Zeznania świadków jako dowód w postępowaniu
administracyjnym
mgr Jakub Szremski przedmiot – Postępowanie administracyjne materiały dydaktyczne dla gr. 5 – Studia Stacjonarne Administracji I
stopnia
Pojęcie zeznań świadków
świadkiem określa się osobę fizyczną, która w postępowaniu dotyczących praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktycznych spostrzeżeniach lub o których otrzymała wiadomość od innych osób . Te ostatnie w doktrynie nazywane są dowodami „ze słyszenia”
zdolność do występowania w charakterze świadka mają tylko osoby fizyczne, mające pełną zdolność do czynności prawnych, posiadające wiadomości o określonych faktach, mające znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej
przesłuchanie świadka prowadzące do odebrania od niego zeznań jest
czynnością, w której przesłuchiwana osoba poprzez odpowiedzi na zadawane pytania lub poprzez swobodną, ale ograniczoną przedmiotem sprawy
wypowiedź przestawia istotne w sprawie okoliczności
Zeznania świadków w postepowaniu administracyjnym
w postępowaniu administracyjnym dowód z zeznań świadków nie występuje tak często jak dowód z dokumentu, dowód ten znany jest bardziej
procedurom sądowym. W postępowaniu administracyjnym natomiast
obejmuje on obowiązek stawienia się na wezwanie organu oraz obowiązek złożenia zeznań. Nie obejmuje jednak złożenia przyrzeczenia zeznawania prawdy
obowiązek świadkowania jest obowiązkiem powszechnym, w takim znaczeniu, że dotyczy wszystkich osób fizycznych, które są w posiadaniu informacji
dowodowych, tak szeroko rozumiany obowiązek doznaje jednak ograniczeń,
ograniczenia te mogą mieć charakter ograniczeń wynikających z przyczyn
faktycznych oraz ograniczenia wynikające z przyczyn prawnych
Ograniczenia obowiązku świadkowania
ograniczenia faktyczne określone są w przepisie art. 82 pkt 1 Kodeksu
postępowania administracyjnego, zgodnie z którym świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń.
Niezdolność ta może być efektem ułomności fizycznej bądź umysłowej danej osoby. Ocena czy i w jakim stopniu charakter tej ułomności wpływa na
zdolność tej osoby do spostrzegania i komunikowania swych spostrzeżeń, należy do organu administracji publicznej
o tym, czy dana osoba fizyczna, pełnoletnia lub małoletnia może wystąpić w charakterze świadka, decyduje faktyczna i aktualna w danym czasie zdolność do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, ograniczenie to nie dotyczy osób głuchych bądź też niewidomych, osoby te nie są niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, w Kodeksie
postępowania administracyjnego jednak brak jest regulacji dotyczącej
sposoby składania zeznań przez tę grupę osób, takie uregulowanie znajduje
się natomiast w art. 271 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego , zgodnie z
którym niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego
Ograniczenia obowiązku świadkowania cd.
ograniczenia prawne określone są w przepisie art. 82 pkt 2 i 3 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z pierwszym ograniczeniem, określonym w przepisie art. 82 pkt 2 Kodeksu postępowania
administracyjnego świadkami nie mogą być osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tą tajemnicą,
jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązki zachowania tej tajemnicy
niezdolność do składania zeznań w charakterze świadka osób obowiązanych do zachowania tajemnicy na podstawie ustawy o ochronie informacji
niejawnych ma charakter względny. Osoby takie mogą być bowiem świadkami w odniesieniu do okoliczności objętych tajemnicą informacji niejawnych w sytuacji, gdy zostaną zgodnie z prawem zwolnione od
obowiązku jej zachowania. Świadek wówczas składa zeznania wyłącznie w granicach tego zwolnienia . Osoba taka może także składać zeznania co do faktów nieobjętych tajemnicą informacji niejawnych. Przykładem takiej sytuacji może być przesłuchanie funkcjonariusza Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego co do okoliczności, w których nie wykonują czynności
zawodowych, a jedynie czynności o charakterze prywatnym
Ograniczenia obowiązku świadkowania cd.
drugim ograniczeniem prawnych jest ograniczenie określone w przepisie art.
82 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym
świadkiem nie mogą być duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
W doktrynie podkreśla się jednak, że chodzi tutaj o duchownych wszelkich wyznań, w których funkcjonuje instytucja spowiedzi, nie zaś jedynie o
duchownych wyznania rzymskokatolickiego. Podobnie jak przy ograniczeniu związanych z ochroną informacji niejawnych, zakaz ten ma charakter
względny, ponieważ nie ma przeszkód, aby duchowny został przesłuchany na okoliczność niezwiązaną z tajemnicą spowiedzi
odebranie zeznań od osób wskazanych w art. 82 Kodeksu postępowania administracyjnego jest niedopuszczalne. Osoby te nie mogą zeznawać w charakterze świadka, nawet wówczas, gdy wyrażą na to zgodę. Informacje uzyskane od takich osób nie mają mocy dowodowej, a okoliczność faktyczna, której dotyczyły, nie może być uznana na ich podstawie za udowodnioną
osoba fizyczna, do której nie stosuje się ograniczeń faktycznych lub prawnych,
ma prawny obowiązek występowania w charakterze świadka. Wykonanie tego
prawa jest ograniczone przez wprowadzenie instytucji odmowy zeznań i prawa
odmowy odpowiedzi na pytania
Prawo odmowy zeznań
prawo odmowy zeznań określone jest w art. 83 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia,
opieki lub kurateli. Regulacja ta ma na celu zapewnienie obiektywizmu przy
ustalaniu stanu faktycznego w danej sprawie. Natomiast ocena, czy danej
osobie przysługuje prawo do odmowy zeznań, należy do organu prowadzącego
postępowanie i polega na ustaleniu, czy stronę łączy z daną osobą jeden ze
wskazanych stosunków osobistych
Prawo odmowy odpowiedzi na zadawane pytania
wyjątkiem od powszechnego obowiązku składania zeznań jest również prawo odmowy odpowiedzi na zadawane pytanie. Zgodnie z art. 83 § 2 Kodeksu
postępowania administracyjnego świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową lub
spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej
odpowiedzialnością karną w tym przypadku jest zarówno odpowiedzialność karna,
jak i karno-skarbowa. Pojęcie „hańba” oznacza natomiast spotkanie się z rażąco
ujemną oceną moralną wskutek określonego postępowania. Bezpośredniość szkody
majątkowej oznacza jej ścisły związek z odpowiedzią na pytanie . W przypadku
spowodowania naruszenia obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy
zawodowej chodzi o tajemnicę zawodową chronioną określonym przepisami prawa
powszechnie obowiązującego. Przykładem jest tutaj rzecznik patentowy, zgodnie z
art. 14 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 roku o rzecznikach patentowych , rzecznik
patentowy jest obowiązany zachować w tajemnicy wszelkie informacje, które
uzyskał w związku wykonywaniem, czynności zawodowych
Forma zeznań świadka
tryb odbierania zeznań od świadka nie został uregulowany w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Jedynie art. 83 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowi, iż przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie wprowadzają ani
zaprzysiężenia świadka, ani odbierania od świadka przyrzeczenia zeznawania prawdy
