Wstęp do prawoznawstwa ćwiczenia 4
Martyna Stępień
Katedra Teorii i Filozofii Prawa
System prawa – definicja ogólna
Zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych:
1) uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych,
2) wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych,
3) nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, i
4) obowiązujących na określonym
terytorium w określonych przedziałach czasowych.
System prawa
obejmuje też normy generalne i
abstrakcyjne niewyrażone wprost w tekstach aktów normatywnych
(normy uznawane za logiczną, instrumentalną i aksjologiczną
konsekwencję norm w tych tekstach wysłowionych);
nie obejmuje norm wprost wyrażonych w tekście, które
dotknięte są wadą sprzeczności.
Więzi łączące normy w systemie prawa:
1. POZIOME (statyczne, treściowe);
2. PIONOWE (dynamiczne,
hierarchiczne, kompetencyjne).
Więzi służą uporządkowaniu norm.
Rodzaje systemów prawa:
I. System konkretny:
- na danym terytorium,
- w określonym momencie czasowym, - zmienność norm,
- niezależność od doktryny.
II. System prawny – typ:
- wzorzec zawierający w sobie kilka systemów konkretnych,
- grupa systemów prawa obowiązujących w określonym miejscu i czasie (cechy
wspólne).
Systemy prawne - typy:
Cecha Civil law Common law
Przebieg tworzenia i stosowania prawa Operacyjna
zamkniętość/otwart ość
System operacyjnie zamknięty
System operacyjnie otwarty
Możliwość pojęciowego rozgraniczenia tworzenia i
stosowania prawa
Tak Nie
Podstawowa
wartość systemu (+paremia)
LEGALIZM
Nullum crimen sine lege
ADEKWATNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ Nullum crimen sine
poena Podstawowe pojęcie
systemu USTAWA PRECEDENS
Klasyfikacje systemów prawa:
1) System pionowy,
2) System poziomy.
I. System autopojetyczny,
II. System allopojetyczny.
1. System prawa powszechnego,
2. System wewnętrzny.
System prawny powinien być:
niesprzeczny – brak kolizji między normami; i
zupełny – brak luk w prawie.
Rodzaje luk:
1. Luka aksjologiczna;
2. Luka logiczna;
3. Luka tetyczna.
1. Luka aksjologiczna (pozorna, subiektywna)
ujawnia się w wyniku porównania systemu obowiązującego z
systemem idealnym:
a) system nie zawiera pewnych
elementów, które zawierać powinien;
b) system zawiera regulację, którą
należałoby uchylić bądź zmienić; lub
c) system zawiera regulacje prawne, ale sformułowane zbyt luźno (zbyt duża swoboda pozostawiona organom).
II. Luka logiczna
współobowiązujące i sprzeczne ze sobą regulacje znoszą się
nawzajem, pozostawiając po
sobie w systemie puste miejsce.
Obecnie: termin używany wobec rozmaitych form kolizji
usuwanych za pomocą tzw. reguł kolizyjnych.
III. Luka tetyczna (konstrukcyjna, rzeczywista, obiektywna)
następstwo niedokończenia procesu legislacyjnego,
stwierdza się to na podstawie zobiektywizowanych kryteriów.
*LUKA SWOISTA
Sposoby zapełniania luk:
1. poprzez działania legislacyjne, lub
2. typ wnioskowania analogia iuris i legis.
Typy kolizji:
I. O charakterze logicznym:
a) Sprzeczność;
b) Przeciwieństwo,
II. O charakterze
prakseologicznym:
a) Radykalne;
b) Umiarkowane,
III. O charakterze aksjologicznym.
Sposoby usuwania kolizji między normami:
1. derogacja,
2. właściwa wykładnia,
3. reguły kolizyjne.
Reguły kolizyjne:
I stopnia – są 3:
1) Hierarchiczna reguła kolizyjna Lex superior derogat legi inferiori
2) Temporalna (chronologiczna) reguła kolizyjna
Lex posterior derogat legi priori
3) Merytoryczna (zakresowa) reguła kolizyjna Lex specialis derogat legi generali
Reguły kolizyjne
II stopnia – metareguły:
Lex posterior inferior non derogat legi priori superiori,
Lex specialis inferior non derogat legi generali superiori.
Obowiązywanie prawa w 3 aspektach:
1. Temporalnym;
2. Terytorialnym;
3. Personalnym.
