.
_In de tussenliggende jaren een rijke .datrigre als officier van
'
-de Techniache dienst in -de Koninki-ijke Marine met zeer ieie
hOOgte-pUnten, vooral gedurande de jaren,- die ik bij de Onderzeedienst heb
mogen doorbrengen.
In dit verb-and
Lk niet verhelen dat voor mij de hedendaagse,
zg. "conveniioneie"-onderzeeboot nog altijd een intrigerend year-
..
-
tuig-is, waaivan vooral de dieselinstallatie met zijn
karakteri-.
--stieke "ademhalingsproplematiek" mijn grote interesse heeft.
Dames en heren, thans vii i.k trachteh U een licht "verteerbaar"
overzicht te geVen-.yan de bel.angri.jkste aspekten,-die.mijns inziens
motaenteel het hedendaagse gezicht van de "Scheeps*rktuigkunde"
.'.
Ala een /ogische ,afgeleide daarvan
her.-kader.--',Vani:het
onder-zoekprogramma van bet Kop.ink/ijk- instituut voar:de;matine,- dan teizens
duidelijk worden in weike ricliiing ondettoek-hier:iw het vlak Van
de "Scheepssierkrtiigkutide" bij Votorkeur- ter hand =et worden genometi.
Vooral na 1973 is de vraag near calorische werktuigen, die so
efficiint mogelijk so goedkoop mogelijke brandstoffen consumerea,
voor de verdere antwikkeling van deze machines de allesoverheersen-de geworallesoverheersen-den.
Voor de maritieme sektor zal het daarbij vooral om vloeibare, fos-siele brands toffee gaan.
Ten aanzien van de Koninklijke marine wordt de te betalen brand-stofprijs vooral made bepaald door de "world wide availability" van een in principe bruikbare brandstof.
Ereeg de gebruiker op grand van informatie van vooral de grote oliemaatschappijen tot voor kort de indruk - weliswaar made amdat men elkaar het hoofd op hol joeg - dat het slechts nog een kwestie van tijd zou zijn alvorens de brandstof in "vaste tapijtvorm" aan boord zou warden gerold, thans is het wel duidelijk dat het zo'n vaart niet zal lopen. Immers het opjagen van de olieprijzen door de OPEC-landen, hetgeen in '78-'79 leidde tot een verdubbeling, heeft voor hen in feite een boemerangeffect gehad.
In de eerste pleats is de vraag near ruwe olie door de economische recessie van de industrie-landen teruggelopen maar heeft vooral ver-oorzaakt dat bij een weer groeiende vraag-hieraan beantwoord ken
warden door olie uit
Mexico,
Ecuador, Alaska, Noordzee en nogange-twijfeld te ontdekken nieuve bronnen alsmede aardgas en steenkool. Daardoor lijkt de overheersende invloed van de OPEC-landen reeds verleden tijd te warden c.q. te zijn.
Mat andere woorden: voorlopig olie genoeg, maar wel gerealiseerd meet worden .dat de op gang gebrachte intensivering van de raffinage-processen - am maar zoveel mogelijk te kunnen voldoen aan de grad-'
ende behoefte aan lichte produkten - d.m.v. "thermisch" en
"kataly-tisch" kraken er de komande jaren toe sal leiden dat voor de maritien
sektor in principe slechts "intermediates" en vrikael louter resi-duale alien beschikbaar sullen zijn, die echter niet allemaal aan de eerder genoemde "world wide availability" sullen blijken te voldoen.
Richten wij thans seer kort de blik op de ons voor energie-opwekking a/b van schepen ter beschikking staande installaties.
De gasturbine - hoe betrouwbaar ook - wordt in het licht van het voorgaande pas competief ale "blended" brandstoffen gebruikt kunnen
warden in combinatie met can turbine-intreetemperatuur van 2000 K.
en hoger, hetgeen nog ver verwijderd lijkt.
Zeker voor marine-doeleinden komt het mij voor dat de stoomturbine-installatie enigszins het slachtoffer is geworden van de mode-tendens, zoals die in de tweede helft van de zestiger jaren te bespeuren viel. Denkt U in dit verband aan de slogans "repair by replacement" alsmede "denken in systemen" en de "module"-filosofie.
Ook nu dunkt mij, zeker voor de grotere vermogens, is er nog veel te
zeggen voor een exergetisch geoptimaliseerde, kompakte stoominstalla-tie.
Het enigszins tragische is hier dat de ervoor benodigde industriele capaciteit zeer gering is geworden.
Voorlopig zal desalniettemin door ons op het KIM voortgegaan warden
met het volgen van de ontwikkelingea rend de zg. "wervelbed" verbran-ding, een in principe voor brandstofkwaliteit en -soort minder gevoelige technologie, die wellicht echter voor marine-doeleinden minder geschikt zal blijken te zijn door het karakteristieke bed-gedrag ander de
veel-vuldig optredende, instationaire bedrijfs-omstandigheden.
De enige, momenteel solide gevestigde calorische machine, die een
relatief hoog rendement paart aan de alom erkende eigenschap met slechtere kwaliteit brandstoffen toch betrouwbaar te kunnen functio-neren is de dieselmotor.
Het is in dit verband nog eens goed te realiseren dat juist dankzij
het intermitterende karakter van het proces in de cylinder dit rela-tief hoge rendement behaald ken worden zonder dat de machine verbrandt. Het behoeft geen betoog om U uit te leggen dat de diesel-fabrikanten er alles aan doen om de bovengenoemde, karakteristieke voordelen van
hun produkt verder uit te boumen, opdat de toch al overheersende rol
van de dieselmotor nog meer zal toenemen. Een recente illustratie
hier-van is bijvoorbeeld de aankondiging hier-van Sulzer dat hier-vanaf 1983 can
nieuwe generatie dieselmotoren - de ETA serie - op de markt zal worden gebracht, die - op commerciile basis - de eerste calorische machines
in
de
geschiedenis van de mans zullen zijn met een zuiver totaalrendement groter dan vijftig procent (1)*. Het is dan ook niet ver-wonderlijk dat momenteel vrijwel de gehele koopvaardii-nieumbouw met dieselmotoren wordt uitgerust, terwijl vele, reeds bestaande turbine-schepen een conversie andergaan.
* zie literatuuropgave aan einde oratie.
Voor marine -doeleinden lijkt het te verwachten en uiterit-zinnig
dat de combinatie,diesel/gasturbie .voor tesP. kruiA-
en
hoofdvaart_
-meer terrein-zai gasp, winnen.
Wil nu de gebraker van scheepsdieselmotoren in de naaste toekomst
werkelijk bezuinigen op de toegenomen brandstofkosten, dan dient hij
de mogelijkheden.te overwegen de zuivere destillaten door
"inter-mediate" brandstoffen en de tot nu toe gebruikte-"intermediates"
door een zwaardere soort c.q. residuale olie te vervangen.
Het probleem waar hij echter vandaag aan.de dag tegen aanloopt is dat de bestaande indeling in brandstoftypen met hun.bijbehorende specificaties - onder druk van vooral de zich wijzigende raffinage-processen - vervangen :zal worden door een ISO-indeling* met geheel andere specificaties.
Anders gezegd:,hij zal in de nabije toekomst vrijwel uitsluitend warden ggkonfronteerd met brandstofsoorten, wuaryan de consequenties bij langdurig dieselgebruik nog niet geheel te overzien zijn.
Slechts,a/s hij'blijft valharden- - zo dat hem dat dbgelijk is - in het gebruik van de heel lichte destillaten-en/of_zdivere residue'n
beeft hij redelijke zekerheid,. maar sal dan 4aase,de reeds hoge en ongetwijfeld in de toekomst toenetende prijs Van de eersten warden ,gekonfronteerd met de reeds genoemde "world-wide,availability".
In dit kader dient de Koninklijke maiine.voor-haar huidige
Motoren-_
bestand als een eerste stap_te onderzoeken in hoeverre de huidige
brandstof door een'zwaardere-destillaat vervangen'kan warden en ver-_
volgehs, hear beleid te richten op het gebruik van de kg. "intermedia-tes".
De eerste gedachte is niet nieuw en ward reeds in een uitstekend KM-rapport (2) verwoord, de tweede wel en behoeft-V.w.b.,de realisatie
,
ervan een hadere toelichting.
,
De tw., -"intermediate" brandstoffen:zijd
mengselaLVaM residual*
pro-.-duktin'en thivere: destillaten. Deze'residUale7produkten zljn de :flaafaltiChtige".restanten, die van de- "crudes" lOVeiblijven nadit
__
,
._.-,-deze,dd6fAhieigieve raffinage-proceaseU-(het "krakeq") hiteindelijk van elle lichtere frakties zijn cant-dean.
Om meer dan gen reden zijn deze "intermediates" vaak hoog aro-matisch van aard en vormen door hun cyclische, moleculaire
struk-tuur moeizamer brandende brandstoffen.
De moeilijkere verbranding uit zich door een langer antstekings-uitstel, hetgeen het inzetten van de verbranding een explosief karakter ken geven, alsmede een langere verbrandingsduur bij hogere temperaturen.
En en ander veroorzaakt grote, nog niet opgeloste problemen bij de sneller draaiende dieselmotoren.
Het zijn echter juist deze motoren, die vooral de belangstelling van de Koninklijke marine genieten.
Gekonstateerd moet daarbij warden dat t.a.v. dit soort maritieme
motoren - in het licht van de zojuist gesignaleerde problematiek
-in Nederland we-inig of geen onderzoek wordt bedreven.
Welnu geacht gehoor, wanneer ik als nieuw hoogleraar in de "Scheeps-werktuigkunde" inspeel op het door de Admiraliteitsraad reeds enige
tijd geleden uitgesproken standpunt, dat het gewenst is dat de Koninklijke marine zich orienteert =trent het gebruik van goedkopere en alom verkrijgbare brandstoffen, door t.b.v.
dieselmotoren hiertoe op het Koninklijk ins tituut voor de marine een onderzoek te starten, dan dunkt mij ken het mes aan meerdere kanten snijden:
I. Door zulk een lenge termijn onderzoek zilf ter hand te nemen heeft de Koninklijke marine de beste waarborg dat de condities, waaraan dwingend voldaan zal moeten worden om tot besparingen in de brand-stofkosten te komen, bestudeerd worden met het in acht nemen van alle, voor het operationele marine-bedrijf, relevante bedrijfs-omatandigheden.
A/leen op deze onafhankelijke wijze wordt de Koninklijke marine een deskundiger discussiepartner voor zowel de brandstofleverancier
als de dieselfabrikant, hetgeen andermaal kostenbesparend ken zijn.
2. Door dit onderzoek-project van meet af aan open te willen stellen voor iedere Nederlandse geinteresseerde zijn mij reeds door de Bolnes-motorenfabriek, Stork-Werkspoor/Zwolle en Alfa-Laval Neder-land principe toezeggingen gedaan over beschikbaar te stellen moto-ren, brandstofbehandelingsapparatuur etc. ter waarde van ongeveer gin miljoen gulden, zawaar geen,kleinigheid.
Hierdoor wordt door het bedrijfsleven in Nederland impliciet -het unieke, ja zelfs innoverende karakter van dit projekt onder-schreven.
"Uniek", "innoverend": grate woorden, de vraag rijst wellicht bij U in hoeverre dat allemaal wear is.
Wel, last ik een tegenvraag stellen: bij welke, niet-cammercieel gebonden organisatie of instituut in dit land kun je als gebruiker van scheepsdieselmotoren terecht als het gaat am de intrinsieke verbrandingsproblemen, verbonden aan de brandstofsoorten van morgen
en eventueel overmorgen?
rk weet het niet en wellicht U evenmin.
Zo lang Nederland d.m.v. zijn koopvaardij, zijn industrie en dienst-verlenende aktiviteiten in de maritieme sektor nog iets aan 's lands
economie yeast bij te dragen, is er bier dringend behoefte aan een instelling die zich op een systematische en gestructureerde wijze mei zulk een onderzoek gaat bezighouden.
De door mij met name genoemde firma's bevestigen dit door niet alleet motoren en andere apparatuur ter beschikking te stellen doch daarenbc nen zich in een brief tot de Staatssekretaris van Defensie/Materieel te wenden met het verzoek er alles aan te doen opdat dit projekt dam gang ken vinden.
Verliest U daarbij niet uit het oog dat de Koninklijke marine -het KIM - in principe niet alleen de algehele technische begeleiding van het geheel voor zijn rekening kan nemen, maar ook rekenfaciliteit alsmede metaalkundige ondersteuning vanuit het Corrosielaboratorium o.l.v. Prof.dr. P.P. Usseling kan aanbieden, terwij1 dr. H. Weijers van het Marine-scheikundige laboratorium reeds zijn enthousiaste made werking bee ft toegezegd.
3. Met een onderzoekproject van deze allure in het kader van het onderzc programme van het Koninklijk instituut voor de marine kan de leiding van de Kortinklijka marine andermaal hear wens kracht bijzetten t.b.v. dit instituut tot een erkende inpassing in het Wetenschappelijk Onder wijsbestel in Nederland te geraken.
lk mean in dit verband niet te behoeven uitwijden over de mogelijkhed die =On projekt biedt omjonge officieren van de voortgezette vormin (i.c. de vierde en vijfde jeers KIM-studenten) te laten participeren.
Dames en Heren, ik heb U voorgehouden dat voor energie-opwekking a/b van schepen de dieselmotor overheerst en wanneer men in het vlak van de "Scheepswerktuigkunde" een keuze moet doen welk onderzoek ter hand te nemen het derhalve relevant is dat te doen in de richting van de-diesel.
Hinnen de Koninklijke marine echter is er, mijns inziens, nog een reden om zulks te doen.
Om dit nader toe te lichten veroorloof ik mij een passage uit een eer-dere, door mij gehouden, inaugurele reden te herhalen (3).
Immers door de introduktie van de gasturbine is de Koninklijke marine, merkwaardigerwijs, vooral bezig een "diesel-marine" te worden door
dieselgeneratoren a/b de elektrische energie op te wek-ken.
Nu meen ik te mogen stellen en met allerlei voorvallen dit wear te kun-nen maken dat onze marine nooit erg."diesel-minded" (41 is geweest, af-gezien van enkele fanatici bij de Mijnen- en Onderzeedienst, terwijl het
mijn oprechte indruk is dat de kennis op dit gebied eerder af dap
toe-neemt.
In deze lijkt het mij aanbevelenswasrdig dat de marine zich vat meer beweegt near de kant van de "Medium Speed" motoren i.p.v. de relatief kwetsbaardere, hoogopgevoerde lichte motoren wear de belangstelling traditioneel near uitgaat. Zo goed is onze ervaring met dit laatste soort diesels toch bepaald oak niet.
Door de steeds toenemende diversiteit in eisen, die op grand van de Minis-teriele bekendmaking 945b sea de Technische dienst officier en onderoffi-cier wordt gesteld, is er bovendien steeds minder tijd beschikbaar voor het onderwijs in dieselmotoren, mat alle gevolgen van dien. Zen anderzoek-project, zoals hierboven genoemd, ken er nu juist toe bijdragen dat niet alleen onze deskundigheid kan toenemen, maar ook en vooral dat de interes-se voor deze, voor de marine zo belangrijke machine wordt gestimuleerd.
rk moge dan ook de leiding van de Koninklijke marine mat klem verzoeken bun prioriteiten zodanig te rangschikken cq. te herrangschikken opdat dit belangrijke onderzoekprojekt met voortvarendheid kan warden gereali-seerd.
Last but not least wordt zodoende mij bovendien de mogelijkheid verschaft om - ik verwijs near de vacature-advertentie, die aan mijn benoeming hier ten grondslag lag - gestalte te seven aan de daarin door de Koninklijke marine gestelde eis: "een voor de Koninklijke marine relevant onderzoek
Zeer geaahte toehoorders,
Aan Hare Majesteit de Koningin, die mij tot gewoon hoogleraar aan het Koninklijk instituut voor de marine heeft willen benoemen, wens ik mijn eerbiedige dank te betuigen.
Mijne heron Zeden van het-Calege van.Curatoren,
Bulge jaren geleden mocht ik op verzoek van de toenmalige VOK1M -vanaf dezelfde pleats een analyse houden in hoeverre het wetenschappelij onderzoek op het KIM aan de oorspronkelijke doelstellingen had voldaan ( De uitkomst van deze analyse was bepaald niet positief, maar zo heb ik
toen o.a. opgemerkt, het was nog niet te laat am daarin verbetering te brengen.
Door mij bier thans als hoogleraar te benoemen, waarvoor ik U zeer er-kentelijk ben, heeft U, v.w.b. de door mij geleverde kritiek, enigszins de ha]. teruggespeeld.
Ik verzeker U van mijn inzet, daarover behoeft geen twijfel te bestaan,
daarnaast echter zal ik Uw steun niet kunnen ontberen, wil er werkelijk vorm en inhoud gegeven warden aan de door U medegewenste leerstoel in de "Scheepswerktuigkunde".
wil dan ook meteen een beroep op Uw hulp doen; wear gaat het am? In chronologische volgorde:
De Koninklijke marine - bij monde van de Admiraliteitsraad - wenst tot meer inzicht in de hedendaagse brands tofproblematiek te komen en geeft zelfs opdracht tot het vervaardigen van een daartoe strekkende stafeis.
Als hoogleraar KlM bled ik aan t.a.v. het deelgebied diesels een daara
beantwoordend onderzoek te starten, hetgeen door de Direkteur Materieel principe geaccepteerd wordt.
Vooruitlopende op de definitieve beslissing t.a.v. het doorgaan, verzoek
ik t.b.v. dit projekt am een uitbreiding van de VBL v/h KIM, t.w. vier man.
De SouschefPlannenvan de marinestaf weigert dan dit verzoek amdat hij
meent, dat wear wij stellen dat dit projekt (kwalitatief) past in het
onderzoekkader van het KIM tevens opgesloten ligt dat daa ook aan de personele behoefte vanuit het KIM ken warden voldaan.
Kortom, een begrijpende, duidelijk op medewerking gerichte en vooral stimulerende respons uit dezelfde organisatie, die dit onderzoek wenst. Voor het gemak wordt daarbij over het hoofd gezien dat ook het KIM de afgelopen jaren heeft mogen deelnemen aan de bezuinigingen op personeel. Leden van het College van Curatoren van het Koninklijk instituut voor de marine, ik hoop dat U zich, mat mij, verbaasd dat zoiets zich afspeelt
binnen het management van
eau
en dezelfde organisatie.Ik doe dan ook een zeer dringend beroep speciaal op U Uw invloed sante wenden opdat dit projekt op een rale wijze gerealiseerd kan worden, U wilt toch Wetenschappelijk onderzoek op het KIM en bij voorkeur relevant voor de Koninklijke marine?
Hooggeleerde Vdn Valenhoven,
Wederam mag ik mij in een inaugurele rede tot U wenden.
lk ben mu j bewyst dat U het enigszins betreurt dat ik uiteindelijk, on-danks de diverse pogingen die in die richting ondernomen zijn, niet voor een gewoon hoogleraarschap .aan de TH-Delft heb gekozen.
Afgezien van het felt dat dertig jaren Koninklijke marine je wel jets doen en ik het wellicht vat naive, doch idealistische idee koester voor deze organisatie nog vat te kunnen zijn, meen ik dat in Delft gedemon-streerd is waartoe "de Wet op de Universitaire Bestuursvormiag" kan leiden: nl. tot situatie's die in wezen strijdig zijn met het werkelijk functioneren als hoogleraar.
Ik zou het zeer op prijs stellen als de reeds jarenlang bestaande, ple-zierige en goede, collegeale kontakten, die wij immer gehad hebben mogen blijven bestaan en het doet mij dan oak oprecht plezier U vandaag met 11w echtgenote bier te mogen aantreffen.
Adelborsten,
U heeft ellen - zichtbaar en derhalve moeilijk te ontkennen - gehoor
ge-geven aan de aloude lokroep : "Zorg dat je er ook bijkomt". Welnu, U
bent erbij en some zelfs "gloeiend"!
U staat nog aaa het begin van Uw militaire carriere in de Koninklijke marine, terwijl ik de mijne juist achter de rug heb.
Staat U mij daaram toe dat ik U deelgenoot mask van enkele goedbedoelde ervaringen.
1.. De Koninlilijke marine zal U Vaak vOorkbmen" als ,een merkWeardige,
in-zijn.fynIctioneren soros sing:.iliere en ,geisoleerda
organiaatie,
die-I:meet heel klein
- in de betekenis van kleinzielig - Oak zeer
-groot's kan Zij.
U zult in Uw carriere perioden hebben. dat U
ervan Overtuigd bent dat
bet overel elders beter
toegaat den in de Nonirdclijke marine.
Wellichtheeft U dan gelijk,,maar.realiseert
U zich wer dat de Sanini
lijke- marine in Nederland .(en_"niet alleen hier), -over
het algemeen
een uitstekende reputatie geniet't en zee; ygerespecteerd wordt.
Wear ik de laatsie jaren" seer vaak in indUstriele kringen verkeer,
verneem ik dit telkenmale opnieus.r.
12. Voor Uw Perdoonli.jke ontplooiing binaen de Roninklijke Marine nog
het wiser:de':
Het' is inirja-erVaring ,det 'els je`'in hei:kader Van'je
carriere i.ets
erg graag'Wilt dat
altijd te reeliseren Veit mats je het
maar tijdit:en:dtildelijk eanbinde en daarbij eVentueel een:,zekere
-vasthOudendheid. kan OPbrengen.
, 7
Zorg er Wel artijd Voor ruimschoOtS
te 'vol'Oelidar: de eisen, die de
:.:c4peratiOnele-Marine''aan je sielt:
'Er blijkt dan Valik ,veressend veer te kiinnen
in de Roniaklijke marine
Dit_iaatste ,mag juist ik zeggen, o.,a. dooritet feit dat mi.jil algehele
/geschiktheid .tot officier indertijd,
.teen het offiCiersexamen de toen
'
nog totaal driejarige- opleiding gifsloOt', 'met duidelijk
privoldoende werd
,
.gekwalifi.ceerd.
.
Eo ziet 17: alles, is betrekkelijk:
Draftee .en Heren
.
Weest U tenilotte ervan overtui.gd dat ik U
een warm hart tbedraag en
,
.
U: Mit' plelier college geef.
'Met .deze laetste, welgemeende woorden
aan de adelbor-sten, als een extra
iiem onder bet hart bedoeld - immers Lbretels
Warden -nauwelijksliaeer vat
:'s itijkswege Verstiekt
- ben _ik aan het ,eiride van- mijn, rede gekomen.
lk dank U'reelit hartelijk voOr
Uw, door mij' zeer -gewaardeerde
Janssen, A.L.C. en medecierkers:
"ii'npassing-vanhet enaigiebeleid vaii.,de,KMaan.de veranderende
. . _,
,
biandstofsituatieneEen progiattn Van, Maatregelen en
ondeiZoekAinor,...-inforMa40-,VetSt-raktt_ 11.-.7:*4#4ijkal,141,atsChappij'"di
Schaide"(licentie=4houdii;van SUilif7'dieia1Motoreh).
-Van.den'Tol, E
.. "A MeditaeLonon the Diesel
lands .Navy
Schip en Werfi-4,
Van den poi, E.
Wetenschappelljk onderzoek op het KT.14? Of!
'Marinablad; jaargAng 88/juni 1978.
-,i'-WERTUBO/WEZA..rapport'WZ.17.,2/9, ddi december 1979; Direkenraat%
