s.m.
Kronika obchodów 400-lecia
ustanowienia Trybunału Koronnego
w Piotrkowie Trybunalskim
Palestra 22/10(250), 125-128
N r 10 (250) Pra sa o a d w o k a t u r z e 125
w tym ty g o d n ik u pt. R y tu a ł (nr 34 z dnia 26 sierp n ia br.), w ziął m .in. u dział ad w o k a t w arsza w sk i T adeusz de V irion.
S kazanie m atk o b ó jc y przez sąd w ojew ódzki n a k a rę śm ierci w yw ołało sprzecz ne stan o w isk a w opinii publicznej, choć sam o przestęp stw o za b ó jstw a i sposób jego d o konania (bestialskie niszczenie zw łok zabitej) w yw ołało p o w szech n ą odrazę i p o tra k to w a n e z o s ta ła po p ro stu ja k o w y jątk o w o trag iczn y koszm ar. K ilk a r e fle k sji zw iązanych z w ym ierzoną p rzestęp cy k a rą śm ierci w y ra ził ad w. de V irion następ u jąco :
„Chcę (...) zw rócić uw agę n a w zględność i niepew ność naszych ocen, n a zniko- m ość naszej w iedzy o innym człow ieku (...).”
„(...) co to znaczy, że k a r a śm ierci je st surow sza? Ś m ierć nie p odlega sto p n io w a n iu (to rtu ry — d aw niej — b y ły tylk o sposobem w p ro w ad zen ia p ew n e j g ra d a c ji b ólu i strachu). W szystkie środki re p re sji zw ra c a ją się p rzeciw przeszło ści sk a z a nego ■— je d y n ie orzeczenie o śm ierci sk azu je przyszłość. Jeżeli to o rzeczenie sędzia uw aża za służbow y obow iązek — zaczynam w ątp ić (...).”
„K iedy sędzia pow iada, że m usi w yrokow ać zgodnie z życzeniem o p in ii p u b lic z nej — to za sta n aw ia m się: do kogo w istocie odw ołuje się, kto tę p rz y w o ła n ą w s u k u rs opinię publiczną w yraża? S ędzia sam ponosi odpow iedzialność za sw e roz strzygnięcia i nie p o trze b u je przyzyw ać n a pom oc anonim ow ych sił. Czy je że li tłum krzyczy, to je s t to opinia publiczna? A może p raw d ziw a o pinia z a w ie ra się w c i szy, w m ilczeniu? Czy je s t n ią p rze m y śla n y osąd ludzi re p re z e n ta ty w n y c h i p o in form ow anych? Czy k ilk a d ziesią t listów do re d a k c ji ju ż d a je o b ra z o p in ii p u b licz nej? A nasza rozm ow a? Nie wiem . D la m nie określenie opinia p u b lic z n a nie o zn a cza nic, jeżeli nie je s t p o p a rte badaniem , sondażem b o d a j.”
Z n am ien n a w to k u w zm iankow anej rozm ow y była w ypow iedź p isa rz a W ład y sła w a Terleckiego:
„S koro dzieliliśm y się tu ta j re fle k s ja m i n a tle k o n k re tn e j sp raw y , s ta ra ją c się w yjść dalej, poza rozum ow anie tam teg o sądu, w a rto poszerzyć je o p e w n e p rz e m y ślenia społecznej i filozoficznej n a tu ry . W a rto zastanow ić się n ad n ie jed n o lito śc ią i zagadkow ością poczucia p ra w a i m oralności. P rzy p o m in am : n ajb liż sz a ro d z in a z a m ordow anej p rag n ie obronić przez śm iercią zabójcę. O czym to św iadczy? O tym chyba, że s ta re k obiety zrozum iały w ięcej niż sąd, że ich w iedza o tra g e d ii je st o w iele głębsza (...).”
Kronika obchodów 4 0 0 -le c ia ustanowienia
Trybunału Koronnego w Piotrkowie Trybunalskim
K oncepcja obchodów 400-lecia u sta n o w ien ia T ry b u n a łu K oronnego zrodziła się w 1973 r. z in ic ja ty w y T o w arzy stw a P rz y jac ió ł m ia sta P io trk o w a T ry b u n a lsk ieg o i m iejscow ego K oła Zrzeszenia P ra w n ik ó w P olskich. P rz y b ra ła o n a k s z ta łt re a ln y i. w yższą ra n g ę z chw ilą u tw o rze n ia — w w y n ik u refo rm y a d m in is tra c ji p a ń s tw o w ej i now ego podziału te ry to ria ln e g o P a ń stw a — w ojew ództw a p iotrkow skiego.
P rz y g o to w an ie obchodów rocznicow ych zostało pow ierzone K o m ite to w i O rg a n i zacyjnem u, pow ołanem u pod przew o d n ictw em m gra W łodzim ierza S tefań sk ieg o , w icew ojew ody piotrkow skiego. P a tro n a t nad obchodam i objął M in iste r S p ra w ie d li wości prof. d r hab. Je rz y Bafia.
126 K r o n i k a o b c h o d ó w 400-l'ecia u st a n o w i e n i a T r y b u n a ł u Koro-’- 10 (250) U stalone przez K o m itet O rgan izacy jn y cele pbchodów rocznicow ych m iały na w zględzie: 1) zdynam izow anie in te g ra c ji społeczeństw a w ojew ó d ztw a p io trk o w sk ie go, 2) pobudzenie społecznych zad ań dla podnoszenia św iadom ości i k u ltu r y p r a w nej m ieszkańców w ojew ództw a, 3) zeb ran ie i u trw a le n ie w o p ra c o w a n ia c h n a u k o w ych i w to k u im prez rocznicow ych w iedzy p o lity cz n o -p raw n e j d o tyczącej p a r la m e n tary zm u i sądow nictw a polskiego, ze szczególnym p o d k reśle n ie m w a rto śc i h isto rycznych u k az u ją cy c h rozw ój in sty tu c ji dem okratycznych.
J a k słusznie zaznaczono w piśm ien n ictw ie praw niczym , * idea obchodów „to p rzypom nienie, że u sta n o w ien ie w d n iu 3 m a rc a 1578 r., za p a n o w a n ia S te fa n a B a torego, T ry b u n a łu K oronnego — (Iudicium o rd in a riu m gen erale T rib u n a lis Regni) — stanow iło przełom w dziejach sąd o w n ictw a polskiego i w za łożeniach sw ych m iało złam ać średniow ieczną zasadę, że k ró l je s t je d y n ą osobą p o w o łan ą do w y m ia ru najw yższej spraw iedliw ości — a ty m sam ym w p ro w ad ziło ta k ż e rozdział m iędzy w ładzą u staw odaw czą a sądow niczą, co czyniło zeń in sty tu c ję , ja k na ow e czasy, postępow ą i n ie m a ją c ą sobie rów nej w ów czesnej E u ro p ie .”
R ocznica T ry b u n a łu K oronnego sta ła się asu m p te m do w y e k sp o n o w a n ia z n a czenia T ry b u n a łu K oronnego w dziejach Polski. W zw iązku z ty m K o m ite t O rg a nizacy jn y O bchodów jego 400-lecia rozpisał k o n k u rs na o p ra c o w a n ia n au k o w e i p o p u larn o n au k o w e, zw iązane z ustan o w ien iem i działalnością T ry b u n a łu K o ro n nego w P io trk o w ie, i zaplanow ał zorganizow anie szeregu im p re z w p o staci sesji naukow ych, spotkań okolicznościow ych itp.
W ok resie p o przedzającym obchody oraz w czasie ich trw a n ia u k az ały się liczne p u b lik a cje w p rasie codziennej i w czasopism ach, a m ianow icie w „ T ry b u nie L u d u ”, w „G azecie Ziem i P io trk o w s k ie j”, w „Głosie R obotniczym ”, w „D zien n ik u P o p u la rn y m ”, w ty g o d n ik u „P raw o i Ż ycie” i innych. O rg an p ra so w y N a czelnej R ady A dw okackiej — m iesięcznik „ P a le s tra ” — w y d aje z tej o k az ji sp e c ja l ny zeszyt regionalny pio trk o w sk i (nr 10 z br.) dla uczczenia rozpoczęcia w dniu 4 p aźd ziern ik a 1578 r. działalności T ry b u n a łu K oronnego, rez y d u jąc eg o w o k resie
jesien n o -zim o w y m w P io trk o w ie, a w io se n n o -le tn im w L u b lin ie.
N aukow y dorobek obchodów i szczegółowe sp raw o zd a n ia z u roczystości ju b ile uszow ych m a ją być w y d an e d ru k iem w sp e cja ln ej K siędze p am iątk o w e j.
W p ro g ra m ie obchodów p rzew idziano w ybicie m e d alu p am iątk o w eg o i w y ró ż n ie nie nim szeregu zasłużonych działaczy społecznych.
S połeczeństw o m ia sta P io trk o w a T ryb u n alsk ieg o i całego w o jew ó d z tw a p io trk o w skiego p rzy jęło p ro g ra m obchodów z p ełn ą a p ro b a tą i a k ty w n ie zaangażow ało się w w y k o n an iu szeregu czynów społecznych, to je st w p o rzą d k o w a n iu i u p ięk szan iu ulic i placów m ia sta P io trk o w a i okolicznych wsi.
P ięk n y w k ła d w jubileuszow e uroczystości w niosły M uzeum O kręgow e oraz W o jew ódzkie A rch iw u m w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im , o rg an iz u jąc w y sta w ę „ T ry b u nał K oronny w P io trk o w ie”. Z okazji obchodów ju b ileu szo w y ch zostały w y d an e : se ria estetycznych k a r t pocztow ych i d ru k i okolicznościow e w ję zy k a c h polskim i angielskim .
In a u g u ra c ja obchodów połączona z I se sją n a u k o w ą odbyła się w d n iu 6 m arca 1978 r. w S ali P o rtreto w e j Z am ku K rólew skiego w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im .
Po p o w ita n iu zaproszonych gości przez przew odniczącego K o m ite tu O rg a n iz acy j nego O bchodów m g ra W łodzim ierza S tefańskiego, I se k re ta rz K W P Z P R i zarazem przew odniczący W ojew ódzkiej R ady N arodow ej w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im S ta nisław S kładow ski, w asyście w ojew ody piotrkow skiego m g ra L eszk a W ysłockiego,
* P o r . , .P r o b le m y P r a w o r z ą d n o ś c i” 1978, z. 5, n o t a t k a W .K . p t.: I n a u g u r a c ja o b c h o d ó w 4 0 0-lecia u s t a n o w ie n i a T r y b u n a łu K o r o n n e g o w P i o t r k o w ie T r y b u n a ls k im .
N r 10 (250) K r o n i k a o b c h o d ó w 400-lecla u st a n o w i e n i a T r y b u n a ł u K o r o n n e g o 127 uh o n o ro w ał p rzy z n an ie m m ed ali p am iątk o w y ch i dyplom ów okolicznościow ych w ie lu uczestnikom sesji, w ty m m. in.: k ierow nikow i W ydziału O św iaty i N auki K C P Z P R prof. drow i Ja re m ie M aciszew skiem u, M in istro w i S praw iedliw ości prof. d ro w i Je rz em u B afii, P ro k u ra to ro w i G en e ra ln em u P R L doc. drow i L u cjan o w i Czu- b iń sk iem u , I prezesow i S ąd u N ajw yższego prof. drow i W łodzim ierzow i B erutow iczo- w i i przew odniczącem u S ejm ow ej K om isji S p ra w W ew nętrznych i W y m iaru S p ra w iedliw ości adw. F ra n cisz k o w i S ad u rsk iem u .
N astęp n ie u czestnicy sesji, w śród k tó ry c h znajdow ali się członkow ie S ejm ow ej K om isji S p ra w W ew n ętrzn y c h i W ym iaru S praw iedliw ości, w y b itn i p rze d sta w ic ie le n au k p raw n y ch i h isto ry czn y ch oraz w y m ia ru spraw iedliw ości, w y słu c h ali re fe rató w : prof. d ra J a re m y M aciszew skiego pt. „D ziałalność T ry b u n a łu K oronnego n a tle k u ltu ry p o litycznej XVI i X V II w .”, prof. d ra W itolda M aisla z U n iw ersy te tu im. A dam a M ickiew icza w P o zn an iu pt. „T ry b u n a ł K oronny w św ietle laudów sejm ikow ych i k o n sty tu c ji sejm o w y ch ” i A lfred a S zu b erta, prezesa S ąd u W oje w ódzkiego w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im , pt. „S ta n bezpieczeństw a i p o rząd k u p u blicznego w w ojew ództw ie p io trk o w sk im ”.
O rganizacja i przebieg sesji rocznicow ej zostały wysoko ocenione przez w ładze polityczne i a d m in istra c y jn e szczebla cen traln eg o i w ojew ódzkiego, zn a jd u ją c sze ro k ie uznanie w p ra sie reg io n aln ej i ce n traln e j.
W k w ietn iu br. P io trk ó w T ry b u n a lsk i gościł O gólnokrajow y Zjazd A rch iw istó w i M uzealników . Im p re z a t a była połączona z sesją p o p u larn o n au k o w ą, w toku k tó re j w ygłoszono re f e r a ty o roli archiw ów państw ow ych w zabezpieczeniu m a te riałó w arc h iw a ln y c h oraz na te m a t roli m ia sta P io trk o w a T ry b u n alsk ieg o w d zie ja ch Polski.
W m aju br. została o tw a rta II W ystaw a S ztuki O ddziału piotrkow skiego Z w iąz k u Polskich A rty stó w P lasty k ó w (ZPAP).
W m aju br. o d były się rów nież im prezy z o kazji 70-lecia działalności O ddziału PTT K im. M ichała R aw ity -W itan o w sk ieg o w P io trk o w ie T ry b u n alsk im .
W d niach 27 m a ja — 4 czerw ca br. trw a ły „D ni P io trk o w a T ry b u n a lsk ieg o ”, k tó re m iały na celu p o kazanie chlubnej przeszłości h istorycznej, bogatego folkloru
i osiągnięć m ia sta w okresie P olski L udow ej.
W dniu 17 czerw ca br. odbyło się w P iotrk o w ie w yjazdow e posiedzenie P re z y dium Z arządu G łów nego Z rzeszenia P ra w n ik ó w P olskich dla uczczenia 400-lecia T ry b u n a łu K oronnego, którego przew o d n im te m atem był w zrost roli sądów w PRL. Posiedzenie to p ro w a d z ił prezes ZG Z P P prof. d r A dam Ł opatka, a r e f e r a t pt. „Rola sądów w P R L ” w ygłosił członek honorow y ZPP , I prezes S ąd u N ajw y ż sze go prof. d r W łodzim ierz B erutow icz. O prócz członków P rezy d iu m ZG Z P P obecni byli rów nież p rezesi Izb S ąd u N ajw yższego (z w y ją tk ie m Izby W ojskow ej), I se k re ta rz KW P Z P R S ta n isła w S kładow ski, w ojew oda p io trk o w sk i Leszek W ysłocki, prezes S ądu W ojew ódzkiego i zarazem prezes Z arząd u W ojew ódzkiego Z P P A lfred S zu b ert, prof. d r N a ta lia G ajl, dziekan W ydziału P ra w a z U n iw ersy te tu Łódzkiego, prof. d r M a ria n R ybicki z I n s ty tu tu P a ń stw a i P ra w a PA N i inni.
Po d y sk u sji n ad te m a ty k ą o b ję tą re fe ra te m prezes ZG Z P P prof. dr A dam Ł o p a tk a w ręczył w ielu uczestnikom posiedzenia m edale 400-lecia u sta n o w ien ia T ry b u n a łu K oronnego i złote odznaki Z asłużonego D ziałacza ZPP. P io trk o w scy p r a w nicy u fu n d o w a li Z arządow i G łów nem u Z PP p ię k n y w azon, w y k o n an y p rzez H u tę S zkła „ H o rte n sja ” w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im .
W d n ia c h 14 i 15 sie rp n ia br. odbyło się w P io trk o w ie jedno ze sp o tk ań z g ru p ą p raw n ik ó w p olonijnych z zagranicy, któ rzy przybyli do P o lsk i na zaproszenie ZG ZPP, In s ty tu tu P a ń s tw a i P ra w a PA N oraz T ow arzystw a Łączności „ P o lo n ia”. W izyta p raw n ik ó w polskiego pochodzenia w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im m ia ła u ro
128 K r o n i k a o b c h o d ó w 400-lecia u st a n o w i e n i a T r y b u n a t u K o r o n n e g o N r 10 (250) czysty c h a ra k te r. G ru p a p raw n ik ó w polonijnych, za in te re so w an a te m a ty k ą sąd o wego w y m ia ru sp raw iedliw ości w PRL, m iała sp o tk a n ie z w ojew odą p io trk o w sk im i w ładzam i politycznym i w o jew ództw a i m ia sta P io trk o w a T rybunalskiego, a p o n adto uczestniczyła w dw óch im prezach zorganizow anych przez m iejscow e środo w isko praw nicze. W p ierw szym zeb ran iu od b y ty m na Z am k u P io trk o w sk im pod p rzew odnictw em prezesa A. S zu b erta , adw . d r Z. Czeszejko, prezes NRA, p rz e d sta w ił u stró j sądów , a d w o k a tu ry i p ro k u ra tu ry w Polsce ja k o w y n ik historycznego rozw oju. T em at ten w yw ołał żyw e zain tereso w an ie w śró d p raw n ik ó w polonijnych. D ruga im preza odbyła się w m otelu P olichno pod P io trk o w e m , gdzie doc. d r J. S k u p iń sk i p rze d staw ił te m a t pt. „P rzew odnie zasady p ro ce d u ry sądow ej w s p r a w ach cyw ilnych i k arn y c h w P R L ”.
W trzeciej dekadzie sie rp n ia br. m iały w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im m iejsce im prezy, zw iązane ze św iętem „T ry b u n y L u d u ”, o rg an u prasow ego KC PZPR . M iłym ak cen tem było przy zn an ie w ielce zasłużonem u obyw atelow i m. P io trk o w a T ry b u nalskiego, p raw n ik o w i z w ykształcenia, T adeuszow i N ow akow skiem u dorocznej n a grody „T ry b u n y L u d u ” w g ru p ie n agród in d y w id u aln y ch za in icjaty w y społeczne. L a u re a t tej nagrody, a u to r doskonałego p rzew odnika po P io trk o w ie T ry b u n a lsk im i okolicach, otrzy m ał ją za w szechstronną i w ielo letn ią d ziałalność społeczną, a zw ła szcza za udział w inicjo w an iu ru ch u m iłośników reg io n u i rozw oju tu ry sty k i, za grom adzenie m a teria łó w i dokum entów , dotyczących h isto rii ziem i piotrk o w sk iej. Osoba la u re a ta je st w ielce p o p u la rn a n a te re n ie P io trk o w a T rybunalskiego.
S ilnym akordem w ieńczącym całość obchodów jubileu szo w y ch by ła II S esja n au k o w a odbyta w rocznicę rozpoczęcia przed 400 la ty w P io trk o w ie działalności T ry b u n a łu K oronnego. W d niu 9 p aździernika 1978 r. zeb ran i w S ali H erbow ej U rzędu W ojew ódzkiego uczestnicy w y słuchali trz e c h re fe ra tó w : prof. d ra Jerzeg o S enkow skiego pt. „P o w sta n ie T ry b u n a łu K oronnego, jego rola i m iejsce w sy stem ie sądow nictw a najw yższego E u ro p y w X VI i X V II w .”, prof. d ra M ichała P ie trz a k a pt. „Sądow nictw o najw yższe od u sta n ia T ry b u n a łu K oronnego do pow stan ia P R L (K sięstw o W arszaw skie, K rólestw o K ongresow e, II R zeczpospolita)” i prof. d r a W ło dzim ierza B erutow icza pt. „M iejsce i ro la S ą d u N ajw yższego w P R L .” P o w sp o m n ia n ej sesji n astąp iło odsłonięcie tablicy pam iątk o w ej n a R y n k u T ry b u n a lsk im w m iejscu, gdzie kiedyś sta ł gm ach T ry b u n a łu .
S esji tej to w arzyszyła zorganizow ana przez Z arząd O ddziału Z PA P w P io trk o wie T ry b u n a lsk im w salach B iu ra W ystaw A rty sty czn y ch w y sta w a ceram iki, szkła i kw iatów . W jubileuszow ym ro k u m iasto P io trk ó w T ry b u n a lsk i w itało zre sztą gości „całe w k w ia ta c h ”. T rw a ją c y od k w ie tn ia 1978 r. doroczny k o n k u rs pod tą nazw ą, zorganizow any przez T ow arzystw o P rz y jac ió ł m. P io trk o w a T ry b u n alsk ieg o , doprow adził do ozdobienia m ia sta kw ieciem i zielenią w sk a li w pow o jen n y m o k r e sie n ie sp o ty k a n ej.
N a k oniec należy po d k reślić niezw ykle ak ty w n y u dział m iejscow ego śro d o w isk a praw niczego w sam ej o rg an izacji i sp raw n y m p rzeb ieg u obchodów 400-lecia T ry b u n ału K oronnego. Godzi się zw łaszcza w ysoko ocenić w k ład p rezesa S ą d u W oje w ódzkiego A lfre d a S zu b erta, szefa P ro k u r a tu r y W ojew ódzkiej W itolda K o n d ra c iu - ka, k ie ro w n ik a Z espołu A dw okackiego w P io trk o w ie T ry b u n a lsk im adw . M ieczy sław a S ikorskiego oraz adw . M arię B udzanow ską, posłan k ę n a S ejm PRL.
P io trk ó w T ry b u n a lsk i godnie uczcił w iekopom ne dzieło an ten a tó w .
