^ermann ^írfct) / 3íu f fíeí) t bas Ke¿4 > gegen -Kom
( E i g e n t u m b s t © : ' -
t z e © e b ie te ö D a n 3 Í9 'fiO * f*P 'tt:
Ÿ Ç o o \ b
S i U A ’f i j M ' 2 >q j vA '
Kuf flc^t bas Kcify
gegen Hont
¿ y t i m a m 6 i t f d )
(Öcorg CrucfenwtiUcr ¥>erlag Q tu ttQ a r t^ e v lin
Kie wypwy^“ się do domu
9. Ttuflage, a j.— ay. Caufent-
4 1 1 9 V 6
l i p B ib lio teka G ło w n a u^ !y v^ R. s..YT.ETU G D A Ń S K IE G O
2tKe Kccfjte worbeljalten
Copyright 1940 by ©eortj ICruif enmiiller X>crlag, Stuttg«rt»23erlm 1100611090
£>et J in fy a lt
U n f e r W e g ...
B iic f über jroei 3aßrtaufenbe beutfcßer ©efcßichtc / Unfer W e g ju r „ttorbifeßen Kenaijfance".
). K a p ite l: SD i e S c h l a n g e b e r 3 r o i e t r a d ß t . . 5D«s bramattfeße V o rfp ie l in ben bunFlen W albern
©ermaniens / Kufjianb Krm ins gegen bie Körner / S ein ißnbc bureß ben V e rra t bes eigenen » lu te s . z. K a p ite l: K c e u j r o i b e r K r e u j ...
3Die VölFerwanberung, bie große germanifeße Koloni*
fation ber gefcßicßtlicßen ^rüf>e / 3ufammcnfloß ber anantfeßen ©ermatten m it bem W e rfe Kugufiins / © e r wanbalifcße S ta a t ©eiferießs in W orbafriFa.
3. K a p it e l: - © i e g l o f e r K a m p f ...
©ßcobericß, ber Scßiebsricßter ber abenblä'nbifcßen W e lt / S e in Streben naeß Verfößnung jwifeßen bem arxanifcßen unb bem römifcß*Fatßolifcßen K reuj.
4 . K a p ite l: ^ a m m e r f c f j l ä g e . . . . ...
3Dcr fränFifcße »auernjiam m w irb 3um »ann erträger bcs latcin:fd)cn Krem es / K a rl m arteU bämmt bie ara*
btfeß-maurifeße ^ lu t / © ie W inFeljüge bes » o n ifa tiu s . f . K a p ite l: 3 u f p ä t g e f o m m e n ... ... . . . . P ip pin als alleiniger <$errfcßer bcs ^raitFenreicßes /
© rifo w irb um fein « rb e betrogen / fränFifcße W a f*
fenßtlfe fü r P a p fl Stephan II. / ffieburtsfiunbe bes politifcßcn K atßolijism us in ber «rrießtung bes K it»
cßcnjlaates bureß bie „pippinfefje ScßenFungsurFunbe".
6 . K a p ite l: 3 e r b r o c ß c n e b e u t f e ß e S e e l e . . . pxc C ßrijiianifierung ber ©ermanen m it ^ ilfe bes fränFifcßen Schwertes / d re iß ig Daßre K rieg gegen bie Sacßfen / © ie Fircßlicße p o litiF K a rls bes ©roßen.
7- K a p ite l: © i e S d j e i b u n g ...
3Das germanifeße Kbcnblanb im Scßatten bes jpon«
tifep / 3erfaH bcs fränFifcßen Keicßcs / 3Die Fircßen*
politifcßen K rä fte im franjifcßen iEpifFopat / Schlacht gegen K a ife r Äotßar bei fontenop.
8. K a p ite l : © e r g r o ß e 2 3 e t r u g ...
P apft pjiFolaus I. unb feine Trabanten / Kufftanb ber papftlicßen ^ietatcßie gegen bie Keicßsgewalt / © ie //Pfeuboiftborifcßen ©eFretalen".
7
• 2 7
3 9
f )
64
7 f
8 9
JOO
9. K a p ite l: © e r g e ß e i m n i s u o l l e t r t a g n e t . . j jo
© e r Staatsaufbau bureß © tto ben ©roßen / W a ru m
© tto naeß Ita lie n 30g.
jo . K a p ite l: U n t e r b e n P T a c F e n f c ß l ä g e n b e s K r u m m f t a b e s ...
© e r © r if f bes Pontifep naeß bem Xcicß / Keftauration 5
bet Sirene burcf) bie cluniacenftfchen 3been / S e r Kam pf um bie O nveflitur / Heinrichs IV . W affengang m it Kubolf von Kheinfelben unb bie Kuseinanberfehung m it pap ft © regor V II.
j j . K a p ite l: S e 0 K a i f e r s W i l l e i f t © e f e fj . . J48 S a s Xingen bes S taufers Friebrid) m it bem pontifep / Friebrid) I. auf ben S puten bet ©ttonen / N ational»
ftaaten fprengen bie Dbee bes fiaufifrfjen W eltreichs / S ie flaren Anfänge einet beutfd)en W ationaltird)e / S a s ©crici)t bes S taufers übet Heinrich ben Löwen.
) 2. K a p ite l: W o b e r W e i b f r i ß t ... ) 0 j Scutfchritter gegen bas griechif<h»fatholif<he tttorgen»
lanb / Sdf)Iad)t bei Sannenberg / Heinrich tion piaucn rettet ben ©eben / 3erfatt ber Schwertbrüberfd)aft.
) 5. K a p ite l: K i t t e r g e g e n C o b u n b t C e u f e l . . 174 S ie Süfternis bet ^ocbfcholaftif, „Keljet"motben unb
„Hepenwalw" / Seutfcher liufbtuici) im Humanismus / Ulrich wort H utten/ ber erfle beutfehe p u b lijifl / S e t von Kottt get>e^te H utten wuffc $ur beutfehen Revolution.
) 4 - K a p ite l: p ä p f 1 1 i d) e S d) i f f e i m S t u r m . . j 8 j Königin ®lifabeti> von ©nglanb befreit bie englifche Kirche vom papfttum / Spanien fetpeft bie Krmaba / Kttglanb gewinnt burdh Francis S ta te bie ^crvfcf)<tft bet iUeete.
) f . K a p ite l: ^ « b s b u r g s g r o ß e r P e t r a t . . . . jg?
Ferbinanb II. am ©ängelbanb bet Defuiten / Watten»
fteins politifches 3iel / 3enno, bet H<*usaftrolog W al»
ienfteins, von ben 3efuiten beflochen / Habsburger P e rra t am Xeiche.
) 6 . K a p ite l: ¡ D c c I D e g a u a b e m i f t a o s ... 2 j j Kichelieu unb ttta ja rin beßimmten bie beutfehe Lanb»
Harte/W ach bem Weftfälifchcn ^rieben / „©egenrefot»
mation" burch bieDefuiten / K riftattifationspunft preu»
ßen / S e t ©roße K u rfü rft gegen Lubwig X IV . / S as iEbift von potsbam gegen bas iEbift von Wantes / Preußen verhinbert tömifch»fatholifcf)e iEinfreifung.
) 7. K a p ite l: S a s £ a g e r v o n R u n j e l t t t i g . . . 22 J U lobilifatio n bes papflcs gegen ben preußifchen S ta a t / Fricbrid) bet ©roßc, bet „Keger auf bem Königs»
thron" / Seine p o lit if ber B eharrung unb bes Srotjes fü h rt $utn 3iel.
)$ . K a p ite l: S i e „ H 0 d} v e r r ä t e r " ...240 S te in unb V.orf gegen ben fehwaeßen preußifchen König unb gegen ben Freim aurer H a rbenbcrg / Kon»
vention von tfauroggen / S e r W e g in bie Freiheit.
jc>. K a p ite l: S t a t i o n e n ...26J Umwege burd) ben D rrgatten bes Liberalism us im
j 9. Dahrhunbcrt / P o m 3wciten jum S ritte n Keid> / Erfüllung.
U n fe t tt>eg
„ W u t aus ber l) ö d) f t e n K r a f t b e r ( S e g e n * w a r t b ü rft il>r bas V e rg a n g n e beuten: n u r in bec ftärFfien K n fpannu ng eurer e b e l f t e n ißigenfcfyaften m erbet if>r e rra te n , tuas in bem V e rgang nen miffens*, bem atm ungsm ürbig unb grof? ift."
/ T r i e f e W o r t e fcfyrieb ber einfam e W a n b e re r non S iln a * plana , ber propl)etifd)e pt>ilofopt> ^ r i e b r i e f ) V T ie ^ f rfje, ber m it mefferfcfyarfem (Seifte bas abenblänbifdfye W e ltb ilb an alyfterte unb aus m utigen iCrFenntniffen m it b ru ta le r K onfequenj feine ^ o rb e ru n g nad) 3 ü d > t u n g n o n K r a f t u n b ( S e i f t anmclbete, b a m it bebeutungsfcfymere (Befetjc einer neuen S ta a ts p l)ilo fo p !)ic offenbarenb. V e r iEinfam e, ber ben 23erg ber Æ rFenntniffc bis ju r fdjm inbelnbcn ^ ö l;e erFlommcn l?atte, m ürbe in einer 3 e it ju m m atnenben ^ e ro lb , 3um mat)nenben K ü fe r, ju m erbarm ungslofen K ä m p fe r, in ber bas 3 m c i t e K e i d ) , bie (Srünbung ¡SismarcFs, bem (S ipfel m eltpolitifcfyer tTlad)t jufteuerte. Dn biefem 3 meiten Keicfye aber n erfagten n id )t n u r bie Fulturellen ^un Ftionen ; es m a r e rfü llt non ben 3bcologien bes neunzehnten 3 al?r*
tum berts unb ben nerm elFten G e g riffe n ber franzöftfd)en K c n o lu tio n . Ï5 a s S e ita lte r bes „Kodjenben W a ffe rs " unb bes iFpploftonsm otors zeigte eine glei^enbe ^affabe, h in te r ber jebod) ber p r o fitg e ift nerfpicfêerter Seelen bas einzig e tfire*
benstnerte Obeal im iFrreicfyen fa tte r 23efd)aulid)Feit fal).
K ls bie gefeffelte Ærbe im m e r m ehr u n te r eifernen S d )ie * nenfirängen ädjjte , als m ir in bas nüchterne 3mecFgeftd)t ber W a fd )in e n la n b fd )a fte n blicFten, als bes beutfcfyen VolFes
7
W a d )t in falfcfyem, m ijjtönenbem P a th o s v e rfü n b e t mürbe, als m ir mächtig fdjienen im ffilauben au f unfere folbatifcfye T r a b itio n unb H a ltu n g , ba t)at ber einfam c ^ e r o lb uon S ilv m p la n a la u t feine W a r n r u fe ins Keicf) gefcfyicft. i£ r m ürbe ju feine r Seit n id jt gehört. K a u m eines feiner auf*
rüttelnben W e r f e i j t bam als üon einer beutfdjen 3 eitung be*
fprocfyen morben. K e in W u n b e r barum , trenn ber nicfyt i£r*
hörte feine ifr b itte r u n g im „E c c e hom o" -oerfpri^te. W i r , bie m ir bie W a h r h e it feine r überm enfd)lid)*propl>etifd)en P>i>iIofopi>ie e r l e b e n m ußten, m ir mollen ih m biefe fcfymerzlidjen W o r t e t)erjeil>en. P e n n m ir fü lle n uns heute f la r f genug, um gfeicf> ib m bas 23ilb unfe rer ©efchidjte zu unterfuchen unb um , m it feinen W o r te n zu fpred)en, „ a u s b e r f ) ö d ) f t e n K r a f t b e r © e g e n m a r t b i e P e r * g a n g e n l ) e i t z u b e u t e n " .
ifrfe n n e n m ir u nfe rn W e g , ben m ir in ^ a h rta u fe n b e n ge*
gangen ftnb? W e r rnoHte ftd) verm effen, biefen gemunbenen P fa b unferes volflicfyen unb fultu reH en W e rb e n s m it n ur re in rerfianbesgem äjfen W ethoben abjuftecfen? W e r hätte ben W u t , m it ber Überzeugung lehrfaizgebunbener Ä o g if bie gefcf)icf)tsgeftaltcnben K rä fte , bie biefen unfcren W e g be*
ftim m ten, zu um reiten? W e r in gläubigem Suchen über 3 al>rtaufenbe b lic ft, ber m irb befd^eiben v o r ber erbrücfen*
ben © rö jjc gefcfyid)tlid>en S e in s . PTur bie T ita n e n bes © eijtes tterntögen bas ju erftrebenbe W u n fc h b ilb n o r b i f c ^ e r K e n a i f f a n c e ju entm erfen, jener norbifcfyen K enaiffance, bie t?infüi>rt ju einer zufunftsträc htigen S in b u n g zum Kos*
mos, ben K re is uolfifchen W ach stu m s unb göttlicher iSmig*
fe it fd)lie£enb.
W i r fel)en in ^ a h rta u fe n b e n , mie in beinahe a b g e jirfe lte n ifpodjen erfchütternbe S tü rm e über ben K o n tin e n t braitfien.
P o n bem ^ a f> rje h n t an, ba bie © im b ern unb Teutonen, aus ben bunflen W ä lb e rn bes Pjorbens fom m enb, zum erjfcnm al an bie P fo rte n bes röm ifd)en D m periitm s pochten, erfennen m ir bas ©em oge, ben herotfd)en K u fflie g unb ben trag ifd )en PTie*
bcrgang leud)tenber © efd)led)ter ber germ anifd)en S tä m m e . P ie K r a f t bes germ anifdjen Wenfchen p rä g te bas © e ftd )t ber abenblänbifdhen W e lt . 3u biefer bauernben blutuerzehrenben
K ra fte n tfa ltu n g jroang uns bie g c o g r a p h i f c h e ¿ l ä g e bes engen beutfd)en Äebensraum s. K ls bie U b ie r ber rö m i*
fd>en Äegionen in bie getm anifchen (Baue getragen mürben, m u^te K rm in m it ben geeinten nachbarlichen S tä m m e n bie (Eroberer üerbrängen. U n b als ber K a u m fü r bie gcrmanifchen P ö lF e rf d u fte n im m e r fchm äler mürbe, begann bie gefeh»
m äffig ablaufenbe groffe IP a n b e ru n g . K u f bem tH a h lfte in ber m achtpolitifchen K rä fteu crfd)ie bungen m ürbe bas Kömifche Keich 3errieben. (33ermanifche S ta a te n muchfen in I t a lie n ,, in
^ ra n trc ic h , in S p a n ie n unb in W o r b a fr ita . U nb menn auch bie germanifchen K o lo n ie n bam als ber P e r r a t fäHte, bei»
nahe alle biefe S ta a ts g rü n b u n g e n blieben befleißen bis auf ben h e u tig e n -^ a g . iDenn es ift m ohl notm enbig, uns allen bie Cntfache in s ©cbächtnis ju rü e fju ru fe n , ba£ bie e u r o * p ä i f c h e n S t a a t e n n o n © e r m a n c n g e g r i i n b e t m ü r b e n .
2Die beutfd)en ffiaue finb im m e r ber UT i 11 e l p u n E t bes K o n tin e n ts gemefen; fte ftnb es heute nod). O m m er münben bie K ra ftlin ie n ber grof?en p o l i t i f in bie beutfd)en <$er3»
fa m m e rn . \ P i r m ufften uns ber U la u re n im 3 a l)r e bei C o u rs unb p o it ie r s erm el)ren m ie im 3 ahre )683 ber CitrEen v o r tD ie n . <Dhne ben S d )u h n atiirlid ^cr Äanbesgrenjen m aren m ir ben <$unnenfchmärmen cbenfo preisgegeben mie bem K n jh trm ber U tongolen, ber aus ben uncnblichcn Step»
pen K fiens Eam. P o n P e u tfd )en m ürbe biefer (EinfaE einer anbern VD elt in S d )lefteit unb U tä h rc n , ber eigentlid^en ^ e rj»
Eamnter (Europas, m ie 23ismarcE fte be3eichnete, abgefangen.
O m ^Dreißigjährigen K rie g e 3ogen bie P ö lE e r (Europas über unfere Ä änber h in , blühenbes K u ltu rla n b nerm üftenb unb bas P o l f morbenb. 3 u n o r h atte freilich, als bie m ittelalterlich e K a ife rh c rrlid )E e it in S ta u b gefunden m a r, bie m chrhafte
»£anfa bie K ronen SDänemarEs, W orm egcns unb (Englanbs in ih ren geftd^erten ©cm ölben liegen. K b e r von ber S e in e über ben K h e in 3u r SDonau m arfen K id jc lie u unb U ta 3a rin ih re feffelnben W ehe, 3 e n e blühenbe K r a f t , bie einft S ta a te n grünbete, ben K o n tin e n t bemegte unb beffett © e ftd )t prägte, verftcEerte in ben cigeitm iEigen © rc n 3en v o n ein p a a r hunbert ohnmächtigen ^ ü rfte n tü m e rn gleid) ber ©ueEe im tD ü ften fa n b .
9
K u f aEen W a lftä tte n ¿Europas bluteten beutfd)e U lä n n e r.
K b er fte ftanben in frem bem S o lb unb fod)ten unter fcemben
»f atmen. 3 ubelnb v e rftrö m te bie beutfd)e S e ele in fyimmeU fiürm enben Bornen unb in göttlicher tttu fi? unb d id )tu n g , gleichfam bas g e izig e W e lt b ilb form enb m ie el)ebem bie blonben S ta a te n g rü n b e r ber gefd>ic^tlicf>en »frühe. d ic fe d r ä g e r bes £ id )te s entjünbcten ih re »facfeln an ber einigen
© p fe rfla m m e bes göttlichen © ly m p im fonnigen ^ e E a s ; über bie ganje W e l t leud)tete bas »feuer bes beutfd)en (Beides; über ber ohnmächtigen flc in fta a tlid )e n P e rftric fu n g erhoben ftd) bie © enien bes beutfdjen £ id )te s .
D m fanbigen, menfchcnlceren ^Torben, bem beutfd)en Kolo»
n ia lla n b , fo rm te fich im Ctm os mieber ein orbnenbes P r in jip , mo bie eifernc p f lid ) t bie S tu n b e reg ierte unb roo ein K ö n ig ftd) als ber crfte d ie n e t feines S ta a te s fü h lte . d e r preußifd)e S t a a t m ürbe ju m K rifia E ifa tio n s p u n tt bes beutfchen Kau»
mes. U nb menn aud) ber K o rfe feine ^ e e re burd) bie beut»
fchen Ä änber fü h rte — er jetbrach babei g a r v ie le eigen»
füchtige d y n a ftie n — , bas aus bem K o lo n ia lla n b m it feinen jerijfenen unb blutenben © re n je n geform te P reu ß en mürbe, m ie nach bem d r e iß ig jä h rig e n K rie g e , 3um K e tte r deutfd)»
lanbs. ©egen bas S trä u b e n ber aufgeblähten d y n a ftie n h a t 23ism arcf bas 3m eite K eid) nach feinem W ille n gefchaffen, beffen l)öd)fter ^ ö h e p u n ft bie K u g u fita g e bes 3 ahres ) 9 )4 gemefen ftnb. ¿Eine unbeftegte, von ber H e im a t v e rraten e K rm ee, bie m ie in germ anifd>er » frü h je it a u f aüen p iä tje n bes K o n tin e n ts fod)t, fe h rte in v ö lfifd )e © h nm<,c^ t ju rü c f. d a s erb ärm lid )»trag ifd)e »finale biefer P h a fc bes S tu rz e s , von
£?iet3fd>e fe lje rifd ) vo ra u s g e fa g t, fennen m ir aEe.
S o offe n b a rt ftd) ber K h y t h m u s b c r b e u t f d) e n © e»
f d ) i d ) t e i n © e g e n f ä ^ e n : Ptebcn tita n ifd )e n Ä eifiungen fleht jäm m erlid)e iE rb ä rm lid jfe it, neben ber geftaltenben K r a f t bierbant’p olitifd)es S tü m p e rtu m , neben bem K u fftie g ber K b ftu rj. d a s fei beutfches S d )i< ffa l, o ra fe ln g a r v ie le
^ ift o r it'c r , bie bie einzelnen P h a fc n n u r als nüd)terne ©e»
gebenheiten betradjten, beren S eelen aber n id )t bas ©eheim»
nis fpüren, bas über bem d o b e n lie g t, bem ^eim atb o b en , ber v o m ebelflen beutfchen 23lute gebüngt mürbe, d i e ©efd)ichte
bes beutfchen VolEes i ß fe in © e m ifd ) „gegebener ©atfachen".
S ie fp ro ß t aud) nirf>t aus bem iDornenmerE ber 3<ßßen unb W arnen. 3Die C5efcf>icf)te ift bie Schöpfung f)ei^er tDünfcfye vo n C rä u m e rn , v o n glaubensßarEen W ille n s » unb ©atmen»
fehen, großer © enien ber m e n fd )h e it, bie einanber bie ^acEel bes göttlichen © rlebens über 3 a h rh u n b e rte i)intueg reichen,
© e p rä g t m ürbe bas K n t lilj ber V e rg a n g e n h e it von ben großen U tä n n e rn , bie nach bem W o r t e © re itfd ß e s „bie ©e»
fdßdße machen". U nb m itb e ß im m t m ürbe bas fß ß o rifd je .S e in von bem B l u t unb v o n ben „D m ponberabilicn" ber £anb»
fd )a ft, bie n id )t meß» unb m ägbar finb. 3D a s V o lE m irb ßets feinen p ia t3 an ber S o n n e behalten, bas fo rg fa n t feine natür»
liehen © ru n b la g e n fiebert, bas bie S ü m p fe ber F ä u ln is troE»
Eenlegt, bas bie biologifdjen © efefte achtet, in © efdßedßern benEt unb — i m m e r b e r e i t iß .
« s iß tvohl ein lan g e r W e g von bem reifigen © efolgc bes
© e rm a n e n fü h re rs K r io v iß ju ben © bedeuten ^ rie b rid js bes
© ro ß e n , v o n ben römifd^en K o h o rte n ber ^ e r u ie r ju bem Bunbesarm eeEorps ber B a y e rn , feßreibt © u ß a v $ r e y t a g.
K b e r m er in © efdßed ßern benEt, bem finb auch bie Jahres»
rin g e unfercs völEifchen W a d js tu m s v o n höd)ßer B ebeutun g.
3 n bem mächtigen S t r o m gefdßdßlichen E rlebens erEennen m ir heute Urfad>e unb W irE u n g : m ir fehen K r a f t unb Sd)m äd)e, ibealcs W o lle n unb nieberes ffiieren, hintm elßür»
menbes tr ä u m e n unb verrätcrifd>es Kriechen, heeoifches t^anbcln unb feiges V e rh a lte n , h errifd )en © ro% unb Etteci)»
tifches W in fe ln . W i r fehen B rü d ren über ^ a ß rh u n b e rte , a u f benen bie © beißen unfe rer ©efdßechter manbeln. 2 >ie B i n b u n g c n b e s B l u t e s merben uns in gleicher W e ife offenbar m ie bie Sufam m enhänge beßim m enber KfpeEte. S o m irb ber 3ug ber C im b ern unb C entonen ein ßarEes 3al>r»
hunbert v o r 3eitenmenbe ju m V o r fp ie l ber bram atifd^en
© ra g ö b ie bes m ittelalterlich en K a ife rtu m s . Ü ber v ie le 3al>r»
hunberte fpannen ft’d) bie verbinbenben B o g e n ber BrücEen.
© b e r m er glaub t, es m äre ohne fonberlid)e B ebeutun g, baß bie © e g e n re fo rm a tio n „ ju fä E ig " b o rt ßecEenblieb, mo bie K örner ein 3<*lm taufenb unb m ehrere 3<*hehunberte ju v o r bie vorgefchobenen p o ß e n ih re r K aßeEc gefetß hatten? ^rei»
1 t
lief), bie beherrfdhenben K rä fte ber einzelnen iEpod)en ftnb im m e r trie b e t rerfcf)ieben. K b er aus ber © efam tfefjau ge»
fcf)icf)tlicf)er 23etrad)tung treten uns unleugbare 3ufammen»
fjänge unb tragenbe P e rbinbu ngen entgegen.
W e r fo bie P e rg a n g e n fte it betrachtet, fü r ben rüdrt fie in bic © e g e m ra rt als P r is m a künftigen W e rb e n s . P o n befon»
berer S e b e u tu n g fü r bas bcutfd)e P o lF iß aus bem r e i cl) e n S t r a u f i > i f t o r i f cf>er p e r f p e F t i v e n b a s 3 u » f a nt m e n t r e f f e n b e r g e r n t a n i f c f ) c n t l t e n f cf) e n m i t b e m € f ) r i f t e n t u nt. P ie ^ ra g e , tra s e ttra bie gcr*
manifcf)en S tä m m e bem C h riß e n tu m zu rerbanFen haben, foE h ie r nicf)t unterfucf)t trerben. 3urücFgetriefcn fei fn e r lebiglicf) jenes aus Fonfefftonefl»Firchlid)en K re ife n ßammettbc tnärcfjen, bas C h riß e n tu m f)abe ben FultureEcn ^ o rm triU e n ber Pcutfcljen b e ß im m t unb geprägt. P ie einzigartigen P o m e , bie S il b e r eines © rü n e tra lb unb bie 0tic f)e eines P ü r e r , bie ^ugen eines S acf) unb bie S y m p h o n ie n eines S rucFne r trä te n , fo fagen jene K re ife , e in b rin g lid je unb etrige 3eugeit bes C ftriß e n tu m s . P a b e i tr ir b gefliffentlieh über»
fehen, tra ru n t b e ifp ielstre ife bie burcf) bie U Tiffton beFchrten Sufcf)neger nicht trenigßens einen befcheibenen K n fa h eines ähnlichen FultureEett Eigenlebens jeigen. W a s im beutfehen K aunte an FultureEen © ü te rn gcfchaffen trttrbe, q u o l l a u s b e m g e r m a n i f c h e n S l u t f t r o m : bie P y n a m iF ber beutfehen S e ele gleichermaßen trie bie ja rte n P ie fe n gemüt»
ro E en Erlebens, ber faußifd>e P r ieb, aEes zu ergrünben, tra s bie W e lt im D nnctßen ju fa m m e n h ä lt, ebenfo trie bie großen Schöpfungen unfe rer K rdßteFten unb Ongenieure. P a s ©e»
ficht ber W e lt im zm anzigßen 3 a f)rh u n b e rt tr ir b r o m ger»
manifcl)en © e iß gezeichnet. P e r ^ a n b tre rF e r, ber irg enbtro in P c u tfd )la n b m it irgenbeincr E rfin b u n g ein heute irelt»
umfpannenbes U nternehm en aufbaute, iß an ben gleichen S lu t ß r o m angefd)loffen trie ber SanFee, ber P ru flF ö n ig , beffen P o rfa h re n aus bem m itteleuropäifcf)en K aunte als abenteuernbe W iF in g e r ausgezogen ftnb.
XTüm tra te n bie germanifd>en S tä m m e , bie ©ft» unb W e ß » goten, bie W a n b a ie n , bie Illem a n n en , bie Eattgobarben unb nod) anbere auch „ C ß riß e n " . U b er fte tra re n t l r i a n e r . P a s
S e m u jjtfe in ih re r K r a f t unb ih r e r W ü r b e v e rb o t ihnen, m i t t l e r ju bereiten }m ifd)en ftd) unb ih re m (S ott. (Eine K ird )e als romgebunbene (D rg a n ifa tio n w ä re a lfo bei bcn K ria n e rn nid)t bentbar gewefen. S e i ber röm ifch*Patholifd)en K onfef*
fion bagegen n e rm ä h lte ftd) bic d )riftlid )e ^ e ils le b rc m it bem etrusPifchen S a ta n is m u s , w ie K lfre b K o f e n b c r g fa g t.
SD ogm atifiert m ürbe biefe S a fP arbgeburt von K ugujPin, ber in K o m 3um erfpenmal m it ben (Boten in S c rü h ru n g *Pant.
W a r u m bie (Boten nid)t in bie d)rifPlid)en Kirchen gingen, t)aben itm bie K örner g e fra g t. U n b K u g u flin a n tw o rte te :
„ W e il bie (Boten anberc tTTenfcf)en ftnb als it>r unb n u r."
„2?er irb ifd )e S t a a t l>at ber K irche ju bienen", forberte KugufPin. S e in W e rP blieb burd) bie ID ulbfam Peit ber a ria * itifd>en W a n b a ie n erh alten.
£>er etruspifd)e S a ta n is m u s im d)rifPlid)en (Bewanbc m a r eine einzige A uflehnun g gegen bie germ anifd)e K affe, ein ein*
jig c r A u ffla n b gegen bie germ anifd)en S ta a ts g e w a lte n , ein e in ig e r protefP nieberer KaffeinfPinPte gegen norbifdjes »$er*
rcnmenfcf)entum. W e n n w ir bie einzelnen p i)a fe n unfe rer (Be*
fd)icf)te genauer betrachten, w enn w ir U rfa d )e unb W irP u n g analyfteren, bann erPennen w ir erfP, w ie neben ben nieten an*
beren AfpePten bie d)rifPlid)e K ird )e als gefd)i<htöbe{Pimmenbe W a d )t in ben 3al>rl)unb erten in iErfd)einung getreten ifP.
A u s bem oricntalifcf)*etrusPifd)cn S d )o fe w ud)s bie (Be*
fta lt bes p o n t i f e p , bes (BberpriefPcrs. W i e ein finfperer S d )a tte n legte er ftd) über bas lichte Abenblanb. 3 n t Schiebs*
rid )te ra m t über bie w eltlid )en (B rofcn bes (ErbPreifes gipfelte fein U ta d )ta n fp ru d ). ^ ü r bas K re u j 3ogen bie germ anifd)en
^ranPen bas S d jw e rt. 3Dcr o rie n ta lifd )e S a b is m u s g r if f burd) bic D n q u ifttio n nad) bcn „Ketgern" — ber b e g r i f f ift eine üble P e rb a ll)o rn u n g bes W o r te s K a th a re r, non benen W ö lf * ra m non iEfdjenbad) bie W a r non p a r j i n a l holte — wobei bie A lb ig e n fe r, bie S te b in g e r S ä u e rn unb bie H ugenotten ausgerottet w ürben. ^ra n P re id ) w a r bei a lle r S c lb fiä n b ig * Peit bes fr a n 3öftfd)en iEpifPopats „bie liebfte tCod)ter" ber K ird)C ; bie franjöftfchen K ö n ig e w a re n bie ,,AHerd)rifPlid)*
flen". Bnt S lu tfP ro m ber S a rth o lo m ä u s n a d )t aber n erg in g in ^ranPreich ber leiste KejP germanifchen H etrenmenfchen<
t 3
tum s. 3 e n e K rä fte , bie fü r bie T e ilu n g bes Karolingifcfyen K e in e s beftim m enb m aren, f ü llt e n fid) mal)lx>ermanbt m it bem p o n tife p . B e 3l)alb and) bas t 3 al)-ocrl)ältm s 3m ifd)en bem X>atiFan unb ^ra n F re id ).
b l u t i g if i ber W e g , ben bas K re ti3 genommen l>at. B e r beutfcfye B i e t e r VTiFolaus ¿ e n a u l>at p a p f l D n t t o « 3 e n 3 I I I . nad) bem „ K te u 33ug" gegen bie K lb ig e n fe r in bicfyterifcfyer P if to n v o r einem C lirifiu s b ilb e im B a tiF a n Fnien fel>en. U nb ber Bicfyter fanb bie W o r te :
„ i£ r b lic ft em por 3um <33ottesbilbe, 3t>n fcfyrccFt bie Äiebe unb bie U lilb e , Onbem er feine r C a t gebenFt.
>£t f ia r r t bem 23ilb in s Kngeficfyt, B a löfcfyt ein R a ite r ii>nt bas i i d)t, U nb fin fte r i f l es um it>n i>er
U n b fü ll; er fra g t bas 33ilb nicfyt mct>r . . . "
W i r aber fragen: W ü r b e im Scfyoffe ber ^od)fd>olafüF nid)t b e r ^ e p e n m a l > n geboren, bem l)od)m crtiges germanifcfyes B l u t 3um «Dpfer fie l; W a r bie fabifüfcfye „K e(3er"v>erbamm*
nis n id )t ber gleiche K b erlaff, trie er burd> bie „ K rc u 33üge"
erreicht mürbe, in bcnen ftd> ber l}ie rard )ifd)e Im p e ria lis m u s a u f eine fet>r beutlid)e W e if e offe n b a rte ; ^ ü rd )te te etma ber p o n tife p bas llu fb ä u m e n ber beutfcfyen K affenfeele — Itpfterifdje UTönd>e bes römifcfyen U lännerbunbes tjaben bie
„ K re u 3igungspfyd)ofe" ge3cugt — unb fd)icfte er barum bie B lü t e bes beutfcfyen K bels in bie B ü r r e K leinaftens, gegen bie S a r a 3enen, 3unt S t r e i t gegen bie „ U n g lä u b ig e n "; £ & fei t>ier n id )t an W ieQ fdjes uernicfytenbes U r te il über bie K re u 3«
3üge e rin n e rt. K b e r bie V e rm u tu n g lie g t nal>e, baff biefer K b erla£ gerabe im bcutfcfyen JEpifFopat aus Fird)enpolitifd)en lErm ägungen bes B a tiF a n s notm enbig erfcfyien. U nb cs ift gemiff ebenfalls Fein 3ufaH , baff bie bcutfcfyen K itte r , bie fru d )tb arcit K o lo n ifa to re n bes B ftens, ju ft in bem llugen*
blicF geopfert m ürben, als bas römifcf)*Fatt>olifd)e p o le n burd) 3 a g ie H o bas gried)ifd)«FatI)olifd)e L ita u e n an ftd) Fettete.
B ie m itte la lte rlid te b e u t f d) e K a i f e r g e f d ) i d ) t e m irb in it)ren entfcfyeibenben KugenblicFen b efü m m t r o n bem
K a m p f jtwifcfyen K a ife r unb p o n tife p . UTan erPennt gan3 Sm angsläufig aus bem K ingen bicfer beiben (Bemalten bic gerabc3u fd)id rfalhaften unb folgenfd)m eren (E in g riffe bes
„ S te E v c rtre te rs C h rifP i" in unfere <33efcf)icf>te. U nb um cs nochmals beutiid) ju fagen: m a n n ig fa ltig , m ie ber beutfd)e U len fd ) felbfP, ftnb bie gefchidjtsgefpaltenben K rä fte im beut«
fcfyen K a u m , aber bic K ttacfen ber römifd)«Patholifchen Kirche reichen in ih re r K onfequenj über v ie le 3at>rbunb erte, *fo bafj es ftd) m ol)l v e rlo h n t, einm al gerabe biefe brantatifd)en P b a fe n 3u beuten. S e i ber e i n 3 i g m ö g l i cf) e n $5 e u * t u n g ifi ber 0 d)utt m eggeräum t, m it bcm in ^ahrhunb er«
ten v o n ben W ienern ber heiligen Kirche bie la u te r flicken«
ben (Quellen v e rfd )ü tte t m ürben. V iid jt aus ber p e rfp e P tiv e fird >en p o litifd }er S o P trin , n id )t v o m p o ftu la t bogmengehei«
lig te r U nfef)lbarP eit unb nicht im 0 t i l e fefuitifcfjer S ia leP tiP , bei ber ber SmecP bas tU itte l h e ilig t, foflen biefe K onfliP te bctrad)tet merben. S a s beutfd)«gerinanifche W e lt b ilb in uns tragenb, überblicPen m ir bas K ingen 3mifd>en K a ife r unb P o n tife p , ben K a m p f, ber von ber päpjilichen H ierarchie gegen bas beutfehe V o lP g e fü h rt mürbe.
3 m (Blanse bes S lu te s ber P la tio n fehen m ir bie H^bcn«
b ilb e r auftaud>en, bie bie gejtrige (Epoche aus recht begreif
lichen (Brünben n id )t m ahrnehm en m ollte. „ W i r ftnb bas Zen
tru m unb aEes bret>t ftef) um uns", m a r ber ü e h rfa t; bes p to le m ä u s . S e m P o n tife p au f bem K a p ito l 3U K o m l)a t bie«
fe r 0 a $ m ohl gefaEen. (Er h ie lt ftd) fü r ben t^ ö d ^ tn ber W e lt , unb feine gefd)äftigen S ie n c r bemegten bas Dnqui«
litio n s trib u n a l gegen ( B a l i l e i , ber fagte, m ic 3m eitaufenb 3 « h e e 3u v o r P y th e a s , ber frü h e K o lo n ift aus bem Vlorb«
lanb, „ m ir brehen uns um bie S o n n e ". S i c leud)tenben H e b ben ber V e rg a n g e n h e it t r a f ber S a n n fir a h l bes p o n tife p . S e r S a n n ftr a h l m a r einft eine furchtbare W a f f e , ein roirPfames W e r P 3eug ber Pirchlidjen UTachtpolitiP. K b e r bereits ber löm enm utig Päntpfenbe S a lie r t^einvid) IV . nahm biefer W a f f e bie S d )ä rfe . U nb als Ä u th e r ben bePlemmenben pan«
3er römifch-Patholifchen (BeifPes 31t fprengen verfuchtc, als H u tte n ins Keich rie f, m ie fed>s 3 a h rh u n b e rte fp ä te r W ieftfdje, ba m a r bie S a n n b u E e fchon 3U einem m irPungslofen p o p a tt3 15
gcmorben. SDarum entbrannte bann aucf? ber K rie g , ber breif;ig 3 a h r e m äh rte. (Er entbrannte, m eil ber p o n tife p n id )t m ehr tftit tc lp u n ft m e ltp o litifd )e n (Befdfehens m ar.
tid>, in bem ■ocrmüftenben K ingen fpielten bie Konfefftonen g a r halb eine recht untergcorbnete KoEe. 2?as jefu itifd )e Schm ert bcs H ab sb u rg ers morbete W a E e n fte in , ben beutfcfyen S ta a ts m a n n großen F o rm a ts , unb ber geriffene K a rb in a l an b e rS e in c fonn te ungestört feinet>erfflat>enben Schlingen legen.
U n fe r W e g m irb liefet, roenn m ir U te ifte r (E cf e h a r t hören: „2?er geredete UTenfch bient meber (Bott nod? ben Krea»
turen. (Ev fielet fo feft in ber (B erechtigfeit, baj; er bagegen meber ber P e in ber *£ölle ad?tet nod? ber ^reuben bcs mels. JDcn gered)ten tTIenfd^en ijf es a lfo ernji: um bie (Be*
rechtigfeit, baj;, m äre (Bott n id )t geredet, jte gäben feine 23ohne a u f ih n . 3Der tTIenfch foE (Bott nicht fürchten! — ( B o t t i f t e i n ( B o t t b e r ( B e g e n m a r t . U la n foE il>n nid;t aujjer ft'cfy fud)en ober rrähnen, fonbern ih n neunten, mie er m ein eigen unb in m ir ifi. — W a h r h e it i j i a lfo ebel, baj?, trenn (Bott ftd; von ber W a h r h e it fet>ren möchte, id) moBte mich an bie W a h r h e it heften unb (Bott laffen . . . "
S o fei bie W a t) r l) e i t unfer £ id ;t au f bem gemunbenen P f ab unfe rer (Sefci?id)te. W i r 3Deutf d>en fennen bas S d ju lb * buch ber (B ötter, bas Sd?ulbbud? ber ^ iirflc n unb Uienfchen;
m ir m iffen, m a ru m bie m ib g a rb fe h ü ije r bem ^ e n ris m o lf ju m (Dpfer fielen. (Bott lebt in uns, unb uitfere u ie lta u fe n b jä h rig e V e rg a n g e n h e it lebt in uns.
K b cr, fo fd ;reib t C reitfch fe: „nicht bie 3al>re ber (Befchid)te 3ähle, m er eines P o lfe s K lte r mejfen m ifl; jtd;erer ju m 3 id e fü h r t ih n bie tie fe re ^ ra g e , melcher lEcil ber V e rg a n g e n h e it nod) a ls (Befd)id>te in ber S e ele bes V o lfe s lebenbig ijt" .
£ebenbig i j l bas 2 3 lu t u n fe rer V o rfa h re n , bie im S t r e it m it ben fin jie re n (Bemalten u n fe r gegenm ärtiges S e in präg ten ; lebenbig if l ber (Blaube an unfere K r a f t , bie ü o r 3<*hr * auf en' ben S ta a te n bemegte unb bas W e lt b ilb fo rm te ; lebenbig ijt bie beutfdje S eele, bie in ih re r reichen V ie lg c fta ltig fe it aus bem ¡örunnen em iger (B öttlichfeit gefpeijt m irb ; lebenbig i j i ber (Blaube an unfer W e r f . W i r entfliehen nicht ber S d )u lb , m eil m ir bas £eben bejahen.
„ W e r feine ^ e im a t lieb l}a t, muff ftc and) v e rfie le n w o b len; w e r ft'e v e rfie le n w iß , m uji übetaß in it>re (Befdfidfte ju bringen fließen", fa g t 3 a£ob © rim m . J?cn lebcnbigctt p u ls - fd)lag ber ©cfd)iecl)tcr v o r 11110 erleben w ir a u f S c h ritt unb 3Tritt. W i r muffen n u r bie klugen unb bic S e rie n öffnen unb fcl)cn unb fü lle n .
U n b — im l>eßen Äicfyte ber © e g e n w a rt lie g t unfer W e g , u n fe r W e g , ber 311 r „'diorbifdjen K enaijfance" fiifyrt.
© r f t e s K a p i t e l
£>ie @d?knt$e öet 3 w te tta d )t
Dn bie bunFIcn tV älbcr ber ©ermanen floß bie römifcße
^ lu t. V o m ©imcs aus, von ber großen VcrFeßrsßraße, bie bie Römer angelegt ßatten, jerrann fie in taufenb unb aber taufenb ©cwäffer. Ti r in i n i n s , wie bie Römer ben ©ße«
rusFcrfürßcn nannten, erFannte bie © efaßr. Dm Daßre o naeß ber eßrißließen 3eitrecßnung je rtra t er im ©euto*
bürget TDalbc ben römifeßen ©inbwurm. V ic germanifeßen Stäm m e beugten ftc£> feiner ßarFcn ^anb unb im Oaßrc jo Fann er bei D bifavifo fiegreid) ©crntanicus beßeßen.
S e lbß Hlarbob, ber romßörige IttarFomannenfürß, muß ftd) bent erßen Staatsm ann ber beutfeßen ©auc fügen.
Rber ßärFer als bie römifd)en Legionen unb gcfäßtlicßer als bie römifeßen Scßwcrtcr m ar ber V e r r a t . 2>ic ©c*
feßießte fagt, R rm inius wäre im Daßre )7 non feinen ffie*
ftppen ermorbet worben, w eil er naeß ber Rönigsßerrfcßaft geßrebt ßabc. Sicßer iß, baß Rbganbeßrius, Segcß unb Dtigiomar, brei germanifeße ©bie, ben feigen ITtorb aus*
gefüßrt ßaben. VTicßt w eil lln n in naeß ber Rönigsßerr«
feßaft ßrebte, nein, w eil feine ©eßppen von ben Römern beßodjen waren, t ftit bent crßeit römifeßen ffiolb Frod> bie S d) l a n g e b e r 3 w i e t r a d) t in bie neblicßten TOäb ber unferer Vorfaßrcn. W ie einß ^craFlcs im fonnen»
ßeHen Bellas m it ber ^ y b ra 5U Fämpfen ßatte, fo mußte S iegfricb ben gcfaßrvollcn S tra u ß m it bent ©inbwurnt beßeßen. Du vielen Daßrßunbcrten reifte ber 3wietracßt
S a a t juiit beutfeßen ScßicFfal.
¿ 1 2 s ß in F t ber Q u tn p f in ben W ä lb e rn . IDurcß bie neßließte D ä m m e ru n g fcßleicßt ber V e r r a t ." Dngo w i r f t S p e e r unb S c ß ilb an bie pianFcn unb t r i t t in bie büßerc <$alle bes
^ e rjo g s .
P irm in , w ie il>n bic K ötner nennen, ftijt am H obigen £id)cn»
tifcf). O n g io m a r, K u g iu s unb K bganbeftrius ftccfen übet ityren S e h e r n bie K öpfe jufam m en. Ongo roitt ftc£) unb em erft w ieber entfernen. P a r u ft K rm in feinen (Befolgsm ann:
„ P u w a rft lange unterw egs, O ngo! S r in g f t bu V la d y richten;"
„ P ie Utäd)te ftnb nid>t b u n fle r als bie P a ge, m ein ^ e r 3og."
/;<33et) 3U ben g ra u e n , wenn bu in K ä tfe ln fprecfyen w tflft"
tacf)t ber »oerjog in feinen rotflam m enben S a r t .
Ongo fteig t baa S l u t ju K o p f. <£v möchte aufbrüHen w ie ein S t ie r . P a ft^ t K bganbeftrius ber C i>attcnfürft, ber ¿reunb ber römifeffen ¿Legaten, ber golbenc K rm re ifc n unb fd)wergol»
bene K etten feiner römifci>cn ¿reunbe tr ä g t unb ber m it Se»
geft, bem P e r r ä t e r unb ¿Leugner feines S lu te s in P e rtra u » lid)t’eiten b rü te t. U nb ba fitst O n g io m a r, ber bem gefd)lagcnen UTarbob tvieber au f bie ¿ lif e Reifen m ill. S p e ie fe lig w ü rg t’s Ongo im (Baumen.
O m vgofe flä ffe n bie ^ u n b e . P ie fla m m e bes entjünbeten K ien fp an s g e ife r t burd) ben K a u m . P e r \P a Ib atm e t eine bunftige Schw üle. O m S u m p f v e rfte fe rt bas S l u t v o n beut»
fd)cn gelben.
„ P u b ift w e n ig freunblid) in ber gaftlid)en v^aHe beines
^ e r 3ogs", w i r f t O n g io m a r v o r w u rfs v o ll i>in.
„ \P c r bas <5aftred)t ju m P e r r a t m ijjb ra u d )t, v e rb ie n t ben S t r ic t um ben ^ a ls " , entgegnet Ongo g e re ijt.
„O ngo!" fcfyreit ber ^ e r 3og. S e in e ¿'auft p o lte rt au f bie
¿£id)enplatte, ba$ bie Sed>er tanje n.
K bganbeftrius unb O n g io m a r ftnb aufgefprungen. Of)re
¿äuftc u m tra m p fe n ben K n a u f ber S c h w erter.
„(¡>f)ne K n fla g c fet?t it?r cud) a n g c fla g t", fa g t ru f)ig , ftd) langfam erl)ebenb, K u g iu s . „ S p r id ) t Ongo etw a n id )t bie Y D a l)rf)e it5 tSinen fd)im pflicf)en P o b verbienen alle P er»
rä te r." i£ r fp rad ) bie W o r t e la n g fa m unb m it V^acfybrud.
„ P e rjc il^ t, ^ e r jo g ! P e n ¿rieben bes d erb es w o ü t’ id) nid)t ftören", e n tfd )u lb ig t ftd) Ongo.
K rm in w in f t m it ber ^ a n b .
„ W i r w ollen in bas ¿Lager 311 unferen © efolgsm annen 31t»
rüctt’ebren", fa g t O n g io m ar.
2* 19
„ tlta rb o b miH 3U ben tita rfo tn a n n e n entmeidgcn. W i r mcr»
beit ilgtn folgen unb ifgn audg b o rt ve rtre ib e n . V a n n m ag ce 311 feinem ^reunbe C ibet-ius geigen. >£v tunt- bei- leigte, ber ftdg einer V e re in ig u n g ber V ö lfc rfd g a fte n in unferen W ä lb c rn cntgegenftellte. ‘Stile S tä m m e trollen m ir 3ufam menfüfgren.
m i t «Den S tä m m e n motten m ir gegen bie Körner 3iet>en. W ie*
m nls merben fie cs melgr magen, unfere »¿öfc 3U verbrennen, unferc g ra u e n ju vcrfdgleppcn unb 31t fdgänben, menn fie m iffen, in unferen W ä lb e rn molgnt ein einiges V o lf ."
3Die feßen unb 3uverfidgtlidgcn W o r t e bes »¿er3ogs füllen ben K a u m . „ D n unferen W ä lb e rn molgnt ein einiges V o lf " , miebertgolt er m it O n b ru n ß . „ W i r ftnb ß a r f gemorben au f unferem 23oben unb in unferem W a lb . W e n n m ir uns im m e r fe lb fi gelgören, merben m ir emig ß a r f fein ."
K rtn in fdgüttelt K bganbeftrius unb D n g io m a r bie «¿änbe unb en tlä ß t fie. « in e bum pfc 23eflcm m utig bleibt 3u rü d !.
„ W iH ß bu beinc Wadgridgten fü r bidg belgaltcn?" m u r rt ber
^ e t-3og.
Ongo i?ört ben v o rm u rfs v o H e n © ro U in ber S tim m e K rm in s .
„ W a s idg 3u fagen fgabe, biirfen bie ©fgren ber V e r r ä t e r n id )t Igoren", flo ß t Dngo erre g t Igervor.
„3Du madgß midg n e u g ie rig ", entgegnet ber »¿er3og, babei bie 23edgcr füllenb. „ W i l l ß bu etma behaupten . . . "
„iDie © ö tte r 3ürnen bem, ber ftdg v e rm iß t, ilgnen gleidg 3u fein."
„ 2 >ie © ö tte r 3ürnen ben F e ig lin g e n ", bonnert ber ^erso g .
„55er V e r r a t fdgleidgt burdg bas Ä a g e r", entgegnet 0 n g o rulgig. „»¿eimlicfg unb offen, am tCage unb in ber Wadgt. »¿er»
30g, eine gemonnene Sdgladgt fgat bie menfdgen nodg lange nidgt eines S in n e s gentadgt."
„ W e r ftnb nun bie S dgurfctt, bie gleicfg ben W ü r m e r n Igeintlicfy an unferem W e r f e nagen?" fra g t in e rreg ter S p a n * nung ber »¿er3og.
„ V o m F t f ß beines K a u fe s f r a g e n bie Kaben bie W anten ber V e r r ä t e r . S ie faßen an beinern XCifdge unb bein »¿erb ge»
mälgrte ilgnen Scfgulj."
S t a r r b lie ft Slrntin au f ben Sprcdger. S p rid g t Dngo bie W alg rlgeit ober fpridgt er irr? — (bin W in b ß o ß fäfgrt burdg
bie fd)tvülc H<*De. Kn bas nad)tlid)e SnmFcl bes W a lb c s leud)*
ten feurige W o lF c n . V o n ber ^ern c b rin g t ber i ä v m ber © c*
folgsm annen herein.
„iDu tuiU ß behaupten, K ngo" — ber ^ e r jo g fp r id ß lang»
fnm , jebes W o r t betonenb — „baß . . . "
„3Daf; K n g io m a r unb K bganbcß rius V e r r ä t e r ftnb", fä llt Kngo fre i bajtuifcfyeit.
„35ie 23emeife? — K bg an b eß riu s bat bie K örner, fte tjtöd)*
ten if>m © ¡ f t befdjaffen. ¿Er tro llte bid), ben größten ^ein b K om s, vernichten. U b er ber C ä fa r L ib e rin s ließ if>m bttrd) feinen Legaten S t e r tin iu s fageit, ber K örner beftege feine
^einbe in offenem K a m p fe unb n id )t burd) © if t ."
,/K Is ob in Korn bie P o litiF n id )t im m e r burd) © i f t unb 25old) gemacht morben m äre", lacßt K rm in rau t). U nb fü r ftd):
„ fre ilic h , bei uns Fann ber Körner a u f fold)e H ilfs m itte l ver»
?id)ten. © r l>e^t W a n n gegen m a n n , S ip p e gegen S ip p e ,
© c fo lg fc ß a ft gegen © efolgfcf)aft, V ö lFerfc ßaft gegen P ö IF e r*
fd )a ft. i f t b rau d )t n id )t © i f t unb £>old) — m ir erfd)lagen uns felbft. — £ e g a t S t e r tin iu s fa g ß bu? H « ß n id )t jener K eite r*
oberß aud) S te rtin iu s ? "
„ ifs iß- ber ehem alige K e ite ro b e rß S te r tin iu s , ber bid) von beinern 23ruber ^latxus tre n n te ", m ir ft K u g iu s ein. „ K n jenem TEage, ba bu il>n in t Sm eiFampf crfdßagcn m ollteß, l>at uns ju m crßenntal brüberlidjes 23lu t v e rra te n ."
„ S d )m e ig ! W a r u m ran nte id) if>m n id )t bie Ä anje jmifeßen bie K ippen?" feßreit ber H « 3og 3o rn ig . „3Der ffila n j bes © o l*
bes, W e ib e r unb feßöne W o r t e 1)aben if>n betört. U m © o lb unb K m te r m utet er gegen fein 23lut. Kd) meiß red)t mot)l, m ie aus bem S ü ben ein © iftß r o m in unfere W ä lb e r b rin g t.
H<*nbelsleute Fommen ttnb Kbentexirer. S ie na rre n unfere W e ib e r unb — audj bie m ä n n e r. W i r bratid)en Kont nid)t.
W i r mad)fcit itad) eigenen © e fe ljtn in unferen W ä lb c rn . © ö t.
te rß a rF ftnb m ir, menn m ir ben S t r o m ber F ä u ln is nießt f)ercinlaffen unb menn m ir glauben an unfere eigene K r a ft."
£>er b c F rä ftig t bie W o r t e bes H ct-3ogs. ¿Einem grellen 2Mit$ fo lg t Frad)enb ber B o n n e r. K u g iu s fdjn uppert nad) bem S d )tvefcl bes !Einfd)lags. „ ^ la v u s l)a t in unferen W ä lb e rn feine © cfo lg fc ß aft", x v irft K u g iu s ein. „Kbgan»
bcftcius, bec bief) v e rg ifte n woEte, fa£ ru l)ig an beinem tEifcf) unb t r a n ï ben tTtet. 3 c t jt b rü te t er neues U n h e il m it feinen
<25efolgsmannen."
„JDie C f)«tten ftnb ftd)er", unterbricht ih n K rm in .
„ W e n n ber F ü h re r au f fru m m e n W e g e n gel)t, t'ann bie ®c»
fo lg fd )a ft n id )t a u f einem geraben folgen", entgegnet 3 ngo.
„ f i e l gefährlicher als ber f e r r â t bes £ f)a tte n fü rjte n aber ift ber A b fa ll von 3 n g io m a r."
„ f a s lü g ft bu!" SD er ^ e r jo g ift aufgefprungen. (San) bid)t t r i t t er an 3 n g o heran, f ic Kugcn brennen ineinanber. ü b e r bem feffm arjen, unf>eiffcf)tvangeren W a lb gro E t ber SDonner.
„ 0 d )o n in biefer S tu n b e ftef)t 3 n g io m a r m it feinem Q5e»
folge in U tarbob s Ä a g c r", fpriefft 3 n g o , bas fchmerjlidhe S d )w eig en bred)enb. „iE r ift e ife rfü d )tig au f beinen K uf)m ,
^ e r jo g . iEr w ill nicht, baff bu K ö n ig tv irfl."
K rm in lä g t fid> fcf)tuet a u f feinen S i t ) fallen, f a s fieges»
frohe 3 ecf)en, bas von brauffen h e re in b rin g t, b ü n ft ih m au f einm al falfcf) unb unecf)t. „ 3 n g io m a r w iE nicht, baff ich K ö n ig w erbe", fpricf)t er feife v o r ftd) l)in . . .
,,3cf) w iE nid)t K ö n ig fein — id) w iE bie fö lfe r fd )a f te n einen" fd)t*eit K rm in auf.
3 n g o h ä m m e rt w e ite r: „ ¿ ¡a t 3 n g io m a r heute in ber S d )fa d )t n id )t tlîa rb o b gefd)ont? X f a r es n id )t er, ber ih n ent»
w ifdfen lic £ t — j a w o h l , bas v^elb ift un fe r geblieben, m a r»
bob w ürbe gcfd)fagen. f£v w ä re to t, hätte 3 n g io m a r ih n nid)t gefd)üt)t. f en Ä angobarben, ben ^ e rm u n b u re n unb ben Sem » nonen I)«ben w ir heute ben S ie g ju verbanden. S ie finb von ih m abgefaEcn unb fä m p fte n m it uns um il)rc F re ih e it."
K r m in s B lic t i r r t um ben rujfcnben K ie n fp a n . U n ru h ig e n S e h ritte s gcf)t K u g iu s a u f unb nieber. 3 ngo fd)w cig t unb fteht h « rt, uod) fd)w ercres U n h e il tragenb. ^ a r t b ra u t bie XTot. W i e foE er fie bem '^ e r)o g fünben?
f er alte K u g iu s bentt an ferne SEage. 3 im iter ift bie f er»
gangenheit ein S d )lü f|e l fü r bie 3 u fu n ft. W e r einen W e g aus b itte re r © e g e n w a rt fehen w iE , muff erft bas gelebte Äebcn begreifen. f£v w a r babei, als f a r u s feine brei Äegionen ver»
lo r. i£s ift lange her, ba ju m crftenm al bie heiligen ^ a in c m it ben röm ifd)en Jelb)eid)en gcfdfinüd’t w ürben. U nb bod) i jt ’s
it>in, als ot> cs ec ft gejlern gcmefen m äre. nidf)t S e g e lt bem P a r u s e in fl beit K u ffta n b verraten? i£ r m a r babei, als ber tgerjog bic © aue ber C h e ru s fe r b u r d jritt r»ie W o t a n auf feurigem K ofi. 3 n alle W in b c flog er, in bic W ä lb c r ber 3ft»
väonen, in bic ber ^ e rm u n b u re n unb K g r iv a r ie r . C äcina unb © erm a n icu s jogen m it acht Äegionen in unfer £ a n b ; ge«
fcfylagen m ußten fte aus unferen W ä lb e rn fließen. Kucf) „bie langen ISrücfen" traben ben Körnern nicfyt geholfen. P o n ben
© ö tte rn ^erbrochen m ürben bie S d )iffe bes © erm anietts unb bic ber 2 3 a ta v c r. C äcinas Legionen brängten m ir in ben S u m p f. Serfprengt m ürben bie fta r f bemeheten U Tanipel. 3ug«
tiere, S o lb a te n unb bas ganje © cpäcf mürben v o m gefd)änbe«
ten 23oben Verfehlungen, d r e im a l ging bie S o nne un te r unb b re im a l ging fte mieber au f über ber großen W a lb m ie fe von
© b ifa v ifo . ifin e römifchc £ a n je t r a f bett ^ e r jo g . P ie W u n b c m a r lcid>t gegenüber ber, bie er jelgt empfangen. P a s Schlacht«
felb blieb unfer. K u f ben ^ lü ffe n , burd) bie W ä lb e r, von aDen K id)tung en Hamen bie röm ifd)cn Äegioncn — in alle VDinbc fyat ber ^ e r jo g nad) h arten , v erlu ftre id )en K äm pfen bie n ia n ip e l fd jlie ß lid ) v e rja g t. P ib e riu s Hann feine Legionen aus bem 23obcn ftam pfen. S e it ben Etagen von © b ifa v ifo ift ben K ötnern bas W ieberH om m en vergangen. p a f ü r flof? ber
© iftflr o m ber ^alfd ^heit aus bem röm ifd)en S ü bett. P e n W a f fe n ber Körner Imben m ir ftanbgchalten; £ ü g e unb
^ a lfd )h c it aber fällen ttta n n um U la n n .
K u g iu s if l a lt gemorben im h a tte n K a m p f neben bem jungen C hem sH crfürftcn, ber fein Äebcn n u r in bem einen 3 ie l vermehrte, alle S tä m m e in ben germ anifd)en W ä lb e rn 3u einen unb gegen bic K onter ju fü h ren . P e m T^erjog if t es nicht leidet gefallen — bie © ö tte r m iffen es — gegen ttta rb o b bas S d )m e rt $u jiehen. K b e r cs m uffte fein.
£>er 23licH bes K lte n fä llt au f D ngo, ber in bas aufbren«
nenbe P u n fe l bes ffiem itterh im m els fta r r t, anbetenb, unent*
megt, als m iin fd )t’ er ben g öttlidjen ^ e ue rbranb ju ^ ilf e . 3 u bem jungen © efolgsm ann t r i t t K u g iu s . P ie jitte rn b e ^ ra g c Prcj?t er burch bie 3ä'hne: „ 3 f t bas alles, Dngo? — W e r fleht noch ben P e rrä te rn ? "
„ P e r © o te K a tm a lb a l)ä lt bie © a u c UTarbobs befetjt",
23
meid)t ~*ngo aus. „ITtarboba 23urg im ttta rfo m a n n c n la n b lia t er v e rb ra n n t. iDer m a rfo tn a n n e n fü rfi if t ol)nc 23leibe unb J n g io m a r3 v e rrä te rifd jc m ü l)c ift untfonfi."
„•Cas ift Siebenfache, m er ttta rb o b v e rtre ib t. 23eforgt cs ber © o te K a tm a lb a , brauchen m ir ca n id )t tu n " , I>ä[t il>m X u - gius bagegen. „3Dod), wenn bem fo ift, bann m irb fid> J n g io * m a r gegen ben ¿ferjog menben."
„3ufam m cn m it bea ^ e rjo g a © efippen ", ftöfjt J n g o f>eifer [;ervo r.
„ S o finb et fid) bie 2 3 ru t!" 3 n feinem 3o rn menbet fid) ber
*a tc 5t> K r m in : „ou ben W a f fe n , folangc ca nod) Seit ift."
'tirm in ergebt fid) ia n g fa m unb gebt feften S d > ritte a bem K uagang ber ^ a lie ju . „ V o n J la v u a m ürbe bie 3 u5ictracf)t in un fe r £ a n b gebracht; von ben Körnern m ürbe bie S d )la n g e gcmäjTct. S ie ift fe tt gemorben. ^ a u ’ id) il)r ben K o p f ab, m achen jei>n neue K öpfe nad). W e n n bie W a f fe n entfcfyeibcn follen, ift ca l)öd)fte 3 e it."
„SDcr K ugcnblicf cntfd)eibet! W i r fönnen nid)t m ärten, bia bie S ia d )t ber S o n n e meidet", m ahnt Dngo. „S c g e ft, 3ngio>
m a r, K bganbeftriua, beine © efippen, ^ e r jo g , fie alle haben gefcf)moren, ba£ bu ben © a g nad) biefem T re ffe n n id ft m ehr erleben fo llfi."
,,© efd)m oren haben fie? ©efcfjmoren?" sm eifclt K rtn in unb t r i t t mieber vom K uagang ber ^ a lle ju rü c f. „U n b bod) haben bie V e r r ä t e r m it m ir ben S ie g erfochten."
„ © e ftritte n unb gefiegt fyabtn beine © cfoiganiannen unb bie Ä angobarben. V ie V crfd)m orenen aber m ünfd)ten beinen
£ o b " , fp rid )t ber alte K u g iu a f a lt . „5Du b ift ben W id )te n v ie l 311 m e it v o ra u s g e ritte n . U m v ie le UTonbe, um v ie le Äenjc.
Jeist fönnen b ir bie f leinen © e ifte r n id )t m ehr folgen, ^e r^ o g ."
,,J d ) bin ju m eit v o ra u a g e ritte n . STun fönnen fie n id )t m ehr folgen. S ie galten am >£nbe fü r V u m m h e it, maa fie in ih re r eifcrfüdftigen ¿Einfalt n id )t begreifen", m ieb erlfolt fü r fid) K rm in .
„ V u n tm fö p fe merben bie tEatcn cinca J ü h re ra nie begrei*
fen", f n u r r t K u g iu a . „ V ie U e id )t ift’s nod) Seit ju r U m fe h r.
S u allein, bu g a n j allein f?aft bie rötnifd)cn K etten gefprengt, V u r d ) emige J e m e n tr ä g t bid) ber K u h m ."
„<£s ift fd)on gut, mein a lte r ^reunfc. W i r Ijabcn bic W a f>
fen bcr K örner jerbrocfycn, m ir l;abcn bic Legionen aus unfcren (Bauen v e rja g t, m ir finb fre i gcmorbcn unb fönnten au f eigener Scfyoßc macfyfett . . . "
//’o e rjo g , es ift B eit!" b rängt Ongo, It r m in untcrbred)enb.
„23er ^ e rm u n b u re n fü rft X>ibilius v e re h rt bid) m ie einen (Bott unb ift b ir tre u ergeben. 23ic üangobarben fteften ju uns. W i r ftel^en i>icr unb reben. 23er K ugenbücf entfd^cibet."
„23enfft bu an ^lucfytt" — 2 )es »¿erjogs Kugcit flam m en.
(~ r n im m t S d )ilb unb S d jm e rt. 23as Sd^m ert ift eine eblc röm ifd)e K rb e it. 23ei P b ifa v ifo f>at er es einem gefallenen Legaten abgenommen.
«£r iä £ t bie K lin g e burd? bie Ä u ft faufen. S e ltfa in fla c fe rt bcr Schein bcs K icn fp an s a u f ber blanfen W a f fe . 2)a s W e t te r M ftd? tie fe r in ben VDalb verlogen. K u f bas bid)tc £aub * m e rf r a u f e t ein leidster Kegen. 23er ^ im m e l m iß bie S p u re n bc3 blutigen 23ruberfam pfes uerm ifd)en. V e rfiu m m t if t ber fiä rm bcr jcd>enbcn m a n n e n . £?ur ab unb ju fd ß ä g t ein ^ u n b an, menn ein m o rfd je r K ft von ben v c r filjte n K ronen bricfyt.
„i£s ift 3 e it, ^ e r jo g " , m ieberl;olt ungebulbiger 3 n g o . „ W i r muffen fo r t!"
K rn tin ft a r r t au f ben S p re d )e r. „ K u s bem eroberten i^cr*
ren ftg foß id> m e id e n ; K e n n ft bu beinen ^ e r jo g fo fdßecfytt"
„ W i r fäm p fen m it ungleidjen W a f fe n . 23as fd jä rffte S d jm e rt ift ftu m p f gegen V e r r a t unb ^ a lfd ß ;e it unb h in t e r , lift" , v e rfu d )t ib m berußigenb K u g iu s einjureben.
„ tH id ) fd^ügt bas Äattb, bas icfy befreite." K rm in gef)t mie«
ber bem K usgang ber ¿$aße ju .
V a geßen Sdg-cic burd> bic £Tad)t. W a ffe n flir r e n . SDie
^ u n b e reiften fiä ffc n b an if?rcn K etten. 23er ganje W a lb m irb lebcnbig.
„ W i r ftiib um fteßt", fa g t Kugsus. 0 i>ne ^ a f t n im m t ber ttlte S d jilb unb S p e e r non ben p la n te n unb fd ß ä g t ben Kien»
fpan aus bem eifernen K in g . 23ic rtacf>t v e r fä n g t bie ^ a ß c . ü b e r bem raufd^enben W a lb Ieud)tct von ferne ber F im m e l.
riä i> e r unb näfjer fo m m t ber Ä ä rm ber v e rrä te rifd je n W a f * fen. ,,Dd) mei); einen W e g , ber ju vfrcunben füf> rt", b rängt Pngo m icber. „ S ie merben bas Vj.eft leer finben."
25
K rm in t r i t t v o r bie ^ a H e . „35er ^ ü r f t ber C t)e ru s fe r flic tjt nid)t. 23in icf) ju w e it v o ra u s g e ritte n , fo ftellc id) m id) je ^ t beit m a n n e n ."
„ V e r r ä te r ftnb feine m ä ttn e r" , entgegnet ifym bet’üm m ert K u g iu s .
R a d e ln flam m en a u f, ben ^ o f büfier bcleuciftcttb. „ ^ e r jo g , m it m ir !" r u f t 3 n g o in feiner l)öd)flen H o t .
P irm in ü b e ritö rt biefe leiste W a r n u n g . 35en S d )ilb geiaffett vo n ftd) jlrecfcnb, ben S p e e r in bet ^ a n b , fo t r i t t er, b e r e r f t e b e u t f d) e K ö n i g , ben m ä n n e rn gegenüber.
K u s ber £?ad)t bcs W a lb e s fd )w ir r t ein S p e e r unb b rin g t bem ^ e r jo g tie f in bie lint'e S d )u lte r. (Er w a n ft. 35er S d )e in ber ^acfelit fä llt au f D n g io m a rs l)öi)nenbe ^ ra tje . mit ber lebten K r a f t w i r f t ber ^ e r jo g feinen S p e e r. 23rüHenb ft ü r jt Dngiom ar., tie f in bie 2 3ruft getroffen, in bie Kerne feine r ®e»
folgsm änner.
35cs ^ e r jo g s Ked)te fül>rt bas Kömerfcfywcrt. 3>ie Streiche ft^en. iEs i(t eine grauenvolle, b lu tig e t11al)b, bie K rm in unb K u g iu s galten. Dngo fd)Ieubert vom (Eingang ber -^aHe aus S p e e r um S p e e r. 3 e b e r W u r f ifi ein T r e ffe r . 5Dic V e r r ä t e r flu te n . 35a fünft K u g iu s , ber a lte K äm pe, $u ben ^ ü fe n bcs
*5er$ogs. K r m in v e rg ib t ben S d )uis. (Er beugt ftd) nieber 311 bem braven W affe n g e fa ty rtc n . „35en — K u l)m — Eönnen — fte
— b ir — nicf)t — rauben — ", röchelt K u g iu s im S te rb e n .
„$Du — b ifl — K ö n ig . . . "
K ls ber ^ e r jo g ftd) w ieber ergeben w ill, t r i f f t aud) il)n bie Ä anje. ü b e r K u g iu s b rid )t er jufam m en. K bganbeflrius, ber über ben fterbenben ^c r^o g ^erfaßen w ill, w irb v o n 3n g o niebergcl)auen.
^ a l)l bäm m ert ber m o rg e n über bem bampfenben W a lb . Sieben bem toten B e fre ie r ber beutfdfen W ä lb e r ftel)t Kngo unb f)ä lt bie T o te n w a d )t. 35er C ä fu r T ib e riu s b rau d ft feine Äegionen n id )t m cl)r in bie beutfd)cn W ä lb e r fd)i<fen. Dn il)nen w ü te t bie S d )la n g e ber 3 w ie tra d )t. S ie f r i f t um fid) unb fä llt ttla n n um m a n n . 3 5 e r e i f e r f ü d ) t i g e n m e i n » t a t S d ) u l b i f t b a s l ) a r t e ® r b e f o m m e n b e r Q5e»
f d) l e d) t e r.
B te u $ voibei B te u ^
iEin'röm ifd)cr ^>ifci>of h«t Pie W anbaien als tjentmungs»
lofe Xäubcr unb Ulörbcr bescichnct. t ie f e r gcltäffige unb verlogene P o rw u rf ifl in bie ©cfcfjicfyte eingegangen. £>ic ffinge bcs Jvaumcs trieb bie blonbcn Kolonialen ber .frühe 5u r Wanbcrfchaft. S ie ;ogcn hinunter nad) ©rie.djenlanb unb erbauten ftcf> bort ben lichtvollen © lym p. 3n ben ge»
orbneten 23al)nen eiferner ©cfelgmäfjigPcit vollzog fiel) bie Umgruppierung ber einjelncn Stäm m e. P e n Weftgotcn weicf>cnb, fe$te Q5 e i f c r i c f > im 3al;rc 4*9 nad) Ulorb»
afriPa über, bie römifd)c p r o v in j crobcrnb. 2>ort, in UTorbafriPa, wirPtc bis junt ¡Einbruch ber Wanbaien K u g u f t i i t , ber ber d)rifllid>cn Kehre bas bogmatifrf)C .funbament gegeben l;at. 2>ie W anbaien aber waren 11 r i » a n e r wie alle ©flgermanen. 3)ic nur in UlorbafriPa ge»
fcfligtc röiitifd)»Patholifd)e Kirche geriet in flarPe 23ebräng»
itis. W ä re bas W crE lluguflins von © cifcrid) vernichtet worben, bie abenblänbifd)c W e lt h«ttc ein anberes ©efid)t erhalten.
Ilb e r ©cifcrid), wohl bie größte politifd)e © cflalt unter ben Rührern ber PölPcrwanberung, w a r b u lb fa m , wie alle
©erntanen. ® r verbannte jw a r ben UJachfolger lluguflins unb Rührer ber afriPanifchen 23ifd)öfe, ^ulgcntius; bie ntciflcn ¿ifeböfe aber lief; er int K reife ihrer W irPfam Peit.
3unt SbanPe bafür prägte bie Kirche ben 23egriff „ W a n balismus", jenen hifiorifchcn KinbcrfchrecE, ber ©ültigEcit hatte bis in unfere ICagc. S e lb fl als ftd) ©fl» unb Wefl»
ront vereinigten unb gegen © eiferid) angingen, blieb ber Pluge W anbalcnfürfl ber ^ e r r ber Küflen bcs UTittel«
titeers. .freilid), bie PolPsPraft ber W anbaien w ar fü r bas norbafriPanifd>c Kanb ;u gering. S ie verborrte in ber fremben Umgebung, wie ber Schnee in ber .frühlingsfonnc fchmiljt. Ulid)t 3ulet;t aber w ar es ber Ponfolibierte S ta a t ber röntifd)cn Kirche, ber ©eifericf>s W crP jerflörte.
3 w e i t e s K a p i t e l
27
@ d)rai>, uric idf b ir befehle! © o tt lief? es ju , baf? bic W a n . balen übers U tcer von S p a n ie n Famen unb über K friF a hcreinbradjen. Plad)bcm fie gant M a u re ta n ie n burchqucrt h a t.
ten, Famen fie in unfere ©egenben. iTtorbenb unb plünbernb, bie g ra u e n fdjänbenb unb bic Schät$c raubenb, fielen bie B a r . baren in unfer fiaitb . . "
2?er K ie l {Fräubt ftcf> h ö rb a r au f bem P e rg a m e n t. „ . . . fielen bie B a rb a re n in unfer £ a n b . U n fe r h e ilig e r P a t e r l l u g u <
f t i n u s l>at bie grauenvollen P a g e ber B e la g e ru n g von
’vip p o unb bic V e rb re n n u n g ber S t a b t nach v ie rje t» ! M o n . ben ber <£infd)liejtung n id )t überfFanben. W ä h re n b ber un.
m cnfdjlid)en B e la g e ru n g nahm ih n ber KHmächtige ju ftcf>. . 3 n bem tveiten ©emach, bas m it pergam enten unb Bücfyern angcfüUt ifF, gel?t B ifc h o f ^ u lg e n tiu s la n g fa m a u f unb nieber.
Sd>cu blicFt ber S d jre ib e r a u f ben mächtigen ^ürfFen ber Kird^c, ber jc $ t ben heiligen S t u h l K ugujFins c in n im m t. ^ a t er jc ^ t n id )t bie U n w a h rh e it gefd)ricben? ^ a t ber grogc K ö n ig ber B a rb a re n feine K rie g e r n id )t in voHenbctcr © rb . nung in bie S t a b t geführt? t£ a t er nici>t biejenigen feiner M ä n n e r aufhängen laffen, bie nad) ben eingeborenen g ra u e n griffen? S o g a r bie öffentlichen B ä b e r, bie größten B r u t . fFatten bes Ä afters, lief? er fd)lie|;cn. W o es aud> w a r, im gan»
3en Äanbe, lieft er bie S ü m p fe ber F ä u ln is trocFcnlegen. © r a f B o n ifa tiu s m it feinen fchtrad)en Äegionen vermochte Feine
© rb n u n g m ehr .tu fchaffen in biefem £anbe. © e ife rid ) h « t uns aüe v o n einer ftinFenben pefF befreit.
S o fteh t’s ber Schreiber, fo fteh t’s bas gante P o lF , bas einige M illio n e n t« h lt unb ftef) bem W ille n ber fed)tigtau»
fenb tvanbalifchen K rie g e r beugte.
25er Sc hreiber tra g t einen fd)üchternen iF im ra n b : „ ^ e ilig e r P a te r ! © ft es nicht g a n t anbers getrefen?" Schon erfd)ricFt er über feine K ü h n h e it, fo bajt er g lau b t, bas ^ e r t fp rin g e ih m tu m »oalfc heraus.
K b e r ber B ifc fjo f bleib t ru h ig ob biefer offe nbar erw arte«
ten J ra g e . © n ben langfam en S c h ritte n lä ftt er ben S treifel feines Schreibers ausFliitgen unb fe $ t ftd) ih m gegenüber.
„ P u h<*(i eed}t m ein S o h n " , beginnt J u lg e n tiu s ru h ig unb