Post eucharystyczny

Marian Pastuszko

Post eucharystyczny

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 29/1-2, 185-201

1986

Prawo Kanoniczne 29 (1986) nr 1—2

KS. M A R IA N P A ST U SZ K O

POST EUCHARYSTYCZNY

T r e ś ć : W stęp. — 1. P ra w o d aw n e. — 2. K od ek s P ra w a K anonicz­ nego B en ed y k ta X V . — 3. P iu sa X II K o n sty tu cja Christus Dominus z 6 sty czn ia 1953 r. i K on gregacji św . O ficju m In stru k cja Constitutio Apostolica z tego sam ego dnia. — 4. P a w ła V I M otu proprio Pasto­ rale munus z 30 listop ad a 1963 r. i D ek laracja K on gregacji św . O fi­ cju m z 10 sty czn ia 1964 r. — 5. P a w ła V I norm a o g ó ln a n a tem a t p ostu eu ch a ry sty czn eg o ogłoszon a n a Soborze W aty k a ń sk im II. — 6. N orm a d la n iek tó ry ch grup osób w In stru k cji Immensae caritatis z 29 sty czn ia 1973 r. K on g reg a cji S ak ram en tów . — 7. K o d ek s P ra w a K a­ n on iczn ego Jan a P a w ła II. Z akończenie.

W stęp

Od la t pięćdziesiątych naszego stulecia post, k tó ry obowiązuje w iernych p rzyjm ujących Kom unię św iętą, jest często przedm iotem zainteresow ania kanonistów i teologów, poniew aż są w ydaw ane w tym czasie coraz to nowe przepisy na ten tem at.

Celem niniejszego a rty k u łu jest przedstaw ienie norm y odnośnie do postu eucharystycznego zaw artej w kan. 919 K odeksu J a n a P aw ła II. Jed n a k nie chcem y ani nie możemy zapomnieć, jak się to jeszcze do niedaw na pościło. Dlatego n ajp ierw p rzy jrzym y się poszczególnym etapom łagodzenia postu eucharystycznego.

1. Prawo dawne

C hrystus P an podał Kom unię św iętą Apostołom pod koniec osta­ tniej z nim i W ieczerzy (Łk 22, 20; Mt 26, 28), a więc bez zacho­ w ania przez nich postu. Zatem post eucharystyczny nie jest z u sta ­ nowienia Bożego. Nie był też znany w czasach apostolskich i za­ raz poapostolskich, poniew aż pierw si chrześcijanie zbierali się na agapy, to jest, posiłek, z k tó ry m było połączone „Łam anie C hleba”, a więc spraw ow anie E ucharystii i przyjm ow anie K om unii św ię­ tej.

Ale już w 393 r. synod w Hipponie, a w 397 synod w K a rta ­ ginie zakazują spraw ow ania sak ram en tu ołtarza tym kapłanom , którzy nie zachow ują postu (nie są ieiuni). Wówczas znano tylko jeden w yjątek od norm y nakazującej post, m ianowicie w W ielki

186 Ks. M. P astuszko _[2]

C zw artek można było celebrow ać Mszę św iętą po spożyciu po­ siłku, a to na pam iątkę O statniej W ieczerzy J.

Zwyczaj dopuszczający nie stosować się do postu przy spraw o­ w aniu Mszy św iętej w W. C zw artek powoli zanikł, a przyczynił się do tego Synod K onstantynopolitański z r. 692 2.

G racjan (11158/1159) pow ołuje się na dłuższą wypowiedź św. A ugustyna (354—430) posłaną Januariuszow i, żeby wykazać, iż post eucharystyczny obowiązuje w całym Kościele i jest pocho­ dzenia apostolskiego. Zaś rac;ą zachow ania postu jest cześć n a­ leżna E ucharystii, k tó ra wym aga, by nie przyjm ow ano innych po­ karm ów przed przyjęciem Ciała C hrystusa 3.

Pap. Innocenty III (1198—1216) ubocznie w spom niał o poście eucharystycznym , m ianowicie zabraniając w ypicia ablucji po ob­ m yciu kielicha tem u kapłanow i, k tó ry będzie ponownie celebro­ w ał Mszę św iętą w tym sam ym d n i u 4. Dlatego bowiem Papież zakazuje wypicia ablucji, bo należy zachować post eucharystycz­ ny.

D ekretał Innocentego III m iał na uw adze Pap. M arcin V (1417— —1431) stw ierdzając na soborze w K onstancji, że to św ięte kano­ ny i przy jęty zwyczaj dom agają się, by celebrans nie spraw o­ w ał Mszy św iętej po spożyciu posiłku, a w ierny — nie przyjm o­ w ał K om unii św iętej, jeśli nie jest na czczo, chyba że w p rz y ­ padku choroby lub innej konieczności, gdy Kościół zw alnia z po­ stu eu ch arystyczn ego5.

Od Soboru Trydenckiego (1543— 1563) p rzy nauczaniu k a te ­

chizm u powszechnie przypom ina się, że być na czczo przed Mszą św iętą czy Kom unią świętą, to znaczy, nie jeść ani nie pić od północy dnia poprzedniego.

2. Kodeks Prawa Kanonicznego Benedykta XV

Kodeks ten zaw ierał dw a kanony na tem at postu eucharystycz­ nego. Jed en z nich, kan. 858 § 1 i § 2 norm ow ał spraw ę postu

1 Can. 28 conc. T ip p on en sis, can. 29 conc. C arth agin en sis M a n s i , III, 923, 885. P L t. I, col. 1296: B r u n s H . Th. Canones Apostolorum et conciliorum veterum saeculorum IV—VII, 2 v o ll. B ero lin i 1839, t. I, p. 138,

2 P. G a s p a r i i , Tractatus canonicus de sanctissima Eucharistia, v ol. I, P a risiis — L u g d u n i 1897, n. 426, p. 304.

3 c. 54 D. II de cons. 4 c. 5 X III, 41.

5 C onst. In eminentis, 22. febr. 1418: quod h u iu sm od i sacram entum n o n d ebet co n fici p o st coenam , n eq u e a fid elib u s recip i non ieiu n is, n i­ si in casu in firm ita tis, a u t a lteriu s n ecessita tis a iu re v e l E cclesia con cesso, v e l ad m isso” : F on tes, v o l. I, n. 44, p. 57.

[3] Post eucharystyczny 187

eucharystycznego obow iązującego w iernych świeckich, zaś drugi, kan. 808, dotyczył kapłanów celebrujących Mszę świętą.

K an. 858 § 1 i % 2

P ra k ty k a postu eucharystycznego p rz y ję ta w życiu w iernych w ciągu w ielu stuleci Kościoła została u ję ta w norm y p raw n e K P K z 1917 r. W edług tych norm wszystko, cokolwiek człowiek przyjm ie po północy w form ie pokarm u czy napoju, chociażby to było le­ karstw o, łam ie post eucharystyczny. Tzw. parvitas m ateriae nie m iała tu zastosow ania.

Post eucharystyczny nie obowiązywał tylko w niebezpieczeń­ stw ie śm ierci, bez w zględu na przyczynę tego niebezpieczeństw a oraz w potrzebie zabezpieczenia Najświętszego S akram entu. Cho­ dziło o to, aby E ucharystia nie dostała się w ręce takich, którzy zniew ażą N ajśw iętszy S ak ram en t i o to, by E ucharystia nie zo­ stała zniszczona w czasie pożaru.

Chorzy mogli przyjąć Kom unię św iętą nie będąc na czczo od północy z ra cji spożycia lekarstw a lu b czegoś w postaci płynu, ale tylko wówczas, gdy chorow ali już od m iesiąca i nie było n a­ dziei na ich szybkie w y z d ro w ien ie7. Jed n a k w każdym p rzy p ad ­ k u w inni byli poradzić się spow iednika, k tó ry pozw alał im p rzy ­ jąć Kom unię św iętą po spożyciu przez nich lek arstw a lub w ypi­ ciu płynu, ale tylko raz lu b dw a razy w tygodniu.

Zgodnie z kan. 247 K PK z 1917 r. dyspensy od postu euch a­ rystycznego udzielała K ongregacja św. Oficjum , co świadczy o wadze, jak ą Stolica A postolska przyw iązyw ała do przestrzegania praw a o poście eucharystycznym . Od 1923 r. tak ie dyspensy były udzielane częściej 8.

K an. 808

W kan. 808 K P K z 1917 r. polecał kapłanow i, k tó ry m iał za­ m iar spraw ow ać Mszę św iętą, ab y od północy był n a czczo, to znaczy, nic nie jadł ani nie pił.

Od te„ norm y dopuszczano pew ne w y jątk i w p ra k ty c e życiowej. 1. Dla dokończenia Mszy św iętej, gdyby np. po w ypiciu d ru ­

V P o n t. M ax. iu ssu e d itu s, T yp is S em in a rii P a ta v ih i. G regoriana ed id it 1930, pars II, n. 58, p. 207. C fr B e n e d i c t u s X IV , Ep. Q u a d a m , 24 m art. 1756: F o n tes, v o l. II, n. 439, p. 515.

7 Com m . Interpr. 24 N ovem b ris 1927: U tru m m en sis ,de quod in can. 858 § 2 m a th em a tice su m en d u s sit, an p otiu s m oraliter; R. N e g a tiv e ad p rim am p artem : a ffir m a tiv e ad secundam : O c h o a X ., L eg es E ccle-

sia e, v ol. I, col. 915, n. 793.

8 Zob. S. C. de Sacran jen tis, 29 m a rtii 1926 r.: ad sep ten n iu m : S. C. de S acram en tis, 15 decem b ris 1936; X . O c h o a, L eg es E cclesiae, v o l. I, n. 695, col. 820; n. 1356, col. 1780.

188 Ks, M. P astuszko

_№

giej Postaci z Kielicha celebrans zauważył, że w ypowiedział sło­ w a konsekracji nad zepsutym winem, które nie może być odpo­ w iednią m aterią, albo gdyby celebrans zachorow ał w czasie sp ra­ wowania Mszy św iętej już po konsekracji Postaci. W takich oko­ licznościach inny k ap łan mógł dokończyć spraw ow anie Mszy świę­ tej, jakkolw iek nie był na czczo.

2. Dla zakonsekrow ania W iatyku potrzebnego do zaniesienia chorem u, o ile nie można odłożyć na później zaopatrzenia chorego na drogę do wieczności.

3. Dla uniknięcia zgorszenia. Takie zgorszenie m ogłoby powstać, gdyby kap łan będąc już przy ołtarzu w celu spraw ow ania Mszy świętej, przypom niał sobie, że nie jest on na czczo, i odszedł od ołtarza na oczach zdum ionych ty m w iernych.

4. N eoprezbiter, k tó ry przez roztargnienie złam ał post eucha­ rystyczny, mimo to mógł spraw ow ać Mszę świętą.

3. P iu sa X II K on stytu cja C hristus D om in u s z 6 sty czn ia 1953 r. i K on gregacji św . O ficju m In stru k cja C onstitutio A p ostolica

z tego sam ego dnia

Post eucharystyczny ustanow iony kan. 808 i kan. 848 K PK z 1917 r. był podejm ow any przez w iernych ze zrozum ieniem . Nie znaczy to jednak, że nie mieli oni trudności z zachowaniem tego postu. Chodzi szczególnie o niektóre g rupy osób. K apłani w nie­ dziele i św ięta często od w czesnych godzin rann ych pracow ali,

ale Mszę św iętą celebrow ali dopiero w południe lub też binow ali czy naw et trynow ali. M isjonarze niekiedy odbyw ali dalekie i n u ­ żące podróże zanim przystąpili do złożenia N ajśw iętszej Ofiary. W ielu w iernych chorych, młodzieży, dzieci przyjm ow ało K om u­ nię św iętą dopiero w godzinach późniejszych. Dla ty ch w szyst­ kich, ale także dla innych, pozostaw anie na czczo od północy do czasu przyjęcia K om unii świętej nie było wcale łatw e. B iskupi całego św iata, wiedząc, że post eucharystyczny stanow i dla w ie­ lu przeszkodę co do przyjm ow ania K om unii św iętej, prosili Sto­ licę Apostolską o pew ne złagodzenie dyscypliny postnej, zw ła­ szcza że i w aru n k i życia zm ieniały się na niekorzyść ludzi.

W takich okolicznościach Pap. P ius X II (1939—1958) w ydał nowe praw o dotyczące postu eucharystycznego. Uczynił to w konstytucji Christus D ominus z 6 stycznia 1953 r. 9 W tym samym dniu K ongregacja św. O ficjum opublikow ała in stru k cję C onstitu­ tio Apostolica 10, w k tó rej autentycznie zinterp retow ała nowe p ra ­

9A A S 45 (1953) 15—24. 10 A A S 45 (1953) 47—51.

,[5] P o st eu ch ary sty czn y 189

wo odnośnie do postu euch ary sty czn eg o n . A praw o to postana­ wiało:

1. Woda n atu ra ln a, to znaczy bez żadnego dodatku, nie łam ie postu eucharystycznego.

2. Chorzy, ta k kapłani, jak i w ierni świeccy, chociażby nie przebyw ali w łóżku, mogą przed Mszą św iętą czy K om unią św ię­ tą przyjąć lekarstw o stałe względnie jakikolw iek napój niealko­ holow y czy sporządzony na alkoholu, jako lekarstw o, nie jako posiłek, ale za rad ą spow iednika, niekoniecznie własnego.

3. K apłani zdrowi celebrujący Mszę świętą: 1) w godzinach późniejszych, tj. po 9 rano, 2) po dokonaniu ciężkiej p racy duszpasterskiej,

3) po przejściu dłuższej drogi, tj .pieszo ok. 2 km. mogą napić się naw et więcej niż raz, na godzinę przed Mszą świętą, byle nie alkoholu.

4. B inujący lub try n u jąc y mogą spożyć ablucję z wody, bo ta nie łam ie postu eucharystycznego, a przez zapom nienie także z wina.

5. C elebrujący po południu mogą spożyć posiłek na trzy godzi­ ny przed Mszą świętą, a napój mogą przyjąć na 1 godz. przed Mszą świętą.

6. W ierni, także nie chorzy, którzy z powodu poważnej niew y­ gody, tj.

1) w późniejszej godzinie, a wcześniej nie mogą być u Kom unii św iętej,

2) po w yczerpującej pracy,

3) po odbyciu dłuższej drogi — za rad ą spow iednika mogą napić się, byle nie alkoholu na 1 godz. przed K om unią ś w ię tą 12. P rzepisy o poście eucharystycznym ustalone k on stytucją C hri-stus D om inus znacznie łagodziły przepisy dotyczące postu eucha­ rystycznego i ułatw iały przyjm ow anie K om unii św iętej, ale też stw arzały nieco tru dno ści w praktyce, skoro przed południem w określonych okolicznościach należało pościć jedną godzinę, zaś po południu — trzy godziny, a jeśli chodzi o chorych, w ogóle nie powiedziano dokładnie, na jak długo przed Mszą św iętą czy K o­ m unią św iętą mogą przyjąć lekarstw o.

Trudnościom ty m nieco zaradził i dyscyplinę postu eu charysty­ cznego bardziej uprościł Pap. P iu s X II w m otu proprio Sacram C om m unionem z 19 m arca 1957 r. staw iając nowe zasady.

1. Czas postu eucharystycznego tak dla kapłanów przed Mszą św iętą ja k dla w iernych przed K om unią świętą, ta k przed po­

11 C o n t e a C o r o n a t a M., De nova disciplina ieiunii eucharistici et de missis vespertinis, Romae 1953, p. 22.

190 Ks. M. P astuszko _[6]

łudniem ja k po południu, ogranicza się do trzech godzin dla po­ k arm u stałego oraz napoju alkoholowego i jednej godziny dla

napoju niealkoholowego.

2. Taki post w inni zachować także spraw u jący Mszę św iętą lub przyjm ujący Kom unię św iętą o północy lub wcześnie rano.

3. Chorzy jakkolw iek nie leżą, mogą przyjm ow ać napój n ie­ alkoholowy i lekarstw o w płynie lu b w stanie stałym , bez żad­ nych ograniczeń co do czasu przed Mszą św iętą lu b przyjęciem K om unii św iętej w.

4. P a w ła V I M otu proprio P a s to r a le m u n u s z 30 listo p a d a 1063 r. i D ek la ra cja K on gregacji iw . O ficju m z 10 sty czn ia 1964 r.

Zm iany w przepisach dotyczących postu eucharystycznego do­ konane w czasie p o ntyfikatu Pap. P iusa X II b yły ta k znaczne, że niew ielu m iało śmiałość myśleć o możliwości dalszych u pro­ szczeń w tych przepisach, b y ułatw ić spraw ow anie Mszy św iętej czy przyjm ow anie K om unii św iętej. Tym czasem Pap. P aw eł VI (1963—1978) zaraz na początku swej służby Kościołowi na tym stanow isku, bo 30 listopada 1963 r. w m otu proprio Pastorale m unus, I, 3 przyznał biskupom ordynariuszom upraw nienie ze­ zw alania kapłanom , którzy b in u ją lub try n u ją, aby mogli p rz y ­ jąć napój naw et na m niej niż na godzinę czasu przed rozpoczę­ ciem spraw ow ania Mszy świętej l4.

Zaś około dw a m iesiące później, bo 10 stycznia 1964 roku K on­ gregacja św. O ficjum orzekła, że wcześniej czasokres 1 lub 3 go­ dzin liczono w stosunku do w iernych przed K om unią świętą, zaś w stosunku do kapłanów ■— przed rozpoczęciem Mszy św iętej, ale odtąd godziny postu eucharystycznego należy liczyć do m om entu K om unii św iętej kapłana spraw ującego Mszę św iętą i laika p rz y j­ m ującego Kom unię św iętą ls.

To usunięcie różnicy m iędzy spraw ującym Mszę świętą, a p rz y j­ m ującym Kom unię świętą, jeśli chodzi o obow iązujący ich czaso­ kres postu eucharystycznego przyczyniło się do dalszego uprosz­ czenia praw a w tej dziedzinie, co zresztą Kościół m iał na uw a­ dze już od Pap. P iusa XII. Zaś na uproszczenie czekało jeszcze to, że po posiłku stałym i napoju alkoholowym post eucharystyczny trw a ł trzy godziny, natom iast po napoju niealkoholow ym — jed ­ ną godzinę.

« A A S 49 (1957) 178. 14 A A S 56 (1964) 6. 15 A A S 56 (1964) 212.

■m Posit eu c h ary sty c zn y 191

5. Paw ła VI norma ogólna na tem at postu eucharystycznego ogłoszona na Soborze W atykańskim II

Dnia 21 listopada 1964 r. w czasie Ogólnej Sesji Soboru W a­ tykańskiego II, k tó rej przew odniczył sam Pap. P aw eł VI, G eneral­ ny S ek retarz Soboru W atykańskiego II A rcybp. P ericles Felici ośw iadczył wobec Ojców Soborowych ii w szystkich zgromadzonych w Bazylice św. P iotra, że Ojciec Święty, m ając na uw adze tru d n o ś­ ci co do zachow ania postu eucharystycznego w licznych rejonach św iata, uw zględnił prośby biskupów i zgodził się, ab y post eucha­ rystyczny co do pokarm ów stałych został ograniczony do jednej godziny przed K om unią świętą, ta k dla kapłanów ja k dla katolików świeckich. Również napój alkoholow y zezwolono używ ać na godzi­ nę przed K om unią świętą, byle tylko w sposób u m ia rk o w a n y 16. W tym oświadczeniu G eneralnego S ekretarza Soboru została w yrażona wola Pap. P aw ła VI, k tó ry stanow ił nowe praw o pow ­ szechne odnośnie do postu eucharystycznego. P raw o to obejm o­ w ało sw ym zasięgiem w szystkich w iernych, ta k kapłanów jak laików, jed n ak z w yjątk iem tych, którym już Pap. P iu s X II w konstytu cji C h r is tu s D o m in u s z 6 stycznia 1953 r. przyznał spe­ cjalne u praw nienia w tej d z ied z in ie17. Zobowiązywało do po­ w strzym ania się od spożycia pokarm u stałego i picia n apoju alko­ holowego na godzinę przed K om unią świętą. Nie w spom niano w tym reskrypcie o piciu napoju niealkoholow ego na godzinę przed Kom unią św iętą, poniew aż na to zezwolił już Pap. P iu s X II w m otu proprio S a c r a m c o m m u n io n e m z 19 m a r c a 1957 r .18 Jeśli zaś chodzi o picie napoju alkoholowego na godzinę przed K om unią świętą, to w yraźnie zastrzeżono, że należy zachować co do tego um iar.

W m otu proprio D e e p is c o p o r u m m u n e r ib u s , IX, 20 z 15 czerwca 1966 r., zachow ując w mocy specjalne u praw nienia przyznane L e­ gatom B iskupa Rzymskiego i O rdynariuszom , Pap. P aw eł VI w y ­ raźnie zarezerw ow ał sobie udzielenie dyspensy od czasokresu p rze­ w idzianego dla postu euch ary sty czn eg o 19. Znaczy to, że P ap ież ten bardzo pow ażnie trak to w a ł dyscyplinę postu eucharystyczne­ go i nie m iał zam iaru dokonyw ania dalszych zm ian w p raw ie ogłoszonym w czasie Soboru W atykańskiego II, czyli dalszego- skracania postu obow iązującego w szystkich przed przyjęciem K o­ m unii św iętej. Tylko dla niektórych w iernych, żyjących w szcze­ gólnych w arunkach, czas postu m iał być jeszcze skrócony.

16 P a u l u s V I, R e s c r ip tu m ; A A S 97 (1965) 186.

17 C o n stitu tio A p o sto lic a d e d is c ip lin a s e r v a n d a qu o a d ie iu n iu m eu

c h a ristic u m , II: A A S 45 (1953) 22.

18 A A S 49 (1957) 178. 19 A A S 49 (1966) 470, 472.

192 Ks. M. P astuszko .18]

6. N orm a d la n iek tórych grup osób w In stru k cji Immensae caritatis z 29 sty czn ia 1973 r. K on gregacji Sak ram en tów

H um anizm każe Kościołowi łaskaw iej traktow ać tych w iernych, którzy żyją w trudniejszych okolicznościach. Dla takich Stolica Apostolska stanow i praw o łagodniejsze. Dotyczy to także postu

eucharystycznego.

K ongregacja S akram entów opublikow ała 29 stycznia 1973 r. In stru k cję o u łatw ieniu kom unikow ania w niektórych okolicznoś­ ciach, zaczynającą się od słów Im m ensae caritatis 20. In stru k c ja ta utrzy m u je w mocy norm ę Pap. P iusa X II z m otu proprio Sacram com m unionem 4, z 19 m arca 1957 r., na mocy której chorzy, ja k ­ kolw iek nie przebyw ają w łóżku, mogą przyjm ow ać bez ogranicze­ nia czasu przed Mszą św iętą lub K om unią świętą, napój niealko­ holowy oraz lekarstw a zarówno p łyn ne jak stałe 21. Jeśli zaś cho­ dzi o pokarm y stałe i napoje alkoholowe, In stru k c ja Im m ensae ca­ ritatis ogranicza czasokres postu do około 15 m inut. P rzy czym w ym ienia tylko następujące kategorie osób, k tóre mogą korzystać z postu około piętnastom inutow ego:

1. chorzy znajdujący się w szpitalu lub w domu, chociażby nie przebyw ali w łóżku;

2. w ierni w podeszłym wieku, przebyw ający w dom u lub w spe­ cjalnym lokalu przeznaczonym dla takich osób;

3. kapłani chorzy, jakkolw iek nie przebyw ają w łóżku, w zględ­ nie starsi wiekiem , jeśli m ają zam iar spraw ow ać Mszę św ię­ tą lub przyjąć Kom unię świętą. \ 4. osoby oddane służbie chorych lub podeszłych w iekiem oraz

bliscy chorych i podeszłych wiekiem, ilekroć p ragną razem z podopiecznym i przystąpić do K om unii św iętej, a nie mogą bez niedogodności zachować jednogodzinnego postu 22.

Ci wszyscy, ale też tylko ci, na mocy in stru kcji Im m ensae cari­ tatis mogli przyjm ow ać pokarm stały lub napój, także alkoholo­ wy, na około piętnaście m inu t przed przyjęciem K om unii św ię­ tej.

Można dyskutow ać, czy jest racja do rozróżniania w tej In ­ stru k c ji chorych przebyw ających w szpitalu i chorych przeb yw ają­ cych w domu, jeśli tak jednym jak drugim zezwala się na Kom u­ nię św iętą po piętnastom inutow ym poście. Nadto, rozróżnienie cho­ rych przebyw ających w szpitalu i przebyw ających w domu, może stać się przyczyną wątpliw ości dotyczących chorych, którzy prze­ byw ają w podróży czy w hotelu, ale nie w szpitalu czy domu.

20 Instructio de Communione Sacramentali quibusdam in adiunctis faciliore reddenda: A A S 05 (1973) 264—B71.

*■ A A S 49 (1957) 178.

22 Instructio de Communione Sacramentali ąuibusdam in adiunctis jaciliore reddenda, 3: A A S 65 (1973) 269.

[9] P o st euch ary sty czn y 193

Podobnie rodzi się pytanie, czy jest podstaw a do odróżnia­ nia podeszłych w iekiem przebyw ających w dom u od osób s ta r­ szych przebyw ających w dom ach opieki społecznej? Co wobec tego ze starszym i osobami, które są włóczęgami?

In stru k cja Im m ensae caritatis tra k tu je o kapłanach chorych i nie bierze pod uw agę tego, czy przebyw ają oni w szpitalu czy też w dom u oraz o kapłanach podeszłych w iekiem , jakkolw iek nie in tere su je się, czy są oni w dom ach czy w przytułkach. Więc to sam a choroba i podeszły w iek kapłana jest ra cją skrócenia m u postu eucharystycznego. Można i w ypadałoby podobnie trak to w ać podeszłych w iekiem katolików świeckich.

Ale najw iększą trudność w In stru k c ji Im m ensae caritatis sta­ nowi skrócenie postu eucharystycznego do około p iętn astu m inut. To jest przecież tak mało w stosunku do daw nego postu od pół­ nocy do Mszy św iętej czy K om unii św iętej, chociażby te były do­ piero w południe. Je st to także m ało w stosunku do godzinnego postu obowiązującego od czasu Soboru W atykańskiego II. Poza tym , redukow anie czasu postu chorym czy podeszłym w iekiem do około jednej czw artej godzinnego postu obowiązującego w zw y­ czajnych w arunkach, w ydaw ało się m niej słuszne i dlatego, że nowa sytuacja, w jakiej się znalazł chory czy podeszły w iekiem nie zawsze różniła się o trzy czw arte od sytuacji poprzedniej.

N atom iast zupełnie słusznie K ongregacja S akram entów zezwoliła rodzinie oraz bliskim chorych lub starszych wiekiem , aby mogli ograniczyć post do około piętnastu m inut tylko w takim p rzy ­ padku, gdy tru d n o im zachować jednogodzinny post. Je st bowiem niezrozum iałe, by zdrowi korzystali bez specjalnej ra cji z tych sam ych upraw nień, jak ie są przyznaw ane chorym i starszym .

Wreszcie zauważmy, że In stru k cja Im m ensae caritatis, jeśli cho­ dzi o pokarm y i napoje przyjm ow ane na sposób posiłku, zaleca zachować tradycję, w edług której E ucharystię przyjm uje się przed jakim kolw iek pokarm em , aby w ten sposób uznać wzniosłość po­ karm u sakram entalnego.

7. K odeks P raw a K anonicznego Jana P a w ła II

W kodeksie tym jest tylko jeden kanon, kolejny 919, k tó ry w trzech p arag rafach reguluje dyscyplinę postu eucharystycznego. Poszczególne p arag ra fy tego kanonu przedstaw im y niżej, a po­ tem jeszcze w rócim y do tek stu całego kan. 919.

W § 1 kan. 919, zaraz na jego początku, znajduje się zwrot, któ ry wym aga tu pew nego w yjaśnienia. Chodzi o w yrazy: Sanctis- sim am Eucharistiam recepturus, co można przetłum aczyć słow a­ mi: m ający zam iar przyjęcia N ajśw iętszej Eucharystii. Otóż w ję ­ zyku polskim m ówiąc o przyjm ujących E ucharystię czyli K om u­ nię św iętą zw ykle m am y na uw adze sam ych w iernych świeckich,

194 Ks. M. P astuszko [10]

ponieważ kap łan i przy stępu ją do K om unii świętej na sposób w ier­ nych świeckich bardzo rzadko. Do niedaw na kapłani przystępo­ wali do K om unii św iętej w W ielki C zw artek, ale po przyw róce­ niu do życia p ra k ty k i koncelebracji E ucharystii, w W ielki C zw ar­ tek kapłani przew ażnie koncelebrują, a do Kom unii świętej w raz z w iernym i świeckim i przy stępu ją zupełnie w yjątkow o. Przecież jedn ak kap łan i spraw ując Mszę św iętą zawsze spożywają konse­ krow ane Postacie, czyli p rzyjm ują Kom unię św iętą tak samo jak w ierni świeccy, którzy biorą udział we Mszy św iętej, ale nie spraw u ją E ucharystii. K iedy więc kan. 919 § 1 mówi o p rzyjm u­ jących Kom unię świętą, z całą pew nością ma na uw adze tak k a ­ płanów spożywających Najśw iętsze Postacie w czasie spraw ow a­ nej przez nich Mszy św iętej, jak kapłanów , którzy czasem p rzy ­ stępują do K om unii Świętej na sposób w iernych świeckich, bo z jakiegoś powodu nie celebrują Mszy św iętej, jak też w iernych, którzy przyjm ują Kom unię św iętą w czasie Mszy świętej sp ra­ w ow anej przez kapłana, czy też poza Mszą świętą. W tekście tego arty k u łu ze w zględu na potrzebę jasnego w yrażania się zw ykle pi­ szemy o kapłanach spraw ujących Mszę św iętą (domyślnie — i przyjm ujących Kom unię świętą) oraz o w iernych świeckich, k tó ­ rzy przy jm u ją Kom unię świętą.

§ 1 kan. 919 obejm uje swym zakresem wszystkich kapłanów spraw ujących Mszę św iętą oraz wszystkich w iernych świeckich przyjm ujących Kom unię świętą, ale 1) nie — kapłanów b in u ją - cych lub trynujących, bo o nich mówi § 2 kan. 919, a także 2) nie kapłanów lub w iernych świeckich podeszłych wiekiem ; 3) nie — kapłanów lub w iernych świeckich chorych; 4) nie — k a ­ płanów lub w iernych świeckich opiekujących się chorymi lub po­ deszłym i wiekiem , bo o tych w szystkich (przedstaw ionych w p u n k ­ tach od 2 do 4) tra k tu je § 3 kan. 919. Tak więc trzy parag rafy kan. 919 obejm ują sw ym zakresem wszystkich kapłanów spraw u ­ jących Mszę świętą, a § 2 i § 3 dotyczą tylko niektórych z obję­ tych § 1 kan. 919, czyli pew ną część ze spraw ujących Mszę św ię­ tą i przyjm ujących Kom unię świętą.

K apłani zam ierzający spraw ow ać Mszę św iętą i w ierni świec­ cy chcący przyjąć Kom unię św iętą w inni pow strzym ać się od spo­ żyw ania jakiegokolw iek pokarm u stałego, chyba że jest to le­ karstw o, i od w ypicia jakiegokolw iek napoju, chyba że jest to woda lub lekarstw o, a to przez okres przynajm niej jednej godzi­ ny licząc czas od posiłku czy napoju do przyjęcia K om unii św ię­ tej, a nie do początku obrzędów Mszy św iętej. Tak się p rzedsta­ w ia treść kan. 919 § 1. I nie spraw ia ona trudności ze zrozum ie­ niem jej poza jednym punktem , któ ry dotyczy czasokresu postu eucharystycznego, czyli owej „przynajm niej godziny”.

[11] P o st euch ary sty czn y 195

P ytam y, czy „przynajm niej godzina” to jest to samo co „go­ dzina”? J e s t to pytanie uzasadnione, poniew aż zupełnie nie tak d a ­ w no ustalono, że okres postu eucharystycznego ogranicza się do jednej godziny. P am iętam y, że to dopiero 21 listopada 1964 r. w czasie Soboru W atykańskiego II Pap. P aw eł VI oświadczył, że uw zględnia prośby biskupów i postanaw ia, b y post eucharystycz­ ny co do pokarm ów stałych oraz napojów alkoholowych został ograniczony do jednej godziny przed Kom unią świętą. Ta decyzja Stolicy Apostolskiej została bezwłocznie w prow adzona w życie, bo biskupi sam i prosili o takie ograniczenie czasu trw a n ia postu eucharystycznego. Do ogłoszenia nowego kodeksu i w prow adzenia go w życie wszyscy w ierni kierow ali się praw em o poście eucha­ rystycznym ogłoszonym na Soborze W atykańskim II.

W tych okolicznościach Komisjom pracującym nad redakcją nowego p raw a określającego post eucharystyczny n ajłatw iej b y ­ ło zaproponować takie praw o, k tóre potw ierdzało istniejącą p ra k ­ tykę. To nie jest tylko przypuszczenie. W kan. 78 Schem atu P ra ­ wa o S akram entach w ydanym w 1975 r. znajduje się kanon, któ ­ ry wym aga postu eucharystycznego per spatium unius horae. Identyczny zw rot m am y w kan. 871 § 1 Schem atu K PK wyd. w 1980 r. N atom iast w kan. 917 § 1 Schem atu K PK z 1982 r. zn a­ lazło się per spatium saltem unius horae. I ta k też jest w K PK z 1983, kan. 919 § 1.

Nie m a więc żadnej w ątpliw ości co do tego, że p arty k u ła „przy­ n ajm n iej” przed rzeczow nikiem „godzina” znalazła się w tym kontekście nie przypadkow o, ale celowo została w prow adzona do ciągle popraw ianego tek stu praw a. A jeśli tak jest, to m usi ona mieć sens.

P a rty k u ła ta oznacza, iż praw odaw ca uw aża godzinę postu przed przyjęciem K om unii św iętej za konieczne m inim um . K on­ sekw entnie „przynajm niej godzina”, to jest „godzina”, ale też jest to m inim um postu, jakiego praw o oczekuje od k apłana sp ra w u ją­ cego Mszę św iętą i w iernego przyjm ującego Kom unię świętą.

Ju ż jed n ak m inuta ponad 60 m inu t spraw ia, że post trw a d łu ­ żej niż godzinę. Przecież jedna m inuta nie stanow i tu wiele. C hy­ b a dopiero 10—15 m inut ponad godzinę spowoduje, że post eucha­ rystyczny będzie w yraźnie dłuższy niż m inim um w skazane w § 1 kan. 919. Jed n a k to, czy post eucharystyczny k apłana czy laik a będzie trw a ł dłużej niż godzinę, zależy od samego poszczącego,

bo praw odaw ca tego nie wymaga.

Kan. 919 § 2 dotyczy kapłanów , to jest biskupów lub p rezb ite­ rów, którzy jednego dnia b in u ją lub try n u ją spraw ow anie Mszy św iętej. Jeśli ten w aru n ek się spełnia, to — na m niej niż godzi­ nę przed d ru g ą lub trzecią Mszą św iętą — mogą oni napić się

196 Ks. M. P astuszko [12]

czegoś lub coś spożyć. P a ra g ra f ten jest przeredagow aniem tek stu m otu proprio Pastorale m unus, I, 3, z 30 listopada 1963 r. Pap. P aw ła VI, ale z dwom a ważnym i zmianami. M ianowicie m otu proprio Pastorale m unus, I, 3 upoważniało biskupów, by to oni mogli zezwalać swoim kapłanom na zachowanie tylko tak k ró t­ kiego postu Eucharystycznego. Tymczasem kan. 919 § 2 zezwala na to samo, ale bezpośrednio kapłanom binującym czy try n u ją - cym, którzy nie potrzebują teraz zw racać się w tej spraw ie do biskupa diecezjalnego. Takie odnoszenie się do biskupa diecezjal­ nego zawsze stanow iło trudność (nie mówiąc już o tym , że biskup przecież mógł odmówić prośbie), a gdy kapłan binow ał nie plano­ wo, ale na skutek naglących okoliczności, mogło to być zupełnie niemożliwe. Dlatego w łaśnie Stolica Apostolska sama zezwoliła binującym i tryn u jący m na to, co daw niej z jej upow ażnienia m o­ gli uzyskać od swoich biskupów.

Z upraw nienia przyznanego w § 2 kan. 919 mogą korzystać tylko kapłani binujący lu b try n u jąc y celebrow anie Mszy świętej jednego dnia. Tego dnia przed pierw szą Mszą św iętą m uszą oni zachować post przynajm niej godzinny. Mogą też napić się wody lub przyjąć lekarstw o tak w form ie napoju jak w form ie stałej. A to wszystko na podstaw ie kan. 919 § 1, któ ry obejm uje swym zakresem wszystkich w iernych, także kapłanów spraw ujących Mszę świętą, ale nie binujących i nie trynujących. N atom iast § 2 kan. 919 nie upraw nia do tego, by biskup lub prezbiter mogli się czegoś napić czy coś spożyć przed pierw szą Mszą świętą. W tym punkcie obecne praw o odchodzi od ustalenia m otu proprio Pastorale m unus, I, 3, gdzie pozwolono coś spożyć czy napić się czegoś także przed pierw szą Mszą św iętą 23.

Przed binacyjną lub try n acy jn ą Mszą św iętą k ap łan może tak napić się, jak spożyć pokarm stały. Co p raw d a kan. 919 § 2 wspo­ m ina tylko o posiłku stałym , ale przecież napój nie łam ie postu eucharystycznego bardziej niż pokarm stały, dlatego należy sądzić, że jeśli praw odaw ca pozw ala spożyć pokarm stały, to zezwala też napić się.

Przed binacją lub try n ac ją kap łan może napić się lub coś spo­ żyć, jakkolw iek od tego m om entu jest m niej niż godzina do mo­ m entu K om unii św iętej w czasie spraw ow anej przez niego Mszy świętej.

Pojęcie „m niej niż godziny” jest nowe i dlatego zapewne dwie będą opinie na tem at znaczenia tego pojęcia. Jed n i powiedzą, że m atem atycznie czas mierząc, już jedna m in uta odjęta od godziny spraw ia, że pozostaje m niej niż godzina. W życiu codziennym po odjęciu od godziny k ilku czy kilk u n astu m inut mówim y jeszcze

23 Obok w sk a za n ej w yżej, to jest w ła śn ie druga różn ica m ięd zy m otu proprio P a sto r a le m u n u s, I, 3, a § 2 kan. 919.

[13] P ost euch ary sty czn y 197

0 m niej niż godzinie. N atom iast po odjęciu od jednej godziny 45 m inut, pozostaje nie m niej niż godzina, ale 15 m inut. T ak więc około 15 m inut nie nazyw am y m niej niż godziną. A to także d la­ tego, że na mocy in stru k cji Im m ensae Caritatis z 29 stycznia 1973 r. niektóre g rupy osób mogły pościć tylko 15 m inut. Jeśli w kan. 919 § 2 pom inięto określenie czasu użyte we wspom nianej in s tru k ­ cji, to znaczy, że praw o odchodzi od owych około 15 m inu t jako w ystarczającego postu przed Kom unią świętą. Nie godzi się więc 1 teraz pościć przed K om unią św iętą około 15 m inut uznając ten okres czasu za m niej niż godzinę. Z podobnych racji nie można uważać za w ystarczający postu około półgodzinnego, skoro w ta ­ kim przypadku post trw a łb y tylko około pół godziny, a nie m niej niż godzinę.

Jed n a k inni będą uw ażać — i słuszniej — że jeżeli praw odaw ­ ca w § 2 kan. 919 nie dzieli godziny czasu na m inuty, to można tego nie c z y n ić 24, należy brać „m niej niż godzinę” jako ca­ łość. Znaczy to, że kapłan binujący lub try n u jący może celebrować Mszę świętą, jakkolw iek m iędzy jego posiłkiem czy napojem a Kom unią św iętą w czasie tej Mszy świętej spraw ow anej przez niego, nie będzie jednej godziny, bez wchodzenia w to, ile m i­ n u t będzie w rzeczywistości brakow ać do godziny.

Kan. 919 § 3 bierze pod uw agę trzy g rupy osób: 1. podeszłych wiekiem ,

2. chorych

3. opiekujących się ludźm i starszym i lub chorymi.

Wszyscy, którzy zaliczają się do którejko lw iek z w ym ienionych g rup osób, mogą przystąpić do K om unii św iętej, jakkolw iek w ciągu godziny poprzedzającej ich Kom unię św iętą napili się cze­ goś lub coś spożyli. (Tę treść kan. 919 § 3 przedstaw im y niżej). Ad 1. Przez podeszłych w iekiem rozum ie się tych w iernych — mężczyzn lub kobiety — którzy rozpoczęli sześćdziesiąty rok ży­ cia 25. P raw o kanoniczne k ieru je się przesłankam i hum anistyczny­ mi i bierze pod uwagę sytuację, w jakiej znajduje się poszczególny człowiek. Dlatego też w iernem u osiągającem u sześćdziesiąty rok życia przyznaje pew ne upraw nienia, bez względu naw et na dobry stan jego zdrowia.

Obecne praw o słusznie nie rozróżnia m iędzy podeszłym i w iekiem przebyw ającym i w dom u czy w specjalnym lokalu dla osób s ta r­ szych, jak czyniła to in stru k cja Im m ensae caritatis z 29 stycznia 1973 r.

Ad 2. K to jest chory, nie ma potrzeby w yjaśniać, bo każdy dobrze wie, gdy b raknie m u zdrowia. Podobnie jak podeszły wiek,

24 Z godnie z regu łą p raw a u b i le x n on d istin g u it nec nos d istin gu ere debem us.

198 Ks. M. P astuszko

ta k rów nież choroba jest czynnikiem , k tó ry w pływ a na sytuację wiernego. P raw o kościelne wiąże z tym czynnikiem pew ne u p raw ­ nienie w m aterii postu eucharystycznego.

Ad 3. Opieka nad ludźm i starszym i lub chorym i jest w yrazem miłości chrześcijańskiej i zasługuje na specjalne uznanie. Poza ty m opiekujący się starszym i lub chorym i, ze względu na ten obowiązek mogą mieć trudność z zachowaniem postu eucharystycz­ nego. P raw odaw ca chce tej trudności zaradzić. Dlatego opieka nad starszym i i chorym i rodzi skutek praw ny w dziedzinie postu eucharystycznego, i to bez względu na to, czy opiekujący się in ­ nym i sami są w podeszłym w ieku czy nie, sam i są chorym i czy nie.

Jed n a k to sam podeszły w iekiem lub chory, w zględnie opieku­ jący się starszym lub chorym człowiekiem — nie zaś członkowie rodziny tych kategorii osób — może korzystać z postu eu ch ary ­ stycznego określonego w kan. 919 § 3. I w tym punkcie praw o odchodzi od ustalenia in stru k cji lm m ensae caritatis z 29 stycznia 1973 r., n r 3, 4 26.

W ierni w podeszłym w ieku oraz chorzy, a także opiekujący się ludźm i starszym i i chorymi, mogą przyjąć Kom unię świętą, cho­ ciażby coś spożyli czy napili się czegoś w ciągu godziny przed przyjęciem Eucharystii.

Czasokres postu eucharystycznego jest określony w § 3 kan. 919 nieco innym i w yrazam i niż w § 2 tego samego kanonu, ale znaczenie tego określenia jest identyczne. Dlatego ci, k tó rzy „m niej niż godzinę” w § 2 kan. 919 koniecznie chcą dzielić na m inuty, w § 3 kan. 919 będą czynić to samo i pozwolą odjąć od godziny tylko p arę m inut, zaś resztę czasu polecą pościć, bo in a­ czej — powiedzą oni — dla podeszłych wiekiem , chorych i opie­ kujących się starszym i lub chorym i w prak tyce w ogóle postu nie będzie.

Inni — i ci m ają więcej racji — będą uważać, że post eucha­ rystyczny w inni zachować w ierni posiadający pełnię sił i dobre zdrowie, zaś kapłani binujący i try nu jący , a także w ierni świec­ cy podeszli wiekiem, chorzy i opiekujący się takim i, mogą pościć jak długo sam i chcą, ale kan. 919 § 3 zezwala im na posiłek lub napój naw et w ostatniej godzinie przed Kom unią świętą, czyli w takich także okolicznościach, że od posiłku czy napoju do K o­ m unii św iętej nie będzie i owych 15 m inut, do zachowania postu w ciągu których zobowiązała in strukcja lm m ensae caritatis z 29 stycznia 1973 r. Dlatego zaś jest takie praw o, bo w ierni m ieli nie­ kiedy trudności z postem przed przyjęciem K om unii św iętej, np. w szpitalu, gdzie posiłek nie zawsze jest o tej samej godzinie i

[15] Poat euch ary sty czn y 199

minucie. A i do dom u kapłan przynosi Kom unię św iętą nie za­ wsze w ustalonym wcześniej czasie.

Po przedstaw ieniu każdego z trzech p aragrafów kan. 919 po­ dam y kilka uw ag dotyczących' treści całego kanonu. A n ajp ierw pytam y, czy obecnie jest jedn a norm a określająca czas trw a n ia postu eucharystycznego, czy też są dwie, a może trzy tak ie n o r­ my? P rzy pierw szym czytaniu kan. 919 w ydaje się, że w każdym z jego trzech p aragrafó w jest inny czasokres postu eucharysty ­ cznego, m ianowicie w § 1 w ym aga się postu trw ającego „przy­ najm niej godzinę” czasu przed Kom unią świętą, w § 2 znajdujem y „m niej niż godzinę”, zaś w edług § 3 można rów nież coś odjąć z godziny poprzedzającej Kom unię świętą. Jed n a k przy bliższym przy jrzeniu się tekstow i kan. 919 dostrzegam y, że w § 2 i § 3 te ­ go kanonu jest właściw ie ta k i sam czasokres postu, m ianowicie „m niej niż godzina”. A ta „m niej niż godzina” z § 2 i § 3 jest właściw ie niczym innym jak tylko b rakiem „przynajm niej godzi­ n y ” z § 1 kan. 919. O statecznie więc jest tylko jeden czasokres postu, owa „przynajm niej godzina” z § 1 kan. 919, a w § 2 i § 3 praw odaw ca bierze pod uw agę tę sytuację, kiedy tej godziny nie ma i zezwala mimo to określonym kapłanom i w iernym na przy ­ jęcie K om unii świętej. — Pow iedzm y to samo inaczej: kapłani spraw ujący Mszę św iętą i w ierni świeccy przystępujący do Ko­ m unii świętej pow inni pościć przynajm niej godzinę przed K om u­ nią świętą, jak to stanow i kan. 919 § 1, chyba że b in u ją lub try - nują, w zględnie są w podeszłym w ieku albo są chorzy, albo też opiekują się ludźm i w podeszłym w ieku lub chorym i, bo w takim przypadku wolno im przyjąć Kom unię świętą, jakkolw iek od ich posiłku czy napoju do Kom unii św iętej nie ma już pełnej godzi­ ny, co bierze pod uw agę kan. 919 § 2 i § 3.

Ja k pam iętam y, post eucharystyczny trw a ją cy godzinę czasu nie jest bynajm niej nowością ustanow ioną dopiero w K P K z 1983 r. Takie praw o jest znane i przestrzegane w prakty ce p rz y j­ m ow ania K om unii św iętej od Soboru W atykańskiego II, a dokład­ niej od 21 listopada 1964 r. W obecnym Kodeksie dopowiedziano tylko, że ma to być „przy najm niej” godzina.

Wiedząc już, jak długo należy pościć przed Kom unią świętą, pytam y, czy jest coś, co nie łam ie postu eucharystycznego? Od­ powiedź jest krótka, bo tylko woda i lekarstw o za naszych dni nie łam ią postu przed przyjęciem Eucharystii. Woda nie m usi być tera z natu raln a, jak tego wym agano, gdy praw o zezwoliło na pi­ cie wody przed przystąpieniem do Stołu Pańskiego i co było obo­ w iązujące do w ejścia w życie nowego Kodeksu, to jest do 27 listo­ pada 1983 r. Zaś lekarstw o może być w płynie lub w form ie sta ­ łej, także sporządzone na alkoholu.

200 Ks. M. P astuszko [16]

cia alkoholu do przyjęcia Kom unii św iętej. W aktualnym praw ie nie m a na ten tem at żadnej wzm ianki. Znaczy to, że alkohol w spraw ie postu eucharystycznego należy traktow ać nie inaczej niż inne napoje. Zatem w zw yczajnych w arunkach po w ypiciu alko ­ holu, naw et tylko um iarkow anym , nie godzi się przystąpić do Kom unii świętej przynajm niej godzinę. Czy przyjm ujący Kom u­ nię św iętą po w ypiciu alkoholu nie m usi trw ać dłużej w stanie postu, to zależy już od niego.

Inaczej niż w K PK z 1917 r., w ak tualnie obowiązującym Ko­ deksie zupełnie słusznie nie m a specjalnego kan on u na tem at postu eucharystycznego kapłanów . M ają oni stosować się do je ­ szcze jednego z trzech parag rafów kan. 919. Poszczą więc przy­ najm niej godzinę, jeśli p rzyjm u ją Kom unię św iętą lub spraw ują tego dnia pierw szą Mszę świętą, nie są w podeszłym w ieku i cie­ szą się dobrym zdrowiem . Jeśli zaś: 1. b inują lub try n u ją, 2. są w podeszłym w ieku, 3. chorują lub 4. opiekują się człowiekiem starszym czy chorym, wówczas mogą spraw ow ać Mszę św iętą lub przyjąć Kom unię świętą, jakkolw iek coś spożyli w ciągu poprzed­ niej godziny.

Poruszm y jeszcze jed ną spraw ę, o której kan. 919 nie czyni żadnej wzmianki. Chodzi o to, czy post eucharystyczny przestaje kiedyś obowiązywać? Od daw na przyjm uje się istnienie dwóch przypadków , w których chrześcijanin pow inien przyjąć K om unię świętą, jakkolw iek nie zachował on postu eucharystycznego. P ie r­ wszy przypadek, to przyjęcie W iatyku, a drugi — to spożycie E ucharystii, żeby nie dopuścić do zniew ażenia Najświętszego Sa­ kram entu. J e st zrozum iałe samo przez się, że post eucharystyczny w takich okolicznościach przestaje obowiązywać 28.

Z akończenie

Trudno jest przewidzieć, jaka będzie dalsza ew olucja praw a k a­ nonicznego co do postu eucharystycznego. Jed n ak chyba można zaryzykować stw ierdzenie, że w bliskiej przyszłości m niej się bę­ dzie w ydaw ać przepisów na ten tem at, niż m iało to m iejsce w przeszłości. Przem aw ia za tym kilka racji:

1. Obecny post eucharystyczny m a opdstaw ę praw ną w norm ie Kodeksu P raw a Kanonicznego, a tak a norm a nie tak łatw o ulega zmianie, zwłaszcza że w tym przypadku uniknęła ona niedoskona­ łości, k tóre w ytykano poprzednim przepisom.

2. Godzinny post eucharystyczny jest znany i prak tyk ow any już od w ielu lat, z czego można wnioskować, że będzie trw a ł dalej.

3. Norm y szczegółowe, ustanow ione dla niektórych grup osób

[17] P o st eu ch ary sty czn y 201

są ta k przeniknięte duchem hum anitarnym , że ani biskupi ani w ierni świeccy nie będą postulow ać ich zmiany.

Dotychczasowe ak ty praw ne w spraw ie postu eucharystycznego możemy uznać za ciągłe poszukiw ania odpowiedniego ta k co do treści, jak i do form y praw a, i tak ie m am y w kan. 919. P ow ie­ działbym , że jest to coś w rodzaju złotego środka.

De ieiunio eucharistco

A rticu lu s proem io, sep tem partibus et con clu sion e constat.

In proem io auctor th em a tem de ieiu n io eu ch aristico actu alem esse, su b lin eat.

In corpore articu li seq u en tia docum enta iu ridica exp on u n tu r e t e x - plicantur:

1. lu s v êtu s seu a p rim is E cclesiae tem poribus usq u e ad in itiu m sa - e cu li X X .

2. Can. 858 § 1 e t 2 n ecn on can. 808 C odicis Iuris C anonici au ctoritate B en ed icti P apae X V prom uigati.

3. C onstitutio A p ostolica C h ristu s D om in u s d iei 6 ian u arii 1953 anni P ii Pp. X II.

4. In stru ctio C onstitutio A p ostolica d iei 6 ian u arii 1953 anni S. Con­ g r e g a tio n s S. O fficii.

5. M otu proprio P a sto r a le M unus, I, 3, d iei 30 n ovem b ris 1963 anni, P apae P a u li VI.

6. D eclaratio S. C ongregationis S. O fficii d iei 10 ian u arii 1964 anni. 7. N orm a a P apa P au lo VI in C oncilio O ecum enico V aticano II d iei

21 n ovem b ris 1964 anni prom ulgata.

8. In stru ctio de C om m unione S acram en tali q u ibusdam in ad iu n ctis fa - cilio re reddenda, diei 29 ian u arii 1973 anni, a C ongregatione de d i­ scip lin a S acram en toru m édita.

9. Can. 919 § 1 et § 2 C odicis Iuris C anonici a u ctoritate Joan n is P au li Pap. II prom uigati.

H oc u ltim u m quod ius n o v issim u m est et nostris diebus ob ligat om nes recepturos E ucharistiam tarn sacerdotes quam laicos, fu siu s e la - boratur, prout decet. N unc en im sciendum est, quod recepturi S a n ctis- sim am E u ch aristiam per sp atiu m saltern unius horae ante Sacram C om m unionem a quocum que cibo et potu ab stin ere debent. Sacerd otes autem , qui eadem d ie bis au t ter S a n ctissim a m E u ch aristiam celebrant n ecn on a etate p rovecti, in firm ita te quadam lab oran tes et eorum curae addicti, Sacram C om m unionem accipere possunt, etiam si intra horam a n teced en tem aliq u id sum pserint.

In fin e articu li opinionem circa fu tu ram ev o lu tio n em iuris ieiu n iu m eu ch aristicu m attin gen tem , si id p ossib ile sit, auctor praebet.