TA D E U SZ HOŁUBOW ICZ, JERZY W IER SZY ŁŁO W SK I, H A N N A G A L IŃ SK A
WPŁYW SYSTEMÓW UPRAWY GLEBY W SADZIE NA PLONOWANIE STARYCH JABŁONI
In sty tu t P rod u k cji O grodniczej A k ad em ii R olniczej w P oznaniu
W ST ĘP
Sadownicy zachodniej części Polski są na ogół przekonani, że wpro wadzenie zadarnienia w sadzie może doprowadzić do obniżki plonowa nia drzew w w yniku konkurencji o wodę i składniki pokarmowe.
W warunkach W ielkopolski zostało to potwierdzone w sadach m ło dych i wchodzących w owocowanie [35]. Polecana jednak obecnie niemal w całym św iecie metoda uprawy gleby w sadach owocujących, polega jąca na utrzym aniu pasów m urawy w m iędzyrzędziach sadu oraz pasów herbicydowych pod drzewami, uważana jest za najekonomiczniejszą i naj wygodniejszą w prowadzeniu. Stąd wydawało się celowe przebadanie różnych metod uprawy i wybranie najlepszej dla warunków W ielkopol ski.
Niniejsze opracowanie obejmuje siedm ioletnie w yniki badań nad w pły wem 10 różnych system ów uprawy gleby -na plonowanie jabłoni.
M A T E R IA Ł I M ETO DY B A D A Ń
Materiał do badań stanowiły 17— 23-letnie drzewa jabłoni odmian Reneta Landsberska, Linda, Malinowa Oberladzka i W ealthy, uszlachet nionych na Antonówce. Zgodnie z opisami w Pomologii [27] odmiany Reneta Landsberska i Malinowa Oberladzka zaliczane są do odmian ra czej corocznie owocujących, a odmiany Linda i W ealthy od odmian ma jących skłonność do przemiennego owocowania. Doświadczenie zostało założone jesienią 1949 r. w układzie kwadratu łacińskiego. Obejmowało ono 10 kombinacji w 10 powtórzeniach. Na każdym poletku oddzielonym od pozostałych jednym rzędem drzew odmiany Starking rosło 8 drzew — po 2 z każdej z badanych odmian.
W latach 1958 do 1963 prowadzono tu badania nad system am i upra w y gleby w sadach młodych, wchodzących w okres owocowania. Od
1963 r. do 1966 г. cały obszar doświadczenia uprawiano jednolicie sto sując czarny ugór z pozostawieniem naturalnego zachwaszczenia pod ko niec lata. Jesienią 1966 r. założono nowe doświadczenie nad system am i uprawy gleby w sadach w pełni owocowania.
Uwzględnione w doświadczeniu kombinacje przedstawiono w tab. 2.
Rys. 1. 2 3 -letn ie drzew a w d ośw iad czen iu u p ra w o w y m w Przybrodzie; kom b in acja — czarny ugór z roślin am i ok op ow ym i. W idoczne w sch o d y m ieszan k i roślin o k o
p ow ych
23-year old ap p le trees in soil m an agem en t ex p erim en t at Przybroda E x p erim en ta l Station. N ote germ in ated cover crop in th e trea tm en t of c le a n c u ltiv a tio n w ith
cover crop
Kombinacje z murawą oraz pasami m urawy w międzyrzędziach zo stały obsiane mieszanką traw w składzie: 9 kg w iechliny łąkowej, 11 kg kostrzewy czerwonej, 20 kg rajgrasu. Łącznie 40 kg na 1 ha obsiewanej powierzchni. W kombinacji 7 i 10 pasy m urawy pod koronami drzew obsiano mieszanką traw o składzie: 10 kg kostrzewy czerwonej, 20 kg rajgrasu angielskiego i 4 kg komonicy zwyczajnej. Łącznie 34 kg na 1 ha obsiewanej powierzchni.
Podstawowe nawożenie m ineralne dla całego doświadczenia w ynosiło 200 kg/ha N, 240 kg/ha K 20 oraz 120 kg/ha P2O5. Nawozy fosforowe i potasowe wysiewano jesienią, nawozy azotowe w trzech dawkach w okresie wegetacji: wczesną wiosną, po kwitnieniu oraz przed opadem świętojańskim. Koszenie trawy wykonywano w miarę potrzeby wówczas, gdy wysokość jej przekraczała 15— 20 cm.
Zabiegi pielęgnacyjne, cięcie drzew i program ochrony roślin były dla wszystkich kombinacji jednakowe i wykonywano je zgodnie z har monogramem prac przewidzianych dla sadu intensywnego.
Czarny ugór utrzym ywano od wiosny do końca czerwca stosując u- prawki broną talerzową. W początkach lipca na poletkach kombinacji z roślinami okrywowym i w ysiew ano mieszankę o następującym skła dzie: łubin wąskolistny — 50 kg, peluszka — 20 kg, wyka siewna — 30 kg, gorczyca biała — 8 kg i bobik — 20 kg. Łącznie 128 kg mieszanki na 1 ha obsiewanej powierzchni.
W kombinacjach z chwastami od początku lipca nie wykonywano uprawek broną talerzową, pozwalając na swobodny porost chwastów.
Czarny ugór herbicydowy uzyskano przez opryskiwanie herbicydami: simazinem i gramoxone. W pierwszym roku doświadczenia zastosowano dawki: 8 kg/ha simazinu oraz 4 l/ha gramoxone w 1500 1 cieczy robo czej. W następnych latach, gdy ugór herbicydowy utrzym ywał się już w mniej zachwaszczonym stanie, zmniejszano corocznie dawki do: 4 kg/ha simazinu, a później gesatopu oraz 4 l/ha gramoxone.
Efekt działania kombinacji oceniano przez pomiary i obserwacje na stępujących czynników:
— plonu owoców — z każdego drzewa zbierano i ważono w szystkie owoce;
— procentowego udziału spadów w plonie ogólnym. Spod każdego drzewa zbierano przed zbiorami w szystkie owoce. Ilość tę dodawano do plonu zerwanego z drzew i od tej ilości obliczano procentowy udział spa dów;
— średniego ciężaru owoców — uzyskanego w w yniku przeliczenia losowo wybranej skrzynki owoców z każdego drzewa.
Te trzy kryteria oceny obejmowały w szystkie kombinacje doświadcze nia przez cały czas trwania badań.
Sporadycznie i tylko w niektórych kombinacjach wykonano ponadto: — w latach 1971 i 1972 zbiory plonu masy zielonej. Pomiary w y konano na poletkach kombinacji z całkowitym zadarnieniem, pasami m u rawy i roślinami okrywowymi. Na każdym poletku wyznaczano mikro- poletko o powierzchni 1 m2, z którego zbierano i ważono dokładnie po rost roślinny. Zebrany plon przeliczano w stosunku do zajętej powierz chni;
— zbiory prób gleby i liści (lipiec 1972) w celu oznaczenia zawartości podstawowych składników pokarmowych. Analizy wykonano według m e tod powszechnie stosowanych w stacjach chemiczno-rolniczych [23];
— porównanie w latach 1971 i 1972 intensywności wybarwienia ja błek w dniu zbioru owoców z tabelami barw opracowanymi przez An gielskie Towarzystwo Ogrodnicze. Do badań brano po 10 owoców losowo wybranych z ogólnego plonu kombinacji dla odmiany W ealthy i Reneta
Landsberska. Na podstawie tabeli barw opracowano 6-stopniową skalę do oceny postawowego zielonego koloru owoców. Stopień 1 oznaczał ko lor zielony — stopień 6 kolor żółty. Barw y przejściowe punktowano od 2 do 5.
Uzyskane w yniki w większości przypadków opracowano statystycz nie metodą pojedynczej lub wieloczynnikowej analizy wariancji [4].
C H A R A K T E R Y STY K A W A R U N K Ó W M ETEORO LOGICZNYCH I GLEBOW YCH
W a r u n k i m e t e o r o l o g i c z n e . W latach 1967— 1973 (tab. 1) zanotowano nieznaczne tylko odchylenia średniej rocznej temperatury poszczególnych lat od średniej w ieloletniej. Nie stwierdzono również występowania skrajnie niskich temperatur, które m ogłyby spowodować uszkodzenia mrozowe doświadczalnych drzew. N ie zanotowano również tak silnych wiosennych przymrozków, które m ogłyby całkowicie prze mrozić kw iaty jabłoni. W niektórych tylko latach obserwowano zredu kowanie kwiatów jabłoni, co nie miało jednak większego w pływ u na ogólny plon owoców.
Ilość opadów atmosferycznych w rozpatrywanych siedm iu latach w a hała się od 303 do 754 mm (tab. 1). Z w yjątkiem dwóch lat (1967 i 1969) średnie roczne sumy opadów kształtowały się w granicach średniej w ie loletniej. Analizując plony uzyskane w skrajnie różniących się pod w zglę dem opadów latach oraz w roku następnym nie stwierdzono zróżnico wanej reakcji drzew na (nietypowe ilości opadów (rys. 1).
- a b e 1 a 1 Ś r e d n ie r o c z n e te m p e r a tu r y c r a z sumy opadów a t m o s f e r y c z n y c h
w l a t a c h 1 967 - 1973 w ed łu g d anych S t a c j i M e te o r o lo g i c z n e j w P r z y b r o d z ie
The a v e r a g e y e a r te m p e r a t u r e s and sum o f p r e c i p i t a t i o n from 1 567 t o 19 7 3 a t t h e P r zy b ro d a E x p erim en t S t a t i o n Rok T em p era tu ry e>c T em p eratu re Opady P r e c i p i t a t i o n mm Y ear ś r e d n i a max m in mean 1967 7 , 1 3 1 , 3 - 1 1 , 7 7 5 4 ,2 1968 8 , 3 3 2 , 2 - 2 0 , 8 5 9 3 ,7 1969 7 , 1 3 3 ,5 - 2 2 , 7 3 0 3 ,8 19 7 0 7 , 5 3 1 , 6 - 2 5 , 2 4 7 4 ,2 1971 8 , 7 4 0 ,0 - 1 9 , 5 4 4 0 ,8 1972 8 , 5 3 3 ,3 - 1 6 , 2 4 3 0 ,9 1 973 8 , 4 3 1 ,5 - 1 7 , 5 5 1 9 ,8 â r e d n ia z 7 l a t 7 - y e a r mean 7 , 9 4 0 , 0 - 2 5 , 2 5 0 2 , 8 ś r e d n i a w i e l o l e t n i a M a n y-year mean 7 , 8 3 6 , 3 - 2 8 , 9 4 9 5 ,4
W a r u n k i g l e b o w e . Doświadczenie prowadzone na glebie, któ rą w części można zaliczyć do typu bielic oglejonych, w części do czar nych ziem. Na 15 ha objętych doświadczeniem w ystępowało dość silne zróżnicowanie pod względem składu mechanicznego i głębokości zalega nia gliny.
W warstwie ornej w ystępow ał przeważnie piasek gliniasty lekki. W podłożu glina zajmowała 64€/o powierzchni na głębokości do 50 cm, a 34% powierzchni — na głębokości od 50 do 100 cm. Na niew ielkim ob szarze (2%) w ystępow ał żwir na głębokości poniżej 100 cm. Teren sadu był zmeliorowany i lustro wody gruntowej utrzym ywało się na stałym poziomie 200 cm.
W Y N IK I
Przebadane system y uprawy gleby nie m iały istotnego w pływ u na plonowanie drzew odmiany W ealthy i Linda, a w yw arły zróżnicowany w p ływ na plony drzew odmiany Malinowa Oberlandzka i Reneta Lands berska (tab. 2).
Dla odmiany Malinowa Oberlandzka najkorzystniejszym system em uprawy gleby okazało się utrzym ywanie na przemian co 4 lata murawy i czarnego ugoru z chwastami co drugie międzyrzędzie, a pod drzewa m i pasów herbicydowych. Taki sam sposób zagospodarowania m iędzy- rzędzi, ale z pasami m urawy pod drzewami, okazał się dla tej odmiany najbardziej Niekorzystny. Pasy m urawy w międzyrzędziach drzew oraz pasy herbicydowe pod drzewami w płynęły na 11-procentową obniżkę plonowania, natomiast drzewa rosnące w całkowitym zadarnieniu plono w ały o 21% słabiej od drzew z kombinacji najlepszej. Różnica w plonie m iędzy kombinacją najlepszą a najgorszą w ynosiła u odmiany Malino wa Oberlandzka 46 kg z drzewa.
Dla odmiany Reneta Landsberska najlepszym system em uprawy g le by okazał się czarny ugór od wiosny do końca czerwca i chwasty w dru giej połowie lata w międzyrzędziach oraz pasy herbicydowe pod drze wami. Pasy murawy w międzyrzędziach drzew wraz z pasami herbicy dowym i pod drzewami jako metoda uprawy gleby w płynęły na 18-pro- centową obniżkę plonu. Całkowite zadam ienie sadu lub tylko pasów pod drzewami w yw ołało natomiast 20— 30-procentową obniżkę plonu z drzew. Różnica w plonowaniu między drzewami z kombinacji najlepszej a kom binacji o najniższym plonowaniu (murawa) wynosiła u odmiany Reneta Landsberska 45,5 kg z drzewa.
W przeprowadzonym doświadczeniu odmiany Reneta Landsberska oraz Malinowa Oberlandzka owocowały corocznie i z m niejszym i waha niami, a odmiany W ealthy i Linda przemiennie z dużą skalą rozpięto ści w plonach (rys. 2). System y uprawy gleby nie w płynęły na zmianę
rytm u plonowania zarówno odmian corocznie, jak i przemiennie owo cujących. Niemniej w latach obfitszego owocowania odmian przemiennie owocujących różnice m iędzy system am i uprawy zaznaczały się wyraź niej niż w latach słabszego ich plonowania.
T a b e l a 2 ś r e d n i e p lo n y j a b ł o n i /w kg na d r z e w o / w l a t a c h 1 9 6 7 -1 9 7 3 A v era g e y i e l d o f a p p l e s / k g p e r t r e e / i n t h e p e r i o d 1 9 6 7 -1 9 7 3 Odmiany V a r i e t i e s Kr No. K om binacje T r e a tm e n ts 'W ealthy L in d a b ia li nowa G b e r l. R e n e ta L a n d sb ersk a O b e r lä n d e r H im beer a p f e i L a n d sb er g e r R e n e t t e 1 mur. - p sw . 1 3 6 ,1 1 1 6 ,7 1 3 6 ,5 1 2 3 , 0 2 p m .,h e r b . - s w .s t . , h e r b . 1 5 9 ,4 1 3 5 ,7 1 5 2 ,9 1 2 6 ,5 3 m ur.+ 60 - p sw . + 60 1 3 2 , 6 1 0 7 ,0 1 4 9 ,3 1 0 7 ,6 4 mur. + 1 20 - p sw . + 120 1 3 5 ,0 1 1 2 ,2 1 4 2 ,7 1 2 1 ,1 5 c z . u . , r o ś l . , h e r b . - c l . c . , c o v . , h e r b . 1 5 1 ,7 1 4 3 ,5 1 5 3 ,4 1 4 0 ,0 6 c z . u . , c h w ., h e r b . - c l . c . , w e . , h e r b . 1 6 3 ,2 1 3 9 ,8 1 6 3 ,3 1 5 2 ,9 7 c z . u . , ch w .,p m . - c l . c . , w e . , s w . s t . 1 3 4 ,9 1 1 7 ,1 1 6 0 ,0 1 2 0 ,3 8 c z . u . , h e r b . - c l . c . , h e r b . 1 5 5 ,4 1 2 3 ,3 1 5 2 , 0 1 4 6 ,8 9 m u r . / c z . u . 4 l a t a , h e r b . - p s w . / c l . c . , w e . 4 y r s . , h e r b . 1 5 6 ,9 1 4 9 ,2 1 7 2 ,6 1 4 5 ,2 10 m u r . / c z . u . , 4 l a t a pm - p s w . / c l . c . ,w e . 4 y r s . , s w . s t . 1 4 2 ,8 1 1 3 ,7 1 2 6 ,2 1 1 4 ,3 1ПЙ a = 0 ,0 5 LSD n ie i s t o t . n o t s i g n . n i e i s t o t . n o t s i g n . 1 8 ,5 2 3 , 6 Ś r e d n ia d l a odm iany Łiean f o r v a r i e t y 1 4 6 ,8 1 2 5 , 8 1 5 0 ,9 1 2 9 ,8 1 - mur. - murawa p sw . - p erm an en t sv;ard
2 - p m ., h e r b . - p a s y murawy w m ię d z y r z ę d z ia c h , pod drzew am i p a sy h e r b ic y d o w e s w . s t . , h e r b . - sward s t r i p b etw een t h e ro w s, h e r b i c i d e s u n d er t r e e crow n s 3 - mur. + 60 - m uraw a,dodatkow e n a w o ż en ie 60 k g /h a N
psw . + 60 - p erm anent sward w it h a d d i t i o n a l f e r t i l i z a t i o n 60 k g /h a N
ц. - mur. + 1 20 - murawa, d odatkow e n a w o ż e n ie 120 k g /h a U
psw . + 120 - p erm anent sw ard w it h a d d i t i o n a l f e r t i l i z a t i o n 1 2 0 k g /h a К
5 - c z . u . , r o ś l . ,h e r b . - c z a r n y u g ó r z r o ś li n a m i okrywowymi w m ię d z y r z ę d z ia c h , pod drzewam i p a sy h e rb ic y d o w e
c l . с . , c o v ,h e r b . - c l e a n c u l t i v a t i o n w it h c o v e r c r o p , h e r b i c i d e s u n d er t r e e crowns 6 - c z . u . , c h w . , h e r b . - c z a r n y u g ó r z ch w a sta m i,w d r u g ie j p o ło w ie l a t a p a sy h e r b ic y d o w e ,
ja k 5 c l . c . , w e . , h e r b . - c l e a n c u l t i v a t i o n w it h w e e d s , h e r b i c i d e s , l i k e 5 7 - c z . u . , ch w .,p m . - c z a r n y u g o r ja k 6 , p od drzew am i p a sy murawy c l . с . , w e . , s w . s t . - c l e a n c u l t i v a t i o n l i k e 6 , u n d er t r e e cr o w n -sw a rd s t r i p s 8 - c z . u . , h e r b . - c z a r n y u g ó r h erb ic y d o w y c l . с . , h e r b . - h e r b i c i d e s c l e a n c u l t i v a t i o n
9 - m u r . / c z . u . 4 l a t a , h e r b . - co d r u g ie m ię d z y r z ę d z ie na p rze m ia n co 4 l a t a murawa o r a z c z a r n y u g ó r z c h w a sta m i, p cd drzewam i p a sy h er b ic y d o w e
p s w . / c l . c . , w e. 4 y r s . , h e r b . - sward e v e r y s e c o n d row w it h c l e a n c u l t i v a t i o n and w eed s c h a n g ed ea c h 4 y e a r s . H e r b ic i d e s u n d er t r e e crow n s
10 - m u r . / c z . u . , 4 l a t a pm - ja k 9» P ° d drzew am i p a s y murawy
p s w . / c l . с . , wo. 4 y r s . , s w . s t . - l i k e 9» sw ard s t r i p s u n d er t r e e cro w n s
Średnie plony dla 4 odmian wykazały (tab. 3), że największe owo cowanie uzyskano z drzew rosnących na poletkach z częściowym zadar- nieniem międzyrzędzi i pasami herbicydowym i pod drzewami
(kombi-R ys. 2. W p ływ sy stem ó w u p raw y gleb y na ry tm ik ę p lo n o w a n ia jab łon i
1 — m u r a w a , 2 — p a s y m u w w y w m ię d z y r z ę d z ia c h , h e r b ic y d y p o d d r z e w a m i, 3 — c z a r n y u g ó r z c h w a s t a m i
T h e in flu e n c e o f soil m a n a g em en t on th e rh yth m o f b earin g o f ap p le trees
1— p e r m a n e n t s w a r d , 2 — s w a r d s tr ip b e t w e e n t h e r o w s, h e b ic id e s u n d e r t r e e c r o w n s , 3 — c l e a n c u lt i v a t io n a n d w e e d s
nacja 9). Najniższe plony zebrano z drzew rosnących w całkowitym za- darnieniu (kombinacja 3). Różnicy tej nie zniwelowało naw et dość w y sokie (120 kg/ha) dodatkowe nawożenie azotowe.
Ogólnie należy stwierdzić, że kombinacje, w których stosowano her bicydy, znalazły się w grupie lepiej plonujących (średnia 149,4 kg), a kombinacje, w których nie używano herbicydów, stanowiły grupę sła biej plonującą (średnia 127,9 kg).
Metoda uprawy gleby polegająca na utrzymaniu pasów m urawy w międzyrzędziach oraz ugoru herbicydowego pod koronami drzew (kom binacja 2) była wprawdzie najgorsza w grupie herbicydowej (tab. 3), ale za to najkorzystniejsza wśród kombinacji z zadarnieniem. Średnie plony z drzew tej kombinacji były tylko o 7,9% niższe od plonów z drzew kombinacji najlepszej i różnica ta nie została statystycznie udowodniona. Pasy m urawy w międzyrzędziach i ugór herbicydowy pod drzewami (kombinacja 2) okazały się natomiast zdecydowanie lepszym system em utrzymanie gleby w sadzie niż całkowite zadarnienie. Różnica w plono waniu wynosiła 14,8 kg na drzewo i była statystycznie istotna.
Spośród kombinacji herbicydowych pasy m urawy w międzyrzędziach i pasy herbicydowe pod drzewami wydają się być metodą najłatw iej szą i najtańszą w prowadzeniu i dlatego należy ją bardziej polecać do praktyki niż m etodę stosowaną w kombinacji 9, polegającą na utrzy maniu co drugiego międzyrzędzia w m urawie i czarnym ugorze i stoso waniu herbicydów pod drzewami, z której to uzyskano najwyższe plony
System uprawy gleby nie w yw arł istotnego w pływ u na średni ciężar owocu u badanych odmian (tab. 4) ani na ilość spadów z drzew (tab. 5). Stwierdzono jedynie zróżnicowanie w średnich plonach między odmia nami (tab. 2). T a b e l a 3 E ie k ty w n o ść system ów uprawy g le b y w s a d z ie n a p o d s t a w ie ś r e d n ie g o s i e d m i o l e t n i e g o p lo n u c z t e r e c h odm ian j a b ł o n i E f f e c t i v e n e s s o f s o i l m anagement s y s t e m s o f t h e o r c h a r d , e s t im a t e d o f t h e b a s i s o f s e v e n - y e a r mean y i e l d o f 4 a p p le v a r i e t i e s K om b in acje T r e a tm e n ts ś r e d n i p lo n d l a 4 odm ian w l a t a c h 1 9 6 7 -1 9 7 3 Mean y i e l d f o r 4 v a r i e t i e s f o r 1 9 6 7 -1 9 7 3 k g % 9 m u r . / c z . u . 4 l a t a , h e r b . - p s w . / c l . c . ,w e,,4 y r s . h e r b . 1 5 6 , 1 ai* 1 0 0 5 c z . u . , c h w . , h e r b . - c l . c . , w e .h e r b . 1 5 5 ,0 »2 9 9 , 3 5 c z . u . , r o ś l . ,h e r b . т c l . c . c o v . , h e r b . 1 4 7 ,2 e 3 bl 9 4 ,3 8 c z . u , , h e r b . - c l . c . , h e r b . 1 4 4 ,7 V 2 9 2 , 7 2 p n . , h e r b . - s w . s t . , h e r b . 1 4 3 ,8 V j 9 2 ,1 n! c z . u , , c h w . , pin. - c l . c . , w e . , s w . s t . 1 3 3 ,5 V i 8 5 , 5 1 mur. - p s*’. 1 2 9 , 0 ° 2 8 2 , 6 4 m ur. + 1 20 - psv/. + 1 20 1 2 8 ,1 ° 3 8 2 , 1 10 m u r . / c z . u . , 4 l a t a pm - p s w . / c l . c . , w e. 4 y r s . , s w . s t . 1 2 4 ,6 7 9 , 8 3 m ur. + 6 0 - p sw . + 6 0 1 2 4 ,5 ° 5 7 9 ,7 a = 0 ,0 5 LSD 1 3 ,7 5 Ś r e d n ia d l a k o m b in a c ji z h e r b ic y d a m i Mean f o r t r e a t m e n t s w it h h a b i c i d e s Nr - N o. 9 , 6 , 5 , 8 , 2 1 4 9 ,4 1 0 0 Ś r e d n ia d l a k o m b in a c j i b e z h e r b ic y d ó w Mean f o r t r e a t m e n t s w it h o u t h e r b i c i d e s Nr - N o. 7 , 1 , 4 , 1 0 , 3 1 2 7 ,9 8 5 , 6 W yn ik i o z n a c z o n e ty m i samymi l i t e r a m i n i e r ó ż n i ą s i ę i s t o t n i e p r z y p o z io m ie a = 0 ,0 5 R e s u l t s d e n o te d w it h t h e same l e t t e r s do n o t d i f f e r s i g n i f i c a n t l y a t t h e l e v e l o f &=0»05
Najwyraźniejszy w pływ system ów uprawy gleby zaznaczył się w in tensywności zabarwienia owoców. Na owocach z drzew rosnących w mu rawie dominował bardziej kolor żółty w porównaniu do mniej wybar- wionych owoców zebranych na poletkach z czarnym ugorem.
W kombinacjach z herbicydami najefektowniejsze w ybarw ienie owo ców zauważono na poletkach: pasy murawy w międzyrzędziach i pasy herbicydowe pod drzewami (tab. 6).
Po 6 latach stosowania zróżnicowanych system ów uprawy gleby nie stwierdzono różnic w zawartości azotu, fosforu i potasu w liściach jed norocznych przyrostów. Wykazano, że zawartość fosforu i potasu kształ towała się na poziomie optymalnym, a azotu na poziomie wysokim (tab. 7), co potwierdziły obserwacje w yglądu drzew, koloru liści i w iel kości owoców.
Zawartość składników pokarmowych w glebie była zróżnicowana za leżnie od miejsca pobrania prób (międzyrzędzia, pod koronami drzew) oraz częściowo od system u uprawy gleby. W międzyrzędziach sadu była ona na ogół wyższa niż pod koronami drzew, gdzie stwierdzono w nie których kombinacjach nawet niski poziom fosforu. Odwrotnie przed stawiała się sprawa procentowej zawartości próchnicy. Poziom jej był w yższy pod koronami drzew niż w międzyrzędziach.
T a b e l a 4 Ś r e d n i c i ę ż a r je d n e g o owocu -a l a t a c h 1 9 0 7 -1 9 7 5 / g / A v era g e w e ig h t o f one f r u i t on t h e p e r i o d 1 9 5 7 -1 9 7 3 / i n g / [ Odra, any V a r i e t i e s K om b in acje T r e a tm e n ts W e a lth y L in d a MsJLinowa O b er la n d z k a O b er lä n d e r I lim o e e r a p f e l R e n e ta L a n d sb ersk a L a n d sb e r g e r R e n e t t e 1 m ur. - psvr-. 1 2 4 ,2 1 1 4 5 ,7 5 1 4 0 ,6 8 1 4 9 ,3 8 2 p m ., h e r b . - gw. s t . , h e r b . 1 1 8 ,1 9 1 5 1 ,3 3 1 7 2 ,6 1 1 4 7 ,8 3 3 mur. + 6 0 - p sw . + 60 1 2 1 , 6.S 1 4 7 ,6 9 1 4 5 V69 1 4 7 ,3 9 4 m ur, + 1 20 - pcv/e + 120 1 1 8 ,8 5 1 5 3 ,8 5 1 4 6 ,2 0 1 4 1 ,5 3 5 C2..U. , r o ś l . j h e r b . - c l . c e , c o v . , h e r b . 1 2 4 ,7 5 1 5 1 ,7 8 1 4 1 ,2 2 1 4 8 ,2 4 6 c z . u . jCiiw. ,h e r b . - c l . c . ,w a . ,c h e r b . 1 2 .1 ,1 9 1 5 6 .4 4 1 4 3 ,4 9 1 4 5 ,0 1 7 c z . u . , c h w . , p m . - c l . c . , w e . , s w » s t . 1 2 0 ,7 4 1 4 5 ,7 7 1 3 9 ,7 8 1 5 3 ,3 7 8 C7..U. ,L e r b , - c l . c . , h e r b . 1 1 9 ,5 3 1 4 3 ,9 5 1 5 0 ,4 8 1 4 6 ,5 7 9 m u r . / c c . u . 4 l a t a , h o r b . - p s w . / c l . c . , w e. 4 y r s . , h e r b . 1 2 0 ,9 3 1 4 3 ,8 9 1 4 3 ,2 2 1 4 4 ,2 5 10 n u r . /c l, u.. , 4 l a t a pm - p s v / . / c l . c . ,w e . 4 y r c « , s w . a t . 1 1 8 ,3 6 1 8 4 ,5 4 1 4 2 ,9 2 1 5 5 ,9 4 R ó ń n ic e m ię d z y k o m b in a cja m i n i e i s t o t n e D i f f e r e n c e s b e tw e e n t h e t r e a t m e n t s n o t s i g n i f i c a n t i
System uprawy nie w yw arł zbyt dużego w pływ u na zróżnicowanie zawartości próchnicy pod koronami drzew, ale miał dość znaczny w pływ na jej zawartość między rzędami drzew (tab. 7). Najwyższy poziom próch nicy stwierdzono na poletkach całkowicie zadarnionych, najniższy — w czarnym ugorze herbicydowym. Metoda uprawy polegająca na utrzym y waniu pasów murawy w międzyrzędziach, a ugoru herbicydowego pod drzewami była pod względem zawartości próchnicy na trzecim miejscu
po murawie i roślinach okrywowych. Różnice zostały statystycznie udo wodnione (tab. 7).
T a b e l a 5
Ś r e d n i p r o c e n to w y u d z i a ł spadów w p l o n i e ogóln ym j a b łe k The p r e - h a r v e s t f r u i t d rop i n p e r c e n t o f t o t a l y i e l d o f a p p le s Odmiany V a r i e t i e s K om binacje T r e a tm e n ts W ea lth y L in d a M alinow a O b e r l. O b e r lä n d e r H im b e e r a p fe l R e n e ta L a n d sb e rsk a L a n d sb e r g e r R e n e t t e 1 mur. - p sw . 2 1 ,9 1 9 ,1 2 4 ,2 1 4 ,6 2 p m .,h e r b . - s w . s t . , h e r b . 2 3 ,2 2 4 ,1 2 8 ,3 1 6 ,8 3 mur. + 6 0 - p sw . + 60 2 2 ,3 1 8 ,8 2 3 , 2 1 5 , 0 4 mur. + 12 0 - p sw . + 1 2 0 2 3 ,5 1 7 ,3 2 5 , 4 1 5 ,8 5 c z . u . , r o s l . , h e r b . - c l . c . , c o v . , h e r b . 2 6 ,5 2 4 ,1 2 7 ,4 1 6 ,4 6 c z . u . , c h w . , h e r b . - c l . c . , w e . , h e r b . 2 0 ,3 1 7 , 4 2 6 ,6 1 5 ,3 7 c z . u . , c h w . , p m . - c l . c . , w e , . s w . s t . 2 2 ,7 1 7 ,6 2 5 ,2 1 5 ,3 8 c z . u . , h e r b . - c l . c . , h e r b . 2 5 ,9 1 9 ,8 2 5 ,6 1 7 ,8 9 m u r . / c z . u . 4 l a t a , h e r b . - p s w . / c l . c . , w e. 4 y r s . , h e r b . 2 4 ,1 2 2 ,7 2 6 ,2 1 5 ,9 10 m u r . / c z . u . , 4 l a t a pm. - p s w . / c l . c . , w e. 4 y r s . ,S W . S t . 2 0 ,7 1 7 ,1 2 2 ,9 1 4 ,3 R ó ż n ic e m ię d z y k o m b in a cja m i n i e i s t o t n e D i f f e r e n c e s b etw e e n t r e a t m e n t s n o t s i g n i f i c a n t Ś r e d n io d l a odm ian Y.ean f o r v a r i e t i e s 2 3 ,1 1 9 , 8 2 5 ,5 1 5 ,7 Ś r e d n i p lo n z 1 drzev.a w kg / t a o . 2 / L'ean y i e l d / k g p e r t r e e / 1 4 6 ,8 1 2 5 , 8 1 5 0 ,9 1 2 9 ,8 h z e v z y w is u y z e b r a n y p lo n z 1 d rzew a w kg A c tu a l y i e l d p ic k e d up from t r e e i n Y.-r 1 1 2 ,9 1 0 0 ,9 1 1 2 ,4 1 0 9 ,4
Na tle zróżnicowanej zawartości próchnicy w międzyrzędziach cieka w ie przedstawiały się plony masy zielonej zebranej w niektórych kombi nacjach (tab. 8). Na poletkach z całkowitym zadarnieniem skoszono i po zostawiono około 35 ton masy zielonej. Pasy m urawy m iędzy drzewami wyprodukowały o około 55% niższy plon, ale najmniej masy zielonej do starczyły w ysiew ane w lipcu rośliny okrywowe (9% w porównaniu do murawy). W kombinacji czarny ugór z chwastami w latach 1969 i 1970
zebrano plon masy zielonej zbliżony do plonu roślin okrywowych (dane nie przytoczone w tabeli). W latach 1971 i 1972 chwasty wyrastały jedy nie jako pojedyncze okazy, w związku z tym nie przeprowadzono zbioru prób.
T a b e l a 6
Wpływ sy stem ó w uprawy g le b y n a s t o p i e ń w y b a r w ie n ia owoców / s k a l a : 1 - z i e l o n y ; 6 - ż ó ł t y / E f f e c t o f s o i l managem ent s y s t e m s on f r u i t c o l o u r in g / s c a l e : 1 - g r e e n ; 6 - y i e l l o w / K om b in acje Odmiany V a r i e t i e s i l a t a and y e a r s T r e a tm e n ts R e n e ta L a n d sb e rsk a L a n d sb e r g e r R e n e t t e W ea lth y 1 9 7 1 1 9 7 2 1 9 7 1 1 9 7 2 1 mur. - p sw . 4 , 6 3 , 9 8 3 , 4 2 , 8 6 2 p m .t lxerb . - 3w .s t . , h e r b . 4 . 1 2 ,5 8 З Д 2 ,5 5 5 c z . u . , r o ś l . , h e r b . - c l . c . , c o v . h e r b . 4 , 0 3 , 5 5 3 , 0 2 ,5 0 6 c z . u . , c h w . , h e r b . - c l . c . , w e . , h e r b . 3 , 4 3 , 3 5 2 , 6 1 , 9 9 8 c z . u . , h e r b . - c l . c . , h e r b . 2 , 6 3 , 0 2 2 , 3 1 , 9 6 ^ a = 0 , 0 5 LSD 0 , 9 5 0 , 4 6 n i e i s t o t . n o t s i g n . 0 , 4 7 D Y S K U S JA I PRZEG LĄD LIT ER A T U R Y
Piśm iennictwo omawiające w pływ system ów uprawy gleby na wzrost i plonowanie drzew owocowych zarówno w sadach młodych, jak i owo cujących jest w całym św iecie bardzo liczne. Najwartościowszym i pozy cjami dla prezentowanego opracowania wydają się być przede w szystkim w yniki doświadczeń przeprowadzonych w Polsce, uzupełnione wybra nymi, współczesnym i pozycjami z literatury zagranicznej. Z tych w zglę dów porównanie uzyskanych w yników badań przeprowadzone zostanie głów nie z wynikam i doświadczeń wykonanych w kraju.
W latach 1958 - 1963 przeprowadzono w Przybrodzie koło Poznania doświadczenie nad w pływ em 10 różnych system ów uprawy gleby na plonowanie drzew jabłoni w sadzie wchodzącym w owocowanie [35]. Autorzy wykazali, że w warunkach W ielkopolski najlepszym system em uprawy gleby w młodym sadzie było utrzym anie czarnego ugoru z roś linam i okrywow ym i w międzyrzędziach sadu w drugiej połowie lata, a pod drzewami — pasów wolnych od chwastów.
Najniższe plony w tym doświadczeniu uzyskano z kombinacji, w któ rej w międzyrzędziach uprawiano warzywa. Połodozmian warzywny w y wołał 20-procentową obniżkę plonu drzew, a uprawiane w sadzie warzy wa dawały również od 13 do 77% niższy plon niż w warunkach poło w y ch [35]. Całkowite zadarnienie sadu w płynęło na 14-procentowy spa dek plonu w porównaniu z czarnym ugorem z roślinami okrywowym i.
T a b e l a 7
Z aw arto ść sk ład n ik ó w pckaimov/ych / I r ó b y z e b ra n e w l i p c u 1972 ro k u / C o n te n t o f n u t r i e n t e le m e n ts / S o n p l e s ta k e n i n J u l y 1 9 72/ Kom binacjo T r e a t jw n t s Z aw arto:^ w l i ś c i a c h W ,> Ü. Ш. C o n ten t o f l e a v e s in p e r c e n t o f tfry m a tte r Z a w a rto ść w g l e b i e C o n te n t i n s o i l pod k oron am i drzew
u n d er t r e e crow ns w m ię d z y r z ę d z ia c h b etw ee n t h e row s 1 r 2 o5 K2 0 i PK mg/ICO g p r ó c h n ic a humus % pH m g/100 g p r ó c h n i c a humus % P2 ° 5 k2o ? 2 ° 5 к2о 1 mur. - psw . 2 , 44 a 0 ,5 6 1 ,9 5 b j ъ --- 1________ 5 , 0 - 0 , 1 3 С 1 9 , 6 6 с 1 ,4 6 5 , 4 1 0 ,5 7 с 2 8 ,2 5 b 1 ,3 8 2 pm. , he r b . - sw . s t . , he r b . 2 ,4 4 a 0 , 5 7 j 2 , 0 0 b ! b 1 4 , 9 9 , 5 9 d 1 6 ,1 2 с 1 .5 5 5 , 5 1 2 ,0 5 с 3 1 ,1 0 b 1 , 1 6 5 )G U J \ -1 liO - pcv/.-r 60 2 ,4 4 a 0 , 5 6 0 1 , 9 9 b 4 , 9 i 9 , 5 9 d 1 5 ,8 5 с 1 ,3 9 4 , 8 1 4 ,2 2 с 2 6 ,5 0 b 1 , 2 3 6 c : ' ,,u ., chw. ,h e r b . с] . о . ,v;e. ,h e r b . 2 ,5 1 a 0 , 5 6 b 2 ,0 5 b 5 , 0 1 1 ,4 7 с 1 5 ,5 1 с 1 ,5 0 5 , 7 1 3 ,8 1 с 3 0 ,8 1 b 1 ,1 0 8 c ü . u . , h e r b . - c l . c . , h e r b . 2 , 5 0 a C, 56 b 2 ,0 7 b 4 , 7 6 , ;>0 d 1 4 ,5 0 с 1 ,5 4 5 , 1 1 0 ,2 8 с 2 8 ,9 6 b 0 , 9 4 N T o l l ł ‘ a r. 0, 05 LSD n i e i s t o t n e n e t s i g n i f i c a n t n i e i s t o t n e n o t s i g n i f i c a n t n i e i s t o t n e n o t s i g n i f i c a n t 0 ,1 9 3
L i t e r a c i o zn a c z o n o o cen ę poziom u z a w a i'to â c i v: poi-iV-.noniu z lic z b a m i g r a n ic z n y m i / 1 7 / « L ió c ie : a - w y s o k i, b - o p ty m a ln y , с - n i s k i . G leb a : a - d o b r a , b - czasow o w y so k a , с - u m iarkow ana, d - n is k a .
L e t t e r i n d i c a t e c o n t e n t o f n u t r i e n t s com p aret t o st;m d a r d / 1 7 / . L e a v e s: a - h ig h , b - s a t i s f a c t o r y , c - lo w . S o i l : a - g o o d , b - te m p o r a r ily g o o d , с - s a t i s f a c t o r y , d - low g o in g t o d e f i c i e n c y . H o łu b o w ic z , J. W ie r s z y łł o w sk i, H . G a li ń s k a
W yniki te były zgodne z danymi uzyskanym i przez P i e n i ą ż k a i wsp.. [25] oraz S o c z k a [31] w rejonie centralnej Polski, K ł o s s o w s k i e - go, G r u s z e w s k i e j i M r o z a [14] w okolicach Łodzi oraz Z a~ l i w s k i e g o i K o r s a k [37] w wojew ództw ie lubelskim. T a b e l a 8 П о п mo.zy z i e l o n e j w q /h a G reen m a t t e r y i e l d i n q /h a K om b in acje T r e a tm e n ts L a ta - Y ea rs 1 9 7 1 1 9 7 2 с / h a 70 q /h a 11 % 1 mur. - p sw . 3 47 » 2 100 3 4 2 , 5 100 2 p m ., h e r b . - s w . s t . , h e r b . 1 5 5 ,2 43, 8 1 5 4 ,8 4 5 ,2 5 c z . u . , r o ś l . h e r b ? * - c l . с . , c o v .,h e r b „ 3 1 , 9 9 , 2 3 1 , 2 9 , 1 * Ś r e d n i sum aryczn y z b ió r z 8 pokosów
Mean sum o f e i c h t c u t t i n g s o f g r a s s
* * W k o m b in a c j i c z a r n y u ^ ć r z c h w a sta m i, p o r o s t cL w ajtow b y ł b a rd zo s ł a b y , zrezygn ow an o v /ię c z e z b io r u p rób
I n t h e t r e a t m e n t , o f c l e a n c u l t i v a t i o n and w eed s u n d er t r e e crow n s s a m p lin g d id n o t t a k e p la c e b e c a u s e Qf g e r m in a t io n o f fe w w e ed s o n ly
Dziś w ydaje się oczywiste, że w młodym sadzie jabłoniowym na wzrost i wczesne plonowanie drzew najistotniejszy w pływ ma pozbawienie drzew konkurencji o wodę i składniki pokarmowe. Badania C o c k e r a [2], H o l l o w a y [11] oraz W h i t e ' a i H o l l o w a y a [34] wykazały, że znacznie lepsze efekty daje utrzymanie czarnego ugoru herbicydowego niż utrzym anie czarnego ugoru mechanicznego. Uszkodzenie korzeni w yw ołane przez narzędzia uprawowe, jak również zachwaszczenie pasów pod drzewami w yw ołują nie tylko natychm iastowe ujem ne skutki, ale trwają przez następne lata i są trudne do usunięcia nawet lepszą agro- techniką czy wyższym nawożeniem.
Odmiennie współzależności te układają się w sadach starszych, bę dących już w pełni owocowania.
Doświadczenia K ł o s s o w s k i e g o i C e g ł o w s k i e g o [13] prze prowadzone na 20- i 40-letnich drzewach Antonówki w ykazały, że m u rawa była system em pielęgnowania gleby równorzędnym czarnemu ugo rowi z roślinami okrywowym i. W yniki te były zgodne z danymi С o 11 i- s o n a [13], który wykazał, że w stanie Now y Jork murawa była tak samo dobrym system em uprawy gleby w 20-letnim sadzie jabłonio wym , jak czarny ugór z roślinami okrywowymi. Według R o g e r s a
i wsp. [28] w ieloletnie zadarnienie gleby w 30-letnim sadzie jabłonio wym w Anglii dało lepsze wyniki niż uprawa drzew w czarnym ugorze. Podobne w yniki uzyskała A d r i a n o w a [1], z tym że w jej warun kach koszenie trawy i pozostawienie w sadzie w form ie ściółki wraz z wysokim nawożeniem dało spośród wszystkich kombinacji najlepsze efekty.
Według R u b s t o w e j [29] plon drzew uprawianych w murawie był o 10,8%) w yższy niż z czarnego ugoru.
Według G r e e n h a m a i W h i t e ’ a [8] natężenie konkurencji o wo dę i składniki pokarmowe w murawie zależało od siły wzrostu trawy i wpływ ało na plonowanie sadu przez pierwsze 12 lat. Najbardziej kon- kurecyjną murawą była monokultura rajgrasu angielskiego Lolium pe- renne, a najmniej — swobodny porost traw i chwastów.
L i t o w c z e n k o [21] dowiódł również, że murawa jest najtańszą metodą utrzymania gleby w sadzie, zapewnia utrzymanie dobrej struk tury, wzrost plonu i zabezpiecza przed utratą żyzności gleby w porów naniu z czarnym ugorem, który może być polecany jedynie dla rejonu o niskiej ilości opadów.
E n g e l [5] w swoich badaniach wykazał jednak, że koszenie tra wy i zostawianie jej w sadzie nie ma w ielkiego w pływ u na ogólny de ficyt wody na poziomie 40 cm pod murawą zarówno w suchym, jak mokrym roku. Ten niekorzystny w p ływ może być zniwelow any przez wprowadzenie pod drzewami 1,5-metrowych pasów herbicydowych. Je szcze lepsze w yniki dawało ściółkowanie tych pasów koszoną trawą lub nawet posiekanymi na drobno gałęziami drzew.
Dla sadów owocujących w okolicach Poznania, gdzie średnia w ielo letnia temperatura roku wynosi 8°C, a średnia roczna suma opadów 503 mm (tab. 1), całkowite zadarnienie sadu w pływ ało ujemnie na plo nowanie 17— 23-letnich jabłoni (tab. 3). Wyraźnie lepsze plony zebrano z drzew, które rosły na poletkach, gdzie zastosowano herbicydy zarów no w formie pasów pod drzewami, jak całkowitego herbicydowego u- goru.
W grupie lepszych (herbicydowych) metod uprawy znalazła się, ja ko jedyna z murawą, kombinacja: pasy m urawy w międzyrzędziach i pasy herbicydowe pod koronami drzew. Drzewa tej kombinacji plono wały tylko o 7,9°/o słabiej od drzew kombinacji najlepszej. Różnica ta wynosiła około 12 kg na drzewo. Rozpatrując 5 najlepszych metod u- prawy, m iędzy którymi nie stwierdzono statystycznie istotnej różnicy w plonowaniu, należy stwierdzić, że najłatwiejsza w prowadzeniu i naj- ekonomiczniejsza w warunkach Przybrody była kombinacja: pasy m u rawy w międzyrzędziach z pasami herbicydowym i pod drzewami.
Pogląd taki jest zgodny z wnioskami G o u r l e y a [6], S p r u i t a [32] i P e e r b o o m s a [27]. O dodatnim w p ływ ie herbicydów na
zm.niej-szenie konkurencji o wodę i składniki pokarmowe, jakość owoców, zm niej szenie ryzyka uszkodzeń mrozowych, lepszej penetracji system u korze niowego donosił również ostatnio H o a r e [10].
Metoda utrzymania gleby za pomocą zadarnienia wąskich pasów m urawy w międzyrzędziach i ugoru herbicydowego pod koronami drzew w ydaje się niwelować ujem ne cechy obu tych system ów potęgując do datni w pływ na plonowanie drzew.
Pasy m urawy wpływ ają nieznacznie na obniżenie plonu, ale ułat wiają poruszanie się po sadzie w okresie dużego nawilgocenia gleby. Ten system utrzymania gleby polepsza wybarw ienie owoców [24], wzbo gaca glebę w związki próchniczne [26], zapobiega erozji [18], niw eluje ujem ny w pływ niskich temperatur na wzrost korzeni i skład mikro flory [12, 33, 21], utrzym uje właściwą żyzność gleby [21] i odpowiednie jej właściwości fizyczne [18]. Z kolei pasy herbicydowe pod drzewami zmniejszają konkurencję o wodę i składniki pokarmowe [22, 20] oraz zmniejszają ryzyko zarówno uszkodzeń mechanicznych, jak i przez gry zonie [9]. S ł o w i k [30] stwierdził, że w pasach m urawy korzenie ukła dają się wzdłuż brzegu m urawy i w ten sposób zostaje eliminowany w pływ murawy na wzrost i rozprzestrzenianie się system u korzeniowego.
Względy te przemawiają za tym, aby w starszych owocujących sa dach z grupy najlepszych kombinacji wybrać do powszechnego stoso wania pasy m urawy w międzyrzędziach sadu, a pasy herbicydowe pod koronami drzew.
Siedm ioletnie w yniki * przeprowadzonych w Przybrodzie badań nie wykazały zbyt dużego zróżnicowania m iędzy kombinacjami w zawar tości składników pokarmowych w glebie (0— 20 cm) i w liściach jedno rocznych przyrostów (tab. 7). Jest to zgodne z wynikam i D u l i u m i D a l b o r o [3] oraz G r e e n h a m a [7].
W e l l e r [3] omawiając w yniki 10-letnich doświadczeń z azotowym nawożeniem drzew wykazał, że zawartość azotanów, jak również sto pień mineralizacji składników pokarmowych zależały nie tylko od ilo ści dostarczonego azotu i terminu stosowania nawozów, ale również od struktury gleby, metod uprawy w sadzie i warunków atmosferycznych. Stopień natężenia procesów mineralizacji był zw ykle większy w mura w ie niż w czarnym ugorze. Zawartość azotanów była najwyższa w sta rej, ściółkowanej przez koszenie murawie, mniejsza w czarnym ugorze i w murawie, z której zbierano skoszoną trawę, a najmniejsza w świeżo założonej murawie, zwłaszcza jeśli przed założeniem sadu gleba była uboga w próchnicę. Mimo wysokiej zawartości azotanów pod starą m u rawą liście drzew rosnących w niej m iały zw ykle niski poziom azotu. Według autorów było to związane z silną konkurencją o azot korzeni traw i chwastów w w arstwie do 15 cm, w której tych azotanów było najwięcej. W wyniku procesów zachodzących w glebie gromadziło się pod murawą dwukrotnie więcej azotanów niż w czarnym ugorze.
W N IO SK I
1. Przeprowadzone w latach 1967— 1973 doświadczenia z system a mi uprawy gleby w sadzie RZD Przybroda koło Poznania wykazały ich istotny w pływ na plonowanie 17- do 24-letnich jabłoni.
2. Najwyższe plony uzyskano przy metodach uprawy gleby z za stosowaniem herbicydów. Najniższe — przy metodach całkowitego za- darnienia mimo częstego koszenia i dodatkowego nawożenia murawy.
3. Najbardziej racjonalną metodą uprawy gleby w starszych sadach jabłoniowych okazały się pasy murawy w międzyrzędziach sadu oraz pasy herbicydowe pod koronami drzew.
4. Przebadane system y uprawy gleby nie m iały większego w pływ u na zawartość składników pokarmowych w glebie i w liściach drzew, na zmianę rytm iki owocowania badanych odmian, na średni ciężar owoców oraz procent spadów przed zbiorami. Zaznaczył się natomiast dodatni w p ływ m urawy na lepsze w ybarw ienie owoców.
LIT E R A T U R A
[1] A d r i a n o w a G. P.: T he u tiliza tio n of so il and le a f d iagn osis to d eterm in e th e m in eral nutrition of appe trees grow n u n der d ifferen t soil m an agem en t. W iestn ik siel.-ch o z. N au k i K azach stan a 16, 1973, 4, 78— 83.
[2] C o o k e r E. G.: R oot d ev elo p m en t o f ap p le trees in grass and clean c u l tivation . J. H ort. S ei. 34, 1959, 111— 121.
[3] D u 11 u m N., D a l b o r о S.: M anurial tria ls w ith a p lle trees. Tidsskr. PLA , 60, 1956, 369— 485 (A bstract in H. A. 27 no 2149).
[4] E l a n d t R.: S ta ty sty k a m atem atyczn a w za sto so w a n iu do d o św ia d cza ln ic
tw a roln iczego. W arszaw a 1964, PW N, s. 595.
[5] E n g e l G.: The e ffe c t of soil m a n a g em en t on the m o istu re reg im e of the soil in th e a lle y s and tree row s during th e yea rs 1967— 1969 in th e trial orchard at K lein -A lten d o rf. E rw erbsobstbau, 13/10, 1971, 161— 163.
[6] G o u r l e y J. H., H o w l e t t F. S.: M odern fru it production. N e w Y ork
1949.
[7] G r e e n h a m D. W. P.: A lo n g term m an u rial trial on d esert apple trees. J. H ort. Sei. 40, 1965, 213— 35.
[8] G r e e n h a m D. W. P., W h i t e G. C.: E ffe c t of sw ard com p osition on
grow th and cropping of ap p les. A nn. Rep. E ast M all. R es. Sta. for 1965. 1966, 135— 141.
[9] G r e e n h a m D. W. P., W i t h e G. C.: T he e ffe c t o f grass sw ard, straw
m u lch and cu ltiv a tio n on L a x to n ’s supper ap p le trees. A nn. R ep. E ast M ai lin g Res. Sta. for 1967. 1968, 121— 128.
[10] H o a r e E. R., C a r y P. R.: O ver 20 y ea rs of n o n -c u ltiv a tio n o f a block of citrus and the lesso n s to be lea rn t from it for other crops. Proc. X IX Int. H ort. Congr. W arszaw a, IB, 1974, 506.
-nuron on som e fru it p lants. Proc. B rit. W eed C ontrol Conf. 2, I960, 367— — 371.
[12] K i r j a n o w I. G.: S o il tem p eratu re under d ifferen t m eth od s of soil m a
n agem en t. S ad o w o d stw o 1, 1973, 20.
[13] K ł o s s o w s k i W. , C e g ł o w s k i S. M.: S tu d ia nad w p ły w e m różnych s y s tem ó w p ielęg n o w a n ia g leb y na o w o co w a n ie starych d rzew ja b ło n i odm iany A n - ton ów k a. P race Inst. Sad. 5, 1961, 29—52
[14] K ł o s o w s к i W. , G r u s z e w s k a М. , M r ó z H.: W p ły w różn ych s y
stem ó w p ielęg n o w a n ia g leb y na w zro st i o w o c o w a n ie ja b ło n i k a rło w y ch . P race Inst. Sad. 1962, 6, 51— 60.
[15] K ł o s s o w s k i W.: W p ły w m u ra w y i czarnego ugoru na zaw artość sk ła d n ik ó w p ok arm ow ych w g leb ie i liśc ia c h jab łon i. R ocz. N au k roi. Ser. A , 94, 1968, 641— 651.
[16] K ł o s s o w s k i W.: B ad an ia nad p rzyd atn ością różnych m iesza n ek tra w z m o ty lk o w y m i do u p raw y w sadzie. P race Inst. Sad. 1969, 13, 10Q— 109.
[17] K ł o s s o w s k i W.: N a w o żen ie roślin sad ow n iczych . PW R iL, W arszaw a
1972.
[18] K r a m e r S., S t ö r t z e r M. , S t ö r t z e r T.: K leeg ra sk il— M ulch—V e r
fa h ren zur B o d en p fleg e im O bstbau. G artenbau, 19(3), 1972, 65— 66.
[19] K r a m e r S., S t ö r t z e r M. , S t ö r t z e r T.: S tu d ies on p artial m u lch in g
w ith a c lo v e r -g r a ss m ix tu re. II. T h e e ffe c t of th e c lo v e r -g r a ss p artial m ulch on the stru ctu r m o istu re and c e llu lo ly tic a ctiv ity of th e soil. A rch iv, für G artenbau 20(2), 1972, 131— 147.
[20] L i p e c k i J.: B ad an ia nad w p ły w e m w ie lo le tn ie g o sto so w a n ia h erb icyd ów na w zrost i o w o co w a n ie jabłoni. A nn. U M C S Ser. E, 23, 1968, 213— 224.
[21] L i t o v c h e n k o E. T.: L o n g -term grass cover and orchard m icroflora.
Z bornik N au czn ych R abot W ses. N aucz. Isled. Inst. S a d o w o d stw a im . M i czurina 15, 1971, 146— 151.
[22] Ł a ź n i e w s k a I., M r o z o w s k i L. } C h r ó ś c i c k i K.: P rzyd atn ość s i
m azinu i atrazin y do n iszczen ia c h w a stó w w m łod ych sadach jab łon iow ych . P race Inst. Sad. 12, 1968, 293—307.
[23] N o w o s i e l s k i O.: M etod y oznaczania potrzeb n aw ożen ia. PW R iL, W ar
sza w a 1968.
[24] P e e r b o o m s H.: S o il m a n a g em en t q u a lity and production. F ru itteelt 60, 1970, 286— 287.
[25] P i e n i ą ż e k S. A. , U n r u c h M. , D o m a ń s k a H.: S tu d ies on so il m a
n a g em en t in th e you n g ap p le orchard. Proc. 14 Int. H ort. Congr. T he H a gue— S ch ew en in g en 1, 1955, 779— 785.
[26] P i e n i ą ż e k S. A., S ł o w i k K.: W p ły w różnych sp osob ów u tr z y m y w a
nia gleb y w sadzie na jej stru k tu rę i próchniczność. P race Inst. Sad. 12, 1968, 211— 221.
[27] R e j m a n A.: A tla s jabłek. PW RiL, W arszaw a 1970.
[28] R o g e r s W. S., R a p t o p o u l o s T., G r e e n h a m D. W.: C over crop
for fru it p lan tation . IV -lo n g -te r m le y s and p erm a n en t sw ard. J. H ort. Sei. 24(10), 1948, 228— 270.
[29] R u b s t o v a N. J.: T he sod hum us sy stem of so il m an agem en t. S a d o w o d
stw o 6, 1972, 18— 19.
[30] S ł o w i k K.: R ozm ieszczen ie k o rzen i 1 1-letn ich ja b ło n i w p a sa ch m u ra w y
i w m iędzyrzęd ziach . P race Inst. Sad. 6, 1962, 101— 107.
[31] S o c z e k Z.: S tu d ia nad za sto so w a n iem śció łek w m ło d y m sad zie czereśn io w ym . Rocz. N a u k roi. Ser. A - l , 80, 1959, 39—92.
[33] W e l l e r F.: C hanges o f th e n itrogen su p p ly in orchard so ils as in flu en ced by w ea th er and so il m an agem en t. Proc. X IX Intern. H ort. Congr. W arszaw a IB, 1974, 507.
[34] W h i t e G. C., H о 11 o w a у R. I.: T he in flu en ce of sim a zin e or a straw
m u lch on the esta b lish m en t o f ap p le trees in grassed dow n or cu ltiv a ted soil. J. H ort. Sei. 42, 1967, 377— 89.
[35] W i e r s z y ł ł o w s k i J., H o ł u b o w i c z T., G a l i ń s k a H.: W yn ik i do
św iad czeń nad sy stem a m i u p raw y g leb y w m łod ym sad zie ja b ło n io w y m . Z prac K ated ry S a d o w n ictw a W SR w P oznaniu. PW R iL, Red. P orad n ik a Gosp.,
1967.
[36] W ł o d e k J., W ł o d e k L., L e n a r t o w i c z W.: W p ły w śció łk o w a n ia na
zaw artość sk ła d n ik ó w p ok arm ow ych w g leb ie i na jej w ilg o tn o ść. P race Inst. Sad. 1, 1955, 81— 109.
[37] Z a l i w s k i S., K o r s a k A.: D ośw ia d czen ie u p ra w o w e w sadzie k a r ło
w ym . B iu lety n CIR 2/4, 1952, 128— 130. Т . Г О Л У Б О В И Ч , Ю . В Е Р Ш И Л Л О В С К И , Г . Г А Л И Н Ь С К А В Л И ЯН И Е СИСТЕМЫ О Б Р А Б О Т К И П О ЧВЫ В С АДУ Н А ПЛОДО НО Ш ЕНИ Е С Т А Р Ы Х Д ЕРЕВ ЬЕВ Я БЛ О Н И И нститут плодоводства, С ельск охозяй ствен н ая академ ия в П ознани Р е з ю м е В го д а х 1967-1973 был проведен на опы тной станции П ш иброда в бл и зи г. П ознань опыт по оц ен к е пригодности 10 р азл и ч н ы х систем обработки почвы в яблоневом саду в пери оде его интенсивного плодонош ени я. И сследования про водились на 4 сортах: М алиновы й оберла'ндский, Р ен ет лаидсберский, Л инда и Уэлси. Д еревья росли на п очв ах типа оглеен ны й п одзол и черная почва при расстоян и ях м е ж д у деревья м и 10X10 м. С редние м ноголетние атм осф ер н ы е оса д к и составляли 503 мм с колебаниям и от 303 по 754 мм (табл. 1). В период веден ия опыта сорта: Р ен ет лан дсберск и й и М алиновы й об ер л а н д - ский плодоносили еж егодн о, а сорта У элси и Л инда — периодично. Системы обработки почвы не ок азал и сущ ественн ого влияния на ритмичность п л одон о ш ения яблон ей (рис. 2). В у сл ов и я х П озн ан и все методы обработки где уп отр ебл ял и сь гербициды оказы вались в больш инстве случаев лучш им и чем полное задер н ен и е, несмотря па добавоч ное внесение азота (табл. 3). И спы танны е м етоды обработки почвы не ок азал и значимого влияния на содер ж ан и е питательны х элем ентов в почве и ли стья х деревь ев, на средний вес плодов и на процент и х оп ада. За д ер н ен и е ок азал о п ол ож и т ел ь н ое влияние на ок р аск у плодов. Р езул ьтат ы и сследован ий показали , что наиболее рациональны м м етодом обработки почвы в старш их по возрасту яблон евы х сада-х явл яется задер н ен и е м еж д у р я ди й и прим ен ение гербицидов в р я да х растений.
T. H O Ł U B O W IC Z , J. W IE R S Z Y Ł Ł O W S K I, H . G A L IŃ S K A
EFFECT OF SO IL M A N A G EM E N T SY STEM IN A N ORCHARD ON Y IE LD IN G OF OLD A PP L E TREES
D ep artm en t of H o rticu ltu ra l P rod u ction A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of P oznań
S u m m a r y
In th e period 1967— 1973 an ex p e r im e n t on u se fu ln e ss o f 10 d ifferen t soil m a n a g em en t sy stem s in old b earin g ap p le orchard w a s carried out at th e E x p e rim en t S tation P rzybroda near Poznań. F our ap p le v a r ie tie s w ere in v estig a ted , viz.: O berländer H im b eera p fe l L an d sb erger R en ette, L inda and W ealth y. T he trees g rew on th e soil of th e g ley ed p od zol and b lack earth typ e, at th e sp acin g of 10X 10 m. M a n y -y ea r m ean p recip itation am ou n ted to 503 m m , w ith flu ctu a tio n s b etw een 303— 754 m m (T able 1).
In th e period of th e e x p erim en t th e L andsberger R en ette and O berländer H im b eera p fe l v a r ie tie s w e r e a n n u a lly b earing, w h ile th e W ealth y and L inda w ere b ien n a lly b earin g v a rieties. The soil m a n a g em en t sy stem had no sig n ifica n t e ffe c t on the b earin g rh yth m e o f ap p le trees (Fig. 2).
In co n d itio n s o f th e P oznań region a ll th e so il m an agem en t sy stem s w ith a p p lication of h erb icid es w ere b etter in p articu lar y ears than p erm an en t sw ard, d esp ite an ad d ition al n itrogen fertiliza tio n (T able 3).
T he so il m an agem en t sy stem s u n der stu d y had no sig n ifica n t e ffe c t on th e co n ten t o f n u trien t elem en ts in soils and le a v e s of trees, m ean w e ig h t of fru its and per cen t of p r e -h a r v e st fru it drops. T he p erm an en t sw ard e x e tte d a p o sitiv e in flu e n c e on fr u it colouring.
T he resu lts of th e e x p erim en t h a v e p roved th at th e m ost ration al soil m a n a g em en t sy stem in old ap p le orchards appeared to be sw ard strip s b etw een
the row s of trees w ith h erb icid es under th e tree crow ns.
D o c . d r h a b . T a d e u s z H o l u b o w i c z A k a d e m i a R o ln ic z a
