R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C ZE T. 23, Z. 2, W A R SZ A W A 1972
A R K A D IU SZ K AW ĘCK I
NIEDOBORY NIEKTÓRYCH MIKROSKŁADNIKÓW U BYDŁA NA TERENIE POMORZA ZACHODNIEGO
In stytu t H od ow li i T ech n ologii P rodukcji Z w ierzęcej W SR w S zczecin ie
Jak wynika z dotychczasowych badań w ielu autorów, istnieje abso lutna konieczność dostarczania przeżuwaczom w pokarmie określonych ilości następujących mikroskładników: żelaza (Fe), kobaltu (Co), manga nu (Mn), miedzi (Cu), cynku (Zn), jodu (J), molibdenu (Mo) i selenu (Se). Oczywiście, w każdym przypadku zapotrzebowanie zwierząt na dany pierwiastek zależy od warunków żywienia i od obecności w dawce po karmowej określonych organicznych i nieorganicznych substancji, m ię dzy którymi w procesach przemiany materii istnieją ścisłe zależności. Przykładem takiej zależności może być m. in. całkowite wydalenie cyn ku z wątroby przy nadmiarze kobaltu lub zwiększone zapotrzebowanie na cynk przez zwierzęta otrzymujące pasze bogate w kwas fitynow y i wapń. Należy w ięc podkreślić, że zarówno niedobór, jak i nadmiar nie których mikroskładników jest co najmniej w równej mierze szkodliwy i dla człowieka, i dla zwierząt. Powoduje to konieczność utrzym ywania tych pierwiastków w organizmie w granicach norm fizjologicznych.
W niektórych rejonach Pomorza Zachodniego od szeregu lat obser wuje się, naw et w przypadku obfitego podawania bydłu pasz wyłącznie miejscowego pochodzenia, a więc szczególnie w okresie pastwiskowym (żywienie letnie), zjawisko pogarszania się kondycji zwierząt. Bydło sta je się mało ruchliwe, anemiczne, sierść zwierząt matowieje, krowy chud ną, a mleczność ich dosyć silnie się obniża.
Czas i charakter występujących objawów sugerowały, że ich przyczy ną może być nieodpowiednia zawartość w dawce pokarmowej bydła określonych mikroskładników, takich jak kobalt, mangan, cynk czy inne.
Przypuszczenie to potwierdzały badania pracowników Katedry Gle boznawstwa WSR Szczecin [3], z których wynika, że w glebach bielico- wych, a takich jest w woj. szczecińskim ponad 70%, występują tylko niew ielkie ilości: jodu (1,13 ppm), miedzi (1,00 ppm), kobaltu (0,11 ppm), manganu (10 ppm) w suchej masie. Poziom ich form przyswajalnych
246 A. K awęcki
często spada do zera, w zależności od wielu różnych czynników działa jących w glebie. Cynku natomiast najmniej stwierdzono w glebach bru natnych i czarnych ziemiach, bo przeciętnie 0 , 6 ppm w suchej masie.
Taka zawartość pierwiastków w glebie, a zwłaszcza m inimalne ilości form przyswajalnych, sprawiają, że pasze z nich pochodzące mogą za wierać je w ilościach niedostatecznych dla zwierząt gospodarskich.
T a b e l a 1 Z aw arto ść m ik ro elem en tó w w n i e k t ó r y c h r o ś l i n a c h 1 p a s z a c h /w m g/kg s . m . / R o ś li n a lu b p a s z a Co Un Zn K o n iczy n a c zerw o n a 0,09-0,12 1 2 ,2 0 Trawy łąkow e 0,05-0 ,1 1 1 3 ,4 0 3 6 ,0 T u rzy ce 0 ,0 5 - 0 ,0 5 3 0 ,5 0 5 8 ,9 Wyka ozim a 0 ,1 2 5 8 ,1 0 -K a p u sta p a ste w n a 0 ,3 6 0 1 3 ,4 7 1 7 ,2 3 F a c e l i a 0 ,0 9 6 6 ,5 0 -L i ś c i e b u ra k a cukrow ego 0 ,0 9 5 8 ,8 3 2 1 ,2 7 K iszo n k a z k u k u ry d zy 0 ,1 0 9 3 9 ,1 3 5 0 ,3 0 Ś r u t a ż y t n i a 0,230 1 0 ,9 0 1 0 ,2 0 Słom a p s z e n n a 0 ,1 2 5 6 ,0 5 8 6 ,2 0 T a b e l a 2
P r z e c i ę t n e z a w a rto ś c i p ie rw ia s tk ó w ślad o w y ch we k rw i krów m leczn y ch /w ppm/
R ejo n g le b y K o b a lt Mangan Cynk Uwagi
zim a l a t o zim a l a t o zim a l a t o
B i e l i c e , ł ą k i to rfo w e 1 ,4 7 1 ,1 0 1 ,5 3 1 ,4 0 3 ,4 2 2 ,8 7 PGR C z a rn o c in
B i e l i c e s ła b o g l i n i a s t e 2 ,0 7 1 ,1 0 2 ,3 8 1 ,7 8 4 ,5 8 3 ,3 0 w ieś K ąty
B i e l i c e s ła b o g l i n i a s t e 1 ,6 0 1 ,2 0 2 ,0 0 1 ,1 0 3 ,4 0 3 ,0 0 PGR G rę b o c in
B ru n a tn e c i ę ż k i e 1 ,8 4 1 ,1 1 1 ,4 5 0 ,9 3 4 ,0 3 2 ,1 8 RZD Rajkowo
B ru n a tn e l ż e j s z e 1 ,9 4 1 ,1 3 1 ,7 8 1 ,1 2 4 ,1 3 2 ,1 5 RZD P r z y le p
Fakt powyższy spowodował podjęcie od 1961 r. przez Katedrę Ogól nej Hodowli Zwierząt WSR w Szczecinie badań zmierzających do usta lenia stopnia niedoboru w tym regionie poszczególnych mikroskładni ków u bydła i ustalenia odpowiednich środków zapobiegawczych.
Badania nad zawartością poszczególnych mikroskładników w poroś cie roślinnym łąk, pastwisk oraz w paszach m iejscowego pochodzenia wskazują, że w większości przypadków występują w nich niedostatecz ne ilości takich pierwiastków, jak kobalt i mangan (tab. 1).
Jeżeli przyjmiemy za B e e n s o n e m [1], że normy zapotrzebowa
nia bydła na pierwiastki śladowe wynoszą dla kobaltu 0.1, manganu — 2 0 , 0 i cynku 1 0 0 , 0 ppm w suchej masie paszy, to musimy stwierdzić, że
Niedobór m ikroelem entów u bydła na Pomorzu Zachodnim 2 47
w większości przypadków zawartość tych pierwiastków w badanych roś linach i paszach jest niższa od normy i nie pokrywa zapotrzebowania bydła. Potwierdziły to przeprowadzone badania poziomu zawartości określonych mikroskładników w krwi bydła [2].
Badania przeprowadzono w cyklu rocznym na kilku grupach krów mlecznych, z minimalną liczebnością 30 szt. w każdej, hodowanych w re jonach różnych gleb.
Otrzymane w yniki (tab. 2), przy przyjęciu za normę fizjologicznej za
wartości w e krwi 2,3— 4,3 ppm kobaltu, 2,5—3,5 ppm cynku i 1,8 ppm manganu jako za dolną granicę fizjologicznego zapotrzebowania [4], wska zują na występowanie poważnych niejednokrotnie niedoborów tych pier wiastków. Prawie w e wszystkich przypadkach stwierdzono, że zawartość kobaltu w ciągu całego roku, a manganu w okresie letnim jest poniżej normy fizjologicznej. Bardzo znamienna jest o w iele niższa zawartość mikroskładników w e krwi badanych zwierząt w okresie letnim, kiedy bydło było żywione prawie wyłącznie paszami m iejscowego pochodzenia.
Przeprowadzone dalsze badania nad reakcją krów na podawanie im
per os kobaltu w postaci C oS 04, manganu w postaci MnCl2 i cynku w
w postaci Z n S 04 wykazały dodatnie działanie tych preparatów, a szcze
gólnie kobaltu.
Krowy otrzymujące dodatek wodnego roztworu C0SO4 w ilości 1 mg
Co na 1 kg ciężaru ciała wykazały średnio o 15% większą wydajność mleczną oraz zwiększoną ilość erytrocytów w krwi obwodowej przecięt nie o 1,254 min krwinek/m m 3.
Najsłabiej reagowały krowy na preparat cynku, jednak i w tym przypadku stwierdzono poprawę kondycji krów i wzrost ciężaru ciała.
Reasumując możemy stwierdzić, że na terenie Pomorza Szczecińskie go w ystępuje u bydła w okresie żywienia letniego niedobór kobaltu, manganu, a w rejonie gleb brunatnych także cynku.
Natomiast w okresie zimy, gdy zwierzęta otrzymują dodatek pasz treściwych w postaci mieszanek pi’zem yslowych, obserwuje się u bydła nieznacznie lepsze pokrycie zapotrzebowania na kobalt.
LIT ER A TU R A
[1] B e e n s o n W.: D er T ierzüchter (DBR), 14, 1966, s. 18. [2] K a w ę c k i A.: Zesz. nauk. W SR Szczec., 1964, s. 15.
[3] P i s z c z e k J., C h u d e c k i Z.: Zesz. nauk. W SR Szczec., 1964, s. 12.
[4] U n d e r w o o d E. J.: T race E lem en ts in H um an and A n im al N utrition, N ew Y ork and London 1962.
D o c . d r A r k a d iu sz K a w ę c k i
I n s t y tu t H o d o w li i T e c h n o lo g ii P r o d . Z w ie r z ę c e j W SR S z c z e c in , u l. B r o n ie w s k ie g o 34
