Zarządzanie w wybranych obszarach sportu, turystyki i rekreacji

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

Zarzdzanie

w wybranych obszarach sportu, turystyki i rekreacji

pod red. Piotra Halemby

Katowice 2011

KOMITET WYDAWNICZY:

prof. dr hab. Janusz Baszczyk (przewodniczcy), prof. dr hab. Janusz Iskra, prof. dr hab. Sawomir Mazur, prof. dr hab. Mirosaw Ponczek, prof. dr hab. Jan lyski, prof. dr hab. Adam Zajc, dr hab. Wadysaw Mynarski prof. nadzw.,

dr hab. Rajmund Tomik prof. nadzw.

Recenzent:

Prof. dr hab. in. Sebastian Kot

ISBN 978-83-60841-75-4

Copyright©2011 by AWF Katowice

Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2011 Nakad 200 egz.

Dystrybutor: lska Ksigarnia Kultury Fizycznej, ul. Mikoowska 72a, 40-0065 Katowice, e-mail: ksiegarniakulturyfizycznej@wp.pl, tel.: 32 207 51 95 lub 606 785 430 Druk: UKiP J&D Gbka, 44-100 Gliwice, ul. Pszczyska 44, tel./fax 32 231 87 09

Agnieszka Ulfik. Pawe Niemiec, Romuald Szopa

Systemy informatyczne w zarzdzaniu nowoczesnym klubem sportowym

Information systems in the management of a modern sports club

Summary

The development of information society in the knowledge economy, effects computerized successive spheres of life, including the clubs and sports associations. Huge interest in the game that enjoy the best sports leagues in the world, brings sports clubs, associations and the media a huge income. However, a prerequisite for achieving the revenue of the club's number of victories. To achieve this goal is to help information systems to support the administration of the club. Video analysis systems and tools provide coaches suitability analysis of each player. These systems make it possible to both the selection of appropriate tactics against the opposing team and the selection of individual training for a career as provide the ability to analyze games of any player on the basis of video recording. These tools allow coaches to choose the optimal composition and optimal team tactics, which may allow their teams to make the equivalent of fighting even stronger teams in theory. Information systems can effectively support management of the sports club, players, sports facilities and support the work of judges, and even the whole sports federations.

Key words: information society, clubs and sports associations, information systems, management of sports club

Wstp

Rozwój spoeczestwa informacyjnego w gospodarce opartej na wiedzy, skutkuje informatyzacj kolejnych sfer ycia i gazi gospodarki. Proces ten

powoduje konieczno tworzenia coraz to nowych systemów informatycznych i ich implementacji w dynamicznie rozwijajcej si gospodarce. Rozwój gospodarki rynkowej spowodowa, e podmioty takie jak kluby i zwizki sportowe zostay zmuszone do stania si podmiotami przynoszcymi dochody.

Ogromne zainteresowanie, jakim ciesz si rozgrywki sportowe najlepszych lig

wiata, przynosi klubom i zwizkom sportowym oraz mediom ogromne dochody. Jednak osignicie dochodów warunkuje ilo zwycistw danego klubu. Czsto decyzje trenerów dotyczce wystawienia poszczególnych zawodników frustruj ekspertów i kibiców. Momentami wydaj si one irracjonalne, jednak wielokrotnie nie jest to wynikiem przypadku. Niewielu kibiców wie, jaki jest wkad informatyki w wyniki sportowe druyn, którym kibicuj, selekcj zawodników, a take wpyw na zyski przez nie osigane.

Mona powiedzie , e w duym stopniu rozwój systemów informatycznych wpywa na wyniki sportowe. Moliwoci, jakie daj systemy informatyczne, mog wpyn na wymierne korzyci nie tylko sportowe, ale równie

finansowe. Nie moemy zapomina , e kluby pikarskie, siatkarskie czy inne kluby sportowe biorce udzia w wyszych klasach rozgrywkowych, w duej czci s sportowymi spókami akcyjnymi, a wic s zorientowane midzy innymi na osiganie zysków. Moliwoci, jakie daj systemy informatyczne mog wspomóc funkcjonowanie klubu zarówno w sferze sportowej, jak i organizacyjnej czy marketingowej.

Systemy informatyczne wspomagajce administrowanie klubem sportowym i stadionem

Systemy informatyczne w klubach nie stanowi podstawowej roli w zarzdzaniu nimi, jednak ich rola jest istotna. Zakada si, e klub sportowy jest nowoczenie zarzdzany i dy on do wzrostu dochodu i zwikszenia zakresu oddziaywania, a wic zwikszenia liczby kibiców. Klub sportowy bdc specyficzn form dziaalnoci gospodarczej jest zmuszony do prowadzenia ksigowoci. Zazwyczaj przychody midzy innymi z biletów czy z tytuu umów sponsorskich oraz rozchody np. z tytuu kontraktów

z zawodnikami, podatkami prowadzone s za pomoc systemu informatycznego, sucego do obsugi ksigowej. Systemy takie su równie

do generowania przelewów, statystyk i planowania wydatków. Wykorzystanie systemów informatycznych w ksigowoci, nie jest koniecznoci, jednake redukuje koszty zwizane z zatrudnianiem oraz czas potrzebny na wykonanie czynnoci jakimi one si zajmuj, gdy wikszo zada wykona system informatyczny. Uatwia to zarzdzanie finansami i strumieniami gotówki jakie pyn z i do klubu. Wymagania jakie narzucay na sportowe spóki akcyjne obowizujce ustawodawstwo, midzy innymi Ustawa o kulturze fizycznej (Dz.

U. 1996 nr 25 poz. 113) oraz Kodeks Spóek Handlowy (Dz. U. 2000 nr 94 poz.

1037), stawiay warunek, e sportowa spóka akcyjna musi posiada kapita

zakadowy i musi on wynosi co najmniej 100 000 PLN. Zapisy tej ustawy zostay jednak uchylone i obecnie kluby bdce do niedawna Sportowymi Spókami Akcyjnymi (S. S. A) stay si Spókami Akcyjnymi (S. A.) w rozumieniu Kodeksu Spóek Handlowych. Zarzdzanie kapitaem jaki posiadaj takie spóki wymaga korzystania z systemów informatycznych w dziale ksigowoci i finansów, gdy wymaga to prowadzenia penej ksigowoci w rozumieniu ustawy o rachunkowoci oraz sporzdzania bilansu, rachunków zysków i strat oraz sprawozda z przepywów pieninych za kady rok obrachunkowy, aby móc uzyska koncesj na prowadzenie dziaalnoci w zakresie sportu profesjonalnego¹. Sporzdzenie rocznego bilansu finansowego i sprawozdania przepywów pieninych bez uycia odpowiedniego programu komputerowego wymagaoby duego nakadu pracy i czasu. Przykadem programu ksigowego dla obsugi organizacji i klubów sportowych jest program: Lefthand dla stowarzysze i fundacji. Program ten umoliwia zarówno budow bilansu jak i obsug kadr i pac². Posiada on równie prosty modu CRM. Kolejnym systemem wspomagajcym ksigowo

1 Por.: Rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1997 r. w sprawie szczegóowych warunków, zasad i trybu udzielania koncesji na dziaalno w zakresie sportu profesjonalnego oraz wysokoci opaty koncesyjnej. (Dz. U. z 1997 r. nr 8 poz. 39)

2 Lefthand – Organizacje, stowarzyszenia, opp. Adres: http://www. lefthand. com.

pl/pl/subsites/stowarzyszenia_funkcjefk/ (odczyt: 2010-06-06)

jest Bastion ERP, w którego skad wchodz dwa niezalene moduy: Bastion ERP Financial (zarzdzanie rachunkowoci) oraz Bastion ERP Personnel (zarzdzanie zasobami ludzkimi). System ten jest zintegrowany z systemami POSitive Hospitality, co umoliwia zarzdzanie finansami zarówno pojedynczych komórek wchodzcych w skad obiektu sportowego jak i caego obiektu globalnie. Samo uzyskanie koncesji na prowadzenie dziaalnoci w zakresie sportu profesjonalnego nie wystarczy aby klub pikarski móg

prowadzi dziaalno w zakresie sportu profesjonalnego potrzebne jest jeszcze zgoszenie w polskim zwizku sportowym dziaajcym w danej dyscyplinie i uzyskanie licencji na gr w danej klasie rozrywkowej. W przypadku licencji wydawanych przez PZPN kluby musz si o ni ubiega rokrocznie, co wie si z koniecznoci kadorazowego skadania sprawozdania finansowego zgodnego z Ustaw o Rachunkowoci. Wykorzystanie do tego celu programów ksigowych w znaczcy sposób usprawnia proces uzyskania licencji.

Kolejnym wymaganiem licencjodawcy (PZPN) jest spenienie kryteriów infrastrukturalnych³. Klub musi posiada lub dzierawi stadion, na którym bdzie rozgrywa mecze. Stadion taki w Polsce musi spenia wymagania licencyjne Ekstraklasy i/lub wymagania UEFA (klasy 1,2,3, Elite). Stadion zalenie od tego kto jest jego wacicielem, moe przynosi dochody zarówno klubom jak i miastu, w którym jest zlokalizowany. Nowoczesne stadiony maj

przestrzenie, które maj suy zarówno celom sportowym (boiska, hale sportowe), jak i komercyjnym (punktu usugowo-handlowe, np. sklepy czy salony odnowy biologicznej). W zarzdzaniu takimi nowoczesnymi obiektami sportowymi mona wykorzystywa systemy informatyczne. Przykadem takiego systemu jest rodzina systemów POSitive Hospitality. Jest to system, który ze wzgldu na moduow budow umoliwia zarzdzanie obiektami jakie mog znajdowa si na takim obiekcie, np.:

 hotele – POSitive Hotel,

 restauracje – POSitive Restourant,

 obiekty sportowe i rekreacyjne – POSitive SPA&Sport.

3 System licencji PZPN dla Klubów Ekstraklasy – sezon 2009/2010.

Dziki tym systemom moliwe jest kompleksowe zarzdzanie caym obiektem, jak i jego skadowymi. Wspomniane wczeniej systemy Bastion ERP umoliwiaj zarzdzanie finansami zarówno klubu sportowego, stadionu, jak i podmiotów gospodarczych, które s zlokalizowane na terenie obiektu sportowego, a do zarzdzania, którymi wykorzystuje si inne systemy z rodziny POSitive Hospitality. System POSitive SPA&Sport umoliwia zarzdzanie obiektami sportowymi i rekreacyjnymi. Umoliwia on np. zarzdzanie rezerwacjami dla obiektu, prowadzenie wypoyczalni sprztu czy wydawanie kart staego klienta, które pozwalaj na prowadzenie programu lojalnociowego.

Przestrze stadionowa moe by wielkim medium reklamowym. Na terenie obiektu sportowego zarówno w czci komercyjnej jak i sportowej mog

znajdowa si telebimy, ekrany, elektroniczne plakaty i wywietlacze czy terminale POS⁴ z drugim ekranem dla klienta. Do zarzdzania przestrzeni

reklamow suy midzy innymi system POSitive Multimedia Management System (MMS). Jest to system centralnego zarzdzania cyfrowymi wizualizacjami marketingowymi. Systemy takie jak ten umoliwiaj

zarzdzanie powierzchniami reklamowymi zlokalizowanymi na caym obiekcie.

Daje to moliwo zwikszenia dochodów zarówno reklamodawców, jak i przedsibiorstwa zajmujcej si obsug obiektu przy minimalnych kosztach.

Jednak systemy informatyczne obecne s nie tylko w zarzdzaniu infrastruktur komercyjn stadionu, ale take w jego czci sportowej.

W zwizku z nowelizacj ustawy o bezpieczestwie imprez masowych⁵, organizator zmuszony jest do identyfikacji osób uczestniczcych w imprezie masowej jak jest m. in. mecz pikarski. Ustawa ta narzuca konieczno

rozgrywania meczów piki nonej w ramach ligi zawodowej na obiektach wyposaonych w kompatybilne midzy sob systemy identyfikacji osób, które umoliwiaj sprzeda biletów, kontrol pobytu na stadionie w czasie meczu i kontrol dostpu do okrelonych miejsc. Ustawa ta ma na celu poprawienie

4 Terminale POS s to urzdzenia instalowane w punktach handlowo-usugowych umoliwiajce autoryzacj patnoci kartami patniczymi.

5 Zob. Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczestwie imprez masowych (Dz.

U. 2009 nr 62 poz. 504).

bezpieczestwa na stadionach w Polsce. System wdraany przez PZPN nazywa si systemem Elektronicznej Identyfikacji Widowni Pikarskiej. Istniej

równie alternatywne koncepcje identyfikacji kibiców. Koncepcja wdroenia systemu identyfikacji kibiców stworzona przez Polsk Wytwórni Papierów Wartociowych (PWPW) zakada istnienie centralnego serwera, który bdzie zawiera dwie bazy, baz wydanych kart (z danymi biometrycznymi ich posiadaczy) oraz baz imprez i biletów (zawierajcych dane na temat imprez sportowych, ich miejsca i czasu odbywania si). Rozwizanie takie pozwolioby na szybkie sprawdzenie, czy osoba chcca kupi bilet i wej na stadion nie jest objta np. zakazem stadionowym. Kolejn koncepcj takiego systemu stworzya firma ITSport. System tej firmy nosi nazw iTicket. System ten podobnie jak system PWPW oparty jest o karty elektroniczne, które umoliwiaj

identyfikacj osób wchodzcych na teren obiektu sportowego. System iTicket oparty jest o globaln baz danych. System ten wykorzystywany by od 2003 roku i umoliwia identyfikacj zarówno kibiców gospodarzy, jak i osób przyjezdnych. iTicket do dziaania wymaga bramek koowrotkowych z czytnikami kart. W Polsce funkcjonuje równie inny system identyfikacji.

Stosuj go Polonia Warszawa, Górnik czna i Zawisza Bydgoszcz. Na meczach tych druyn kibic musi zabra ze sob jedynie dowód osobisty (lub paszport, ew. tymczasowy dowód osobisty), który jest uywany w roli wejciówki na mecz. Dokument taki wkadany jest do specjalnego czytnika, dziki któremu w cigu 2 sekund⁶ osoba sprzedajca bilety otrzymuje komplet informacji o kibicu, takich jak dane personalne, wiek czy pe oraz informacj, czy dany kibic nie jest objty zakazem stadionowym. W przyszoci taki system mógby wyprze tradycyjne bilety np. przy wykorzystaniu Internetu jako miejsca zakupu biletu i patnoci internetowych. Na odpowiedniej stronie internetowej (np. systemu sprzeday biletów czy danego klubu pikarskiego) kibic wprowadzaby swój numer PESEL i dane personalne, wybieraby interesujcy go mecz lub karnet, nastpnie przechodzi do systemu patnoci

6ukasz urek: Polska fikcja kibicowska, adres: http://www.sports.pl/Waszym- zdaniem/Kibice-stoja-w-gigantycznych-kolejkach-bo-brakuje-odpowiednich-

systemow,artykul,65156,1,3.html (odczyt 2010-06-06).

internetowej i paci za bilet. Przy wejciu na stadion wystarczyoby przyoenie dowodu do czytnika. System informatyczny, który zapewniaby identyfikacje kibica w zamyle ustawy o bezpieczestwie imprez masowych miaby obejmowa zarówno stadiony pikarskie jak i sale widowiskowe i sportowe co miaoby podnie bezpieczestwo tyche obiektów, i tym samym zwikszy liczb kibiców przychodzcych na mecze pikarskie, co oczywicie bdzie si

wizao ze wzrostem przychodów ze sprzeday biletów. Wykorzystanie systemów identyfikacji kibiców i dostarczanie danych dotyczcych kibiców wchodzcych na stadion w czasie rzeczywistym narzuca UEFA stadionom ubiegajcym si o uzyskanie certyfikatu kategorii Elite. Jednoczenie system taki moe przyczyni si do redukcji kosztów zwizanych z drukowaniem biletów i obsug kas biletowych.

Systemy informatyczne odpowiadaj równie za bezpieczestwo i wygod

kibiców, którzy ju na stadionie si znaleli. Nowoczesne systemy zarzdzania jakie bd wdraane na stadionach – arenach EURO 2012 – bd steroway monitoringiem wizyjnym (CCTV⁷), kontrol dostpu, sygnalizacj wamania czy napadu, a wic ogólnie zarzdzay bezpieczestwem obiektu, jak i dziki systemowi czujników monitoroway konstrukcje np. dachu, jego naprenia, jak i temperatur. Taki system bdzie zainstalowany w stadionie w Gdasku, który bdzie nosi nazw PGE Arena⁸. Aby uzyska certyfikat UEFA kategorii 3 lub Elite⁹ stadion musi by wyposaony w stay system CCTV wewntrz i na zewntrz stadionu oraz posiada wbudowan funkcj wykonywania zdj

kibiców oraz kolorowe monitory w pomieszczeniu kontroli. Pomieszczenie to musi by wyposaone w urzdzenia komunikacyjne. Systemy informatyczne na arenach mistrzostw bd odpowiaday równie za realizacj przekazu

7 CCTV - (ang. Closed-circuit TV system) system przekazywania obrazu telewizyjnego w systemie zamknitym. Np. monitoring przemysow czy monitoring stadionu i jego otoczenia.

8 por. http://www.arenamarketing.pl/pl/newsy/technologie/264-serce-stadionu-w-gdasuk- zbuduje-trias-z-siemensem.html (data odczytu: 2010-05-16).

9 UEFA Stadium Infrastructure Regulations – Edition 2010, adres:

http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/Regulations/uefaorg/Stadium&Secu rity/01/48/48/85/1484885_DOWNLOAD.pdf (tumaczenie wasne).

telewizyjnego czy nagonienie na stadionie. Stadion Narodowy w Warszawie jako cz Narodowego Centrum Sportu (NCS) zgodnie z zaoeniami technicznymi przedstawionymi w zaczniku do przetargu na „Dostaw, instalacj i konfiguracj urzdze aktywnych oprogramowania zarzdzajcego sieci teleinformatycznej Stadionu Narodowego w Warszawie”¹⁰ ma zosta wyposaony m. in. w dostp do Internetu, obsug komunikacji i wideokonferencji HD, monitoring CCTV, systemy automatyki budynku i systemy bezpieczestwa budynku. Zakada to istnienie Centrów Przetwarzania Danych (CPD) w ramach których bd istniay serwery systemów aplikacyjnych wykorzystywanych w ramach stadionu. Na terenie Stadionu Narodowego istniaa bdzie centralnie zarzdzana sie WLAN (obejmujca cay teren obiektu), która ma zapewnia bezprzewodowy dostp do Internet, obsug

telefonów przenonych (VoIP¹¹) i dostp do aplikacji merytorycznych. Sie bezprzewodowa zalenie od uytkownika docelowego bdzie pozbawiona ochrony kryptograficznej lub (dla autoryzowanych uytkowników) bdzie zabezpieczona WPA2 Enterprise¹². Sie ma umoliwia funkcjonowanie VPN’ów oraz by zabezpieczona przez urzdzenia Firewall i IPS¹³. System obsugujcy Stadion Narodowy ma równie kontrolowa wykorzystanie parkingu oraz kontrolowa automatyk budynku (BAS¹⁴). Systemy BAS s

odpowiedzialne midzy innymi za klimatyzacj obiektu (temperatur

i wilgotno powietrza w budynku), owietlenie obiektu czy monitorowanie zagroe poarowych. Podobne systemy jak w NCS znajd si na pozostaych arenach EURO2012. Na stadionie PGE Arena Gdask zastosowanie znajd

10 Specyfikacja istotnych warunków zamówienia: adres:

http://stadionnarodowy.org.pl/files/06042010/SIWZ[1].pdf (data odczytu: 2010-06-06).

11 VoIP – technologia prowadzenia rozmów gosowych wykorzystujca protokó IP.

12 Zacznik nr 2 do umowy na dostaw, instalacj i konfiguracj urzdze aktywnych oprogramowania zarzdzajcego sieci teleinformatycznej Stadionu Narodowego w Warszawie. Adres:

http://stadionnarodowy.org.pl/files/06042010/Zalacznik_2_Opis_sieci.pdf (data odczytu:

2010-06-06).

13 IPS – System zapobiegania i wykrywania intruzów. Urzdzenia zwikszajce bezpieczestwo sieci komputerowych.

14 BAS – System automatyki budynku. Jest to system odpowiedzialny za centralne zarzdzanie instalacjami technicznymi budynku.

równie systemy zarzdzania bezpieczestwem (SMS) zintegrowane z systemami BMS (systemy zarzdzania budynkiem) oraz SSP.

Przykadem podobnego, nowoczesnego stadionu jest Veltins Arena w Gelsenkirchen w Niemczech. Stadion ten wyposaony jest w system, który umoliwia sterowanie zadaszeniem. W przypadku gdy pada deszcz specjalny system umoliwia zamknicie dachu przez co stadion staje si olbrzymi hal.

Równie ciekawym rozwizaniem jest murawa, która dziki rolkom wysuwana jest poza stadion, aby moga si zregenerowa w promieniach sonecznych.

Tymi unikalnymi rozwizaniami steruj zaawansowane systemy informatyczne oparte o szereg czujników, co uatwia podjcie decyzji o wysuniciu murawy czy zasoniciu dachu. Polskie stadiony, mimo e przypita do nich jest metka przestarzaych i mao funkcjonalnych, równie posiadaj systemy informatyczne pozwalajce utrzyma muraw w jak najlepszym stanie i pozwalajce uytkowa muraw niezalenie od pory roku. Systemy firmy Devi (bdcej czonkiem grupy Danfoss) wykorzystuj kable grzewcze rozoone równomiernie pod ca muraw, sterowane przez sterowniki mikroprocesorowe, które kieruj si danymi uzyskiwanymi dziki czujnikom temperatury i wilgotnoci. Gdzie tu systemy informatyczne ? Otó producent systemu informuje nas w swojej broszurze, i: „System DEVI zapewnia moliwo cig ego monitorowania stanu nawierzchni, zmian temperatury w gruncie oraz wilgotnoci powierzchni murawy i temperatury powietrza poprzez system wizualizacji pomiarów uzyskanych z poszczególnych czujników.

Powysze dane mona obserwowa on-line na stronie internetowej. Takie rozwizanie pozwala na bieco ledzi efekty dzia ania systemu grzewczego i ewentualn zmian jego parametrów w miar aktualnych potrzeb”¹⁵. System ten obecnie posiadaj 4 kluby grajce w lidze polskiej. System taki pozwala oszczdza pienidze w stosunku do ogrzewania wodnego. Ogranicza równie

konieczno odnieania boiska w zimie, co równie przekada si na oszczdnoci, gdy nie trzeba zatrudnia ludzi do odnieania murawy, bo

15 „Ekonomiczne systemy podgrzewania murawy boisk sportowych. ” - broszura firmy Davi, adres: http://www.devi.net.pl/dokumentacja/poradnik2.pdf, (odczyt: 2010-05-17).

wszystko jest sterowane przez system. Systemy informatyczne pozwalaj nie tylko zmniejsza wydatki klubów zwizane z utrzymaniem obiektów, ale mog

one wpyn na zwikszenie przychodów. Cz przychodów klubów (pomijajc dochody z tytuów umów sponsorskich i uzyskane dziki transmisjom meczów) stanowi dochody z biletów na mecze oraz dochody zwizane z funkcjonowaniem sklepiku z gadetami klubowymi. Kibice piki nonej, rcznej, siatkówki czy ula mog dziki specjalnym stronom internetowym naby bilety na mecze ulubionej druyny czy reprezentacji.

W Internecie mona znale coraz wicej stron specjalizujcych si

w sprzeday biletów na wydarzenia sportowe i kulturalne. Pozwala to przycign wiksz ilo kibiców na dane wydarzenie/mecz, co moe spowodowa wzrost przychodów z tytuu biletów. Wiele klubów sportowych wykorzystuje Internet jako kolejne ródo przychodów. Budowa sklepiku internetowego zintegrowanego ze stron klubow pozwala na stworzenie globalnie dostpnego miejsca w którym kibice, który nie maj moliwoci do udania si do tradycyjnego sklepu kibica, mog zakupi gadety zwizane z ulubionym klubem. Zastosowanie Internetu jako medium reklamowego pozwala przycign zarówno nowych kibiców jak i sponsorów dla klubu, przez co zwiksza si zakres oddziaywania, co oczywicie moe prowadzi do zwikszenia przychodów.

Systemy informatyczne suce do analizy meczów

Systemy informatyczne wykorzystywane przez kluby maj za zadanie nie tylko obsug ksigowoci, zarzdzanie bezpieczestwem obiektów czy wykorzystanie Internetu dla zwikszenia przychodów, ale s take stosowane do zastosowa czysto sportowych. Podczas transmisji meczów czsto ogldamy statystki np. procent celnych strzaów lub skoczonych ataków. Ich wyliczenie nie wymaga wielkich umiejtnoci czy wiedzy matematycznej. Jednak ju

wyliczenie czasu przez jaki dana druyna posiadaa pik i podanie go w procentach w stosunku do cakowitego czasu gry nastrcza pewnych problemów i bdmy realistami, jest mudne. Z pomoc stacjom telewizyjnym,

jak i trenerom przychodz informatyczne systemy analizy meczów. S to systemy klasy Business Inteligence, opierajce si na analizie zapisu wideo.

Systemy wykorzystywane przez stacje telewizyjne w stosunku do systemów wykorzystywanych przez trenerów s relatywnie ubogie, gdy nie wymagaj

analizy tak wielu czynników. Na rynku obecnie znajduj si dwa wiodce produkty suce do analizy meczów pikarskich. S to ProZone MatchViewer oraz Amisco. W czym pomagaj sztabom zespoów takie programy komputerowe? Oprogramowanie do analiz pozwala przeanalizowa gr caej druyny jak i pojedynczego zawodnika. Otó zarówno systemy Amisco jak i ProZone zapewniaj 3 rodzaje analiz: analiza przedmeczowa, analiza na ywo, analiza pomeczowa. Programy te zbieraj informacje na temat wikszoci zdarze na boisku, takich jak podania, strzay, faule, auty i mas innych zdarze, przypisujc je konkretnym pikarzom. Oba systemy dodatkowo pozwalaj na analiz konkretnego pikarza, którego dany klub chc kupi , wic jest to rodzaj analizy scoutingowej. Mona przeanalizowa zagrania danego gracza w meczach które znajduj si w globalnej bazie i przedstawi statystyki danego gracza takie jak: celne strzay na bramk, celne podania, ilo

otrzymanych piek czy dystans jaki przebieg dany gracz. Moliwa jest analiza benchmarkingowa statystyk gracza ze statystkami caej ligi, z innymi pikarzami oraz odtworzenie zapisu wideo akcji danego gracza w dowolnym zapisanym w bazie meczu. Jest to nieoceniona pomoc dla scoutów druyn, gdy

mog oni wstpnie oceni przydatno gracza dla druyny i zaproponowa kierownictwu druyny jego zakup. Oba systemy zapewniaj dostp do analiz na

ywo. Pozwalaj one trenerom reagowa na wydarzenia na boisku w bardzo krótkim czasie. Pozwala to midzy innymi sprawdzi , który z zawodników jest druynie najmniej przydatny, gdy np. zbyt wiele czasu spdza w jednym miejscu, czy zbyt czsto niecelnie podaje pik. Program ProZone rejestrujc zdarzenia takie jak podania celne i niecelne, strzay, przejcia piki itp. Oraz przypisujc je konkretnym graczom, punktuj zagrania wszystkich pikarzy przez co daj trenerom skal porównawcz i moliwo wskazania najsabszego gracza w danym meczu. Program firmy ProZone pozwala policzy ilo

sprintów z prdkoci powyej redniej poszczególnych graczy i czas pomidzy

nimi, co podobnie jak system punktowy pozwala trenerom dobra metody treningowe odpowiednie dla danych pikarzy. Oba systemy róni si jednak tym, e system ProZone nie wymaga instalacji specjalnych kamer na stadionie, natomiast system Amisco wymaga instalacji na stadionie co najmniej szeciu kamer. Programowi ProZone do analizy wystarczy zapis z jednej kamery i moe by to zapis z kamery telewizyjnej. Jednak eby korzysta z penej funkcjonalnoci i uzyskiwa dokadne informacje dotyczce kadego gracza, na stadionie musz by odpowiednio rozmieszczone i zainstalowane specjalne kamery. Spóka zarzdzajca polsk ekstraklas – EKSTRAKLASA S. A. na pocztku rundy wiosennej w 2010 zapewnia wszystkim klubom polskiej ekstraklasy pikarskiej dostp do podstawowej wersji systemu analiz meczowych ProZone MatchViewer, co ma docelowo podnie poziom naszej ligi i zmniejszy dystans do lig zagranicznych.

Konkurencyjnym w stosunku do systemów Amisco i ProZone jest system opracowany przez Cairos AG – systemem analiz wideo Vis. Track. System ten do dziaania wymaga zaledwie dwóch kamer. Podobnie jak jego konkurenci, system ten analizuje sytuacj na boisku w czasie rzeczywistym. System ten moe analizowa zarówno sytuacj podczas meczu, jak i treningów, ze wzgldu na sw mobilno . Producent informuje, e instalacja systemu na obiekcie zajmuje okoo 30 minut¹⁶. System ten jest nastawiony na dobr wizualizacj

wyników pomiarów, oferuje animacje i diagramy 3D. System ten pozwala przedstawi i porówna wspóczynniki zawodników jak i caej druyny takie jak np.: prdko gracza w danym momencie, dystans jaki pokona na boisku czy przedziay prdkoci z jakimi porusza si gracz i ich udzia. Te wartoci mog by przekazywane trenerom w czasie rzeczywistym. Pomeczowa analiza pozwala obejrze statystyki caego meczu: gole, strzay na bramk, podania, rzuty rone czy pojedynki pikarzy. Kada akcja podobnie jak w przypadku konkurencyjnych systemów moe by przedstawiona w powtórce wideo.

System Vis. Track dziki zaawansowanym moliwociom wizualizacji

16 BroszuraVis. Track – Analyse your Team. Adres: http://impire.wwe-demo.biz/

uploads/media/VIS.TRACK_Flyer_English.pdf (data odczytu: 2010-06-06) (tumaczenie wasne).

statystyk, jak i moliwoci atwego zmontowania powtórek najciekawszych akcji sprawia, e ten system jest wykorzystywany równie przez stacje telewizyjne.

Podsumowujc systemy analizy wideo dostarczaj trenerom narzdzi pozwalajcych okreli przydatno kadego pikarza oraz oceni jego wystp.

Systemy te daj moliwo zarówno doboru odpowiedniej taktyki przeciwko druyny przeciwnej, gdy umoliwiaj analiz równie druyny przeciwnej, jak i doboru indywidualnego treningu dla danego pikarza, gdy daj moliwo

analizy gry dowolnego pikarza na podstawie zapisu wideo. Narzdzia te pozwalaj trenerom dobra optymalny skad druyny i optymaln taktyk, co moe pozwoli ich druynom nawiza równorzdn walk nawet z teoretycznie silniejszymi druynami. Podobne systemy znajduj zastosowanie równie w innych sportach np. w siatkówce, baseballu czy futbolu amerykaskim.

Kluby wykorzystuj systemy informatyczne nie tylko do opracowywania statystyk i strategii oraz doboru graczy, a take do zastosowa mona by rzec medycznych, a dokadniej do zmniejszenia liczby kontuzji. Znana na caym

wiecie i zarazem legendarna woska druyna A. C. Milan w 2002 roku nawizaa wspóprac z firm Computer Associates, dostawc rozwiza

Business Inteligence dla biznesu, dziki czemu ich laboratorium zwane MilanLab zostao wyposaone w oprogramowanie z rodziny CleverPath suce do analizy danych. W MilanLabie zastosowanie znalazo oprogramowanie CleverPath Predictive Analysis Server, umoliwiajce inteligentn analiz duej iloci danych ródowych i zazwyczaj jest wykorzystywane do analizy danych biznesowych, a w tym wypadku wykorzystane zostao do diagnozowania stanu zdrowia pikarzy. W oprogramowaniu zastosowanie znalazy samouczce si

sieci neuronowe. Technologia ta nazywa si Neugents. Pozwala ona systemowi uczy si powiza midzy badanymi czynnikami, przez co pozwala wczeniej zauwaa zmiany, które powoduj potencjalne zagroenie. Oprogramowanie to bierze pod uwag okoo 200 czynników warunkujcych zdrowie pikarzy i ich przygotowanie do gry, a wic dane ortopedyczne, mechaniczne i fizjologiczne.

Dane te zbierane s przez sztab lekarzy sportowych poprzez badania oraz

obserwacj meczy i treningów. Wedle danych jakie podaje sztab druyny Milanu, przez dwa lata funkcjonowania systemu liczba kontuzji wród zawodników tej druyny spada a o 90%, co jest wynikiem wrcz fenomenalnym. A to wszystko dziki nowatorskiemu podejciu do wykorzystywania systemów informatycznych przez sztaby druyn sportowych.

Digitalizacja piki nonej

Pika nona jest dyscyplin sportow w której czynnikiem, który wpywa na wyniki jest bd ludzki. Wadze pikarskich federacji, jak i przedstawiciele klubów, wielokrotnie proponowali róne rozwizania tego problemu.

Koncepcje poprawy sytuacji zakaday zwikszenie liczby sdziów, powtórki wideo czy instalacj chipów w pikach, które umoliwiayby rozstrzyganie sytuacji spornych. Technologia umoliwiajc wykorzystanie chipów w pice nonej zostaa opracowana przez Instytut Ukadów Scalonych Towarzystwa Fraunhofera (Fraunhofer IIS) znajdujcy si w Erlangen w Niemczech oraz przez firm Cairos AG, która zajmuje si technologiami pozwalajcymi na wysokoskuteczn lokalizacj dynamicznych obiektów w trzech wymiarach¹⁷. System opracowany przez te firmy nosi nazw Goal Line Technology (GLT).

Pik wyposaon w ten system tzw. smartball, czyli inteligentn pik

wykonaa firma Adidas. Wewntrz piki znajduje si ukad scalony z szeregiem czujników pola magnetycznego. System GLT¹⁸ opiera si na ukadzie cienkich przewodów zainstalowanych w murawie na polu karnym i za lini bramkow.

Kady z przewodów charakteryzuje si unikalnym poziomem przewodzonych impulsów elektrycznych, przez co generuje unikalne pole magnetyczne.

Kolejnym elementem systemu s sensory umieszczone w pice. Sensory te mierz natenie pola magnetycznego wytwarzanego przez przewody umieszczone w polu karnym. Transmiter umieszczony w pice stale przesya

17Cairos company, adres: http://www.cairos.com/unternehmen/index.php?sl=1 (tumaczenie wasne) (data odczytu: 2010-06-07).

18Opracowane na podstawie: CAIROS COMPANY – GLT system, adres:

http://www.cairos.com/unternehmen/gltsystem.php (tumaczenie wasne) (data odczytu: 2010-06-07).

pomiary do kilku anten-odbiorników. Przesyane bezprzewodowo przez transmiter dane s szyfrowane aby uniemoliwi zakócenie pracy systemu przez inny sprzt elektroniczny np. telefony komórkowe. Dane z odbiorników przekazywane s za pomoc cz wiatowodowych do komputera, który odszyfrowuje i analizuje otrzymane dane w czasie rzeczywistym i pozwala okreli czy pika przekroczya lini bramkow czy np. przekroczya lini

kocow poza bramk. Nastpnie komputer wysya zaszyfrowany sygna

radiowy do specjalnego zegarka, noszonego przez arbitra informujc go o tym samym, e pika przekroczya lini bramkow, a wic zosta strzelony gol.

Wedug producenta cay proces od pomiaru pola magnetycznego do poinformowania arbitra o bramce zajmuje uamek sekundy. Kolejne wersje systemu opieray si ju na systemie czujników rozmieszczonych na caym boisku, przez co pozwalay okreli równie czy pika przekroczya lini

boczn. System ten bada pooenie piki wzgldem paszczyzny boiska majc problemy z ustaleniem wysokoci, na jakiej znajduje si pika¹⁹. Z tego powodu moliwe byy bdne interpretacje wskaza systemu, gdy pika np. przeleciaa ponad poprzeczk. Druga generacja systemu przetestowana na boiskach J-League (Japoski odpowiednik polskiej Ekstraklasy) pozwalaa na okrelenie wysokoci, na jakiej znajduje si pika z dokadnoci do minimetrów. System GLT mona rozszerzy o kolejne funkcje. Adidas wspólnie z firm Cairos AG opracowa prototyp ochraniaczy pikarskich (noszonych przez pikarzy na piszczelach) pozwalajcych okreli czy zawodnik znalaz si na pozycji spalonej czy nie. Moliwoci systemu pozwalaj oceni czy zawodnik kopn pik czy nog przeciwnika, czyli umoliwiaj poinformowanie arbitra o popenieniu faulu.

Oprogramowanie dla tego systemu daoby równie moliwo dokonania podobnej analizy, jak umoliwiaj systemy analizy zapisu wideo. FIFA²⁰ dokonaa oficjalnych testów systemu na Mistrzostwach wiata U-17 w 2005

19 por. Biekowski M. : Sportowe komputery, PCWorld czerwiec 2008. Adres:

http://www.pcworld.pl/artykuly/druk/58009_0_1/Sportowe. komputery.html (data odczytu 2010-06-07).

20 FIFA –(fr. FédérationInternationale de Football Association) Midzynarodowa Federacja Piki Nonej.

roku, które odbyy si w Peru. Po testach systemu pojawiy si zapowiedzi szerszego zastosowania systemu GLT, w tym na Mistrzostwach wiata w 2006 r.

w Niemczech. Jednak kolejne testy system przeszed dopiero w 2007 roku podczas Klubowych Mistrzostw wiata w Japonii. Do tego celu wykorzystano specjalnie opracowan pik Adidas Teamgeist II²¹. Jednak w marcu 2008 r. oraz w marcu 2010 r. FIFA na konwencie IFAB²² zdecydowaa, e GLT nie bdzie ju

testowane i rozwój tego systemu zostanie zatrzymany a do odwoania. Rada motywowaa to tym, e futbol musi pozosta gr uniwersaln, a wic powinien by uprawiany w ten sam sposób na caym wiecie, zarówno przez profesjonalnych pikarzy jak i amatorów czy dzieci²³. Decyzja ta bya szeroko krytykowana poniewa: „Nie odrzucili jej Ci, którzy graj, ani Ci, którzy trenuj, ani Ci, którzy p ac pienidze, aby gr oglda”²⁴.

Konkurencyjnym rozwizaniem w stosunku do systemu GLT jest system Hawk-Eye. System ten opiera si na zainstalowanych nad boiskiem kamerach, które obserwuj cay teren boiska. Dane z kamer przesyane s do grupy komputerów i s przez nie analizowane w czasie rzeczywistym. Nastpnie dane przesyane s do centralnego komputera, który czc otrzymane informacje ustala czy pika przekroczya lini bramkow czy nie. Dane podobnie jak w przypadku systemu GLT firmy Cairos AG s przesyane do arbitra za pomoc

cznoci radiowej i wywietlane na specjalnym zegarku lub przesyane do suchawki dousznej. Wedug producenta cao operacji odbywa si w przecigu mniej ni 0,5 sekundy²⁵. System ten do dziaania wymaga jednak kamer potraficych rejestrowa 500 klatek na sekund (tradycyjne kamery telewizyjne rejestruj okoo 25 klatek na sekund). System ten

21 Na podstawie: http://www.soccerballworld.com/Teamgeist_II.htm (tumaczenie wasne) (data odczytu: 2010-06-08).

22 IFAB – (ang. International Football Association Board) Midzynarodowa Rada Pikarska zajmujca si tworzeniem i nowelizacj przepisów piki nonej.

23Na podstawie: “Fifa’s position on technology in football”, adres:

http://www.fifa.com/aboutfifa/federation/president/presidentialcolumn/news/newsid=

1179851.html (tumaczenie wasne) (data odczytu: 2010-06-08).

24 Warshaw A. : Krok w ty piki nonej. Adres:

http://www.realmadrid.pl/index.php?co=aktualnosci&id=28825.

25 Hawk-eye innovations.

z powodzeniem stosowany jest w krykiecie, siatkówce i tenisie. Jednak podobnie jak system GLT zosta odrzucony przez FIFA. Przeciwnicy postpu technicznego w pice motywuj to tym, e pika ma pozosta gr powszechn

i ma zachowa ludzk twarz, co wie si z popenianiem przez ludzi (sdziów) bdów. Wprowadzenie systemów informatycznych typu GLT pozwolioby sta si pice nonej sportem bardziej sprawiedliwym, jednak nie stanie si to w najbliszym czasie, gdy FIFA wybraa drog tradycji.

Klub pikarski, aby prowadzi dziaalno w zakresie sportu profesjonalnego musi by czonkiem federacji pikarskiej odpowiedniej dla kadego kraju. W naszym kraju wspomniana ju federacja nosi nazw

Polskiego Zwizku Piki Nonej (PZPN). Federacja ta jest czonkiem federacji midzynarodowych UEFA i FIFA. Zgodnie ze statutem PZPN jest organizacj

korporacyjn typu stowarzyszeniowego. Organizacja ta majca na celu gównie organizacj, rozwój i popularyzacj piki nonej w Polsce²⁶ stosuje system informatyczny do zarzdzania rozgrywkami ligowymi. System ten nazywany Extranet (producent firma itsport stosuje nazw Menagement Logic System – MLS) suy do zarzdzania danymi w ramach federacji. System ten usprawnia komunikacj i wymian danych midzy klubami, Zwizkami Piki Nonej i Federacj (PZPN). MLS zgodnie z zaoeniami producenta²⁷ ma w znaczcym stopniu zautomatyzowa procesy informacyjne w federacji czyli np. rejestr zawodników, uprawnianie do gry, planowanie i prowadzenie rozgrywek, a take ksigowo , komunikacj wewntrzn czy planowanie. System MLS pracuje w oparciu o centraln baz danych. Korzystanie z niego moliwe jest zarówno przez specjaln aplikacj jak i przez przegldark WWW. Wedug zapewnie producenta, MLS wykorzystuje wielopoziomowy system zabezpiecze, w tym szyfrowanie transmisji danych pomidzy aplikacj

a serwerem. W zwizku z funkcjonowaniem tego systemu kluby zobowizane s do rejestracji wszystkich swoich zawodników powyej 12 roku ycia

26 Statut Polskiego Zwizku Piki Nonej (uwzgl. zmiany z 27. 06. 2009).

27 ITSport: Management Logic System (dawniej Extranet). Adres:

http://itsport.pl/index.php?id=6 (data odczytu: 2010-06-08).

i wydania im kart elektronicznych²⁸. Obowizek wprowadzenia kompletnych i poprawnych danych do systemu w myl uchway 11/77 Prezydium Polskiego Zwizku Piki Nonej z dnia 20 maja 2005r. spada na Zwizki Piki Nonej.

Dane do systemu wprowadzane s na podstawie specjalnych formularzy dostarczanych przez kluby i zawodników. Dane zawodników su do wyprodukowania imiennych kart identyfikacyjnych, które wyposaone s

w chip. Ma to zastpi papierowe karty zawodnicze stosowane dotychczas.

Stosowanie Extranetu ma równie pomóc w rozdzielaniu tzw. „Solidarity payment”, czyli 5% wartoci transferu zawodnika, klubowi w którym pikarz szkoli si midzy 12, a 23 rokiem ycia. Moliwe to bdzie dziki rejestrowaniu przebiegu kariery zawodnika w systemie.

System Extranet i stosowanie elektronicznych kart dla zawodników zosta

pozytywnie oceniony przez UEFA, dziki czemu na jego sfinansowanie udao si uzyska rodki z programu Hattrick, co pozwoli obniy koszty uzyskania karty przez modych zawodników (poniej 18 roku ycia). Zastosowanie systemu MLS w znacznym stopniu usprawni przepywy informacyjne w PZPNie i wymian informacji pomidzy Zwizkiem a klubami.

Podsumowanie

Niewielka liczba publikacji i wci zbyt maa wiedza menaderów i wadz klubów sprawia, i wykorzystanie systemów informatycznych w pice nonej w naszym kraju wci jest niewielkie. Ich popularyzacja i wdroenie przez kluby naszej ligi pozwolioby zmniejszy dystans jaki dzieli nasz pik od zachodnich standardów. Mona jednak dostrzec pozytywne symptomy.

Przykadem tego jest Ekstraklasa S. A., która podja si roli promotora stosowania informatycznych systemów analiz meczowych wród klubów Polskiej Ekstraklasy, jakie od lat z powodzeniem stosuj wielkie zachodnie kluby. Równie Polski Zwizek Piki Nonej wdroy system zarzdzania lig

i narzuci jego uywanie klubom. Pozwolio to na wprowadzenie

28 W myl uchway nr 11/77 Prezydium Polskiego Zwizku Piki Nonej z dnia 20 maja 2005r.

elektronicznych kart chipowych dla zawodników. Zdobycie przez Polsk

i Ukrain praw do organizacji turnieju EURO 2012 pozwolio rozpocz

modernizacj istniejcych i budow nowych nowoczesnych stadionów.

Stadiony te dziki zastosowaniu systemów informatycznych stan si miejscem, w którym cae rodziny bd mogy zarówno obejrze mecz, jak i spdzi mio czas w restauracjach czy kinach. Stadiony te bd bezpieczne i dziki temu zaczn na siebie zarabia . Zastosowanie systemów informatycznych w klubach pikarskich w Polsce pozwoli nawiza do zachodnich wzorców zarzdzania i rozwoju klubów sportowych. Jest to szansa dla klubów, które dziki ich zastosowaniu mog przycign na nowoczesny stadion wicej kibiców, a dziki wpywom z reklam i z biletów osign wiksze zyski, co pozwoli im zainwestowa w rozwój, w szkolenie modziey, w rozbudow infrastruktury.

Wdroenie systemów moe by wielk szans dla Polskiej piki nonej, dziki czemu mogaby si ona sta konkurencyjna w stosunku do wiatowych elit pikarskich.

Bibliografia

1. Hadzik A., Nowak S., Szopa J. (2009), Selected Aspects of Organization and Management of Spa Tourism. [w:] Wellness and Success. Vol.2 Pod red.

G. Olchowik, Lublin.

2. Halemba P., Nowak S. (2008), Profesjonalizacja menederów w dzia alnoci orodków sportu i rekreacji. [w:] Wspó czesne problemy zarzdzania sportem i turystyk. Pod red. P. Halemby, Katowice.

3. Halemba P., Nowak S., Ulfik A. (2008), Chosen Aspects of Management of Big Events with Sport Character for Safety Improvement, Stress Minimization and Dangerous Situations Elimination. [w:] International Conference on Stress Management. Shakti Nagar, Gwalior, India.

4. Nowak S., Ulfik A. (2009), Management of Main Threats During Realisation of Big Sport Events. [w:] Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica. Nr 11 / 2009, vol. 2.

5. Szczerbowski M., Nowak S. (2008), Analiza przepustowoci wej na imprezy sportowe na przyk adzie Stadionu lskiego w Chorzowie. [w:]

Wspó czesne problemy zarzdzania sportem i turystyk. Pod red. P.

Halemby, Katowice.

6. www.pcworld.pl/artykuly/58009_0_1.html 7. www.idg.pl/artykuly/57001/Tak.dla.sportu.html 8. www.prozonesports.com/pdf/Prozone-Poland.pdf

9. www.networld.pl/news/42388/CleverPath.do.inteligentnej.analizy.danych.html 10. www.computerworld.pl/artykuly/17793/Pod.okiem.bystrego.agenta.html 11. www.sport-universal.com/services/matchanalysis/matchanalysis.html 12. www.devi.net.pl/dokumentacja/poradnik2.pdf

Streszczenie

Rozwój spoeczestwa informacyjnego w gospodarce opartej na wiedzy, skutkuje informatyzacj kolejnych sfer ycia, w tym i klubów oraz zwizków sportowych. Ogromne zainteresowanie, jakim ciesz si rozgrywki sportowe najlepszych lig wiata, przynosi klubom i zwizkom sportowym oraz mediom ogromne dochody. Jednak osignicie dochodów warunkuje ilo zwycistw danego klubu. Do osignicia tego celu pomocne s systemy informatyczne wspierajce administrowanie klubem. Systemy analizy wideo natomiast dostarczaj trenerom narzdzi wspomagajcych analiz przydatnoci kadego pikarza. Systemy te daj

moliwo zarówno doboru odpowiedniej taktyki przeciwko druyny przeciwnej, jak i doboru indywidualnego treningu dla danego pikarza, gdy daj moliwo analizy gry dowolnego pikarza na podstawie zapisu wideo. Narzdzia te pozwalaj trenerom dobra optymalny skad druyny i optymaln taktyk, co moe pozwoli ich druynom nawiza równorzdn walk nawet z teoretycznie silniejszymi druynami. Systemy informatyczne pozwalaj skutecznie wspomaga zarzdzanie klubem sportowym, zawodnikami, obiektami sportowymi jak i wspomaga prac

sdziów, a nawet caych federacji sportowych.

Sowa kluczowe: spoeczestwo informacyjne, kluby i zwizki sportowe, systemy informatyczne, zarzdzanie klubem sportowym