PRZEWODNIKMECHANIZMY WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI

(1)

POŻYCZKI PORĘCZENIA

I GWARANCJE MAŁE GRANTY INICJATYWA

LOKALNA REGRANTING DOTACJA

INWESTYCYJNA BUDŻET

OBYWATELSKI

POŻYCZKI PORĘCZENIA

I GWARANCJE MAŁE GRANTY INICJATYWA

LOKALNA REGRANTING DOTACJA

INWESTYCYJNA BUDŻET

OBYWATELSKI

PRZEWODNIK

MECHANIZMY WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ

JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI

(2)

Materiał powstał w ramach projektu „Wzmocnienie mechanizmów współpracy finansowej administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi jako realizatorami zadań publicznych” (MWF), współfinanso- wanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

www.mechanizmywspolpracy.pl Opracowanie:

Karolina Krawczyk

Opisy praktycznych zastosowań mechanizmów współpracy zaczerpnięto z raportów z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finansowej między JST i NGO, autorstwa: Ewy Biskup, Marcina Józika, Piotra Fuchsa.

Wydawca:

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Małopolska Szkoła Administracji Publicznej ul. Rakowicka 16, 31-510 Kraków

tel.: +48 12 293 75 60, tel./faks: +48 12 293 75 59 www.msap.uek.krakow.pl

Opracowanie odzwierciedla wyłącznie poglądy Autorów. Lider i Partnerzy projektu nie ponoszą odpo- wiedzialności za sposób wykorzystania informacji zawartych w opracowaniu.

Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.

Nakład: 6500 egzemplarzy Projekt graficzny i skład:

Centralne Biuro Projektowe www.cbprojektowe.pl Druk:

Drukarnia Kolejowa Kraków Sp. z o.o.

ISBN: 978-83-89410-13-3

(3)

Struktura opracowania

3 Oni już to robią i to dobrze

prezentacja interaktywnej mapy praktyk zastosowania wskazanych instrumentów współpracy polskich JST z NGO

5 Współpraca niejedno ma imię

słowniczek finansowych instrumentów współpracy JST z NGO analizowanych i wdrażanych w projekcie MWF

9 Dyfuzja wzorów międzysektorowej współpracy finansowej

przybliżenie istoty wybranych mechanizmów kooperacji JST z NGO, z ilustracją – naszym zdaniem udanych – przykładów ich zastosowania w wytypowanych polskich gminach lub powiatach 9 Pożyczki

17 Poręczenia i gwarancje

23 Małe granty

30 Inicjatywa lokalna

38 Regranting

46 Dotacja inwestycyjna

50 Budżet obywatelski

57 Zamiast zakończenia

rekomendacje i postulaty w oparciu o wyniki projektu MWF

59 O projekcie

informacje o projekcie i partnerach projektu

NASZ CEL:

przybliżenie istoty i praktyki

zastosowania mechanizmów umożliwiających

JST wsparcie

finansowe

realizacji zadań

publicznych przy

angażowaniu NGO

(4)

SŁOWO O ODBIORCACH

Słowo o odbiorcach

Odbiorcy opracowania:

• przedstawiciele organów wykonawczych i stanowiących samorządów gminnych i powiatowych, pracownicy urzędów gmin, starostw, pełnomocnicy, doradcy odpowiedzialni za współpracę z podmiotami III sektora zainteresowani po- szerzeniem wiedzy o wskazanych instrumentach i poznaniem praktycznych przykładów finansowej współpracy JST z NGO;

• społecznicy, reprezentanci władz organizacji pozarządowych, pracownicy podmiotów III sektora poszukujący form wspólnej realizacji zadań publicznych lub narzędzi ułatwiających ich wykonanie;

• czytelnicy, dla których tematyka współpracy międzysektorowej jest intere- sująca i przyszłościowa.

Założenia i objętość preZentowanej publikacji skutkują hasłową ilu- stracją porusZanych treści. po pełne informacje warto sięgnąć do po- Zostałych opracowań prZygotowanych w projekcie mwf

^g

, dostępnych na stronie www.mechaniZmywspolpracy.pl, np.:

• T. Schimanek, Materiały szkoleniowe, FRDL, Warszawa 2014;

• T. Schimanek, Wzory dokumentów, FRDL, Warszawa 2014;

• M. Makowska, T. Schimanek, Doświadczenia i wnioski z wdrażania mechanizmów współpracy finansowej samorządów terytorialnych i organizacji pozarządowych, FRDL, Warszawa 2015;

• M. Możdżeń, T. Schimanek, Mechanizmy współpracy finansowej JST z NGO – doświadczenia z wdrożeń, MSAP UEK, Kraków 2015;

• Rekomendacje Ministra Pracy i Polityki Społecznej w zakresie współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych z wykorzystaniem instrumentów finansowych;

• S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finan- sowej jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015;

• S. Mazur, A. Pacut (red.), System finansowania organizacji pozarządowych w Polsce, MSAP UEK, Kraków 2015.

g

Skrót MWF nie jest oficjalnym akroni mem projektu „Wzmocnienie mecha- nizmów współpracy finansowej administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi jako realizatorami zadań publicznych”, ale będzie używany w niniejszej publikacji dla łatwiejszej identyfikacji projektu.

(5)

ONI JUŻ TO ROBIĄ I TO DOBRZE

Oni już to robią i to dobrze

prezentacja interaktywnej mapy praktyk zastosowania wskazanych instrumentów współpracy polskich JST z NGO

Na prezentowanej mapie Polski przedstawiono zebrane w projekcie praktyki sto- sowania mecha nizmów współpracy finansowej JST z NGO. Krótką charakterystykę ponad 270 gmin i powiatów stosujących z powodzeniem formy kooperacji zdefinio- wane m.in. w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie^g, wraz z poziomem wydatków na poszczególne instrumenty znajdą Państwo na stronie internetowej: www.mechanizmywspolpracy.pl, w zakładce Mapa współpracy.

Dodatkowe opcje interaktywnej mapy:

• filtry ułatwiające selekcję informacji np. wg kryterium wielkości JST, rodzaju gminy, wybranego instrumentu współpracy lub poziomu nakładów z budżetu samorządu terytorialnego na współpracę z trzecim sektorem;

• możliwość dodania informacji o swojej JST, ze wskazaniem wykorzystywanych instrumentów.

Doświadczenia opisanych w niniejszej publikacji 6 wybranych jednostek samorządu terytorialnego ilustrują praktyczne aspekty realizacji współpracy w oparciu o wy- brane instrumenty.^g

g

W dalszej części opracowania używany będzie skrót ustawa o d.p.p.w.

g

Przykłady istniejących praktyk współpra- cy finansowej wyłoniono m.in. w oparciu o wyniki badań ankietowych, analizę danych zastanych, wywiady telefoniczne. Do case study wytypowano jednostki samorządu lokalnego z uwzględnieniem następujących kryteriów:

a) doświadczenie (tzn. jak długo stosowana jest dana forma i jak często);

b) użyteczność (jakie opinie na jej temat wyrażali przedstawiciele obu stron);

c) reprezentatywność (charakterystyka każdego z wdrażanych w projekcie MWF instrumentów).

Pełne raporty z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finansowej pomiędzy JST i NGO dla 15 samorzą- dów terytorialnych dostępne są na stronie www.mechanizmywspolpracy.pl.

(6)

ONI JUŻ TO ROBIĄ I TO DOBRZE ONI JUŻ TO ROBIĄ I TO DOBRZE Powiat wągrowiecki

od 2011 r., str. 28

MAŁE GRANTY

Miasto Olsztyn od 2013 r.,

str. 54

BUDŻET OBYWATELSKI

Gmina Morawica od 2011 r.,

str. 36

INICJATYWA LOKALNA

REGRANTING

Gmina wiejska Biłgoraj od 2010 r.,

str. 44

POŻYCZKI

Miasto Cieszyn od 2007 r.,

str. 15

PORĘCZENIA I GWARANCJE

Gmina Popielów od 2011 r.,

str. 21

(7)

WSPÓŁPRACA NIEJEDNO MA IMIĘ

Współpraca niejedno ma imię

słowniczek finansowych instrumentów współpracy JST z NGO analizowanych i wdrażanych w projekcie MWF

^f

Pożyczka – zwrotna forma finasowania z budżetu JST dla podmiotów trzeciego sektora realizujących przedsięwzięcia ze sfery zadań publicznych. W odróżnieniu do komercyjnych pożyczek cechuje się ona niskim oprocentowaniem (zwykle niewiele wyższym od stopy inflacji) lub jest nieoprocentowana. Najczęściej jest wykorzystywana dla zapewnienia płynności finansowej, gdy dana organizacja po- zarządowa realizuje projekt finansowany np. na zasadzie refundacji (tzw. pożyczka o charakterze pomostowym).

Popularność instrumentu: w 2013 r. organy jednostek samorządu terytorialnego zade- klarowały udzielenie 125 pożyczek [Sprawozdanie, 2014]

Poręczenie – mechanizm ułatwiający i umożliwiający NGO dostęp do komercyjnych środków pożyczkowych. Jednostka samorządu terytorialnego – na wniosek organizacji pozarządowej – może ustanowić dodatkowe zabezpieczenia na wypadek opóźnień podmiotu społecznego w spłacie innego zobowiązania. Administracja publiczna przejmuje ryzyko związane z niewypłacalnością organizacji pozarządowej, by ułatwić jej pozyskiwanie z innych źródeł kapitału na realizację przedsięwzięć ze sfery publicznej.

Popularność instrumentu: w 2013 r. organy jednostek samorządu terytorialnego zade- klarowały udzielenie 10 018 poręczeń [Sprawozdanie, 2014]

f

Na podstawie: S. Mazur, A. Pacut, M. Po- kora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

POŻYCZKI

(8)

Gwarancja – narzędzie bardzo zbliżone do poręczenia. Niesie jednak jeszcze większe ryzyko dla gwaranta (JST), gdyż nie jest on jedynie pomocniczym dłużnikiem – jego zobowiązanie ma charakter samodzielny i nieakcesoryjny. Przykładowo gminie lub powiatowi będzie znacznie trudniej uchylić się od zrealizowania gwarantowanego świadczenia, na wypadek niewypłacalności organizacji pozarządowej.

Popularność instrumentu: w 2013 r. organy jednostek samorządu terytorialnego zade- klarowały udzielenie jedynie 17 gwarancji [Sprawozdanie, 2014]

Tryb małych zleceń – uproszczony model zlecenia realizacji zadań publicznych organizacji pozarządowej, znany także pod nazwą małe granty/dotacje lub tryb uproszczony, pozakonkursowy. Inicjatorem współpracy są organizacje pozarzą- dowe, a JST nie ogłasza na to zadanie otwartego konkursu ofert. W tej procedurze możliwe jest jednorazowe przekazanie wsparcia do 10 tys. zł na zadanie, którego realizacja nie będzie trwała dłużej niż 90 dni, maksymalnie 20 tys. zł dla danej NGO w roku. Małe zlecenia wiążą się także z szybkim działaniem administracji, która upublicznia wpływające do niej oferty w ciągu 7 dni na okres 1 tygodnia, po czym organ wykonawczy niezwłocznie podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania środków.

Popularność instrumentu: w 2013 r. do organów JST wpłynęło 6 948 ofert, na podstawie których zawarto 4 875 umów na realizację zadania w tej formie [Sprawozdanie, 2014]

Inicjatywa lokalna – polega na przekazaniu mieszkańcom danej jednostki samorządu terytorialnego (których reprezentantem może być organizacja pozarządowa) upraw- nień do zgłaszania postulatów dotyczących wykonania zadań publicznych oraz ich realizacji wspólnie z jednostką samorządu terytorialnego. Forma aktywizowania społeczności lokalnej, która – szukając lepszego zaspokojenia własnych potrzeb – inicjuje realizację konkretnego zadania publicznego. Wyznacznikiem inicjatywy lokalnej jest ponadto zaangażowanie i współodpowiedzialność mieszkańców za podejmowane działania (w formie np. pracy społecznej lub wkładu rzeczowego).

Popularność instrumentu: w 2013 r. tylko 114 samorządów zadeklarowało działanie w formule inicjatywy lokalnej, podpisano 501 umów na jej realizację [Sprawozdanie, 2014]

MAŁE GRANTY

INICJATYWA LOKALNA

(9)

WSPÓŁPRACA NIEJEDNO MA IMIĘ Regranting – forma współpracy finansowej JST z NGO nieposiadająca prawnej

definicji i polskiego odpowiednika dla angielskiej nazwy. Organizacja pozarządowa (tzw. operator), która wygrała otwarty konkurs ofert i realizuje zadanie publiczne na zlecenie JST (za wiedzą i zgodą władz JST) przekazuje – w formie grantu – wybra- nym podmiotom (tzw. realizatorom) część otrzymanej dotacji na wykonanie zadania publicznego (tzw. projektu). Wybierając realizatorów operator „dużego grantu” ma obowiązek zapewnienia uczciwej konkurencji i jawności. Odpowiedzialność przed organem administracji publicznej za prawidłową realizację zadania publicznego ponosi operator, tj. podmiot, któremu ten organ zlecił zadanie, nie zaś organizacje, którym operator przekazał środki w ramach regrantingu.

Popularność instrumentu: w 2013 r. 225 jednostek samorządu terytorialnego (różnych szczebli) zadeklarowało stosowanie regrantingu [Sprawozdanie, 2014]

Dotacja inwestycyjna – podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe na cele publiczne, związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań. Wobec braku definicji legalnej pojęcia „celu publicznego”, w literaturze przedmiotu przyjmuje się, iż realizację celów publicznych należy łączyć z działania- mi mającymi na celu zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej.

Wyklucza to możliwość udzielenia dotacji inwestycyjnej w związku z realizacją interesów jednostkowych. Do jej udzielenia zastosowanie mają tryby określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zarówno otwarty konkurs ofert, jak i tryb pozakonkursowy (małe granty).

Popularność instrumentu: w 2013 r. jedynie 126 jednostek samorządu terytorialnego zadeklarowało wykorzystanie tej formy wsparcia organizacji pozarządowych [Sprawoz- danie, 2014]

Budżet obywatelski (partycypacyjny) – stanowi narzędzie włączające mieszkańców w proces decyzyjny dotyczący budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego.

To obywatele decydują o sposobie wydatkowania części środków publicznych. Ele- mentem budżetu partycypacyjnego jest prowadzenie konsultacji z mieszkańcami, które mają na celu efektywne wydatkowanie środków publicznych uwzględniające rzeczywiste potrzeby danej społeczności. Nie jest to mechanizm zdefiniowany ustawowo, co z jednej strony pozwala na szerokie, elastyczne działania samorzą-

REGRANTING

DOTACJA INWESTYCYJNA

BUDŻET OBYWATELSKI

(10)

dów, z drugiej powoduje jednak, że w praktyce stosowane są bardzo różne warianty budżetu partycypacyjnego, a wprowadzone procedury nie dają wnioskodawcom gwarancji realizacji zgłoszonych przez nich i wybranych w procedurze działań.

Popularność instrumentu: w 2013 r. 115 samorządów zadeklarowało stosowanie budżetu obywatelskiego [Sprawozdanie, 2014]

W publikacji wykorzystano następujące akty prawne:

• Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003, Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o fun- dacjach (Dz.U. 2015, poz. 1339)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru oferty i ramowego wzoru umowy dotyczących realizacji zadania publicznego oraz wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz.U. 2011, Nr 6, poz. 25)

• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. 1964, Nr 16, poz.

93 z późn. zm.)

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. 2015, poz. 1515 z późn. zm.)

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. 2015, poz. 1445 z późn. zm.)

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. 2015, poz. 1392 z późn. zm.)

• Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. 2009, Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.)

f

Wykorzystane w słowniczku dane liczbo- we dotyczące zastosowania wskazanych instrumentów w 2013 r. pochodzą z publikacji:

Sprawozdanie z funkcjonowania ustawy o działal- ności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2012 i 2013 wraz z aneksem, Departament Po- żytku Publicznego, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2014.

(11)

DYFUZJA WZORÓW MIĘDZYSEKTOROWEJ WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ

Dyfuzja wzorów międzysektorowej

współpracy finansowej

W tej części opracowania prezentowane są instrumenty współpracy finansowej JST z NGO stanowiące przedmiot zainteresowania w projekcie MWF: pożyczki,

poręczenia i gwarancje, małe granty, inicjatywa lokalna, regranting, dotacja in- westycyjna, budżet obywatelski. Charakterystyka tych mechanizmów obejmuje:

podstawę prawną, odbiorców i potrzeby, na które odpowiada dany instrument.

Przywoływane są także opisy udanych przykładów ich zastosowania w polskich gminach lub powiatach, ze wskazaniem kontekstu i specyfiki przyjętych rozwiązań.

Po pożyczkę do urzędu gminy lub starostwa

co skłania jednostki samorZądu terytorialnego do odgrywania roli pożycZkodawców? cZy pożycZki Z budżetu jst powinny być oprocento- wane lub cZy jst Zaleca się pobieranie prowiZji? w jakich sytuacjach prZedstawiciele sektora poZarZądowego mogą Zwrócić się do władZ gminy/powiatu o udZielenie Zwrotnego wsparcia finansowego?

Podstawa prawna:

• ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

• Kodeks cywilny;

• samorządowe ustawy ustrojowe (ustawa o samorządzie gminnym, ustawa o sa- morządzie powiatowym, ustawa o samorządzie województwa);

• ustawa o finansach publicznych.

POŻYCZKI

(12)

Odbiorcy:

Organizacje pozarządowe oraz podmioty zrównane z nimi w prawach, wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (kościelne osoby prawne, stowarzyszenia JST, spółdzielnie socjalne, spółki non-profit). Pożyczki udzielane są na realizację przez te podmioty działań mieszczących się w sferze zadań publicznych, wymienionych enumeratywnie w przywoływanej ustawie.

Potrzeby lub deficyty, na które odpowiada instrument:

Jednostki samorządu terytorialnego wprowadzają mechanizm pożyczek w odpowiedzi na sygnały płynące od przedstawicieli organizacji pozarządowych, bo- rykających się np. z brakiem wystarczających środków finansowych na pokrycie bieżących wydatków związanych z realizacją zadań w sferze pożytku publicznego, czy sygnalizujące problem z utrzymaniem płynności finansowej w trakcie realizacji projektów finansowanych na zasadzie refundacji. Wnioski o udzielenie pożyczki z budżetu JST mogą pojawić się także w trakcie aplikowania przez NGO o środki w otwartych konkursach organizowanych przez podmioty trzecie, jako dostępny i tańszy niż oferta instytucji komercyjnych, sposób na pokrycie wkładu własnego wymaganego przez grantodawcę (pod warunkiem uzyskiwania przez NGO środków z innych źródeł, z których można zwrócić pożyczkę z JST).

Pożyczki z JST stanowią:

• alternatywę dla oferty instytucji komercyjnych dedykowanej podmiotom III sektora, ze względu na bardziej liberalne wymagania wobec kandydatów na pożyczkobiorców oraz – co do zasady – generujące dla pożyczkobiorcy niższe koszty;

• wypełnienie okresowych deficytów środków pieniężnych w budżetach NGO, niezbędnych do pokrycia kosztów realizacji przedsięwzięć publicznych rozli- Niektóre JST starają się zawęzić grono potencjalnych pożyczkobiorców jedynie do tych podmiotów, które posiadają siedzibę na terenie tej jednostki lub działają dłużej niż 1 rok. Inne samorządy uzależniają udzielenie wsparcia w postaci pożyczek wyłącznie dla przedsięwzięć realizowanych na obszarze i dla mieszkańców danej wspólnoty. Czy te samorządy postępują słusznie? ^f

f

Zobacz więcej w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

(13)

• istotny element w montażu finansowym, gdy zadanie ze sfery pożytku publicznego realizowane jest z wykorzystaniem nakładów z różnych źródeł;

• bodziec wzmacniający potencjał lokalnych organizacji pozarządowych, które dzięki pożyczkom mają szansę na realizację przedsięwzięć publicznych wpi- sujących się w ich misję i cele;

• czynnik budujący atmosferę zrozumienia przez władze JST dla potrzeb podmiotów społecznych, co sprzyja przyszłej współpracy na wielu polach.

Przykładowe rodzaje pożyczek udzielanych z budżetu JST, wyodrębnione ze względu na ich cel:

Pożyczki

„pomostowe”

dla organizacji wykonujących równocześnie kilka projektów, na pokrycie bieżących kosztów realiza- cji zleconego zadania, w okresie między projektami lub ich etapami, w przypadku korzystania z finansowania zewnętrznego udzielanego na zasadach refundacji

Pożyczki

„na pokrycie wkładu własnego”

deklaracja władz JST o udzieleniu pożyczki umoż- liwia NGO^g, dzięki pokryciu wkładu własnego, udział w konkursach organizowanych przez podmioty trzecie

g

Z tego rodzaju pożyczek mogą skorzystać np. organizacje prowadzące działalność gospodarczą bądź posiadające status organizacji pożytku publicznego, ponieważ mają możliwość pozyskania środków finansowych na spłatę po- życzki.

(14)

Od pomysłu do realizacji czyli instytucjonalizacja pożyczek

^f

z wykorzystaniem wzorca minimalnego:

^g

I. Uchwała organu stanowiącego JST określająca i zabezpieczająca w budżecie JST maksymalną kwotę pożyczek udzielanych przez organ wykonawczy JST (obligatoryjnie wymagana).

II. Opracowanie – w formie zarządzenia organu wykonawczego – regulaminu udzielania pożyczek dla NGO^g, określającego: odbiorców, cele pożyczki, zasady udzielania, koszty tj. oprocentowanie, wymagane zabezpieczenia udzielonej pożyczki, warunki monitorowania pożyczki itp.). Przygotowanie w formie załączników do ww. regulaminu wzorów dokumentów (np. wzór wniosku o pożyczkę z wykazem załączników, szablon umowy, wzór np. deklaracji wekslowej i weksla in blanco) i ich opublikowanie na stronach internetowych JST. Informowanie NGO o możliwości pozyskania środków z pożyczek np. na wsparcie pomostowe.

III. Złożenie przez NGO wniosku o udzielenie pożyczki (wraz z załącznikami w formie np. potwierdzenia uzyskania dofinansowania z innego źródła).

IV. Do organu wykonawczego JST należy ostateczna decyzja odnośnie przyznania pożyczki lub odrzucenia wniosku. Udzielenie pożyczki wymaga zawarcia przez organ wykonawczy JST umowy z NGO^g, wraz przyjęciem zabezpieczeń (np. w formie weksla in blanco i deklaracji wekslowej), przy kontrasygnacie skarbnika JST.

V. Realizacja przez NGO zadania wskazanego we wniosku o pożyczkę.

Monitorowanie przez JST wykorzystania środków zgodnie z warunkami umowy.

VI. Spłata pożyczki wraz z ewentualnymi odsetkami przez pożyczkobiorcę (w terminie określonym umową, nie później niż do końca danego roku budżetowego).

VII. Zwrot weksla in blanco dłużnikowi oraz odstąpienie przez JST od wykorzystania pozostałych zabezpieczeń.

f

Więcej na ten temat w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

g

Wzorzec minimalny to zestaw elemen- tów niezbędnych do wdrożenia danego instrumentu rekomendowany w projekcie MWF.

g

Przykładowe dokumenty np.: zarządzenie wprowadzające regulamin, treść regula- minu znajdują się w publikacji: T. Schimanek, Wzory dokumentów, FRDL, Warszawa 2014.

g

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, umowa pożyczki powinna mieć formę pisemną, jeśli jej kwota przewyższa 500 zł.

(15)

Pożyczki w projekcie MWF wdrażane były w oparciu o powyższe kroki w następujących JST:

UG Dobra, UM Iława, UM Kościerzyna, UG Mogilany, UG Rajcza, UM Słupsk, UM Stary Sącz, UMiG Witnica.

Pożyczki w praktyce – miasto Cieszyn

^f

• Jednostka: gmina miejska Cieszyn

• Powiat: cieszyński, województwo: śląskie

• Liczba ludności: 35 918 osób

• Wydatki na współpracę z sektorem pozarządowym w 2013 r.: 1 765 821,56 zł

• www: www.um.cieszyn.pl

• Zakładka NGO: www.um.cieszyn.pl/organizacje-pozarzadowe,43.html

• Liczba zastosowanych instrumentów współpracy w 2013 r.: 4

Zastosowanie pożyczek w mieście Cieszyn:

Rok Liczba pożyczek dla NGO Kwota udzielonych pożyczek

2011 8

udzielono łącznie pożyczek na kwotę 2 759 206,00 zł

2012 13

2013 8

Charakterystyka rozwiązania:

Instrument w postaci pożyczek został wdrożony w gminie Cieszyn w roku 2007, w odpowiedzi na problemy organizacji pozarządowych z realizacją projektów finansowanych ze środków zewnętrznych (środków unijnych). Jedna z organizacji pozarządowych realizowała projekt dofinansowywany ze środków UE przy zasto- sowaniu zasady refundacji środków. Projekt dotyczył organizacji festiwalu, aby mógł dojść do skutku, wymagał wykorzystania środków bieżących. W związku z tym organizacja zwróciła się do Burmistrza o wsparcie w postaci pożyczki, które zostało jej udzielone.

f

Opis pożyczek pochodzi z opracowania:

P. Fuchs, Raport z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finanso- wej między JST i NGO – Gmina Cieszyn, Poznań 2014 (FRDL).

(16)

Ewolucja podstaw prawnych w zakresie pożyczek w Cieszynie:

• Zarządzenie nr 51/II/2007 Burmistrza Miasta Cieszyn z dnia 15 stycznia 2007 r.

w sprawie Regulaminu udzielania pożyczek organizacjom pozarządowym oraz instytucjom będącym organizatorami działań współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz z innych środków pomocowych o charakterze refundacji.

• Regulamin z 2007 r. został zmieniony Zarządzeniem Burmistrza Miasta Cieszy- na nr 165/III/2011 z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie Regulaminu^g udzielania pożyczek organizacjom pozarządowym oraz instytucjom będącym organizatorami działań współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz z innych środków pomocowych o charakterze refundacji.

Cechy pożyczek z Cieszyna:

• Środki na pożyczki są zaplanowane w budżecie miasta na dany rok i przeka- zywane do wyczerpania środków; pożyczki są udzielane organizacjom na ich wniosek, zgodnie z zasadami przyjętymi w regulaminie.

• Pożyczka może być udzielona organizacjom pozarządowym lub instytucjom, które są organizatorami działań na terenie gminy, współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej lub z innych środków pomocowych o charakterze refundacji. Wykluczone jest wykorzystywanie pożyczek udzielonych z budżetu gminy na inne cele, np. inwestycje w środki, które pomogłyby organizacjom pozarządowym rozpocząć działalność gospodarczą.

• Pożyczka jest nieoprocentowana. Pożyczkobiorca nie ponosi żadnych opłat związanych z zaciągnięciem pożyczki.

• Okres, na który udzielana jest pożyczka nie może przekroczyć roku budże- towego. W związku z powyższym pożyczki muszą być zwrócone najpóźniej do końca grudnia danego roku.

• Organizacja wnioskująca może złożyć wniosek o pożyczkę w każdym okresie.

Wniosek do urzędu miasta może być złożony w dowolnej postaci – nie został opracowany odpowiedni formularz.

• Kwota pożyczki nie może być wyższa od przyznanej na realizację projektu refundacji ze środków Unii Europejskiej lub innych środków pomocowych.

• Burmistrz podejmuje decyzję o udzieleniu pożyczki i jej wysokości oraz powia- damia o tym wnioskodawców, w konsekwencji zawierając stosowną umowę.

• Wypłata pożyczki następuje do 14 dni od podpisania umowy, przelewem na konto pożyczkobiorcy wskazane w umowie.

g

Regulamin dostępny na stronie www.um.cieszyn.pl/regulamin- udzielania-pozyczek,122.html

(17)

• W celu zabezpieczenia pożyczki pożyczkobiorca składa weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, podpisaną przez dwie uprawnione osoby, wystawiony na gminę Cieszyn.

• Z obowiązku złożenia dokumentów zwolnione są organizacje i instytucje realizujące projekt w oparciu o umowę z gminą Cieszyn.

• W przypadku otrzymania refundacji przed upływem terminu spłaty pożyczki, pożyczkobiorca winien spłacić pożyczkę w terminie 7 dni od dnia otrzymania refundacji.

• Rozliczenie wsparcia przez pożyczkobiorcę ogranicza się do zwrotu uzyskanej pożyczki. Nie jest wymagane żadne sprawozdanie z wykorzystania pożyczki przez organizację prowadzącą działalność pożytku publicznego.

Atuty pożyczek z budżetu JST w Cieszynie

w opinii JST

• instrument łatwy do wprowadzenia, dokumentację opracowano dzięki zaangażowaniu władz i pracowników urzędu miasta

• brak problemów z rozliczaniem przez pożyczkobiorców uzyskanych od JST środków

• efekt skali, skuteczna współpraca z pożyczkobiorcami powoduje, że w danym roku kalendarzowym zwrócone środki mogą zostać ponownie udzielone w formie pożyczki innym podmiotom

• wieloletnie wykorzystanie pożyczek buduje grupę „stałych klientów” po stronie NGO, kil- kukrotnie korzystających z tego wsparcia

w opinii NGO

• zerowe koszty pozyskania przez organizacje pozarządowe potrzebnego finansowania zwrotnego

• bardzo prosta procedura pozyskania środków pieniężnych

• ograniczenie rozliczenia do zwrotu uzyskanej pożyczki, bez dodatkowych sprawozdań

Słabości pożyczek z budżetu JST w Cieszynie

w opinii NGO ^• konieczność zwrotu pożyczki do końca roku kalendarzowego – co nie zawsze pokrywa się z okresami finansowania, przekazywania transz dla NGO z innych źródeł

Źródło: na podstawie opracowania: P. Fuchs, Raport z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finansowej między JST i NGO – Gmina Cieszyn, Poznań 2014 (FRDL).

(18)

Wskazówki dla zainteresowanych:

• Kandydatami na pożyczkobiorców mogą być podmioty realizujące przedsię- wzięcia ze sfery zadań publicznych współfinansowane z różnych źródeł, warto zatem zbadać potencjał lokalnych NGO i ich zainteresowanie opisywanym instrumentem.

• Kodeks cywilny nie rozstrzyga kwestii oprocentowania pożyczek^f, stąd władze JST przy określaniu kosztu pożyczki powinny pamiętać o obowiązku zachowania szczególnej staranności w zarządzaniu mieniem komunalnym, by uniknąć zarzutów o niegospodarność. Równie istotne jak dochód z pożyczek są niefinansowe korzyści dla wspólnoty samorządowej płynące z realizacji wspieranych w ten sposób projektów.

• Przyjęcie przez władze JST zarządzenia z regulaminem udzielania pożyczek należy wesprzeć akcją informacyjną^f, której zadaniem będzie edukacja organizacji pozarządowych w zakresie istoty tego mechanizmu, warunków ubiegania się i zasad ich przyznawania.

f

Więcej na ten temat w: M. Makowska, T. Schimanek, Doświadczenia i wnioski z wdrażania mechanizmów współpracy finansowej samorządów terytorialnych i organizacji pozarządo- wych, FRDL, Warszawa 2015.

f

Szerzej na ten temat w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

(19)

Poręczenia i gwarancje JST szansą na zwiększenie dostępności

(komercyjnych) środków pożyczkowych dla podmiotów III sektora

cZy poręcZenie udZielone organiZacji poZarZądowej „obciąża” budżet jst w sposób identycZny jak samorZądowa pożycZka? cZy mechaniZm, niewiążący się Z beZpośrednim prZepływem środków finansowych Z budżetów jst do organiZacji poZarZądowych, może być korZystny, i dla której Ze stron?

Podstawa prawna:

• ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

• Kodeks cywilny;

• samorządowe ustawy ustrojowe (ustawa o samorządzie gminnym, ustawa o sa- morządzie powiatowym, ustawa o samorządzie województwa);

• ustawa o finansach publicznych.

Odbiorcy:

Organizacje pozarządowe oraz podmioty zrównane z nimi w prawach, wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (kościelne osoby prawne, stowarzyszenia JST, spółdzielnie socjalne, spółki non-profit). Poręcze- nia i gwarancje udzielane są na realizację przez te podmioty działań mieszczących się w sferze zadań publicznych, wymienionych enumeratywnie w przywoływanej ustawie.

Potrzeby lub deficyty, na które odpowiada instrument:

Możliwość udzielenia przez samorządy terytorialne poręczenia lub gwarancji dla organizacji pozarządowej na realizację zadań w sferze pożytku publicznego ma na celu wzmocnienie podmiotów III sektora ubiegających się o finansowanie swojej działalności z innych źródeł niż budżet JST. Opisywane zabezpieczenia ułatwiają NGO korzystanie z komercyjnych kredytów lub pożyczek. Poręczenia lub gwarancje mają charakter terminowy i udzielane są do określonej kwoty.

(20)

Każde poręczenie czy gwarancja traktowane jest jako zobowiązanie JST, wlicza się je do limitu zadłużenia jednostki określonego w ustawie o finansach publicznych, stąd te instrumenty współpracy finansowej znajdują zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach.^g

Podstawowe cechy poręczeń i gwarancji

^f

udzielanych z budżetu JST:

Poręczenie

Ma charakter akcesoryjny, tzn. samo istnienie i wartość długu poręczyciela (JST) uzależnione są od istnienia i wartości długu głównego (zacią- gniętego przez NGO).

Gwarancja

Zobowiązanie gwaranta (JST) ma charakter samo- dzielny i nieakcesoryjny tzn. gwarant odpowiada za to, że nie nastąpi objęty gwarancją stan rzeczy.

Zakres gwarancji nie jest więc powiązany z rela- cjami: wierzyciel – dłużnik i gwarant ponosi odpo- wiedzialność nawet wtedy gdy dług przestał istnieć.

g

O innych ryzykach związanych z zastoso- waniem tych mechanizmów w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

f

Zaczerpnięto z: S. Mazur, A. Pacut, M. Po- kora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

(21)

Instytucjonalizacja poręczeń lub gwarancji z wykorzystaniem wzorca minimalnego:

^g

I. Uchwała organu stanowiącego JST określająca limit wartości poręczeń i gwarancji udzielanych przez jednostkę (stosowne zapisy w uchwale budżetowej).

II. Opracowanie regulaminu udzielania poręczeń lub gwarancji organizacjom pozarządowym. Organ wykonawczy JST wydaje stosowne zarządzenie precyzujące zasady i tryb zaciągnięcia wskazanych zobowiązań przez JST.

III. Opracowanie przez organ wykonawczy JST wzoru dokumentów (załączniki do zarządzenia).

IV. Akcja informacyjna dotycząca możliwości ubiegania się o poręczenie lub gwarancję przez NGO, w tym opublikowanie na BIP i stronie internetowej JST dokumentów wskazanych w punkcie III.

V. Procedura wyłonienia podmiotów, na podstawie wniosków NGO, na rzecz których ustanowione zostaną wskazane zabezpieczenia.

VI. Podpisanie umowy poręczenia lub gwarancji przez organ wykonawczy JST.

Poręczenia w praktyce – gmina Popielów

^f

• Jednostka: gmina wiejska Popielów

• Powiat: opolski, województwo: opolskie

• Wydatki na współpracę z sektorem pozarządowym w 2013 r.: 306 600,00 zł

• www: www.popielow.pl

• Zakładka NGO:

http://popielow.pl/240/406/wspolpraca-z-organizacjiami-pozarzadowymi.html

g

f

Opis poręczeń pochodzi z opracowania:

P. Fuchs, Raport z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finanso- wej między JST i NGO – Gmina Popielów, Poznań 2014 (FRDL).

(22)

Zastosowanie poręczeń w gminie Popielów:

Rok Liczba poręczeń Kwota udzielonych poręczeń

2011 1 25 000 zł

2012 1 25 000 zł

Charakterystyka rozwiązania:

Instrument w postaci poręczeń kredytowych stosowany był w gminie Popielów przed wprowadzeniem pożyczek dla organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego, udzielanych bezpośrednio z budżetu gminy. Poręczenia stanowią odpowiedź na problemy stowarzyszeń z realizacją projektów finansowanych ze źródeł zewnętrz- nych, w ramach których organizacje pozarządowe zmuszone są do prefinansowania wydatków (ze względu na przyjętą procedurę realizacji projektów i/lub opóźnienia w płatnościach ze strony grantodawcy). NGO, nie posiadając środków własnych, z których mogłyby sfinansować niezbędne wydatki, poszukują kredytów, ale brak zdolności kredytowej ogranicza możliwość samodzielnego zaciągnięcia pożyczki czy kredytu w banku.

Ewolucja podstaw prawnych w zakresie poręczeń w gminie Popielów:

Możliwość udzielenia gminnego poręczenia kredytu/pożyczki na realizację projektu finansowanego ze źródeł zewnętrznych przez organizację pozarządową jest każdo- razowo zatwierdzana przez Radę Gminy Popielów, poprzez przyjęcie odpowiedniej uchwały. Każde poręczenie wymaga osobnej uchwały. Dotychczas udzielono dwóch poręczeń dla organizacji pozarządowych z terenu gminy Popielów:

• Uchwała nr X/72/2011 Rady Gminy Popielów z dnia 5 września 2011 r. w sprawie udzielenia poręczenia kredytu zaciąganego przez Gminny Związek „Ludo- we Kluby Sportowe” na realizację zadania pn. „Siołkowicka oaza rekreacyjna miejscem spotkań oraz integracji międzypokoleniowej” realizowanego w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Działanie 4.13 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju;

• Uchwała nr XIX/129/2012 Rady Gminy Popielów^f z dnia 13 września 2012 r.

w sprawie udzielenia poręczenia kredytu zaciąganego przez Stowarzyszenie Przyjaciół Popielowa „Razem” na realizację zadania pn. „Pod zielonym list-

f

Przykłady dokumentów dostępne w:

T. Schimanek, Wzory dokumentów, FRDL, Warszawa 2014.

(23)

DYFUZJA WZORÓW MIĘDZYSEKTOROWEJ WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ mach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Działanie

4.13 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju.

W tej JST nie przyjęto zarządzenia wójta z regulaminem udzielania poręczeń, każdorazowo przyjmowana jest uchwała Rady Gminy Popielów.^g

Cechy poręczeń w gminie Popielów:

• Poręczenie może być udzielone organizacjom pozarządowym lub instytucjom wyłącznie na kredyt/pożyczkę na realizację zadań publicznych współfinan- sowanych ze środków Unii Europejskiej.

• Nie uregulowano kategorii podmiotów, którym udziela się poręczeń, praktyka wskazuje, że z tej formy pomocy skorzystały zarejestrowane na terenie gminy organizacje pozarządowe realizujące projekty finansowane ze środków unijnych.

• Udzielenie poręczenia jest bezpłatne. Organizacja pozarządowa korzystająca z poręczenia nie ponosi żadnych kosztów związanych z uzyskaniem poręczenia.

• Okres, na który udzielane jest poręczenie nie może przekroczyć roku budżeto- wego. W stosownych uchwałach wskazano zapis, że pożyczka, na którą udzielane jest poręczenie organizacji pozarządowej musi być spłacona najpóźniej do końca danego roku.

• Organizacja występująca o udzielenie poręczenia zwraca się do wójta i prze- wodniczącego rady gminy wyjaśniając przesłanki i przedstawiając stosowne dokumenty potwierdzające realizację projektu przez NGO. Następnie opraco- wywany jest projekt odpowiednich uchwał, które poddawane są pod dyskusję i głosowanie przez radę gminy.

• Po przyjęciu odpowiedniej uchwały wójt podpisuje stosowną umowę porę- czenia kredytu/pożyczki.

• Za realizację całego procesu zaciągnięcia pożyczki/kredytu w banku komercyj- nym (lub innej instytucji przyznającej pożyczkę/kredyt) odpowiada organizacja pozarządowa. Koszty kredytu/pożyczki (odsetki, dodatkowe opłaty etc.) ponosi organizacja pozarządowa.

• Rozliczenie wsparcia przez organizację pozarządową ogranicza się do zwrotu uzyskanej pożyczki/kredytu w banku lub innej instytucji przyznającej pożyczkę/

kredyt oraz przedstawienia w urzędzie gminy dokumentów potwierdzających spłatę pożyczki/kredytu. Nie jest wymagane żadne sprawozdanie z wykorzystania pożyczki/kredytu.

g

O konsekwencjach takiego rozwiązania więcej w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finan- sowej jednostek samorządu terytorialnego z organiza- cjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

(24)

Atuty poręczeń w gminie Popielów

w opinii JST

• instrument łatwy do wprowadzenia, dokumentację opracowano dzięki zaangażowaniu władz i pracowników urzędu gminy

• udzielanie poręczenia nie wymaga od JST ponoszenia żadnych nakładów finansowych, a nawet zabezpieczania środków w budżecie JST (jedynie niespłacenie przez NGO kredytu bankowego uruchomiłoby roszczenia banku w stosunku do gminy)

w opinii NGO ^• uzyskanie poręczenia umożliwia NGO skorzystanie z komercyjnego kredytu na realizację zadania ze sfery zadań publicznych

Słabości poręczeń w gminie Popielów

w opinii JST ^• z księgowego punktu widzenia poręczenia obciążają budżet jednostki samorządu terytorialnego, obniżają wskaźniki

w opinii NGO ^• organizacje pozarządowe muszą ponosić ze środków własnych koszty związane z kredytem/

pożyczką uzyskaną w banku

Źródło: na podstawie opracowania: P. Fuchs, Raport z analizy istniejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finansowej między JST i NGO – Gmina Popielów, Poznań 2014 (FRDL).

Wskazówki dla zainteresowanych:

• O poręczenia ubiegać mogą się podmioty, posiadające zdolność kredytową – warto sprawdzić ile NGO z terenu danej JST wcześniej korzystało z komer-

cyjnych, zwrotnych form finansowych.

• Przyjęcie w JST zasad udzielania pożyczek z jej budżetu może całkowicie wyeliminować zainteresowanie poręczeniami, z racji niższych kosztów uzyskania wsparcia zwrotnego z samorządu niż tych, uzyskanych od instytucji komercyjnych.

(25)

Dotacja w trybie małych grantów – „wentyl bezpieczeństwa” czy „luz instytucjonalny”

^g

cZy formalności trybu małych Zleceń rZecZywiście są uprosZcZone?

cZy burmistrZ może negocjować Z wnioskującym ngo np. inną kwotę dotacji? cZy środki wydawane na Zadania realiZowane prZeZ ngo w ra- mach np. ustawy o sporcie cZy ustawy o wychowaniu w trZeźwości i prZeciwdZiałaniu alkoholiZmowi wlicZane są do wskaZanej w ustawie o d.p.p.w. „puli 20%”?

Podstawa prawna:

• Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Odbiorcy:

Organizacje pozarządowe oraz podmioty zrównane z nimi w prawach, wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (kościelne osoby prawne, stowarzyszenia JST, spółdzielnie socjalne, spółki non-profit), na re- alizację przez te podmioty działań^g mieszczących się w sferze zadań publicznych, wymienionych enumeratywnie w przywoływanej ustawie.

Potrzeby lub deficyty, na które odpowiada instrument:

Tryb pozakonkursowy przeznaczony jest dla wnioskujących organizacji pozarządo- wych, zainteresowanych realizacją najczęściej jednorazowych, okolicznościowych przedsięwzięć (przykładowo: półkolonie, Mikołajki, obchody rocznicowe), ale także zadań społecznie użytecznych będących odpowiedzią na pojawiające się pilne potrzeby i nagłe problemy (np. pomoc ofiarom powodzi, zbiórka żywności). Ponadto organizacja pozarządowa realizująca zadanie zlecone, wyłoniona w trybie otwartego konkursu ofert, może wystąpić o dofinansowanie lub finansowanie dodatkowego, uzupełniającego zakresu tego zadania właśnie w trybie małych grantów. Małe granty mogą być także przeznaczone na pokrycie wkładu własnego dla NGO, które pozyskały środki zewnętrzne na realizację zadań publicznych.

MAŁE GRANTY

g

Użyte określenia pochodzą z wypowiedzi przedstawicieli NGO ujętych w raportach analizy istniejących dobrych praktyk (FRDL).

g

Realizowane w tym trybie zadania mogą mieć (zgodnie z ustawą o d.p.p.w.) charakter lokalny lub regionalny. Stąd w praktyce pojawia się pytanie o stosowanie tgo trybu w samorządach powiatowych. Więcej na ten temat w: S. Mazur, A. Pacut, M. Pokora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu tery- torialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kraków 2015.

(26)

Wśród atutów trybu uproszczonego najczęściej wymienia się możliwość ubiegania się przez NGO o dofinansowanie w ciągu całego roku (do wyczerpania puli wynikającej z limitu 20%) oraz krótki czas oczekiwania na rozstrzygnięcie i dostęp do środków finansowych, z pominięciem konkursu ofert. Dla wielu NGO małe granty stanowią pierwsze kroki we współpracy z JST. Samorządy chwalą tryb uproszczony, bo zachęca do współpracy szerokie grono podmiotów.

Podstawowe cechy zadań realizowanych w trybie małych dotacji:

^g

do 10 000 zł maks. 20 000 zł dla danego NGO

• wysokość finansowania lub dofinansowania zadania publicznego nie przekracza jednorazowo kwoty 10 000 zł

• dana organizacja w roku kalendarzowym może otrzymać w ten sposób maks. 20 000 zł na realiza- cję wszystkich zadań publicznych w trybie małych zleceń

90 dni na realizację

zadanie publiczne ma być realizowane w okresie nie dłuższym niż 90 dni

pula 20% dotacji planowanych dla

NGO

wysokość środków przyznanych przez organ wykonawczy JST w tym trybie nie może przekroczyć 20% dotacji planowanych w roku budżetowym na realizację zadań przez NGO

Zdaniem przedstawicieli JST i NGO – wobec dużego zainteresowania tym mechanizmem – limity puli środków na małe granty (wspomniane 20%

planowanych dotacji) są niewystarczajace. Dodatkowo sposób obliczania kwoty możliwej do przekazania w tym trybie budzi wątpliwości.^g

g

Wynikające z zapisów ustawy o działalno- ści pożytku publicznego i o wolontariacie.

g

Więcej o dylematach dotyczących obliczania tej puli w: S. Mazur, A. Pacut, M. Po- kora (red.), Wdrażanie mechanizmów współpracy finansowej jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, MSAP UEK, Kra- ków 2015.

(27)

Formalizacja trybu małych grantów z wykorzystaniem wzorca minimalnego:

^g

Uproszczony, pozakonkursowy tryb wiąże się z dużą transparentnością procesu przyznawania małych grantów. Inicjatorem tej formy współpracy jest zawsze organizacja pozarządowa.

I. Organizacja pozarządowa składa ofertę – wg wzoru określonego

rozporządzeniem ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego wydanym na podstawie art. 19a ust. 7d ustawy o d.p.p.w.

II. Organ wykonawczy JST w ciągu 7 dni od wpływu oferty, na okres 7 dni upublicznia ofertę m.in. na BIP, tablicy ogłoszeń w urzędzie, na stronie www tej JST. Każdy zainteresowany ma możliwość zgłosić uwagi do przedmiotowej oferty.^g

III. Niezwłocznie po rozpatrzeniu ewentualnych uwag, organ wykonawczy JST podejmuje decyzję^g o przyznaniu lub odmowie przyznania dotacji w tym trybie i informuje wnioskodawcę o rozstrzygnięciu.

Optymalnym rozwiązaniem jest opracowanie kryteriów przyznawania małych grantów, w procedurze przyjętej przez organ wykonawczy JST.^g

IV. Organ wykonawczy JST, po uznaniu celowości realizacji zadania w formule przedstawionej w ofercie, przy założeniu, że są dostępne środki w budżecie JST, niezwłocznie podpisuje umowę o wsparcie realizacji zadania lub powierzenie jego realizacji. Dopuszcza się możliwość negocjacji między wnioskodawcą a przedstawicielem JST, np. w zakresie kwoty dotacji, czy harmonogramu zadania.

V. Podmiot wnioskujący zobowiązany jest do rozliczenia dotacji i przedstawienia sprawozdania wg uproszczonego wzoru określonego rozporządzeniem ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego wydanym na podstawie art. 19a ust. 7d ustawy o d.p.p.w.

Małe granty w projekcie MWF wdrażane były w oparciu o powyższe kroki w następujących JST:

UG Dobra, UM Iława, UG Koszyce, SP Kutno, UG Mogilany, UG Sadki, UM Stary Sącz, UMiG Sztum, UM Wałcz, UMiG Witnica, UG Zaleszany.

g

Dobrą praktyką jest zaangażowanie w formie organu doradczego, opiniującego przedłożone oferty, np. Gminnej Rady Działal- ności Pożytku Publicznego.

g

Wspomniana decyzja organu wykonaw- czego nie ma charakteru decyzji admini- stracyjnej, nie służy od niej odwołanie.

g

Z formalnego punktu widzenia dostatecz- ną podstawą prawną udzielania dotacji w trybie małych grantów są przepisy ustawy o d.p.p.w. Rekomenduje się jednak przygotowanie regulaminu przyznawania małych grantów, defi- niującego procedurę oraz kryteria ich udzielania.

(28)

Małe granty w praktyce – powiat wągrowiecki

^g

• Jednostka: powiat ziemski wągrowiecki

• Województwo: wielkopolskie

• Wydatki na współpracę z sektorem pozarządowym w 2013 r.: 316 720,00 zł

• www: www.wagrowiec.pl

• Zakładka NGO: www.wagrowiec.pl/index.php?menu=1&poz=53

Zastosowanie małych grantów w powiecie wągrowieckim:

Rok Liczba ofert ws małych grantów

Liczba podpisanych umów ws małych grantów

Kwota udzielonych dotacji

2011 6 4 13 997,70 zł

2012 6 3 9 000,00 zł

2013 8 8 20 000,00 zł

2014 7 6 17 200,00 zł^g

Charakterystyka rozwiązania:

Instrument w postaci małych grantów w powiecie wągrowieckim wprowadzono po raz pierwszy w roku 2011. Wykorzystywany jest do dofinansowania ciekawych przedsięwzięć i projektów skierowanych na rzecz mieszkańców powiatu. Jeśli pro- pozycja realizacji zadania publicznego pojawiła się już po zakończeniu procedury konkursowej, NGO może skorzystać z ubiegania się o dotację w tym właśnie trybie (jeśli tylko w budżecie JST są wolne środki). Podobnie, jeśli organizacje pozarzą- dowe z przyczyn formalnych lub merytorycznych nie otrzymają dofinansowania w otwartym konkursie ofert, wówczas mogą poprawić oraz zweryfikować swoją ofertę i skorzystać z trybu uproszczonego – małych grantów.

Starostwo powiatowe oferuje wsparcie dla potencjalnych wnioskodawców.^g Infor- macje i pytania dotyczące małych grantów można uzyskać telefonicznie lub osobiście w Biurze Spraw Obywatelskich i Zdrowia Starostwa Powiatowego w Wągrowcu.

Pracownicy starostwa bardzo skrupulatnie przestrzegają zasady, by działalność organizacji pozarządowych finansowana w formie małych grantów ze środków

g

Opis małych grantów pochodzi z opra- cowania: E. Biskup, Raport z analizy ist- niejących dobrych praktyk w zakresie współpracy finansowej między JST i NGO – Powiat Wągrowiecki, 2014 (FRDL).

g

Informacje pochodzą z http://archiwum.bip.wagrowiec.pl/

INDEX98A4.HTM?a=9175

g

Przedstawiciele NGO często podkreślali, że formularz oferty w przypadku trybu uproszczonego jest rozbudowany i skomplikowa- ny. O uproszczonych wzorach oferty i sprawozdania dla trybu małych zleceń jest mowa w noweli ustawy o d.p.p.w. z 5 sierpnia 2015 r.

(29)

DYFUZJA WZORÓW MIĘDZYSEKTOROWEJ WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ samorządowych kierowana była nie tylko do jej członków, lecz adresowana na rzecz

całej społeczności lokalnej.

Podstawy prawne małych grantów w powiecie wągrowieckim:

Tryb pozakonkursowy stosowany jest w oparciu o:

• ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

• coroczne programy współpracy powiatu z organizacjami pozarządowymi;

• protokoły z posiedzeń zarządu (dostępne w BIP-ie, przygotowywane wg iden- tycznego schematu, dotyczące faktu przedłożenia ofert zarządowi powiatu i wzmianki o publikacji ofert, zgodnie z art. 19a ustawy).

Cechy małych grantów w powiecie wągrowieckim:

• Oferta złożona na wzorze z rozporządzenia MPiPS powinna zawierać nastę- pujące załączniki:

– kopię aktualnego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, innego rejestru lub ewidencji (zgodnego z aktualnym stanem faktycznym i prawnym, niezależnie od tego, kiedy został wydany);

– w przypadku wyboru innego sposobu reprezentacji podmiotów składa- jących ofertę wspólną niż wynikający z Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru – dokument potwierdzający upoważnienie do działania w imieniu oferenta (-ów);

– w przypadku złożenia oferty wspólnej przez dwa lub więcej uprawnione podmioty, każdy z nich powinien złożyć wyżej wymienione załączniki oraz załączyć:

– wykaz działań w ramach realizacji zadania publicznego, które będą wykonywać poszczególne organizacje lub podmiot;

– sposób reprezentacji organizacji lub podmiotów wobec organu administracji publicznej;

– umowę zawartą między organizacjami lub podmiotami, określającą zakres ich świadczeń składających się na realizację zadania publicznego.

• Oferta podlega ocenie formalnej oraz merytorycznej, której dokonują pracownicy Starostwa Powiatowego w Wągrowcu. Dużą wagę przywiązuje się do merytorycznego uzasadnienia wniosków (ofert), jedno z kryteriów oceny merytorycznej stanowi „dostępność dla mieszkańców powiatu”.

• Informacja o rozpatrywaniu wniosku ws małych dotacji zgłaszana jest do po- rządku obrad zarządu powiatu.