Stanisław Szymański
Konferencja w sprawie grafiki
zabytkowej
Ochrona Zabytków 3/1 (9), 67-70
1950
Po dokomi ni t i z a b e z p i e c z e ń z mi e n i o n o na c a ł y m koś ci el e p r o w i z o
r y c z n y cl a cli na s t ał y w k o n s t r u k c j i ż e la zn e j , k r y t y b l a c h a m i e d z i a n ą .
Pozos t ał y o b ec n i e do w y k o n a n i a r o b o t y k o n s e r w a t o r s k i e we w n ę t r z u
kości oł a, k t ó r y w c z as i e ak cj i o m a w i a n e j p o w a ż n i e uci er pi ał . W c z a s i e
robót z a b e z p i e c z a j ą c y c h d o k o n a n o c a łe go s ze regu o d k r y ć z w i ą z a n y c h
/ hi st or i ą p o w s t a n i a p i er w o t n e g o g o t y c k i e g o kościoła.
Rvc. S') U m o c n i e n i e seiqgii i i i 4 tui s k a l p i e a b s y d y .
K KONIKA
K O N K K R K N C J A W S I M I A W i K ( i R A l i k i Z A B Y T k O W K . )
W d n i a c h (i. “ gr u d n i a
I04Ó
roku w W a r s z a w i e s t a r a ni e m ( . ł o w n e g o Ur z ę du k o n s e r w a t o r s k i e g o Na c z e l n e j D y r e k cji M u z e ó w i O c h r o n y / u b y t k ó w w Mi n i s t e r s t wi e k u l t u r y i Szt uk i , o d b y ł a się kon J e r e n e i a p o ś w i ę c o n a s p r a w o m graf i ki zal>\ tkowej . T e g o rocl/cju ko n f e r e n c j a o d h \ l a s i ę u 1’oNce* po raz p i e r w s z y . a k o n i e c / u ość jej d y k t o w a n a l>\ la p o t r z e b a mi w y n i k ł y m i / o g r o m i n c l i z ni s z c z e ń z b o r ó w pol- s k i e b . z a n i e d b a n i a mi lat pop r z e d n i c h w tej d z i e d z i n i e oraz. fakt. że ni e zal e żn i e od liistoi \ c zno-art> styc zne j w art ości zn- b \ ( k ó w . g r a f i k a w w ielu w \ p a d k a c h s t a n o w i j e d y n y d o k u m e n t umożl i w :a j q c y p r z e p r o w a d z a n i e s t udi ów n a u k o w y c h w d z i e d z i n i e k u l t u r ) oraz l i czne pr a c e k o n s e r w a t o r s k i e nad o b i e k t a mi a r c h i t e k tury. T y p o w y m p r z y k ł a d e m jest o d b u d o w y w a n y z g r u z ó w Za me k Wa r s z a w s k i . Na z a p r o s z e n i e Mi n i s t e r s t wa w k o n f e rencji w z i ę ł o udzi ał d w u d z i e s t u n a j w y b i t n i e j s z y c h f a c h o w c ó w w tej d z i e d z i n i e , p r a e u j q c y c h w z a k r e s i e historii s z t u k i , m u z e a l n i c t w u , b i b l i o t e k a r s t wa , c h e m i i p r z e m y s ł o w e j i. mi k r o b i o l o g i i o r az k o n s e r w a c j i z a b y t k ó w g r a f i k i i i n t r o l i g a t o r s t w a . r e p r c / e n t u j q c d w a n a ś c i e i n s t y t u e y j z a i n t e r e s o w a n y c h z a g a d n i e n i e m, a w i ę c C i ł ó w i i y Urzqd Ko n s e r wa t o r s k i , P a ń s t w o wa P r a c o w n i ę k o n s e r w a c j i Z a b y t k ó w G r a f i k i . G a b i n e t Ry c i n U n i w e r s y t e t u W a r s z a w s k i e g o . b i b l i o t e k ę N a r o d o w a w Wa r s z a w i e . Mu z e u m N a r o d o w e w W a r s z a w i e . Muz eu m Narodowe* w Krakowie*, M u / e m u Wi e l k o p o l s k i e w Po z n a n i u , M u z e u m Po mo r z a Za c h o d n i e g o w S z c z e c i nie, Muz eum ś l ą s k i e w Ryt oi ni u. P a ń s t w o w e Mu / e u u Wr o c ł a w i u i Gd a ń s k u . Muzea u To r u n i u i B y d g o s z c z v , Muzeum XX. Cz a i t o r y s k i e h w K l u k o w ie oraz G ł ó w n y I n s t y t ut C h e m i i P r z e m y s ł o w e j w Wa r s z a wi e . W konf e r e n c j i na d t o wzi ęl i udzi ał g o ś c i e w l i czbi e d w u n a s t u osób.
N a k o n f e r e n c j i w y g ł o s z o n e z o s t a ł y re f e rat y o m a w i a j ą c e w s z e c h s t r o n n i e z a g a d n i e n i e o r g a n i z a c j i z b i o r ó w , e k s p o z y c j i i w y s t a w , s z k o d n i k ó w i c h o r ó b z a b y t k ó w , m a t e r i a ł o z n a w s t w a i k o n s e rwa cj i . R e f e r a t y u z u p e ł n i a ł a p r a k t y c z n a i l us t ra cj a oraz. p o k a z y w y p r a c o w a n y c h xxxni- kó w. prób i mode l i w Pai i st xvowcj Pra c o w n i K o n s e r w a c j i Z a b y t k ó w Graf i ki , G ł ó w n y m I n s t y t u c i e Ch e mi i P r z e m y s ł o wej, g a b i n e t a c h ryci n bi b l i o t ek i U n i w e r s y t e t u W a r s z a w s k i e g o i Mu z e u m N a r o d o w e g o w W a r s z a w i e . S p r a w y p o s z c z e g ó l n e r ef erowal i : w p i e r w s z y m d n i u obr ad: 1. dr S t a n i s ł a w a S a w i c k a : O p r a c o w y w a n i e z b i o r ó w g r a f i c z n y c h i prze c h o w y w a n i e ,
2
. mgr Mari a Mroz i ńs ka: Kks p o zy c j a z a b y t k ó w grafiki.W d r u g i m dni u o b i a d : \
5. mgr R o mu a l d Ko w a l i k : Ch orob y pa- p i e i u . z a p o b i e g a n i e i l eczeni e lycli chorób,
4. prof. B o n a w e n t u r a l . euart: Uwagi . nad s p o s o b a mi z a b e z p i e c z a n i a i pr z e
c h o w y w a n i a o bi e kt ó w g r a f i c z n y c h ujęte ze s t anoxxi s ka p r a k t y k a kon s e r w a t o r a , . . 5. prof. B. I. cnart: M a t e r i a ł o z n a w s t w o
z z akr es u res tauracj i i k o n s e rwa cj i o bi e kt ó w g r a f i c z n y c h .
W trzeci m dni u obrad:
h. prof. B. Lenart: O m ó w i e n i e robót i mo d e l i z a b e z p i e c z a n i u w y k o n y x v a - nycl i w p r a c o w n i k o n s e r w a c j i z a b y t k ó w grafiki. Bo g a t a d y s k u s j a i w s p ó l n a w y m i a n a d o ś w i a d c z e ń , r ó wn i e j ak i u z g o d n i e n i e wi e l u w ą t p l i w y c h k wes t i i , w z b o g a c i ł o d o robek pol ski w tej dzi ed zi ni e .
N a l e ż y s p o d z i e w a ć się. że Mi ni s t ers t wo Kul t ury i Sz t uki o p u b l i k u j e w całości w y n i k i tej k o n f e r e n c j i oraz w y g ł o s z o n e ref erat y i g l o s y dy s k u s j i . S k o n d e n s o w a n y m o w o c e m konf er e nc j i są n a s t ę p u j ą c e rezol ucj e: 1) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i p o ś wi ę c o n e j s p r a w i e graf i ki z a b y t k o w e j w P o l s c e w v - rażają Mi n i s t er s t wu K u l t u r y i Szt uki g o rące p o d z i ę k o w a n i e za z o r g a n i z o w a n i e tej konf erencj i . P o z y t y w n e w y n i k i ref e ratów i d y s k u s j i d a d z ą n i e w ą t p l i w i e k o n kret ne rezul t at y dla z o r g a n i z o w a n i a n a l eżyt ej opi e ki nad t y m d z i a ł e m zbi orów m u z e a l n y c h w P o l s c e i d o p o m o g ą do ich d a l s z e g o rozwoj u i r a c j o n a l n e g o w y k o r zys t ani a tak dla pot r z eb k u l t u r y a r t y s t y c z n e j w Pol s ce j ak i d l a celówT ści śl e n a u k o w y c h .
D o c e n i a j ą c w pe ł ni k o n i e c z n o ś ć ścisłej xvspôlpraey n i u z e o l o g ó w z k o n s e r w a t o r a mi i c h e m i k a m i d y s p o n u j ą c y m i m o ż l i w o ści ą p r a c y e k s p e r y m e n t a l n e j w l a b o r a t o riach c h e m i c z n y c h z ebrani na jyoiile- rencji p r z e d s t a w i c i e l e d w u n a s t u zbi orów g r a l i ki w Pol s ce a pe l uj ą do Mi ni s t erst wa Kultury i S z t uk i o u t r z y m a n i e tej w s p ó ł p r a c y przez u m o ż l i w i e n i e i nadal przed- staxx unia w y n i k ó w b a d a ń i przeproxva- d / n n i a o d p u w :e dni ch d y s k u s j i . Pozwol i to uspraw nić i u d o - k o n a l i ć metody pracy w p o s z c z e g ó l n y c h m u z e a c h : o s o b i s t y k o n takt p r a c o w n i k ó w z t ego o d c i n k a jest w a ż n y z w ł a s z c z a dla mu z e ó w p r o w i n c j o n a l n y c h .
Re a s u m u j ą c , uczes tni cy konf erencj i Wy p o w i a d a j ą się za k o n i e c z n o ś c i ą o r g a n i z o wa n i a na p r z y s z ł o ś ć p o d o b n y c h z j a z d ó w, z ty iii że nas t ęp na k o n f er e nc j a o d b ę d z i e si ę naj dal ej za rok.
2
) l czes t ui ey konf e r e n c j i s t a w i a j ą wn i o s e k o no r ma l i z a c j ę p o l i t y k i u z u p e ł niania zbi orów gr af i c zn y cli, a to na p o d s t a w i e : ^ * Ja) rozgr ani cz e ni a z a d a ń zbiorów- g r a fiki w mu z e a c h i b i b l i o t ek a ch nau- kow ycli.
b) rozgr ani cz e ni a z a d a ń z b i e r a c t w a p o s z c z e g ó l n y c h zbi orów gr af i c zn y cli. e) s p r e c y z o w a n i a i u j a w n i a n i a ich s p e
cj al i zacj i (kat al ogi zbiorów-, k a t a logi o b e j mu j ą c e z a kr es s p ec j al i z acj i z bi orów) . 3) Uc ze s t n i c y ko n f er e nc j i u w a ż a j ą za k o n i e c z n ą w s p ó ł p r a c ę mi ęd zy ki e r o w n i k a m i p o s z c z e g ó l n y c h zbiorów g r a f i c z n y c h p r z y n a j m n i e j w j e d n y m ś r o d o w i s k u . z w ł a s z c z a w z a k r e si e podł y ki zakupów- i n o r m o w a n i a cc. 11.
4) Uc z e s t n i c y konf e r e n c j i proszą Mi ni s t e r s t wo K u l t u r y i S z t u k i o z a a p e l o w a n i e do Mi n i s t e r s t wa O ś w i a t y w s p r a w i e p o p a r c i a a k c j i opi eki nad z a b y t k a m i g r a f i c z n y m i pr z ez u d z i e l a n i e o d p o w i e d n i c h dot acj i , p r z y d z i a ł o d p o w i e d n i c h l okal i , a nade w s z y s t k o sil f a c h o w y c h t ak n a u k o w y c h j a k i t e c h n i c z n y c h w p o d l e g ł y c h Mi n i s t e r s t w u z b i o r a c h g r a f i c z n y c h o c h a r a k t e r z e z a b y t k o w y m i a r t y s t y c z n y m . 5) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i z w r a c a j ą się do D e p a r t a m e n t u T w ó r c z o ś c i A r t y s t y c z n e j Mi n i s t e r s t wa Ku l t u r y i S z t uk i o p o w o ł a n i e komi s j i z ł o ż o nej p r z y n a j mn i e j z t rzech p r z e d s t a w i c i e l i z b i o r ó w g r a f i c z n y c h w P o l sce. w tej l i c z bi e j e d n e g o r e p r e z e n t u j ą c e g o m u z e a wi e l k o mi e j s k i e , j e d ne g o r e p r e z e n t u j ą c e g o mu z e a p r o w i n c j o n a l n e i j e d n e g o r e p r e z e n t u j ą c e g o z b i o r y gr a f i c z n e z n a j d u j ą c e się p r z y bi b l i o t ek a ch , j a k o f a c h o w e g o o r g a n u d o r a d c z e g o p r z y z a k u p a c h g r a f i k i n o w o c z e s n e j i repart ycj i n a b y w a n y c h i o t r z y m y w a n y c h przez D e p a r t a m e n t T w ó r c z o ś c i A r t y s t y c z nej o k a z ó w gr af i ki tak pol s ki ej jak i obcej.
6
) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i u c h w a l a j ą u t w o r z e n i e c e n t r a l n e g o kat al ogu n a j c e n n i e j s z y c h w y d a w n i c t w , nie z b ę d n y c h dl a o p r a c o w y w a n i a g r a fiki s z c z e g ó l n i e j obcej , z p o d a n i e m kt ór y zbi ór d a n e w y d a w n i c t w o p o si ada. K a t a l o g taki z o s t a ł b y u t w o rzony pr z y n a j w i ę k s z y m i na j s t a r s z y m z bi orze p o l s k i m — w G a b i n e ci e Ryc i n Bi bl i ot e ki U n i w e r s y t e c k i e j w W a r s z a w i e — d r o g ą n a d s y ł a n i a g o t o w y c h kart ek k a t a l o g o w y cli pr zez i nne zbi ory g r a f i c z n e w Polsce, d y s p o n u j ą c e p o w a ż n i e j s z y m i k s i ę g o z bi o ra mi . 7) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i s t a w i a j ą w n i o s e k o o p r a c o w a n i e i w y d a n i e p r z e p i s ó w k a t a l o g o w a n i a oraz i n s t r u k c j i d o t y c z ą c e j o p r a c o w a n i a z b i o r ó w g r a f i c zn y cli obow i ązuj ącej w s z y s t k i e Gabi ne t y Ry c i n w Pol s ce.8
) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i s k ł a d a j ą w n i o s e k o o p r a c o w a n i e i o p u b l i k o w a n i e c hoć by s t o p n i o we , k a t a l o g ó w zbi orów gr a f i c z n y ch w Pol s ce, z w ł a s z c z a w z akr es i e p o s i a d a n y c h pr z ez nie r y s u n k ó w . 9) U c z e s t n i c y k o n f e r e n c j i s t a w i a j ą w n i o s e k p r z y s p o s o b i e n i a f a c h o w c ó w t e c h n i c z n y c h w .szkole z a w o d o w e j i n t r o l i g a t o r s t w a t y p u l i c e a l n e g o w o p a r c i u o p r z ed mi ot y s p e c j a l n e : a) o g ó l n o k s z t a ł c ą c e (np. p o d s t a w y c h e mi i i p o d s t a w y bi ol ogi i , m i k r obi ol ogi i , e nt o mo l o g i i , f i z y k i , t e c h n o l o g i i papi erń, t ka n i n , s k ó ry w z a k r e s i e ś ci śl e d o s t o s o w a n y m do pot r z eb z a wo d u ) , b) z a w o d o w e p r z e d m i o t y p o d s t a w o w e z z a k r e s u w s t ę p n y c h ć w i c z e ń o r g a n i c z n e j o p r a w y , res tauracj i p a p i e r u itp. w z a s t o s o w a n i u do k o n k r e t n y c h p o t r z e b z a w o d u .
10
) Zebrani w n o s z ą o z o r g a n i z o w a n i e kurs u p r z e s z k o l e n i o w e g o dl a k i e r o w n i k ó w niniejszy cli o ś r o dk ó w g r a fiki. 11) Uc z e s t n i c y ko n f er e nc j i z w r a c a j ą się do G ł ó w n e g o Ur zę du K o n s e r w a t o r s k i e g o o d e l e g o w a n i e j e d n e g o z u r z ę dni ków' do s praw p o r o z u m i e w a n i a si ę z c e n t r a l n y m i z a r z ą d a mi o d p o w i e d n i c h gał ęzi p r z e m y s ł u c e l e m w y p r o d u k o w a n i a i do s t a r c z e n i a m a t e r i a ł ó w t e c h n i c z n y c h p o t r z e b n y c h dla p r a c ó w n i k o n s e r w a c j i gr a l i ki . U r z ę d n i k ten b y ł b y j e d n o c z e ś n i e w k o n t a k c i e ze z bi o ra mi g r a f i c z n y mi. rej es t ruj ąc a m e t ę p n i e z a s p a k a j a j ą c ich d e z y d e r a t y tak i l o ś c i o w e jak i j ak o ś c i o w e . '/.ająMiy się on r ów nież s p r a w ą s p r o w a d z a n i a z z a g r a n i c y mater iałów ni e możl i w y cli do u z y s k a n i a w kraju. Jl!) Uc z e s t n i c y k o n f e r e n c j i s t a w i a j ą wn i o s e k , aby Mi n i s t er s t wu Ku l t u r y i S z t u k i p r z e d s t a w i ł o n a s t ę p u j ą c e d e z y d e r a t y Mi ni s t er s t wu P r z e m y ś l u : W j e d n e j z f a b r y k p a p i e r n i c z y c h wi n i e n b y ć p r o d u k o w a n y pa p i e r i k a r t o n na u ż y t e k a r t ys t ów i dla k o n s e r w a c j i o bi e kt ó w g r a f i c z n y c h z a b y t k o w y c h , c e n n y c h rękopi s ów i k s i ą ż e k . Pa pi er ten wi n i e n z a w i e r a ć co n a j mn i e j 9V/o e c h p o z y ( naj l e pi ej z n o w y c h szmat ) , l i c z bę(l<)
Cu nic w i ę k s z ą niż 0,18. K w a s o w o ś ć togo papi eru nie p o w i n n a b y ć n i n i e j sza ni ż ]>11 5,> (do Oś) c h ł o d n e g o e k s t r a kt u w o d n e g o papi eru. Wi n i e n b y ć k l e j o n y mi ni mul i u i i loś ci ą ż y w i c y i z d o d a t k i e m m i n i m a l n e j i lo ści ał unu.
Pr o d u k c j a a t r a me n t u , n i e s z k o d l i w e g o dla p a p i e n i . a w i ę c a m o n i a k a l n e g o r o z t wo r u soli a m o n o w o ż e l az o w e j k w a s u g a l l u s o w e g o . Pr o d u k c j a kl ej u do p a p i e r u : poi i - me ronu, f o r m a l d e h y d u z. m o c z n i ki em. Uc z e s t n i c y konf e r e n c j i s t a w i a j ą p o n a d t o w n i o s e k o: z a k u p i e n i e a p a ratu dl a p r z e p r o w a d z a n i a badań p r z y ś p i e s z o n e g o s t a r ze ni a si ę p a p i e ru dl a s t o s o w a n i a p r z y n o w o w y pr
o-K I S U M I S
l.l'i P L U S A N C I E N I A BI LAL P O L O N A I S En a u t o m n e I W) , les au t e u r s ont (lć- e o u v e r t d a n s une é g l i s e de bois de s t y l e r o ma n tardi f, à D ę b n o en Podhal e , un tabl e au sur bois ( d i me ns i o ns : 2 ś . ś X h 8 . ś ) : il a v a i t été r e t r o u v é peu a u p a r a v a n t au c our s de t r a v a u x à l’e n t o u r du b â t i me n t et a v a i t s e r t i de s i m p l e p l a n ch e. Après a v o i r o p é r é des ret ouches de c o n s e r v a tion. al) o l u m e n t n é c e s s a i i c s vu son ét at f o r t e me nt e n d o m m a g é , on a pu c o n s t a t e r q u e ce t abl e au sur bois c o n s t i t u e un f r a g me n t de ce qu' on a p p e l l e un f r o n tal e t r i p t i q ue d ’autel . Il r ep ré s e nt e ste C a t heri ne et ste A g n è s (lig. A et ś). Il faut e x é c u t é à l’hui l e s ur un f ond c r a y e u x : le des s i n a d ’abord é t é f i n e m e n t g r a v é s ur la craie. Le f ond du t abl e au ét ai t d o t é a v e c un p u b l i e n t gris po s é s ur la craie.Les d e u x s ai nt e s sont t rai t ées d ’un e m a ni ère i s o c é p h a l i q u e et de front, t o u r n é e s de Vj vers l e spec t at eur. Les f i gur es sont m i n c e s et é l an cé es , c o m m e qui di rai t . e n f u s e a u ”, d ’u n e rai deur pr e s q u e h i é r a t i q u e s o u l i g n é e p a r le du r dess i n des v ê t e me n t s do n t les l i gn es f or me nt par f oi s des . . zi g z a g “. Les v i s a g e s des d e u x sai nt es, a l l o n gés, s ont t r acé s en noi r à l ’a i d e de
d o k o w a n y c h pa p i er a ch . kl ej ach, at r a me n c i e , ś r o dk a ch d e z y n f e k c y j ny c h itp.
Papi er s t o s o w a n y p r o w i z o r y c z n i e do z a w i j a n i a z bi o ró w g r a f i c z n y c h c h o ć b y na krótki okres e zas u w i nien b y ć p o d d a w a n y p r z y n a j m n i e j b a d a n i o m n a k w a s o w y m . Prz y s t o s o w a n i u kl ajstru k o n i e c z n e jest d o d a w a n i e a n t y s e p t y k u — ki l ku kropl i fenolu. Bi bl iot eki i muz e a wi nny p o s i a d a ć h y g r o t e r m o g r a f dl a s p r a w d z a n i a w z g l ę d n e j wi l g o t n o ś c i , która w i n n a w y n o s i ć od >0 d o (rś"'». T e m perat ura w i n n a b y ć u t r z y ma n a w g r a n i c a c h od ! ś do IS" C. D r S t a n i a ł a m S z y m a ń s k i Wa r s z a w a , dn. 12. I. I9ś().
FRANÇAIS
»
q u e l q u e s s i gne s de c o nv e nt i o n. Les d e u x pe r s o n n a g e s t i enne nt des p a l me s à lu ma i n . Leur v ê t e me nt se c o m p o s e d ’une l o n g u e t u u i q u c et d ’un ma n t e a u un peu p l u s court. Les têtes sont s u r m o n t é e s d ’une c o ur o nne . La g a m m e de s c o u l e u r s est t out e s i mpl e : le teint est de c ou l e u r c h a i r f o n c é e et un ton de br i qu e pour les j oues, la t u n i q u e de ste C a t h e r i n e est c o u leur cerise, son ma n t e a u o l i v e f oncé, la t u n i q u e de ste Ag n è s est c o u l e u r ol i ve, son ma n t e a u chi ubre. les c o n t o u r s sont noirs, le fond or ( avec des traits a r g e n tés). Le tout e-t d ’un c a r a c t è r e p l u t ô t pri mit i f .Le t r i p t y q u e dont le dit t a bl e a u était c e r t a i n e me n t u n e partie, de vai t p r o b a b l e me nt a v o i r d e u x volets p r e s q u e i d e n t i que s r epré s e nt ant q u a t re s a i n t e s de c h a q u e c ô t é et. da n s la part i e cent ral e, pl us large, la Vi e rg e et l’E n f a n t . En se ba s a nt sur des m o n u m e n t s c o n n u s , il est ai sé de recons trui re le tout (lig. 6).
Q u a n t au s t yl e, c ’est du r oman, p l u s e x a c t e m e n t du roman titrdif. p r o c h e déj à, c h r o n o l o g i q u e me n t , de l’é p o q u e got hi que. On le voit à cer t ai ns d é t a i l s c a r a c t é ris tiques tels q u e la c o u r o n n e a u x l ignes é l a n c é e s , le ges t e de la ma i n droi t e de s t e Ca t h er i ne , les f ormes d y n a m i q u e s .