Roman Łyczywek
Zagadnienie konsultacji zawodowej
w zespołach adwokackich : (artykuł
dyskusyjny)
Palestra nr 2, 23-27
Można przyjąć, iż dzisiaj zrozumienie potrzeby dalszego szkolenia zawo dowego jest wśród adw okatury niemal powszechne, tym bardziej, że szyb ko postępująca przebudow a ustroju praw nego zmusza adw okatów do bie żącej pracy nad uzupełnianiem wiadomości.
Obowiązująca ustaw a o u stro ju adw okatury nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, jakie staw ia się obecnie wymagania z zakresu kw a lifikacji zawodowych. A rt. 73 obok obowiązku podnoszenia poziomu ideo logicznego wysuwa jako szczególny obowiązek Zespołów Adwokackich podnoszenie poziomu zawodowego i kontrolę pracy zawodowej członków zespołu. Analogiczne zadania staw ia przed periodycznymi konferencjam i członków zespołów rozporządzenie z dn. 14.VIII.50 r. w spraw ie zespołów adwokackich.
Jeszcze szczegółowiej te same zasady wyraża tymczasowy regulam in zespołów adwokackich (Dz. U. Min. Spr. N r 9, poz. 93).
Zgodnie z tym regulam inem do obowiązków kierow nika zespołu należy czuwanie nad podnoszeniem zawodowego poziomu adwokatów i kontrola ich pracy zawodowej (§ 14), oraz czuwanie nad tym, by wszyscy człon kowie Zespołu w ram ach akcji społecznej w szczególności pracow ali na polu popularyzacji ustaw odaw stw a (§ 18). Te same obowiązki nakłada re gulamin na poszczególnych członków zespołu (§ 27).
Szczególnie obszerna tem atyka z zakresu dokształcania stojąca przed nami w związku z koniecznością pogłębienia znajomości procesów społecz no-gospodarczych stw arza znaczne trudności w rów nom iernym opanowa niu przez każdego adwokata całokształtu tem atyki praw nej. Stąd też prak tycznie w ytw orzyły się, zwłaszcza w większych ośrodkach, specjalizacje fachowe poszczególnych adwokatów.
Jakkolw iek praktyka ta nie została dotąd żadnymi norm am i usankcjo nowana, to jednak znalazła ona swój w yraz w przepisach (np. § 7 rozpo rządzenia w spraw ie zespołów adwokackich). Jest rzeczą powszechnie wiadomą, że specjalizacje te rozw ijały się dotąd głównie pod kątem u ty li tarnym i doprowadziły do tego, że adwokaci specjalizowali się w tych dzie dzinach prawa, w których wykonywali praktykę (co wiązało się z n aj większą dochodowością specjalizacji). N atom iast daje się odczuć notorycz ny brak fachowości adwokatów tam, gdzie ich pomoc z p u n ktu widzenia społecznego je st niezm iernie ważna, choć nie przynosi dochodów, jak inne spraw y (np. praw o rentowe, inwalidzkie, ubezpieczeniowe, stosunku pra cy itp.).
Jako pozytywny przejaw psychicznego przełomu związanego z przejś ciem do pracy zespołowej w adw okaturze zanotować należy przełam anie
.skłonności do zachowywania na własny użytek wiedzy zawodowej posz czególnych adwokatów.
Na tym podłożu rozwinął się zwyczaj szerokiej konsultacji wątpliwych przypadków praw nych tzw. „konsultacji korytarzow ej“, tj. odbywanej głównie na korytarzu sądowym.
Nie można poddawać w wątpliwość w artości tego system u konsultacyj nego, który pozwala bardziej doświadczonym adw okatom na wskazanie kolegom właściwej drogi w rozstrzygnięciu lub pokierowaniu załatwie niem poszczególnych spraw.
Z drugiej jednak strony stw ierdzić należy w yraźnie, że ten system kon sultacyjny posiada bardzo ograniczone możliwości. Nie pozwoli on nigdy na opanowanie w ątpliw ych kwestii w poważnych sprawach, dla których rozstrzygnięcia konieczne jest wnikliwe studium tekstów prawnych, lite ra tu ry prawniczej, lub innej fachowej.
Taki stan rzeczy czyni zagadnieniem otw artym stw orzenie odpowied nich form konsultacji zawodowej w adwokaturze. Nasuwa się w tej mie rze analogia do konsultacji między lekarzami, której absolutnie nie przer wało postępujące uspołecznienie zawodu lekarskiego (np. przez powołanie konsultantów poszczególnych specjalności lekarskich na terenie każdego województwa z ram ienia Min. Zdrowia). Powołanie się na tę analogię oczywiście nie sugeruje mechanicznego przyjm ow ania do adw okatury form ustalonych w innym zawodzie.
Przedmiotem konsultacji w zawodzie adwokackim niezawodnie staną się trudniejsze spraw y zawodowe. Dotyczyć to będzie ponad wszelką w ąt pliwość nie tylko zagadnień z zakresu praw a karnego czy cywilnego, lecz w równej mierze wszystkich innych dziedzin prawa.
Uznać należy, z punktu widzenia społecznego, za rzecz absolutnie nie dopuszczalną, by, jak to z reguły bywało w indyw idualnie prowadzonych kancelariach adwokackich — klienci poszukujący pomocy praw nej na odcinkach praw nych mniej wśród adwokatów popularnych (prawo eme rytalne, ubezpieczeniowe itd.) na terenie zespołów mogli się spotkać z nie możnością uzyskania należytej i wszechstronnej pomocy praw nej.
N ajdalej idącą z form konsultacji, zasadniczo nie w ykraczającą poza ram y konsultacji, będzie współzastępstwo w spraw ie. Współzastępstwo w sprawie znane było od dawna w adwokaturze, lecz stosowane w sposób dowolny i ograniczony, określony z reguły przez am bicję i drażliwość każ dego z adwokatów.
W ram ach pracy zawodowej zespołów, stosownie do uzasadnionego życzenia m andanta lub z inicjatyw y kierow nika zespołu, podyktow anej
oceną trudności spraw y, jej rozm iaram i i obawą o należyte opanowanie spraw y przez jednego z adwokatów — współzastępstwo dwóch adwoka tów spełnić może pozytyw ną rolę przez lepsze opracowanie sprawy.
Typową form ą konsultacji prawnej będzie wycinkowe współdziałanie dalszego adw okata w rozstrzygnięciu istniejących trudności w sprawie, polegające na opracowaniu linii obrony, udostępnieniu literatu ry praw nej, orzecznictwa i litera tu ry fachowej z innych dziedzin itp.
Je st rzeczą jasną, że tak pomyślana konsultacja objąć musi nie tylko zagadnienia związane ze skutecznością obrony interesów klienta, lecz w pierwszym rzędzie również — zgodnie z ustalonym zakresem i kierun kiem pracy adw okata w Państw ie Ludowym — należy objąć konsultacją opracowanie spraw y z punktu w idzenia interesu społecznego, ujawnienia praw dy m aterialnej i uzyskania w ram ach prowadzonej spraw y tych w ar tości wychowawczych, jakim postępowanie sądowe winno odpowiadać.
Konsultacja tego typu wyrażać się będzie w rozstrzygnięciu konkretnie postawionych przez opracowującego spraw ę adwokata pytań, z pominię ciem zapoznania się przez konsultanta z resztą, zbędnego dla rozstrzygnię cia danej kwestii m ateriału.
Podjęcie konsultacji w tym zakresie następować winno, bądź to z inicja tywy prowadzącego spraw ę adwokata, bądź to w szczególnych w ypad kach — z inicjatyw y kierow nika zespołu. Wynilk przeprowadzonej kon sultacji w poważniejszych wypadkach winien przybierać form ę pisemnej opinii ze strony konsultanta.
Opinie dotyczące kw estii o zasadniczym znaczeniu lub trudności po w stałe przy badaniu opinii konsultanta stają się autom atycznie m ateriałem dyskusyjno-sem inaryjnym z zakresu szkolenia zawodowego dla ogólnego zebrania zespołu.
Za dalszą form ę konsultacji może być uznana konsultacja „zew nętrzna“ . Wiele ze spraw w szczególności karnych i cywilych wym aga od w ystępu jącego w spraw ie adw okata zaznajomienia się z tem atyką fachową róż nych zawodów. Najczęściej będą to zagadnienia medyczne, techniczne, księgowości itp. W dotychczasowej praktyce najczęściej adw okat szedł na rozpraw ę nienależycie obeznany z tą tem atyką i był biernym słuchaczem wywodów biegłego. Lepiej przygotow ani adwokaci starali się tem atykę spraw y poznać osobiście z literatu ry fachowej lub przez sporadyczne roz mowy z okolicznościowymi inform atoram i fachowymi. Tego rodzaju infor m acje grzeszyły spontanicznością, brakiem należytej metody udostępnie nia m ateriałów pod kątem widzenia potrzeb procesowych itp.
P rzed jednostką fachową o takim szerokim zakresie pracy jak zespół adwokacki, staje jako otw arte zagadnienie ustalenia stałej współpracy
z szeregiem dobrych specjalistów z potrzebnych dziedzin nauki j. p rak ty k i dla uzyskania tą drogą możliwości najpełniejszego instruow ania adw oka tów w poszczególnych sprawach, gdzie uzyskanie inform acji technicznej z innego zawodu staje się koniecznością.
Jest rzeczą oczywistą, że osoby dobierane w tych w arunkach przez ze spół jako konsultanci, nie będą mogły występować w tych procesach w charakterze biegłych sądowych.
Zarysowujące się dcpiero programowo potrzeby zespołów adwokackich w dziedzinie konsultacji zawodowej nastręczają szereg kwestii, których zdecydowane rozstrzygnięcie w chwili obecnej n atra fia na znaczne tru d ności i w których decyzje stw arzać winno raczej życiowe doświadczenie zespołów adwokackich.
Zaliczyć do nich w ypadnie przede wszystkim:
a) Kwestię, czy konsultacja fachowa członków zespołów m a być zinsty- tucjonowana w tym rozumieniu, że konsultacja poszczególnych dzie dzin praw a trw ale związana będzie z osobami określonych członków zespołu.
Wszystko przem awia za tym, że stopniow e tego rodzaju ustalanie osób konsultantów będzie konieczne dla zapewnienia ciągłości pracy i specja lizacji faehowej poszczególnych adwokatów i odda to dodatkowe usługi zespołom również i w zbiorowej pracy (np. przy opiniowaniu pracy posz czególnych adwokatów z punktu widzenia fachowego w ram ach kontroli pracy adwokatów). J e s t rzeczą nie budzącą wątpliwości, że ustalenie osób konsultantów nie może w żadnym razie wykluczyć prow adzenia spraw y z zakresu objętego konsultacją również i przez innych członków zespołu.
b) Kwestią nadającą się do dyskusji je st zagadnienie czy instytucja konsultantów, o ile zostanie określona i ustalona personalnie, związana bę dzie z działalnością poszczególnych zespołów adwokackich, czy też z Radą Adwokacką. W tym cstatnim w ypadku konsultanci z n atu ry rzeczy sta nowiliby w pewnym sensie „sztab fachowy“ Rady Adwokackiej w zakresie szerokiej akcji szkoleniowej adwokatów, aplikantów, egzaminów adwo kackich itp.
Mimo niew ątpliw ie licznych trudności, które nasuw ają się w ustaleniu instytucji konsultantów w adwokaturze, trudno nie przyjąć, że rozwój konsultacji stanow ić będzie pozytywny etap w pogłębianiu pracy zawo dowej adwokatów i w płynie na podniesienie fachowości i społecznej uży teczności pracy adwokatów przyczyniając się tym samym do spełniania w sposób lepszy niż dotychczas zasadniczej m isji adw okatury — współ działania w w ymiarze sprawiedliwości i w utrw alaniu praworządności Państwa Ludowego.
c) O tw artą jeist ‘kw estią czy ew entualna rozbudowa system u konsul tacyjnego stw orzy celowość i konieczność w ynagradzania p racy konsul tantów . N iew ątpliw ie nie będzie to mogło w żadnym wypadku obejmować konsultacji w spraw ach drobniejszych, jest natom iast rzeczą możliwą, że zaistnieje konieczność w ynagradzania p racy konsultantów, w tedy gdy zakres ich czynności okaże się tak znacznym, że będzie on ogranicza! możli wości własnej pracy zawodowej (konsultanta.
