T-17.
K- SfatrsJV’o t* J» -ŹTtZzyz J
N. 17.
E IN F A C H E M A SC H IN E N . M A CH IN Y P R O S T E .
T? rw Mensch würde blos mit seiner Kraft nur eine sehr geringe Last liehen, tragen, oder fortbewegen können. Diese Kräfte können aber durch gewisse Werkzeuge, die der menschliche Verstand erfunden bat, unendlich vermehrt, und dadurch wunders- würdige Wirkungen geleistet werden. Solche Werkzeuge nennt man M a sc h in e n , und die Wissenschaft davon die M e c h a n ik .
Die einfachsten unter allen Maschinen sind:
das S e il, der H e b e l und die s c h ie fe F l ä che, aus welchen hernach alle andere Maschi
nen unendlich mannigfaltig zusammengesetzt werden können.
No. i. Das Seil.
Das S e il ist die einfachste aller Maschi
nen. Es ist so zu sagen nur eine Verlängerung des menschlichen Arms, wodurch der Mensch von ferne her eine Last an sich ziehen kann.
Es vermehrt zwar nicht die Kraft des Mens
chen, dient aber fast allen zusammengesetzten Maschinen zu einer nothwendigen Verbin
dung, und zu leichterer Anwendung der Menschenkraft auf eine entfernte Last.
N. 2. 3. 4- Der Hebel.
Der H e b e l ist diejenige einfache Maschine, wodurch die Kraft eines Menschen ins Unen
dliche vermehrt werden kann. Der grösste Theil aller andern Maschinen, die wir im tä
glichen Leben gebrauchen, ist aus lauter Hebeln zusammengesetzt. Zu jedem Hebel, der eine gerade Linie m acht, gehören 3.
wesentliche Stücke, nemlich: der Punkt der K r a f t , der punkt der R uhe und der Punkt der L a s t. Diese Punkte können auf eine dreyfache Art unter sich versetzt werden, und eben diess giebt drey verschiedene Arten von Hebeln in der Mechanik; nemlich:
r'^zlow ick własną siłą, male tylko ciężary mógłby dźwigać, nosić lub poruszać. Siła atoli człowieka może, przez pewne narzędzia, które rozum ludzki wynalazł, nieskończenie pomnożyć się, i przez to zadziwiające skutki dokonywane być mogą. Takowe narzędzia nazywają się M a c h in a m i (Dźwigniami:) a nauka o nich Mechaniką.
Najprostsze ze wszystkich machin są: Sznur (L a Corde, ) Drąg ( le L ev ier,) i równia pochyła (Le Plan inclinć), z których wszelkie inne machiny nieskończonej rozmaitości, zło
żone być mogą.
N. i. Sznur (La Corde.)
Sznur jest najprostszą zc wszystkich machin.
Jest on niejako przedłużeniem tylko ramienia ludzkiego, przez który człowiek zdaleka może ciężar do siebie przyciągnąć. Niepowiększa on wprawdzie siły człowieka, ale służy do koniecznego związywania u wszystkich prawie machin złożonych, i ku łatwiejszemu zastoso
waniu siły machin, do oddalonego ciężaru.
N. 2. 3. 4- Drąg (L eLevier.)
Drąg jest to machina prosta, przez którą siła człowieka nieskończenie pomnożoną być może.
Największa częśćwszelkich innych machiij, któ
rych w’ codziennem życiu używamy jest z sa
mych tylko drągów złożoną. W każdym drągu któr.y jest linią prostą, trzy istotnie uważają się punkta to jest: p u n k t siły , punkt, p o d
p o r y , i p u n k t c ię ż a ru . Te punkta mo
gą się trojako między sobą przekładać, i ztąd właśnie pochodzą trzy różne rodzaje drągów w mechanice, jakoto:
auf der einen und die Last auf der andern Seite liegt, wie z E. bey der Shauckel (Fig.2.) beydem Waagebalken, bey dei’ Zänge. u.s. w.
2, H e b e l der z iv e y te n A rt, wo die Last zwischen der K raft und dem Ruhepunk
te liegt; wie z E. bey Fortwälzung eines gros
sen Steines mit einem Hebebaunie (Fig. 3.) 3. H e b e l der d r i t t e n A r t, wm die K raft zwischen der Last, und dem Ruhepunkte stehet; wie z. E.L/ey Aufrichtung einer Leiter oder einer Latert/ctfstange (Fig. 4-)
Her Gebrauch, der Hebel ko'mmt fast bey allen uusein täglichen Geschäften vor. So fit es z. E. ein Hebel der e r s t e n A r t, wenn der M aurer einen schweren Sfćih mit eiliei' Stange aufhebt, (Fig. 5.) oder der Bauereinen K órb an etheh Stocke ä n f der Achsel trägt (Fig. 6.); ein Hebel der z W ey te il Ar t, wenn zWey Männer eirie Last gemeinschaftlich an hinter Sta'rige trägen (Fig. 7.), oder wenn der Becker auf einer Biscuit Schneide dünne Schei
ben schneidet (F ig .8.) E benso sind der b l a - s c h e n z u g (Fig.g. u. 10), das R ä d l n i t dem H a s p e l (Fig. u .) . und die E r d w i n d e (Fig. 12.) blos aus Hebeln und dem Seile zusammengesetzte Maschinen.
N, i3. Die schiefe Fläche.
Die s c h i e f e F l ä c h e , auf welcher eine Last in die Höhe gezogen w ird oder glitschet, ist nicht minder eine sehr wichtige einfache Maschine, woraus viele andere zusammen
gesetzt sind. So besteht z. E. der K e i l , der sich zwischen andere K örper eindrängt und sie auseinander treibt und zerspaltet (Fig. i5.
u. 16.), blos aus zWey gegeneinander iiegeh- dert schiefen F lächen; und die S c h r a u b e , die, wenn sie in ihter M utter (Fig. 14.) geht, so erätäiinlTche Lasten heben kann, ist nichts als eine schief liegende Fläche, die sich um eine gerade Spindel, als ihre Aehse, windet..
jednym końcu a ciężar na drugim, jak np.
w huśtawce (Fig. 2.) w szalkach, w kles- czach, i t . p. (bj
2. D r ą g d r u g i e g o r o d z a j u , gdzie ciężar znajduje się między silą, a punktem podpory, jak np. przy przewracaniu dźwignią wielkiego
kamienia. (Fig. 3.) (c)
3, D r ą g t r z e c i e g o rodzaju, w którym silą zostaje nfiędzy ciężarem a punktem pod
pory; jak np. przy podnoszeniu drabiny, albo słupa z latarnią (Fig. 4-i fd)
Drąg użyiva sfę We Wszystkich prawie na
szych codziennych zä'lritdnicniäch. Tak np.
będzie to drąg pierwszego rodzaju, jeśli rnulärz pódnosi drągiem ciężki kamień (Fig.
5 ) lub jeśli wTeśniak niesie kosz na kiju (F ig, 6.). Będzie zaś drąg drugiego rodzaju, kie
dy dwaj bidzie spólnie na drągu ciężar niosą (Fig. 7.) lub kiedy piekarz na sWojej krajalni, cienkie krumeczki kraje (Fig. 8 ), Również Krążek (Fig. g. i 10.) Koło w rót (F ig . ix ,)i W inda (Fig. 12.) są to machiny złożone jedynie z Drągów i z Sznura.
N. i3. Równiapochyfa. (Łe Plan incKnć) Równia poęliyła, na której ciężar ciągnie się do góry albo sunie się do pewnej danej wysokości, niepiniej jest bardzo ważną próstą machiną, z której wiele innych złożyć się może. Tak np. K lin (der keil, Te coin),który się między dwa inne ciała wciska, je rozscze- puje i rozdwaja (Fig. i5 i 16. ) składa się ty lk o , ż dwóch do siebie przyłożonych rów ni pochyłych; a Śruba która chodząc w swo
jej macicy (Eig. i4>) niezmierne ciężary pod
nieść m oże, jest tylko równią pochyłą obwiniętą w.około walca jakby swojej osi»
fc .Ł.
«
Cena Pren u m e r a t y na Skari
»
z Rycinami K olorowem i.
Rocznic złp. 36.
Kwartalnie 9.
l Rycinami Czarnemi:
Rocznic zTp. a4- Kwartalnie 6.
W C
